تيانشان تورى   ›   زاڭ تارازى   ›   زاڭ - ەرەجە

«جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ زاڭى»

    جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى ءتوراعاسىنىڭ بۇيرىعى

    (36 - ءنومىرلى)

    «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ زاڭى» جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك 12 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 18 − ماجىلىسىندە 2015 - جىلى 27 - جەلتوقساندا ماقۇلداندى، قازىر جاريالاپ وتىرمىز، 2016 - جىلى 1 - قاڭتاردان باستاپ اتقارىلسىن.

    جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتوراعاسى

شي جينپيڭ

    2015 - جىلى 27 - جەلتوقسان

    (مەملەكەتتىك 12 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 18 - ماجىلىسىندە 2015 - جىلى 27 - جەلتوقساندا ماقۇلداندى)

    مازمۇنى

    ءبىرىنشى تاراۋ جالپى ەرەجە

    ەكىنشى تاراۋ لاڭكەستىك ۇيىمداردى جانە لاڭكەستەردى تۇراقتاندىرۋ

    ءۇشىنشى تاراۋ حاۋىپسىزدىك ساقتىعى

    ءتورتىنشى تاراۋ اقپار، ينفورماتسيا

    بەسىنشى تاراۋ تەكسەرۋ

    التىنشى تاراۋ توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتىلى ەتۋ

    جەتىنشى تاراۋ حالىقارالىق سەلبەستىك

    سەگىزىنشى تاراۋ قامتاماسىزداندىرۋ شارالارى

    توعىزىنشى تاراۋ زاڭدىق جاۋاپكەرلىك

    ونىنشى تاراۋ قوسىمشا ەرەجە

    ءبىرىنشى تاراۋ جالپى ەرەجە

    1 - تارماق بۇل زاڭ لاڭكەستىك قيمىلدان ساقتانۋ جانە ونى جازالاۋ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن كۇشەيتۋ، مەملەكەتتىڭ حاۋىپسىزدىگىن، الەۋمەتتىك حاۋىپسىزدىكتى جانە حالىقتىڭ باس اماندىعىن، مال - مۇلىك اماندىعىن قورعاۋ ءۇشىن نەگىزگى زاڭعا ساي جاسالدى.

 2 − تارماق مەملەكەت ءارقانداي فورماداعى لاڭكەستىككە قارسى تۇرادى، لاڭكەستىك ۇيىمداردى زاڭ بويىنشا جويادى، ءارقانداي لاڭكەستىك قيمىلداردى ۇيىمداستىرعانداردىڭ، جوسپارلاعانداردىڭ، وعان ازىرلەنگەندەردىڭ، اتقارعانداردىڭ، لاڭكەستىكتى ۋاعىزداعانداردىڭ، لاڭكەستىك قيمىلعا جەلىكتىرگەندەردىڭ، لاڭكەستىك ۇيىمعا ۇيىمداستىرعانداردىڭ، وعان باسشىلىق ەتكەندەردىڭ، قاتىناسقانداردىڭ، لاڭكەستىك قيمىلعا كومەكتەسكەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن زاڭ بويىنشا قۋزاستىرادى.

    مەملەكەت ءارقانداي لاڭكەس ۇيىمدارمەن جانە لاڭكەستەرمەن راقايلاسپايدى، ءارقانداي لاڭكەستەردى قورعاشتامايدى نەمەسە مۇساپىرلىك ساناتقا قوسپايدى.

    3 − تارماق وسى زاڭدا ايتىلعان لاڭكەستىك دەگەندە، زورلىقتى كۇش، ءبۇلدىرۋ، قۇقاي كورسەتۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى قوعامنىڭ بەرەكەسىن قاشىرىپ، الەۋمەتتىك اماندىققا زالال جەتكىزۋ، باس اماندىققا، مال - مۇلىككە سۇعاناقتىق جاساپ نەمەسە مەملەكەت ورگاندارىنا، حالىقارالىق ۇيىمدارعا قىسىم جاساپ، ساياسي، يدەولوگيا سياقتى ماقساتتارىن جۇزەگە اسىرۋ قۋاتتاماسى جانە قيمىلى مەڭزەلەدى.

    وسى زاڭدا ايتىلعان لاڭكەستىك قيمىل دەگەندە، لاڭكەستىك سيپات العان مىناداي ارەكەتتەر مەڭزەلەدى:

    (1) ادامداردى زاقىمداۋ، ءولتىرۋ، دۇنيە - مۇلىكتى اۋىر زيانعا ۇشىراتۋ، الەۋمەتتىك قۇرىلعىلاردى ءبۇلدىرۋ، قوعام ءتارتىبىن بىلىقتىرۋ سياقتى قوعامعا ورەسكەل زيان جەتكىزەتىن قيمىلداردى ۇيىمداستىرۋ، جوسپارلاۋ، اتقارۋعا ازىرلەنۋ، تۋدىرۋ نەمەسە وسىنداي نيەتتە بولۋ؛

    (2) لاڭكەستىكتى ۇگىتتەۋ، لاڭكەستىك قيمىلعا جەلىكتىرۋ نەمەسە لاڭكەستىكتى ۋاعىزدايتىن بۇيىمداردى زاڭعا قايشى الىپ ءجۇرۋ، الەۋمەتتىك ورىنداردا لاڭكەستىكتى ۋاعىزدايتىن كيىم - كەشەكتى كيۋگە، بەلگىلەردى تاعۋعا باسقالاردى قىساۋ؛

    (3) لاڭكەستىك ۇيىمداردى ۇيىمداستىرۋ، باسقارۋ، وعان قاتىناسۋ؛

    (4) لاڭكەستىك ۇيىمدارعا، لاڭكەستەرگە، لاڭكەستىك قيمىلدى اتقارۋشىلارعا نەمەسە لاڭكەستىك قيمىلعا تاربيەلەۋگە ينفورماتسيا، قارجى، زاتتىق ماتەريال، قىزمەت وتەۋ، تەحنيكا، ورىن سياقتى جاقتاردان قولداۋ كورسەتۋ، كومەكتەسۋ، قولايلىلىق تۋدىرۋ؛

    (5) باسقا دا لاڭكەستىك قيمىلدار.

    وسى زاڭدا ايتىلعان لاڭكەستىك ۇيىم دەگەندە، لاڭكەستىك قيمىلمەن شۇعىلداناتىن 3تەن ارتىق ادامنان ۇيىمداسقان قىلمىستىق ۇيىم مەڭزەلەدى.

    وسى زاڭدا ايتىلعان لاڭكەستەر دەگەندە، لاڭكەستىك قيمىلمەن اينالىساتىندار مەن لاڭكەستىك ۇيىمنىڭ مۇشەلەرى مەڭزەلەدى.

    وسى زاڭدا ايتىلعان لاڭكەستىك وقيعا دەگەندە، تۋىلۋ ۇستىندەگى نەمەسە تۋىلىپ بولعان، قوعامعا ورەسكەل زيان جەتكىزگەن نەمەسە زيان جەتكىزۋى مۇمكىن بولعان لاڭكەستىك قيمىلدار مەڭزەلەدى.

    4 - تارماق مەملەكەت لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدى مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ستراتەگياسىنا ەنگىزىپ، كەشەندى شارا قولدانىپ، ۇستىنەن ءارى تۇبىرىنەن وڭاپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قابىلەتى قۇرىلىسىن كۇشەيتەدى، ساياسي، ەكونوميكا، زاڭ، مادەنيەت، وقۋ - اعارتۋ، سىرتقى ىستەر، اسكەري ىستەر سياقتى شارالاردى قولدانىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن ورىستەتەدى.

مەملەكەت ءارقانداي فورمامەن ءدىني قاعيدالاردى بۇرمالاۋ نەمەسە باسقا دا تاسىلدەر ارقىلى وشىكتىرۋ، كەمسىتۋگە جەلىكتىرۋ، زورلىقتى كۇشتى ۋاعىزداۋ سياقتى ۇشقارىلىققا قارسى تۇرىپ، لاڭكەستىك يدەيانىڭ نەگىزىن الاستايدى.

    5 − تارماق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىندە ارناۋلى قىزمەت پەن بۇقارالىق لۋشياندى ءوزارا ۇشتاستىرۋ، قورعانۋدى نەگىز ەتۋ، جارالاۋ مەن قورعانۋدى ۇشتاستىرۋ جانە جاۋدى ەرتەرەك تۇرالاتۋ، ىرىقتىلىقتى ساقتاۋ پرينسيبىنەن جازباۋ كەرەك.

    6 − تارماق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن زاڭ بويىنشا ورىستەتىپ، كىسىلىك ۇقىققا قۇرمەت ەتىپ جانە ونى قامتاماسىزداندىرىپ، ازاماتتاردىڭ جانە ۇيىمداردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋ كەرەك.

    لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىندە ازاماتتاردىڭ دىنگە سەنۋ ەركىندىگىنە جانە ۇلتتاردىڭ سالت - داستۇرىنە قۇرمەت ەتۋ كەرەك، ءوڭىر، ۇلت، ءدىن سياقتى ءارقانداي سەبەپتەرگە بايلانىستى كەمسىتۋ سيپاتتى ءادىستى قولدانۋعا تيىم سالىنادى.

    7 − تارماق مەملەكەت لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمىن قۇرىپ، بۇكىل ەل بويىنشا لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن ءبىر تۇتاس باسقارادى جانە وعان قولباسشىلىق ەتەدى.

    رايونعا بولىنگەن قالا دارەجەلىدەن جوعارى جەرگىلىكتى حالىق ۇكىمەتى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمىن قۇرىپ، اۋدان دارەجەلى حالىق ۇكىمەتى قاجەتكە قاراي لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمىن قۇرىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن جوعارى دارەجەلى قۇرىلىمنىڭ باسشىلىعىندا جانە قولباسشىلىعىندا ءوز رايونىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە جاۋاپتى بولادى.

    8 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ورگانى جانە حالىق پروكۋراتۋراسى، حالىق سوتى مەكەمەسى، ادىلەت اكىمشىلىك ورگانى، سونداي - اق باسقا دا قاتىستى مەملەكەت ورگاندارى جۇمىس بولىسىنە ساي، قىزمەت جاۋاپكەرلىگى ءتۇزىمىن اتقارىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن زاڭ بويىنشا ويداعىداي ىستەۋى كەرەك.

جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى، جۇڭگو حالىق قارۋلى ساقشى ءبولىمى، حالىق جاساعى ۇيىمدارى وسى زاڭعا جانە باسقا دا قاتىستى زاڭدارعا، اكىمشىلىك زاڭ - ەرەجەلەرگە، اسكەري ىستەر زاڭ - ەرەجەلەرىنە، سونداي - اق مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ، ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ بۇيرىقتارىنا ساي ءارى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمىنىڭ ورنالاستىرۋىنا نەگىزدەلىپ، لاڭكەستىك قيمىلداردان قورعانادى جانە ونى ءبىر جاقتى ەتەدى.

    قاتىستى تاراۋلار جابال سايكەسۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنە، تۇرعىندار كوميتەتىنە، كاسىپورىن، ءىسورىندارىنا، قوعامدىق ۇيىمدارعا سۇيەنىپ، ولاردى جۇمىلدىرىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن بىرگە ورىستەتۋى كەرەك.

    9 − تارماق ءارقانداي ورىن مەن جەكە قاتىستى تاراۋلاردىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن ورىستەتۋىنە كومەكتەسۋگە، سايكەسۋگە بورىشتى، لاڭكەستىك قيمىل كۇمانىن نەمەسە لاڭكەس كۇماندىلارىن بايقاسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا نەمەسە قاتىستى تاراۋلارعا دەر كەزىندە مالىمدەۋى كەرەك.

    10 − تارماق لاڭكەستىك قيمىلدى اشكەرەلەۋدە نەمەسە لاڭكەستىك قيمىلدان ساقتانۋعا، وعان تيىم سالۋعا كومەكتەسۋدە كورنەكتى ۇلەس قوسقان ورىندار مەن جەكەلەر، سونداي - اق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتى بارىسىندا كورنەكتى ۇلەس قوسقان باسقا دا ورىندار مەن جەكەلەر مەملەكەتتىڭ قاتىستى بەلگىلەمەلەرىنە ساي ماداقتالادى، سيلانادى.

    11 − تارماق جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ تەرريتورياسى سىرتىندا جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتىنە، ازاماتتارىنا نەمەسە قۇرىلىمدارىنا ىستەلگەن لاڭكەستىك قىلمىس نەمەسە جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى جاساسقان، قاتىناسقان حالىقارالىق شارتتاردا بەلگىلەنگەن لاڭكەستىك قىلمىس جونىنەن جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قىلمىستىق ىستەر قاراستىلىق ۇقىعىن اتقارىپ، قىلمىستىق ىستەر جاۋاپكەرلىگىن زاڭ بويىنشا قۋزاستىرادى.

    ەكىنشى تاراۋ لاڭكەستىك ۇيىمداردى جانە لاڭكەستەردى تۇراقتاندىرۋ

    12 − تارماق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىم وسى زاڭنىڭ 3 - تارماعىنداعى بەلگىلەمەگە ساي، لاڭكەستىك ۇيىمدار مەن لاڭكەستەردى تۇراقتاندىرىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ءىس باسقارۋ قۇرىلىمى جاريالايدى.

    13 − تارماق مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قوعام حاۋىپسىزدىگى تاراۋى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى تاراۋى، سىرتقى ىستەر تاراۋى جانە لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن ولكە دارەجەلى قۇرىلىم لاڭكەس ۇيىمدار مەن لاڭكەستەردى تۇراقتاندىرۋ قاجەت بولسا، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىمعا ءوتىنىش ەتۋى كەرەك.

 14 − تارماق فينانس قۇرىلىمى مەن ەرەكشە بەلگىلەنگەن فينانسقا جاتپايتىن قۇرىلىمدار لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ءىس باسقارۋ قۇرىلىمى جاريالاعان لاڭكەس ۇيىمدار مەن لاڭكەستەردىڭ اقشاسىن نەمەسە باسقا دا مال - مۇلكىن توقتاتۋى كەرەك ءارى بەلگىلەمەگە ساي مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قوعام حاۋىپسىزدىگى تاراۋىنا، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى تاراۋىنا جانە اقشا جاڭعىرتپالاۋعا قارسى تۇرۋ اكىمشىلىك تاراۋىنا دەركەزىندە مالىمدەۋى كەرەك.

    15 − تارماق تۇراقتاندىرىلعان لاڭكەستىك ۇيىمدار مەن لاڭكەستەر تۇراقتاندىرۋعا مويىنسال بولماسا، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ءىس باسقارۋ قۇرىلىمى ارقىلى قايتا تەكسەرۋدى ءوتىنىش ەتسە بولادى. لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىم دەر كەزىندە قايتا تەكسەرىپ، تۇراقتاندىرۋدى ساقتاپ قالۋ نەمەسە كۇشىنەن قالدىرۋ ۇيعارىمىن شىعارۋى كەرەك. قايتا تەكسەرۋ ۇيعارىمى ەڭ سوڭعى ۇيعارىم بولادى.

    لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىم تۇراقتاندىرۋدى كۇشىنەن قالدىرۋ ۇيعارىمىن شىعارسا، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ءىس باسقارۋ قۇرىلىمى حابارلاندىرۋى كەرەك؛ اقشا، مال - مۇلىك توقتاتىلعان بولسا، ونى كۇشىنەن قالدىرۋ كەرەك.

    16 − تارماق قىلمىستىق ىستەر ارىز - شاعىم زاڭىنداعى بەلگىلەمەلەرگە ساي، قاراستىلىق ۇقىعى بار ورتا دارەجەلىدەن جوعارى حالىق سوتى مەكەمەلەرى قىلمىستىق ىستەر دەلولارىنا سوت جۇرگىزۋ بارىسىندا، لاڭكەستىك ۇيىمدار مەن لاڭكەستەردى زاڭ بويىنشا تۇراقتاندىرسا بولادى. ۇكىم كۇشكە يە بولعاننان كەيىن، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ءىس باسقارۋ قۇرىلىمى حابارلاندىرۋ قاجەت بولسا، وسى تاراۋداعى قاتىستى بەلگىلەمەلەر قولدانىلادى.

    ءۇشىنشى تاراۋ حاۋىپسىزدىك ساقتىعى

    17 − تارماق ءار دارەجەلى حالىق ۇكىمەتى جانە قاتىستى تاراۋلار لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ۇگىت - تاربيەسىن ۇيىمدى ورىستەتىپ، ازاماتتاردىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ تانىمىن ءوسىرۋى كەرەك.

    وقۋ - اعارتۋ، ادام كۇشى بايلىعى اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋى جانە مەكتەپتەر، قاتىستى كاسىپتىك تاربيەلەۋ قۇرىلىمدارى لاڭكەستىك قيمىلداردان ساقتانۋ، وعان شۇعىل توتەپ بەرۋ بىلىمدەرىن وقۋ - اعارتۋ، وقىتۋ، تاربيەلەۋ مازمۇنىنا ەنگىزۋى كەرەك.

    اقپارات، راديو، تەلەۆيزيا، مادەنيەت، ءدىن، عالامتور سياقتى قاتىستى ورىندار لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ۇگىت - تاربيەسىن قوعامعا باعىتتامالى تۇردە جۇرگىزۋى كەرەك.

    قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى، تۇرعىندار كوميتەتى حالىق ۇكىمەتىنە، سونداي - اق قاتىستى تاراۋلارعا كومەكتەسىپ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ۇگىت - تاربيەسىن كۇشەيتۋى كەرەك

18 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ورگانى لاڭكەستىك قيمىلدارىنان زاڭ بويىنشا ساقتانعاندا جانە ونى تەكسەرگەندە تەلەگراف كاسىبىن باسقارۋشىلار، عالامتوردا قىزمەت وتەۋشىلەر تەحنيكالىق جالعاسۋ جانە قۇپياسىن شەشۋ سياقتى جاقتاردان تەحنيكالىق قولداۋ كورسەتۋ جانە كومەكتەسۋ كەرەك.

    19 − تارماق تەلەگراف كاسىبىن باسقارۋشىلار، عالامتوردا قىزمەت وتەۋشىلەر زاڭدارداعى، اكىمشىلىك زاڭ - ەرەجەلەردەگى بەلگىلەمەلەرگە ساي، تور حاۋىپسىزدىگىن، ينفورماتسيا مازمۇنىن باقىلاۋ ءتۇزىمىن جانە حاۋىپسىز تەحنيكالىق ساقتانۋ شارالارىن تياناقتاندىرىپ، لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق مازمۇنىنداعى ينفورماتسيانىڭ تارالۋىنان ساقتانۋى كەرەك؛ لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق مازمۇنىنداعى ينفورماتسيالاردى بايقاسا، تاراتۋدى دەرەۋ توقتاتىپ، قاتىستى ەستەلىكتەردى ساقتاپ، قاتىستى ينفورماتسيالاردى ءوشىرۋى ءارى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا نەمەسە قاتىستى تاراۋلارعا مالىمدەۋى كەرەك.

    تور ينفورماتسياسى، تەلەگراف، قوعام حاۋىپسىزدىگى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى سياقتى باسقارۋ تاراۋلارى لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق مازمۇنىنداعى ينفورماتسيالاردى جۇمىس ءبولىسى بويىنشا قاتىستى تاراۋلاردى تاراتۋدى توقتاتۋعا، قاتىستى ينفورماتسيالاردى وشىرۋگە نەمەسە قاتىستى توراپتاردى جابۋعا، قاتىستى قىزمەت وتەۋدى دوعارۋعا دەر كەزىندە بۇيىرۋى كەرەك. قاتىستى ورىندار دەرەۋ اتقارۋى ءارى قاتىستى ەستەلىكتەردى ساقتاۋى، تەكسەرۋگە كومەكتەسۋى كەرەك. لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق مازمۇنىنداعى ينفورماتسيالاردى عالامتور ارقىلى شەكارا اتتاپ جەتكىزەتىن بولسا، تەلەگراف باسقارۋ تاراۋى تەحنيكالىق شارالار قولدانىپ تارالۋىن ءۇزۋ كەرەك.

    20 − تارماق تەمىر جولدا، تاس جولدا، سۋ جولىندا، اۋە قاتىناسىندا زات تاسىمالدايتىن جانە پوچتا، تەز جەتكىزۋ سياقتى زات اينالىم تاسىمالىمەن شۇعىلداناتىن ورىندار حاۋىپسىزدىك تەكسەرۋ ءتۇزىمىن اتقارىپ، قاريدارلاردىڭ سالاۋاتىن تەكسەرۋى، بەلگىلەمەگە ساي تاسىمالداناتىن، جەتكىزىلەتىن زاتقا حاۋىپسىزدىك تەكسەرۋىن جۇرگىزۋى نەمەسە ونى اشىپ تەكسەرۋى كەرەك. تاسىمالداۋعا، جەتكىزۋگە تيىم سالىنعان، ورەسكەل حاۋىپسىزدىك جاسىرىن حاۋپى بار نەمەسە قاريدارلار حاۋىپسىزدىك تەكسەرۋىنەن وتكىزۋدەن باس تارتقان بۇيىمداردى تاسىمالداۋعا، جەتكىزۋگە بولمايدى.

    الدىڭعى تارماقشادا بەلگىلەنگەن زات تاسىمالىمەن شۇعىلداناتىن ورىندار تاسىمالداتۋشىنىڭ، جونەلتۋشىنىڭ سالاۋاتىن، بۇيىمدار ينفورماتسياسىن تىزىمدەۋ ءتۇزىمىن اتقارۋى كەرەك.

    21 − تارماق تەلەگراف، عالامتور، فينانس، مەيمانحانا، ۇزاق جول جولاۋشى تاسىمالى، موتورلى اۆتوكولىكتى جالعا بەرۋ سياقتى كاسىپتەردى باسقارۋشىلار، ول جونىنەن قىزمەت وتەۋشىلەر قاريدارلاردىڭ سالاۋاتىن تەكسەرۋى كەرەك. سالاۋاتى انىق بولماسا نەمەسە سالاۋاتىن تەكسەرۋدەن باس تارتسا، وعان قىزمەت وتەۋگە بولمايدى.

   22 − تارماق وندىرەتىن جانە ەكسپورت ەتەتىن ورىندار بەلگىلەمەگە ساي مىلتىق سياقتى قارۋلارعا، وق - دارىلەرگە، شەكتەلگەن جابدىقتارعا، قاتەرلى حيميالىق بۇيىمدارعا، حالىقتىق قوپارعىش زاتتارعا، يادرولىق جانە راديواكتيۆتىك بۇيىمدارعا ەلەكتروندى ىزىنە ءتۇسۋ بەلگىلەرىن سالىپ، حالىقتىق قوپارعىش زاتتارعا حاۋىپسىزدىك تەكسەرۋ بەلگىسىن كورسەتەتىن بەلگى زات تولىقتىرۋى كەرەك.

    تاسىمال ورىندارى بەلگىلەمەگە ساي تاسىمال جۇمىسىنداعى قاتەرلى حيميالىق زاتتاردى، حالىقتىق قوپارعىش زاتتاردى، يادرولىق جانە راديواكتيۆتىك زاتتاردى تاسىمالداۋ جابدىقتارىن ورىن بەلگىلەۋ جۇيەسى ارقىلى باقىلاۋى كەرەك.

    قاتىستى ورىندار بەلگىلەمەگە ساي جۇقپالى اۋرۋ قوزدىرعىش سياقتى زاتتاردى قاتاڭ باقىلاپ - باسقارۋى، جۇقپالى اۋرۋ قوزدىرعىش سياقتى زاتتاردىڭ تارالۋىنان نەمەسە زاڭسىز جولدارمەن كىرۋىنەن قاتاڭ ساقتانۋى كەرەك.

    شەكتەلگەن جابدىقتاردى، قاتەرلى حيميالىق بۇيىمداردى، حالىقتىق قوپارعىش زاتتاردى مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قاتىستى باسقارۋ تاراۋى نەمەسە ولكە دارەجەلى حالىق ۇكىمەتى قاجەتكە قاراي ەرەكشە بەلگىلەنگەن وڭىردە، ەرەكشە بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا ءوندىرۋ، ەكسپورت - يمپورت ەتۋ، تاسىمالداۋ، ساتۋ، پايدالانۋ، جاراقسىزعا شىعارىپ باسقارۋ جونىندە ۇيعارىم جاساسا بولادى، ناق اقشاعا، ناقتى زاتقا ايىرباستاپ پايدالانۋعا تيىم سالسا نەمەسە ايىرباستاۋ قيمىلى جونىندە باسقا دا شەك قويسا بولادى.

    23 − تارماق مىلتىق سياقتى قارۋلار، وق - دارىلەر، قاتەرلى حيميالىق بۇيىمدار، حالىقتىق قوپارعىش زاتتار، يادرولىق جانە راديواكتيۆتىك زاتتار، جۇقپالى اۋرۋ قوزدىرعىش سياقتى زاتتار ۇرلانۋ، تونالۋ، جوعالۋ نەمەسە باسقا دا جىمقىرىلۋ جايتتەرى تۋىلسا، دەلو تۋىلعان ورىن دەرەۋ قاجەتتى باسقارۋ شارالارىن قولدانۋى ءارى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا دەرەۋ مالىمدەۋى، سونىمەن بىرگە بەلگىلەمەگە ساي، قاتىستى باسقارۋ تاراۋلارىنا مالىمدەۋى كەرەك. قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى مالىمەتتى تاپسىرىپ العاننان كەيىن دەر كەزىندە تەكسەرۋى كەرەك. قاتىستى باسقارۋ تاراۋلارى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ قىزمەتىنە سايكەسۋى كەرەك.

    ءارقانداي ورىن مەن جەكەنىڭ الدىڭعى تارماقشادا بەلگىلەنگەن زاتتاردى زاڭعا قايشى جاساۋىنا، وندىرۋىنە، ساقتاۋىنا، تاسىمالداۋىنا، ەكسپورت - يمپورت ەتۋىنە، ساتۋىنا، قامداۋىنا، ساتىپ الۋىنا، پايدالانۋىنا، الىپ جۇرۋىنە، جاراقسىز ەتۋىنە، ورتەپ جىبەرۋىنە بولمايدى. قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى بايقاسا ۇستاپ قالۋى كەرەك؛ باسقا دا باسقارۋشى تاراۋلار بايقاسا، ۇستاپ قالۋى ءارى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا دەرەۋ حابارلاۋى كەرەك؛ باسقا دا ورىندار، جەكەلەر بايقاسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا دەرەۋ مالىمدەۋى كەرەك.

  24 − تارماق مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ اقشا جاڭعىرتپالاۋعا قارسى تۇرۋ اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋى، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قاتىستى تاراۋلارى، قۇرىلىمدارى فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ جانە فينانسقا جاتپايتىن ەرەكشە بەلگىلەنگەن قۇرىلىمداردىڭ لاڭكەستىك قارجى اينالىمىنا قارسى تۇرۋ بورىشىن وتەۋ احۋالىن زاڭ بويىنشا باقىلايدى جانە باسقارادى.

    مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ اقشا جاڭعىرتپالاۋعا قارسى تۇرۋ اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋى لاڭكەستىككە ساياتىن قارجىنى بايقاسا، زاڭ بويىنشا تەكسەرىپ، ۋاقىتشا توقتاتۋ شاراسىن قولدانسا بولادى.

    25 − تارماق قازىنالىق باقىلاۋ، قازىنا، باجى سياقتى تاراۋلار زاڭدارداعى، اكىمشىلىك زاڭ - ەرەجەلەردەگى بەلگىلەمەلەرگە ساي قاتىستى ورىنداردى باقىلاۋ، تەكسەرۋ بارىسىندا اينالىمداعى قارجىنىڭ لاڭكەستىككە ساياتىنىن بايقاسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا دەر كەزىندە حابارلاندىرۋى كەرەك.

    26 − تارماق كەدەن شەكارادان كىرىپ - شىعاتىنداردىڭ الىپ جۇرگەن اقشاسىن جانە اتسىز باعالى قاعازىن باقىلاۋ - باسقارۋ بارىسىندا لاڭكەستىككە ساياتىن قارجى ەكەنىن بايقاسا، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ اقشا جاڭعىرتپالاۋعا قارسى تۇرۋ اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋىنا جانە قاراستىلىق ۇقىعى بار قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا دەرەۋ حابارلاندىرۋى كەرەك.

    27 − تارماق جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى حالىق ۇكىمەتى قالا - اۋىل جوباسىن جاساعاندا، اتقارۋعا ۇيىمداستىرعاندا، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنىڭ قاجەتىنە ۇيلەستىرۋ كەرەك.

    جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى حالىق ۇكىمەتى قاجەتكە ساي قاتىستى قۇرىلىس ورىندارىنىڭ نەگىزگى جولدارىنا، قاتىناس تۇيىندەرىنە، قالا الەۋمەتتىك ءوڭىرىنىڭ ءتۇيىندى ورىندارىنا الەۋمەتتىك اماندىق جونىندەگى تەلە ارنا كەسكىنى ينفورماتسيا جۇيەسى سىندى لاڭكەستىك شابۋىلدان قورعاناتىن تەحنيكالىق، زاتتىق جابدىعىن، قۇرىلعىلارىن سەپتەۋى، ورناتۋى كەرەك.

    28 − تارماق ۇشقارىلىقتى ۋاعىزداپ، ۇشقارىلىقتان پايدالانىپ، الەۋمەتتىك اماندىققا زالال جەتكىزەتىن، الەۋمەتتىك ءتارتىپتى بىلىقتىراتىن، باس اماندىققا، مال - مۇلىككە سۇعاناقتىق جاسايتىن، قوعامدىق باسقارۋعا زالال جەتكىزەتىن بولسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى جانە قاتىستى تاراۋلار دەر كەزىندە تيىم سالۋى، زاڭدىق جاۋاپكەرلىگىن زاڭ بويىنشا قۋزاستىرۋى كەرەك.

    قوعام حاۋىپسىزدىگى ۇشقارىلىق قيمىلداردى بايقاسا، دەرەۋ توقتاتۋعا بۇيىرۋى، قاتىستى ادامداردى ناق مايداننان كۇشتەپ اۋاشا اكەتىپ ءارى سالاۋات ينفورماتسياسىن تىزىمدەپ، قاتىستى زاتتاردى، ماتەريالداردى جيىپ الىپ، زاڭسىز قيمىل ورىندارىن جابۋى كەرەك.

 ءارقانداي ورىن مەن جەكە ۇشقارىلىقتى ۋاعىزدايتىن زاتتاردى، ماتەريالداردى، ينفورماتسيالاردى بايقاسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا دەرەۋ مالىمدەۋى كەرەك.

    29 − تارماق لاڭكەستىك قيمىلعا، ۇشقارىلىق قيمىلعا ازعىرىلىپ، ماجبۇرلەنىپ، شىرعالانىپ قاتىناسقانىمەن نەمەسە لاڭكەستىك قيمىلعا، ۇشقارىلىق قيمىلعا قاتىناسقانىمەن، كۇناسى جەڭىل بولىپ، قىلمىسقا تولماعان ادامدارعا قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى قاتىستى تاراۋلاردى، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىن، تۇرعىندار كوميتەتىن، تۇرعان ورنىن، وقىپ جاتقان مەكتەبىن، وتباسىنداعىلاردى جانە قامقورشىلارىن ۇيىمداستىرىپ تاربيە بەرۋى كەرەك.

    تۇرمە، قاماقحانا، الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ وزگەرتۋ قۇرىلىمى جازا وتەپ جاتقان لاڭكەس قىلمىستىلاردى جانە ۇشقارى قىلمىستىلاردى باسقارۋ، تاربيەلەۋ، وزگەرتۋ، ت. ب قىزمەتىن كۇشەيتۋى كەرەك. تۇرمە، قاماقحانا لاڭكەس قىلمىستىلار مەن ۇشقارى قىلمىستىلاردى تاربيەلەپ وزگەرتۋ جانە قورعاۋ، باقىلاۋ، باسقارۋ ءتارتىبىنىڭ قاجەتىنە ساي، ادەتتەگى قىلمىستىق ىستەر قىلمىستىلارمەن ارالاستىرىپ قاماسا بولادى، ايرىم قاماسا دا بولادى.

    30 − تارماق لاڭكەس قىلمىستىلار مەن ۇشقارى قىلمىستىلار جوعارىداعى قىلمىستىق جازالارعا كەسىلسە، تۇرمە، قاماقحانا جازا مەرزىمى تولىپ بوساتىلۋدىڭ الدىندا ونىڭ قىلمىس سيپاتىنىڭ، كۇناسىنىڭ جانە قوعامدىق زالالىنىڭ دارەجەسىنە، جازا وتەۋ مەزگىلىندەگى بەينەسىنە قاراي بوساتىلعاننان كەيىن قونىستانعان الەۋمەتتىك اۋماققا جاسايتىن ىقپالى سياقتى قوعامدىق حاۋىپ - قاتەرىنە باعالاۋ جۇرگىزۋ كەرەك. قوعامدىق حاۋىپ - قاتەرىنە باعالاۋ جۇرگىزۋدە قاتىستى نەگىزگى ساتى ۇيىمدارى مەن بۇرىن دەلونى ءبىرجاقتى ەتكەن ورگاننىڭ پىكىرىن الۋى كەرەك. باعالاۋ ارقىلى قوعامدىق حاۋىپ - قاتەرى بولسا، تۇرمە، قاماقحانا قىلمىستى جازا وتەيتىن جەردەگى ورتا دارەجەلى حالىق سوتى مەكەمەسىنە تاربيەلەۋ ۇسىنىسىن قويۋى ءارى ۇسىنىس حاتتىڭ قوسىمشا كوشىرمەسىن دارەجەلەس حالىق پروكۋراتۋراسىنا جەتكىزۋى كەرەك.

    قىلمىستى جازا وتەپ جاتقان جەردەگى ورتا دارەجەلى حالىق سوتى مەكەمەسى، شىنىندا، قوعامدىق حاۋىپ - قاتەرى بولعاندارعا قىلمىستى جازا مەرزىمى تولىپ بوساتىلۋدىڭ الدىندا وعان جازا مەرزىمى تولىپ بوساتىلعاننان كەيىن تاربيەلەۋدى قابىلداۋ بۇيرىعىن شىعارۋ ۇيعارىمىن جاساۋى كەرەك. ۇيعارىمنامانىڭ قوسىمشا نۇسقاسى دارەجەلەس حالىق پروكۋراتۋراسىنا جەتكىزىلۋى كەرەك. تاربيەلەۋ ۇيعارىلعان ادام ۇيعارىمعا مويىنسال بولماسا، ءبىر دارەجە جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسىنە قايتا قاراۋدى ءوتىنىش ەتسە بولادى.

    تاربيەلەۋدى ولكە دارەجەلى حالىق ۇكىمەتى ۇيىمداستىرىپ اتقارادى. تاربيەلەۋ قۇرىلىمى تاربيەلەنەتىندەردى ءار جىلى باعالاپ، وزگەرۋ بەينەسى، شىنىندا، بولىپ، قوعامعا ەندىگارى زالال جەتكىزبەيتىن بولسا، تاربيەلەۋ پىكىرىن كۇشىنەن قالدىرۋدى دەر كەزىندە العا قويىپ، تاربيەلەۋدى ۇيعارعان ورتا دارەجەلى حالىق سوتى مەكەمەسىنىڭ ۇيعارىم جاساۋىنا جولداۋى كەرەك. تاربيەلەنگەن ادام تاربيەنى كۇشىنەن قالدىرۋدى ءوتىنىش ەتۋگە ۇقىقتى.

    حالىق پروكۋراتۋراسى تاربيەلەۋ ۇيعارىمىن جانە ونىڭ اتقارىلۋىن باقىلايدى.

 31 - تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى قاتىستى تاراۋلارمەن بىرگە لاڭكەستىك شابۋىلعا ۇشىراۋ مۇمكىندىگى ءبىرشاما زور، سونداي - اق لاڭكەستىك شابۋىلعا ۇشىراپ، ورەسكەل زاقىمدالۋ، ءولىم − ءجىتىم، مال - مۇلىك شىعىنى نەمەسە قوعامدىق ىقپال تۋىلۋى مۇمكىن بولعان مەكەمەلەردى، ورىنداردى، قيمىلداردى، قۇرىلعىلاردى، ت. ب لاڭكەستىك شابۋىلدان قورعانۋدىڭ ءتۇيىندى نىساناسى ەتىپ بەلگىلەپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن باسقاراتىن دارەجەلەس قۇرىلىمعا ەستەلىككە الدىرادى.

    32 - تارماق ءتۇيىندى نىسانانى باسقارۋ ورىندارى مىناداي قىزمەت مىندەتتەرىن وتەۋى كەرەك:

    (1) لاڭكەستىك قيمىلدان قورعانۋ جانە وعان توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ جوباسىن، شارالارىن جاساپ، بەلگىلى مەرزىمدە تاربيەلەۋ جانە جاتتىقتىرۋ؛

    (2) لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ارناۋلى قاراجاتىمەن قامتاماسىز ەتۋ ءتۇزىمىن ورناتىپ، قورعانۋ جانە ءبىر جاقتى ەتۋ جابدىعىن، قۇرىلعىلارىن سەپتەۋ، جاڭالاۋ؛

    (3) قاتىستى قۇرىلىمداردى بەلگىلەپ نەمەسە جاۋاپتى ادامدى تياناقتاندىرىپ، جۇمىس ورنى مىندەتىن ايقىنداۋ؛

    (4) حاۋىپ - قاتەردى مەجەلەۋ، اماندىققا تونگەن قاتەردى ءدال ۋاعىندا قاداعالاۋ؛ ىشكى حاۋىپسىزدىك باسقارۋدى جاقسارتۋ؛

    (5) قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى مەن قاتىستى تاراۋلارعا قورعانۋ شارالارىنىڭ تياناقتانۋ احۋالىنان بەلگىلى مەرزىمدە مالىمەت بەرۋ.

    ءتۇيىندى نىسانانى باسقارۋ ورىندارى قالا - اۋىل جوباسىنا، قاتىستى ولشەمدەر مەن ءىس جۇزىندىك قاجەتكە ساي، ءتۇيىندى نىسانادا تەڭ قادامدا جوسپارلايتىن، تەڭ قادامدا سالاتىن، تەڭ قادامدا ىسكە قوساتىن تەحنيكالىق قورعانۋ، زاتتىق قورعانۋ جابدىقتارى، قۇرىلعىلارى وسى زاڭنىڭ 27 - تارماعىنداعى بەلگىلەمەگە ۇيلەسۋى كەرەك.

    ءتۇيىندى نىسانانى باسقارۋ ورىندارى الەۋمەتتىك اماندىق جونىندەگى تەلە ارنا كەسكىن ينفورماتسيا جۇيەسىن كەزەكشىلەر باقىلاپ وتىرۋ، ينفورماتسيانى ساقتاپ پايدالانۋ، ونىڭ ىسكە قوسىلۋىن قورعاۋ سياقتى باسقارۋ تۇزىمدەرىن ورناتىپ، قاتىستى جۇيەلەردىڭ اينالىمىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. جينالعان تەلە ارنا كەسكىن ينفورماتسيالارىن ساقتاۋ مەرزىم شەگى 90 كۇننەن كەم بولمايدى.

    ءتۇيىندى نىسانادان سىرت الەۋمەتتىك اماندىققا قاتىستى باسقا دا مەكەمەلەر، ورىندار، قيمىلدار، قۇرىلعىلار جونىنەن، ونى باسقارۋشى تاراۋلار مەن باسقاراتىن ورىندار زاڭدارداعى، اكىمشىلىك زاڭ - ەرەجەلەردەگى بەلگىلەمەلەرگە ساي، حاۋىپسىزدىكتى باسقارۋ ءتۇزىمىن ورناتۋى، كەمەلدەندىرۋى، حاۋىپسىزدىك جاۋاپكەرلىگىن تياناقتاندىرۋى كەرەك.

 33 − تارماق ءتۇيىندى نىسانانى باسقارۋ ورىندارى ماڭىزدى جۇمىس ورنىنداعى ادامداردىڭ جاعدايىن تەكسەرۋى كەرەك. جاعدايعا ساي كەلمەيتىن ادامدار بولسا، جۇمىس ورنىن رەتتەۋ ءارى قاتىستى احۋالداردى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا حابارلاۋ كەرەك.

    34 − تارماق ءىرى قيمىل وزدىرۋدى مىندەتىنە العان ورىندار، سونداي - اق ءتۇيىندى نىسانانى باسقارۋ ورىندارى بەلگىلەمەگە ساي، كولەمدى قيمىل وزدىرىلاتىن ورىن، اۋەجاي، پويەز بەكەتى، كەمەجاي، قالاداعى رەليستى قاتىناس بەكەتى، ۇزاق جولدى قاتىناس − تاسىمال بەكەتى، وتكەلدەر سياقتى ءتۇيىندى نىسانالارعا كىرەتىن ادامدار، زاتتار جانە قاتىناس قۇرالى جونىنەن حاۋىپسىزدىك تەكسەرۋ جۇرگىزۋى كەرەك. تيىم سالىنعان جانە شەكتەلگەن بۇيىمدار، زاتتار بايقالسا، ۇستاپ قالۋ ءارى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا دەرەۋ مالىمدەۋ كەرەك. زاڭعا قايشىلىق جاساعان كۇماندى قىلمىستىلار بايقالسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا دەرەۋ مالىمدەۋ كەرەك.

    35 − تارماق اۋە قاتىناس جابدىعى، پويەز، كەمە، قالاداعى رەليستى اۆتوكولىكتەر، الەۋمەتتىك ترامۆايلار سياقتى الەۋمەتتىك قاتىناس - تاسىمال قۇرالىن باسقاراتىن ورىندار بەلگىلەمەگە ساي، اماندىق ساقتاۋ قىزمەتكەرلەرىن جانە قاتىستى جابدىقتاردى، قۇرىلعىلاردى سەپتەپ، حاۋىپسىزدىكتى تەكسەرۋ مەن قورعاۋ قىزمەتىن كۇشەيتۋى كەرەك.

    36 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى جانە قاتىستى تاراۋلار ءتۇيىندى نىسانالاردىڭ نەگىزگى ينفورماتسيالارى مەن ماڭىزدى اۋقىمىن يگەرىپ، ءتۇيىندى نىسانالاردى باسقاراتىن ورىنداردىڭ لاڭكەستىك شابۋىلدان قورعانۋ جاعىنداعى ءتۇرلى مىندەتتەرىن اتقارۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋى، ونى باقىلاۋى كەرەك.

    قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى، جۇڭگو حالىق قارۋلى ساقشى بولىمدەرى قاتىستى بەلگىلەمەلەرگە ساي، ءتۇيىندى نىسانالاردى قورعاۋى، شارلاۋى، تەكسەرۋى كەرەك.

    37 − تارماق ۇشۋدى باسقارۋ، ازاماتتىق اۋە قاتىناسى، قوعام حاۋىپسىزدىگى سياقتى باسقارۋشى تاراۋلار جۇمىس بولىسىنە ساي، تاۋەلدى كەڭىستىكتى، اۋە قاتىناس جابدىقتارىن جانە ۇشۋ قيمىلىن باسقارۋدى كۇشەيتىپ، اۋە قاتىناس جابدىعىنا قاراتىلعان نەمەسە ۇشۋ قيمىلىنان پايدالانىپ اتقاراتىن لاڭكەستىك قيمىلدان قاتاڭ قورعانۋى كەرەك.

    38 − تارماق ءار دارەجەلى حالىق ۇكىمەتى جانە اسكەري ىستەر ورگانى ءتۇيىندى مەملەكەت شەكارا بولەكتەرى مەن وتكەلدەردە بوگەت بولاتىن اۋاشالاۋ ءتورىن، تەلە ارنا كەسكىندەرىن جينايتىن جانە شەكارادان وتۋدەن ساقتاناتىن ساقتىق قۇرىلعىلارىن ورناتۋى كەرەك.

    قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى جانە جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى مەملەكەت شەكاراسىن شارلاۋعا قاتاڭ ۇيىمداستىرىپ، بەلگىلەمەگە ساي، مەملەكەت شەكاراسىنىڭ الدىڭعى شەبىنە كەلىپ - كەتەتىن، مەملەكەت شەكاراسىنىڭ باسقارۋ وڭىرىنەن جانە مەملەكەت شەكاراسى جولىنان، وتكەلىنەن كىرىپ - شىعاتىن ادامداردى، قاتىناس − تاسىمال قۇرالىن، زاتتاردى، سونداي - اق تەڭىز جاعالاۋىنىڭ شەكارا وڭىرىندەگى كەمەلەردى تەكسەرۋگە قاتاڭ ۇيىمداستىرۋى كەرەك.

  39 − تارماق شەكارادان كىرىپ - شىعاتىن كۋالىكتى بەرەتىن ورگان، شەكارا قورعانىس تەكسەرۋ ورگانى لاڭكەستىك قيمىلدا بولعان ادامدار مەن لاڭكەستىك قيمىلدان كۇماندى بولعان ادامداردىڭ شەكارادان كىرىپ - شىعۋىنا رۇقسات ەتپەۋ، شەكارادان كىرىپ - شىعۋ كۋالىگىن بەرمەۋ نەمەسە ولاردىڭ شەكارادان كىرىپ - شىعۋ كۋالىگىن كۇشىنەن قالدىرۋ ۇيعارىمىن جاساۋعا ۇقىقتى.

    40 − تارماق كەدەن، شەكارا قورعانىس تەكسەرۋ ورگانى لاڭكەستىك قيمىلدا بولعان كۇماندى ادامداردى نەمەسە لاڭكەستىك قيمىلدىڭ كۇماندى زاتتارىن بايقاسا، زاڭ بويىنشا ۇستاپ قالۋى ءارى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا نەمەسە مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا دەرەۋ وتكىزىپ بەرۋى كەرەك.

    تەكسەرۋ - كارانتيندەۋ ورگانى لاڭكەستىك قيمىلدىڭ كۇماندى زاتتارىن بايقاسا، زاڭ بويىنشا ۇستاپ قالۋى ءارى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا نەمەسە مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا وتكىزىپ بەرۋى كەرەك.

    41 − تارماق مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ سىرتقى ىستەر، قوعام حاۋىپسىزدىگى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى، دامۋ - رەفورما، ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ، ساۋدا ىستەرى، ساياحات سياقتى باسقارۋ تاراۋلارى شەكارا سىرتىندا قارجىلاندىرۋ ىستەستىگى، ساياحات سياقتىلاردىڭ حاۋىپسىزدىك قاتەرىن مەجەلەۋ ءتۇزىمىن ورناتىپ، جۇڭگونىڭ شەكارا سىرتىنداعى ازاماتتارىنىڭ، سونداي − اق شەتەلدە تۇراتىن قۇرىلىمدارىنىڭ، قۇرىلعىلارىنىڭ، مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋدى، لاڭكەستىك شابۋىلدان قورعانۋدى جانە وعان توتەپ بەرۋدى كۇشەيتۋى كەرەك.

    42 − تارماق شەتەلدە تۇراتىن قۇرىلىمدار حاۋىپسىزدىگى ساقتىعى ءتۇزىمىن جانە توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ جوباسىن جاساپ جانە كەمەلدەندىرىپ، قاتىستى ادامداردىڭ، قۇرىلعىلاردىڭ، مال - مۇلىكتىڭ حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋدى كۇشەيتۋى كەرەك.

    ءتورتىنشى تاراۋ اقپار، ينفورماتسيا

    43 − تارماق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىم لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ مەملەكەتتىك اقپار ورتالىعىن قۇرىپ، تاراۋ، رايون اتتاعان اقپار، ينفورماتسيا قىزمەتى مەحانيزمىن اتقارىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ اقپار، ينفورماتسيا قىزمەتىن ءبىر تۇتاس ورنالاستىرادى.

    قاتىستى تاراۋلار لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ اقپارىن، ينفورماتسيالارىن جيناۋ قىزمەتىن كۇشەيتۋ كەرەك. جينالعان ءجىپ ۇشتارىن، سەزىلگەن ادامداردى، قيمىل ءتۇرىنىڭ اقپارلارىن، ينفورماتسيالارىن بەلگىلەمە بويىنشا دەر كەزىندە ءبىر تۇتاس جيناقتاپ، مەملەكەتتىك لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ اقپار ورتالىعىنا مالىمدەۋى كەرەك.

  لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن جەرگىلىكتى قۇرىلىم تاراۋلار اتتاعان اقپار، ينفورماتسيا قىزمەتى مەحانيزمىن قۇرىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ اقپار، ينفورماتسيا قىزمەتىن ۇيىمدى ورىستەتۋى كەرەك. ماڭىزدى اقپارلاردى، ينفورماتسيالاردى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن جوعارى دارەجەلى قۇرىلىمعا دەر كەزىندە مالىمدەۋى ءتيىس، باسقا دا جەرگىلىكتى ورىندارعا ساياتىن شۇعىل اقپارلاردى، ينفورماتسيالاردى قاتىستى جەرلەرگە دەر كەزىندە حابارلاندىرۋ قاجەت.

    44 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ورگانى جانە قاتىستى تاراۋلار بۇقاراعا سۇيەنىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ نەگىزدىك قىزمەتىن كۇشەيتىپ، نەگىزگى ساتىداعى اقپار، ينفورماتسيا قىزمەتىن ىستەيتىن كۇشتەردى ۇيىمداستىرىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ اقپار، ينفورماتسيا قىزمەتى قابىلەتىن جوعارىلاتۋ كەرەك.

    45 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ورگانى، اسكەري ىستەر ورگانى ءوز مىندەتى كولەمىندە لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ اقپار، ينفورماتسيا قىزمەتىنىڭ قاجەتىنە بولا، مەملەكەتتىڭ قاتىستى بەلگىلەمەلەرىنە ساي، قاتاڭ بەكىتتىرۋ راسمياتى ارقىلى تەحنيكالىق بارلاۋ شارالارىن قولدانسا بولادى.

    الدىڭعى تارماقشاداعى بەلگىلەمەگە ساي قول جەتكىزگەن ماتەريالدار تەك لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋداعى شۇعىل توتەپ بەرىپ ءبىر جاقتى ەتۋدە جانە لاڭكەس قىلمىستىلاردى، ۇشقارى قىلمىستىلاردى بارلاۋدا، شاعىم ايتۋدا جانە سوت جۇرگىزۋدە عانا قولدانىلادى، باسقاعا قولدانۋعا بولمايدى.

    46 − تارماق قاتىستى تاراۋلار وسى زاڭنىڭ 3 - تاراۋىندا بەلگىلەنگەن حاۋىپسىزدىكتى قورعانۋ قىزمەتىندە قول جەتكىزگەن ينفورماتسيالاردى مەملەكەتتىك لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ اقپار ورتالىعىنىڭ تالابىنا ساي دەر كەزىندە بەرۋى كەرەك.

    47 - تارماق مەملەكەتتىك لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ اقپار ورتالىعى، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن جەرگىلىكتى قۇرىلىم، سونداي - اق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى سياقتى قاتىستى تاراۋلار قاتىستى اقپارلاردى، ينفورماتسيالاردى ەكشەپ تەكسەرۋ، تۇراقتاندىرۋ، اداقتاۋ، باقىلاۋ - مەڭگەرۋ كەرەك، لاڭكەستىك وقيعا قاتەرى بار، سايكەستى حاۋىپسىزدىك قورعانۋ، توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ شارالارىن قولدانۋ قاجەت دەپ ەسەپتەسە، قاتىستى تاراۋلار مەن ورىندارعا دەر كەزىندە حابارلاندىرۋ كەرەك ءارى جاعدايعا قاراي ەسكەرتۋ بەرسە بولادى. قاتىستى تاراۋلار مەن ورىندار حابارلاندىرۋعا ساي، حاۋىپسىزدىك قورعانۋ، توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قىزمەتىن تىڭعىلىقتى ىستەۋى كەرەك.

    48 − تارماق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمى، قاتىستى تاراۋلار مەن ورىندار، جەكەلەر لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەت مىندەتىن، بورىشىن وتەۋ بارىسىندا بىلگەن مەملەكەت قۇپيالىعىن، ساۋدا قۇپيالىعىن جانە جەكە ادامداردىڭ قۇپيالىعىن ساقتاۋى كەرەك.

    بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ مەملەكەت قۇپيالىعىن، ساۋدا قۇپيالىعىن جانە جەكە ادامداردىڭ قۇپيالىعىن شاشقانداردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

   بەسىنشى تاراۋ تەكسەرۋ

    49 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى لاڭكەستىك قيمىل كۇمانى جونىندەگى مالىمەتتى تاپسىرىپ العاندا نەمەسە لاڭكەستىك قيمىل كۇمانىن بايقاعاندا، تەكسەرىپ اداقتاۋ قاجەت بولسا، شۇعىل تەكسەرۋ كەرەك.

    50 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى لاڭكەستىك قيمىل كۇمانىن تەكسەرگەندە، قاتىستى زاڭدارداعى بەلگىلەمەلەرگە ساي، كۇماندى ادامداردى قۋزاستىرسا، تەكسەرسە، شاقىرتسا بولادى. كەسكىن، بارماق ءىزى، كوز نۇرلى قابىعىنىڭ سۋرەتى سياقتى ادام دەنەسىنىڭ بيولوگيالىق بەلگى ينفورماتسيالارىن جانە قان، نەسەپ، تۇلەگەن كلەتكا سياقتى بيولوگيالىق ۇلگىلەردى السا نەمەسە جيناسا ءارى وعان قول قويدىرىپ ساقتاپ قويسا بولادى.

    قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى لاڭكەستىك قيمىل كۇمانىن تەكسەرگەندە قاتىستى احۋالدى بىلەتىن ادامدارعا قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا نەمەسە باسقا دا ورىندارعا بارىپ سۇراۋعا جاۋاپ بەرۋدى حابارلايدى.

    51 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى لاڭكەستىك قيمىل كۇمانىن تەكسەرگەندە قاتىستى ورىنداردان جانە ادامداردان قاتىستى ينفورماتسيالاردى جانە ماتەريالداردى جيناسا، السا بولادى. قاتىستى ورىندار مەن ادامدار قاز − قالپىندا بەرۋى كەرەك.

    52 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى لاڭكەستىك قيمىل كۇمانىن تەكسەرگەندە اۋدان دارەجەلىدەن جوعارى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ جاۋاپتىسىنا بەكىتتىرۋ ارقىلى كۇماندى ادامنىڭ امانات اقشاسى، پەرەۆوت اقشاسى، زايومى، جارنا بەلەتى، قور ۇلەسى سوماسى سياقتى مال − مۇلكىن تەكسەرىپ ۇعىسسا بولادى. پەشەتتەۋ، ۇستاپ قالۋ، توقتاتىپ تاستاۋ شارالارىن قولدانسا بولادى. پەشەتتەۋ، ۇستاپ قالۋ، توقتاتىپ تاستاۋ مەرزىم شەگىن 2 ايدان اسىرۋعا بولمايدى. جاعداي كۇردەلى بولسا، ءبىر دارەجە جوعارى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ جاۋاپتىسىنا بەكىتتىرۋ ارقىلى ءبىر اي ۇزارتسا بولادى.

    53 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى لاڭكەستىك قيمىل كۇمانىن تەكسەرگەندە اۋدان دارەجەلىدەن جوعارى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ جاۋاپتىسىنا بەكىتتىرۋ ارقىلى ونىڭ قاتەر ءتوندىرۋ دارەجەسىنە قاراي، لاڭكەستىك قيمىلدا بولعان كۇماندى ادامدى تومەندەگى ءبىر نەمەسە بىرنەشە ءتۇرلى شەكتەۋ شارالارىنا بويسۇنۋدى بۇيىرسا بولادى:

    (1) قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا بەكىتتىرمەي تۇرىپ قونىستانعان قالادان، اۋداننان نەمەسە بەلگىلەنگەن ورىننان كەتىپ قالماۋ؛

    (2) ءىرى بۇقارالىق قيمىلدارعا نەمەسە ەرەكشە قيمىلدارعا قاتىناسپاۋ؛

    (3) قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا بەكىتتىرمەي تۇرىپ الەۋمەتتىك قاتىناس قۇرالىنا وتىرماۋ نەمەسە ەرەكشە بەلگىلەنگەن ورىندارعا كىرمەۋ؛

    (4) ەرەكشە بەلگىلەنگەن ادامدارمەن جولىقپاۋ نەمەسە حابارلاسپاۋ؛

    (5) قيمىل جاعدايىن قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا بەلگىلى مەرزىمدە مالىمدەۋ؛

    (6) پاسپورت سياقتى شەكارادان شىعاتىن − كىرەتىن كۋالىكتەرىن، ازاماتتىق كۋالىگىن، اۆتوكولىك جۇرگىزۋ كۋالىگىن قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ ساقتاۋىنا تاپسىرۋ. قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى ەلەكتروندى باقىلاۋ − مەڭگەرۋ، كەزدەيسوق تەكسەرۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى ولاردىڭ شەكتەۋ شارالارىنا بويسۇنۋ احۋالىن باقىلاسا بولادى.

    الدىڭعى 2 تارماقشادا بەلگىلەنگەن شەكتەۋ شارالارىنىڭ مەرزىم شەگىن 3 ايدان اسىرۋعا بولمايدى. شەكتەۋ شارالارىن ۇزدىكسىز قولدانۋ قاجەتسىز بولسا، دەر كەزىندە كۇشىنەن قالدىرۋ كەرەك.

    54 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى تەكسەرۋ ارقىلى قىلمىس دالەلىن نەمەسە قىلمىس كۇماندىلارىن بايقاسا، قىلمىستىق ىستەر ارىز − شاعىم زاڭىنىڭ بەلگىلەمەلەرىنە ساي دەلو تۇرعىزىپ بارلاۋى كەرەك. وسى تاراۋدا بەلگىلەنگەن قاتىستى مەرزىم شەگى تولعانىمەن قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى دەلو تۇرعىزىپ بارلاۋ جۇرگىزبەسە، قاتىستى شارالاردى كۇشىنەن قالدىرۋى كەرەك.

    التىنشى تاراۋ توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ

    55 − تارماق مەملەكەت لاڭكەستىك وقيعالارعا توتەپ بەرۋ، ونى ءبىر جاقتى ەتۋ جوبا جۇيەسىن قۇرادى، كەمەلدەندىرەدى.

    لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىم لاڭكەستىك وقيعانىڭ زاڭدىلىعىن، ەرەكشەلىگىن جانە تۋدىرۋ مۇمكىندىگى بولعان قوعامدىق زالالىن باعىتتاي وتىرىپ، مەملەكەتتىڭ توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ جوباسىن دارەجەگە، تۇرگە ءبولىپ جاساۋى، لاڭكەستىك وقيعاعا توتەپ بەرۋ، ونى ءبىر جاقتى ەتۋ ۇيىمدىق قولباسشىلىق جۇيەسى جانە لاڭكەستىك وقيعادان حاۋىپسىز قورعانۋ، وعان توتەپ بەرۋ، ونى ءبىر جاقتى ەتۋ ءتارتىبى، سونداي − اق وقيعادان كەيىن قوعام ءتارتىبىن قالپىنا كەلتىرۋ سياقتى مازمۇنداردى ناقتى بەلگىلەۋى كەرەك.

    قاتىستى تاراۋلار، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن جەرگىلىكتى قۇرىلىم سايكەستى توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ جوباسىن جاساۋى كەرەك.

    56 − تارماق لاڭكەستىك وقيعاعا توتەپ بەرۋدە، ونى ءبىر جاقتى ەتۋدە، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن ءار دارەجەلى قۇرىلىم قاتىستى تاراۋلار قاتىناسقان قولباسشىلىق قۇرىلىم قۇرىپ، قولباسشى جاۋاپتى بولۋ ءتۇزىمىن اتقارۋى كەرەك. لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمىنىڭ جاۋاپتىسى قولباسشى بولسا بولادى. قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ جاۋاپتىسىن نەمەسە لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن باسقاراتىن قۇرىلىمنىڭ باسقا دا مۇشە ورىندارىنىڭ جاۋاپتىسىن قولباسشى ەتىپ قويسا دا بولادى.

    ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا اتتاپ تۋىلعان لاڭكەستىك وقيعاعا نەمەسە ەرەكشە ورەسكەل لاڭكەستىك وقيعاعا توتەپ بەرۋگە، ونى ءبىر جاقتى ەتۋگە لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىم قولباسشىلىق ەتۋگە جاۋاپتى بولادى؛ ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا كولەمىندە تۋىلعان، كوپ اكىمشىلىك وڭىرگە ساياتىن لاڭكەستىك وقيعالارعا نەمەسە ءىرى لاڭكەستىك وقيعالارعا توتەپ بەرۋگە، ونى ءبىر جاقتى ەتۋگە لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن ولكە دارەجەلى قۇرىلىم قولباسشىلىق ەتۋگە جاۋاپتى بولادى.

  57 − تارماق لاڭكەستىك وقيعا تۋىلعاننان كەيىن، ۋاقيعا تۋىلعان جەردەگى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن قۇرىلىم لاڭكەستىك وقيعاعا توتەپ بەرۋ، ونى ءبىر جاقتى ەتۋ جوباسىن دەرەۋ اتقارىپ، قولباسشىنى تۇراقتاندىرۋى كەرەك. قاتىستى تاراۋلار جانە جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى، جۇڭگو حالىق قارۋلى ساقشى بولىمدەرى، حالىق جاساعى ۇيىمى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمىنىڭ جانە قولباسشىسىنىڭ ءبىر تۇتاس باسقارۋىنا، قولباسشىلىعىنا ساي، سوققى بەرۋ، تىزگىندەۋ، كومەكتەسۋ، قورعاۋ سياقتى ۇستىندە توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قىزمەتىن سايكەستىرە ورىستەتۋى كەرەك.

    لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن جوعارى دارەجەلى قۇرىلىم توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قىزمەتىنە جەتەكشىلىك ەتۋدە، قاجەت تابىلعاندا لاڭكەستىككە قارسى تۇراتىن قاتىستى كۇشتەردى كومەكتەسۋگە جۇمىلدىرسا بولادى.

    شۇعىل كۇيگە ءوتۋ قاجەت بولسا، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ تۇراقتى كوميتەتى نەمەسە مەملەكەتتىك كەڭەس نەگىزگى زاڭعا جانە باسقا دا قاتىستى زاڭدارداعى بەلگىلەمەلەرگە ساي ۇقىق شەگى مەن ءتارتىبىن بەلگىلەيدى.

    58 − تارماق لاڭكەستىك وقيعا بايقالعاننان نەمەسە لاڭكەستىك وقيعا دەپ كۇماندانعاننان كەيىن، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى دەرەۋ ءبىر جاقتى ەتۋى ءارى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمىنا مالىمدەۋى كەرەك. جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى، جۇڭگو حالىق قارۋلى ساقشى بولىمدەرى لاڭكەستىك قيمىل تۋىلىپ جاتقاندىعىن بايقاسا، دەرەۋ تىزگىندەۋى ءارى دەلونى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنا دەر كەزىندە وتكىزىپ بەرۋى كەرەك.

    لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمى قولباسشىنى بەلگىلەي الماسا، ناق مايداندا ءبىرجاقتى ەتەتىن قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ مىندەت دارەجەسى ەڭ جوعارى ادامىن ناق مايدانعا قولباسشىلىق ەتۋگە جاۋاپتاندىرادى. قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى ناق مايدانعا كەلە الماعان بولسا، ناق مايداندا ءبىر جاقتى ەتىپ وتىرعان جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسىنىڭ نەمەسە جۇڭگو حالىق قارۋلى ساقشى ءبولىمىنىڭ مىندەت دارەجەسى ەڭ جوعارى ادامى قولباسشىلىق مىندەت وتەيدى. ناق مايداندا توتەپ بەرەتىن، ءبىر جاقتى ەتەتىن ادامدار ۇقساس ءبىر ورىنعا، جۇيەگە ءتان بولسىن − بولماسىن، ناق مايدان قولباسشىسىنىڭ قولباسشىلىعىنا بويسۇنۋى كەرەك.

    قولباسشى تۇراقتانعاننان كەيىن، ناق مايدان قولباسشىسى قىزمەت نەمەسە قاتىستى احۋالدار جونىنەن ونان نۇسقاۋ سۇراۋى، وعان مالىمەت بەرۋى كەرەك.

    59 − تارماق جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شەكارا سىرتىنداعى قۇرىلىمدارى، قىزمەتكەرلەرى، ماڭىزدى قۇرىلعىلارى لاڭكەستىك شابۋىلعا ۇشىراسا نەمەسە ۇشىراۋى مۇمكىن بولسا، مەملەكەتتىك كەڭەستىك سىرتقى ىستەر، قوعام حاۋىپسىزدىگى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى، ساۋدا ىستەرى، فينانس، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال − مۇلىكتى باقىلاۋ − باسقارۋ، ساياحات، قاتىناس − تاسىمال سياقتى باسقارۋ تاراۋلارى توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ جوباسىن دەر كەزىندە اتقارۋى كەرەك. مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ سىرتقى ىستەر تاراۋى قاتىستى مەملەكەتتەردى سايكەستى شارا قولدانۋعا سايكەستىرۋى كەرەك.

    جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ شەكارا سىرتىنداعى قۇرىلىمدارى، قىزمەتكەرلەرى، ماڭىزدى قۇرىلعىلارى اۋىر لاڭكەستىك شابۋىلعا ۇشىراسا، قاتىستى مەملەكەتتەرمەن اقىلداسىپ ماقۇلدىعىن العاننان كەيىن، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىم سىرتقى ىستەر، قوعام حاۋىپسىزدىگى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى سياقتى تاراۋلارى شەكارا سىرتىنا قىزمەتكەر جىبەرىپ، توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قىزمەتىن ورىستەتۋگە ۇيىمداستىرۋى كەرەك.

    60 − تارماق لاڭكەستىك وقيعاعا توتەپ بەرۋدە، ونى ءبىر جاقتى ەتۋدە لاڭكەستىك قيمىلدىڭ زالالىنا، قاتەرىنە تىكە ۇشىراعان ادامداردىڭ باس اماندىعىن الدىمەن قورعاۋ كەرەك.

    61 − تارماق لاڭكەستىك وقيعا تۋىلعاننان كەيىن، توتەپ بەرۋگە، ءبىر جاقتى ەتۋگە جاۋاپتى بولعان لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمى قاتىستى تاراۋلار مەن ورىنداردىڭ مىناداي ءبىر نەمەسە بىرنەشە ءتۇرلى توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ شاراسىن قولدانۋى جونىندە ۇيعارىم جاساسا بولادى:

    (1) زيانعا ۇشىراعانداردى ۇيىمدى تۇردە قۇتقارۋ جانە ەمدەپ ساۋىقتىرۋ، قاتەرگە ۇشىراعان ادامداردى بىتىراتۋ، اۋاشالاۋ ءارى لايىقتى ورنالاستىرۋ، سونداي − اق باسقا دا كومەكتەسۋ شارالارىن قولدانۋ؛

    (2) ناق مايداندى جانە اينالاسىنداعى جولداردى قۇرساۋلاۋ، ناق مايدانداعى ادامداردىڭ ازاماتتىق كۋالىگىن تەكسەرۋ، قاتىستى ورىننىڭ ماڭىنان ۋاقىتتىق ساقتىق سىزىعىن سىزۋ؛

    (3) ەرەكشە ءوڭىردىڭ تاۋەلدى كەڭىستىگىن، تەڭىز (سۋ) ايدىنىن مەڭگەرۋ، ەرەكشە وڭىردەگى قاتىناس − تاسىمال قۇرالدارىن تەكسەرۋ؛

    (4) ەرەكشە وڭىردەگى عالامتوردى، سىمسىز تەلەگرافتى، حابارلاسۋدى شەكتەۋ؛

    (5) ەرەكشە وڭىردەگى نەمەسە باعىتتامالى ەرەكشە ادامداردىڭ شەكارادان كىرىپ − شىعۋىن شەكتەۋ؛

    (6) قاتىستى جابدىقتاردى، قۇرىلعىلاردى پايدالانۋعا تيىم سالۋ نەمەسە ونى شەكتەۋ، قاتىستى ورىنداردى جابۋ نەمەسە شەكتەۋ، ادامدار كوپ جينالاتىن قيمىلداردى نەمەسە قاتەردىڭ كەڭەيۋ مۇمكىندىگىنە اپارىپ سوعاتىن ءوندىرىس، شارۋاشىلىق قيمىلىن توقتاتۋ؛

    (7) بۇلدىرىلگەن قاتىناس، تەلەگراف، عالامتور، راديو − تەلەۆيزيا، سۋمەن قامداۋ، سۋ ىعىستىرۋ، توكپەن، گازبەن، جىلۋمەن قامداۋ سياقتى الەۋمەتتىك قۇرىلعىلاردى شۇعىل جوندەۋ؛

    (8) ەرىكتىلەردى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ، قۇتقارۋ قىزمەتىنە قاتىناسۋعا ۇيىمداستىرىپ، ەرەكشە ماماندىعى بار ادامداردىڭ قىزمەت وتەۋىن تالاپ ەتۋ؛

    (9) توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قاجەت بولعان باسقا دا شارالار.

    الدىڭعى تارماقشانىڭ 3 − تۇرىنەن 5 − تۇرىنە دەيىن بەلگىلەنگەن توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ شارالارىن قولدانۋدى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن ولكە دارەجەلىدەن جوعارى قۇرىلىم بەلگىلەيدى جانە بەكىتەدى. الدىڭعى تارماقشانىڭ 6 − تۇرىندە بەلگىلەنگەن توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ شارالارىن قولدانۋدى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن رايونعا بولىنگەن قالا دارەجەلىدەن جوعارى قۇرىلىم بەلگىلەيدى. توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ شارالارىنىڭ قولدانىلاتىن ۋاقىتى مەن كەڭىستىك كولەمى ايقىن بولۋى ءارى قوعامعا جاريالانۋى كەرەك.

    62 − تارماق ناق مايداندا مىلتىق، پىشاق سياقتى جەندەتتىك قارۋلاردى ۇستاپ نەمەسە باسقا دا قاتەرلى تاسىلدەردى قولدانىپ، زورلىقتى كۇش قيمىلىمەن شۇعىلدانىپ جاتقان نەمەسە وعان ازىرلەنگەن ادامدارعا بەرىلگەن ەسكەرتۋ ءونىمدى بولماسا، حالىق ساقشىلارى، حالىق قارۋلى ساقشىلارى، سونداي − اق زاڭ بويىنشا قارۋ اسىنعان، الىپ جۇرگەن توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قىزمەتكەرلەرى قارۋ جۇمساسا بولادى. شۇعىل جاعدايدا نەمەسە ەسكەرتۋ بەرگەننەن كەيىن ءتىپتى دە اۋىر قاتەرلى زارداپ تۋىلۋى مۇمكىن بولسا، تىكە قارۋ جۇمساسا بولادى.

    63 − تارماق لاڭكەستىك وقيعانىڭ تۋىلعاندىعى، ورشىگەندىگى جانە وعان توتەپ بەرۋ، ونى ءبىر جاقتى ەتۋ جونىندەگى ينفورماتسيانى لاڭكەستىك وقيعا تۋىلعان جەردەگى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن ولكە دارەجەلى قۇرىلىم ءبىر تۇتاس جاريالايدى؛ ولكە، اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا اتتاپ تۋىلعان لاڭكەستىك وقيعانى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەدى دەپ بەلگىلەنگەن ولكە دارەجەلى قۇرىلىم ءبىر تۇتاس جاريالايدى.

    ءارقانداي ورىن مەن جەكەنىڭ لاڭكەستىك وقيعا جونىندەگى جالعان ينفورماتسيالاردى جاساۋىنا، تاراتۋىنا بولمايدى. ەلىكتەۋ مۇمكىن بولعان لاڭكەستىك قيمىلدىڭ جاي − جاپسارىن حابارلاۋعا، تاراتۋعا بولمايدى. لاڭكەستىك وقيعاداعى قانىپەزەرلىك، ادامگەرشىلىككە جاتپايتىن كورىنىستەردى جاريالاۋعا بولمايدى. لاڭكەستىك وقيعاعا توتەپ بەرۋ، ونى ءبىر جاقتى ەتۋ بارىسىندا اقپارات دانەكەرلەرىنىڭ ينفورماتسيالارىن جاريالاۋدى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمى بەكىتۋگە جاۋاپتى بولۋدان سىرت، ناق مايداندا توتەپ بەرگەن، ءبىر جاقتى ەتكەن قىزمەتكەرلەردىڭ، بارىمتالانۋشىلاردىڭ سالاۋات ينفورماتسيالارىن جانە توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قيمىلىنىڭ جاعدايىن حابارلاۋعا، جاريالاۋعا بولمايدى.

    64 − تارماق لاڭكەستىك وقيعاعا توتەپ بەرۋ، ونى ءبىر جاقتى ەتۋ اياقتاعاننان كەيىن، ءار دارەجەلى حالىق ۇكىمەتى قاتىستى تاراۋلاردى ىقپالعا ۇشىراعان ورىندار مەن جەكەلەرگە كومەكتەسىپ، تۇرمىسىن، ءوندىرىسىن تەز ارادا قالپىنا كەلتىرۋگە ۇيىمداستىرىپ، ىقپالعا ۇشىراعان رايونداردىڭ قوعام ءتارتىبى مەن جۇرتتىڭ كوڭىل كۇيىن ورنىقتىرۋى كەرەك.

    65 − تارماق جەرگىلىكتى حالىق ۇكىمەتى لاڭكەستىك وقيعادا زيانعا ۇشىراعاندارعا جانە ونىڭ جاقىن تۋىستارىنا دەر كەزىندە لايىقتى كومەك بەرۋى ءارى نەگىزگى تۇرمىس شارت − جاعدايىنان ايرىلعان زيانعا ۇشىراعانداردىڭ جانە ونىڭ جاقىن تۋىستارىنىڭ نەگىزگى تۇرمىسىن دەر كەزىندە قامتاماسىزداندىرۋى كەرەك. دەنساۋلىق ساقتاۋ، حالىق ىستەرى سياقتى باسقارۋ تاراۋلارى لاڭكەستىك وقيعادا زيانعا ۇشىراعاندارعا جانە ونىڭ جاقىن تۋىستارىنا پسيحولوگيالىق، ەمدەۋ سياقتى جاقتاردان كومەكتەسۋى كەرەك.

    66 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى لاڭكەستىك وقيعالاردى دەر كەزىندە دەلو تۇرعىزىپ بارلاپ، وقيعانىڭ تۋىلۋ سەبەبىن، بارىسىن جانە ناتيجەسىن ايقىنداپ، لاڭكەس ۇيىمنىڭ، لاڭكەستەردىڭ قىلمىستىق ىستەر جاۋاپكەرلىگىن زاڭ بويىنشا قۋزاستىرۋى كەرەك.

    67 − تارماق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن قۇرىلىم لاڭكەستىك وقيعانىڭ تۋىلۋىنا جانە وعان توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قىزمەتىنە جان − جاقتىلى تالداۋ جاساۋ، قورىتىندىلاپ باعالاۋ، قورعانۋ جانە توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ، جاقسارتۋ شارالارىن العا قويىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن ءبىر دارەجە جوعارى قۇرىلىمعا مالىمدەۋى كەرەك.

  جەتىنشى تاراۋ حالىقارالىق سەلبەستىك

    68 − تارماق جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى جاساسقان نەمەسە قاتىناسقان حالىقارالىق شارتقا ساي نەمەسە تەڭدىك، ءوزارا تيىمدىلىك پرينسىيبى بويىنشا باسقا مەملەكەتتەرمەن، رايوندارمەن، حالىقارالىق ۇيىمدارمەن لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جونىندە سەلبەستىك جاسايدى.

    69 − تارماق مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قاتىستى تاراۋلارى مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ بەرگەن ۇقىعىنا ساي، جۇڭگو ۇكىمەتى اتىنان شەتەل ۇكىمەتتەرىمەن جانە قاتىستى حالىقارالىق ۇيىمدارمەن لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ساياساتى جونىنەن كەڭەسۋ، اقپار، ينفورماتسيا اۋىستىرۋ، زاڭ اتقارۋدا سەلبەسۋ جانە حالىقارالىق قارجىنى باقىلاۋ − باسقارۋدا سەلبەسۋ جۇمىستارىن ورىستەتەدى.

    ەلىمىزدىڭ زاڭدارىنا قايشى كەلمەۋ العى شارتىندا شەكارا رايوندارداعى اۋدان دارەجەلىدەن جوعارى جەرگىلىكتى حالىق ۇكىمەتى جانە ونىڭ باسقارۋشى تاراۋى مەملەكەتتىك كەڭەسكە نەمەسە ورتالىقتىڭ قاتىستى تاراۋىنا بەكىتتىرۋ ارقىلى كورشى ەلدەرمەن نەمەسە رايوندارمەن لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جونىندە اقپار، ينفورماتسيا اۋىس − كۇيىسىن جاساسسا، زاڭ اتقارۋدا سەلبەسسە نەمەسە حالىقارالىق قارجىنى باقىلاۋ − باسقارۋدا سەلبەسسە بولادى.

    70 − تارماق لاڭكەستىك قىلمىسقا ساياتىن قىلمىستىق ىستەردەگى ادىلەتتىك كومەك، وتكىزىپ بەرۋ جانە سوتتالعان ادامدى اكەلىپ باسقارۋ قاتىستى زاڭدارداعى بەلگىلەمەلەر بويىنشا اتقارىلادى.

    71 − تارماق قاتىستى مەملەكەتتەرمەن كەلىسىم جاساسۋ، ءارى مەملەكەتتىك كەڭەسكە بەكىتتىرۋ ارقىلى مەملەكەتتىك كەڭەستىك قوعام حاۋىپسىزدىگى تاراۋى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى تاراۋى شەتەلگە قىزمەتكەر جىبەرىپ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ مىندەتىن اتقارسا بولادى.

    جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى، جۇڭگو حالىق قارۋلى ساقشى بولىمدەرى شەتەلگە قىزمەتكەر جىبەرىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ مىندەتىن اتقارۋدى ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتى بەكىتەدى.

    72 − تارماق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ حالىقارالىق سەلبەستىگى ارقىلى قول جەتكىزگەن ماتەريالداردى اكىمشلىك جازا، قىلمىستىق ىستەر ارىز − شاعىمى بارىسىندا دالەل رەتىندە پايدالانسا بولادى، ءبىراق ءبىز جاق دالەل ەتپەۋگە ۋادە بەرمەگەنى مۇنىڭ سىرتىندا.

    سەگىزىنشى تاراۋ قامتاماسىزداندىرۋ شارالارى

    73 − تارماق مەملەكەتتىك كەڭەس جانە اۋدان دارەجەلىدەن جوعارى جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى حالىق ۇكىمەتى ۇقىق ءبولىسى بويىنشا لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەت قاراجاتىن دارەجەلەس قازىنا مەجە ەسەبىنە ايرىم - ايرىم ەنگىزۋى كەرەك.

    مەملەكەت لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدا ءتۇيىندى رايونداردى قاجەتتى قاراجاتپەن قولداپ، كولەمدى لاڭكەستىك وقيعالارعا توتەپ بەرۋدە، ونى ءبىر جاقتى ەتۋدە قاراجاتپەن قامتاماسىز ەتەدى.

    74 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ورگانى جانە قاتىستى تاراۋلار، سونداي − اق جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى، جۇڭگو حالىق قارۋلى ساقشى بولىمدەرى زاڭدا بەلگىلەنگەن مىندەتىنە ساي، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ ارنايى كۇشتەرىن ۇيىمداستىرىپ، كاسىپتىك جاتتىعۋدى كۇشەيتىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋعا قاجەتتى ارناۋلى جابدىقتاردى، قۇرىلعىلاردى سەپتەۋى كەرەك.

    اۋدان دارەجەلى، اۋىل دارەجەلى حالىق ۇكىمەتى قاجەتكە ساي، قاتىستى ورىنداردىڭ، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ، تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەت كۇشتەرىنە، ەرىكتىلەر قوسىنىنا جەتەكشىلىك ەتەدى، قاتىستى تاراۋلاردىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن ورىستەتۋىنە كومەكتەسەدى، وعان سايكەسەدى.

    75 − تارماق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ مىندەتىن وتەۋگە نەمەسە قاتىستى تاراۋلاردىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە كومەكتەسۋگە، سايكەسۋگە بايلانىستى جارالانىپ مۇگەدەك بولعان نەمەسە ولگەن ادامدارعا مەملەكەتتىڭ قاتىستى بەلگىلەمەسى بويىنشا سايكەستى مامىلە جاسالادى.

    76 − تارماق لاڭكەستىك قيمىلداردى مالىمدەۋ جانە تەجەۋ، لاڭكەستىك قىلمىس دەلولارىنا ايعاق بولۋ نەمەسە لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىمەن شۇعىلدانۋ سەبەبىنەن ءوزىنىڭ نەمەسە ونىڭ جاقىن تۋىستارىنىڭ باس اماندىعىنا قاتەر تونسە، سول ادامنىڭ نەمەسە ونىڭ جاقىن تۋىستارىنىڭ ءوتىنىش ەتۋى ارقىلى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى، قاتىستى تاراۋلار مىناداي ءبىر نەمەسە كوپ ءتۇرلى قورعاۋ شارالارىن قولدانۋى كەرەك:

    (1) شىن اتى − ءجونى، مەكەن − جايى جانە قىزمەت ورنى سياقتى جەكە ينفورماتسيالارىن جاريا ەتپەۋ؛

    (2) ەرەكشە بەلگىلەنگەن ادامداردىڭ قورعالاتىن ادامدارعا جولىعۋىنا تيىم سالۋ؛

    (3) جەكە باسىن جانە تۇراعىن ارناۋلى قورعاۋ شاراسىن قولدانۋ؛

    (4) قورعالاتىنداردىڭ اتى − ءجونىن وزگەرتۋ، تۇراعىن جانە قىزمەت ورنىن قايتا ورنالاستىرۋ؛

    (5) قورعاۋعا ءتيىستى باسقا دا شارالار.

    قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى، قاتىستى تاراۋلار الدىڭعى تارماقشاداعى بەلگىلەمەگە ساي، قورعالاتىن ورىننىڭ شىن اتىن، مەكەن − جايىن جاريا ەتپەۋ، ەرەكشە بەلگىلەنگەن ادامداردىڭ قورعالاتىن ورىنعا جاقىنداۋىنا تيىم سالۋ، قورعالاتىن ورىننىڭ قىزمەت ىستەيتىن، ساۋدا ورىندارىن ارناۋلى قورعاۋ شارالارىن قولدانۋ، سونداي − اق باسقا دا قاجەتتى قورعاۋ شارالارىن قولدانۋ كەرەك.

    77 − تارماق مەملەكەت لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ جونىندەگى عىلمي زەرتتەۋگە جانە تەحنيكالىق جاڭالىق اشۋعا شابىت بەرىپ، قولداۋ كورسەتىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋداعى وزىق تەحنيكالاردى، جابدىقتاردى دامىتادى جانە جالپىلاستىرىپ پايدالانادى.

  78 − تارماق قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ورگانى، جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى، جۇڭگو حالىق قارۋلى ساقشى بولىمدەرى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ مىندەتىن وتەۋدىڭ شۇعىل قاجەتىنە بولا مەملەكەتتىڭ قاتىستى بەلگىلەمەلەرىنە ساي، ورىندار مەن جەكەلەردىڭ دۇنيە − مۇلكىن الىپ پايدالانسا بولادى. مىندەتتى ورىنداپ بولعاننان كەيىن دەر كەزىندە قايتارۋى نەمەسە بۇرىنعى قالپىنا كەلتىرۋى ءارى زاڭداعى بەلگىلەمەلەرگە ساي سايكەستى اقى بەرۋى كەرەك؛ زيان تۋدىرسا تولەم بەرۋى ءتيىس.

    لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن ورىستەتۋگە بولا قاتىستى ورىندار مەن جەكەلەردىڭ زاڭدى ۇقىق − مۇددەسى زيانعا ۇشىراسا، زاڭ بويىنشا تولەم تولەۋ، ورنىن تولتىرۋ كەرەك.

    قاتىستى ورىندار مەن جەكەلەر تولەم تولەۋدى، ورنىن تولتىرۋدى زاڭ بويىنشا ءوتىنىش ەتۋگە ۇقىقتى.

    توعىزىنشى تاراۋ زاڭدىق جاۋاپكەرلىك

    79 − تارماق لاڭكەستىك قيمىلدى ۇيىمداستىرىپ، جوسپارلاپ، وعان ازىرلەنىپ، ونى اتقارىپ، لاڭكەستىكتى ۋاعىزداپ، لاڭكەستىك قيمىلدى ىستەۋگە جەلىكتىرىپ، لاڭكەستىكتى ۋاعىزدايتىن زاتتاردى زاڭعا قايشى الىپ ءجۇرىپ، باسقالاردى الەۋمەتتىك ورىنداردا لاڭكەستىكتى ۋاعىزدايتىن كيىم − كەشەكتى كيۋگە، بەلگى تاعۋعا كۇشتەپ، لاڭكەستىك ۇيىمدى ۇيىمداستىرىپ، وعان باسشىلىق ەتىپ، قاتىناسىپ، لاڭكەس ۇيىمدارعا، لاڭكەستەرگە، لاڭكەستىك قيمىلمەن اينالىسقاندارعا نەمەسە لاڭكەستىك قيمىلعا تاربيەلەگەندەرگە كومەكتەسكەندەردىڭ قىلمىستىق ىستەر جاۋاپكەرلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

    80 − تارماق تومەندەگى قيمىلداردىڭ بىرىنە قاتىناسقانىمەن، كۇناسى جەڭىل بولىپ، قىلمىسقا تولماسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى 10 كۇننەن جوعارى، 15 كۇننەن تومەن قاماي تۇرادى، 10 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ قوسىپ سالسا بولادى:

    (1) لاڭكەستىكتى، ۇشقارىلىقتى ۋاعىزداسا نەمەسە لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق قيمىلداردى ىستەۋگە جەلىكتىرسە؛

    (2) لاڭكەستىكتى، ۇشقارىلىقتى ۋاعىزدايتىن بۇيىمداردى جاساسا، تاراتسا، زاڭعا قايشى الىپ جۇرسە؛

    (3) باسقالاردى الەۋمەتتىك ورىنداردا لاڭكەستىكتى، ۇشقارىلىقتى ۋاعىزدايتىن كيىم − كەشەكتەردى كيۋگە، بەلگى تاعۋعا ماجبۇرلەسە؛

    (4) لاڭكەستىكتى، ۇشقارىلىقتى ۋاعىزداۋدى نەمەسە لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق قيمىل جۇرگىزۋدى ينفورماتسيا، قارجى، زات، قىزمەت وتەۋ، تەحنيكا، ورىن سياقتىلار جاعىنان قولداسا، وعان كومەكتەسسە، قولايلىلىق جاراتسا.

    81 − تارماق ۇشقارىلىقتان پايدالانىپ تومەندەگى ارەكەتتەردىڭ ءبىرىن ىستەگەنىمەن، كۇناسى جەڭىل بولىپ، قىلمىسقا تولماسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى 5 كۇننەن جوعارى، 15 كۇننەن تومەن قاماي تۇرادى، 10 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ قوسىپ سالسا بولادى:

    (1) باسقالاردى ءدىني قيمىلعا قاتىناسۋعا ماجبۇرلەسە نەمەسە باسقالاردى ءدىني قيمىل ورىندارىنا، ءدىني قىزمەتكەرلەرگە دۇنيە − مۇلىك بەرۋگە نەمەسە قىزمەت وتەۋگە ماجبۇرلەسە؛

   (2) قورقىتۋ، مازالاۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى باسقا ۇلتتاردى نەمەسە باسقا نانىمداعى ادامداردى قونىستانعان جەرىنەن قۋالاسا؛

    (3) قورقىتۋ، مازالاۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى باسقالاردىڭ وزگە ۇلتتارمەن نەمەسە باسقا نانىمداعى ادامدارمەن بارىس − كەلىس جاساۋىنا، بىرگە تىرشىلىك ەتۋىنە كيلىكسە؛

    (4) قورقىتۋ، مازالاۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى باسقالاردىڭ تۇرمىس سالتىنا، تاسىلىنە جانە وندىرىسىنە، ساۋداسىنا كيلىكسە؛

    (5) مەملەكەت ورگانىنداعى قىزمەتكەرلەردىڭ مىندەتىن زاڭ بويىنشا اتقارۋىنا كەدەرگىلىك جاساسا؛

    (6) مەملەكەت ساياساتىن، زاڭىن، اكىمشىلىك زاڭ − ەرەجەلەردى بۇرمالاپ، قارالاپ، حالىق ۇكىمەتىنىڭ زاڭ بويىنشا باسقارۋىنا قارسىلىق كورسەتۋگە جەلىكتىرسە، ايتاقتاسا؛

    (7) بۇقارانى ازاماتتىق كۋالىك، نوپوس داپتەر سياقتى مەملەكەت زاڭىندا بەلگىلەنگەن كۋالىكتەردى، سونداي − اق حالىق اقشاسىن بۇلدىرۋگە نەمەسە ادەيى بۇلدىرۋگە جەلىكتىرسە، ماجبۇرلەسە؛

    (8) باسقالاردى ءدىني سالتتى نەكەگە، نەكەدەن اجىراسۋعا تىزىمدەلۋدىڭ ورنىن باستىرۋعا جەلىكتىرسە، ماجبۇرلەسە؛

    (9) ازامات جاسىنا تولماعانداردى مىندەتتى وقۋ − اعارتۋدى قابىلداماۋعا جەلىكتىرسە، ماجبۇرلەسە؛

    (10) ۇشقارىلىقتان پايدالانىپ مەملەكەتتىڭ زاڭ − ءتۇزىمىن بۇلدىرەتىن باسقا دا ارەكەتتەر.

    82 − تارماق باسقالاردىڭ لاڭكەستىك قىلمىسىن، ۇشقارىلىق قىلمىس ارەكەتتەرىن انىق بىلە تۋرا جاسىرىپ، قانات استىنا الىپ، كۇناسى جەڭىل بولىپ، قىلمىسقا تولماسا نەمەسە ادىلەت ورگانى ونىڭ قاتىستى احۋالىن تەكسەرگەندە، قاتىستى دالەلدەردى جيناعاندا بەرۋدەن باس تارتسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى 10 كۇننەن جوعارى، 15 كۇننەن تومەن قاماي تۇرادى، 10 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ قوسىپ سالسا بولادى.

    83 − تارماق فينانس قۇرىلىمى جانە ەرەكشە بەلگىلەنگەن فينانسقا جاتپايتىن قۇرىلىم لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ءىس باسقارۋ قۇرىلىمى حابارلاندىرعان لاڭكەس ۇيىمدار مەن لاڭكەستەردىڭ قارجىلارىن نەمەسە باسقا دا مال − مۇلكىن دەرەۋ توقتاتپاسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى 200 مىڭ يۋاننان جوعارى، 500 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى ءارى تىكە جاۋاپتى مەڭگەرۋشىگە، جوعارى دارەجەلى باسقارۋشىعا جانە باسقا دا تىكە جاۋاپتى ادامدارعا 100 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى؛ كۇناسى اۋىر بولسا، 500 مىڭ يۋاننان جوعارى ايىپ سالادى ءارى تىكە جاۋاپتى مەڭگەرۋشىگە، جوعارى دارەجەلى باسقارۋشىعا جانە باسقا دا تىكە جاۋاپتىلارعا 100 مىڭ يۋاننان جوعارى، 500 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى، 5 كۇننەن جوعارى، 15 كۇننەن تومەن قاماي تۇرسا بولادى.

84 − تارماق تەلەگراف كاسىبىن باسقارۋشىدا، عالامتوردا قىزمەت وتەۋشىلەردە مىناداي جايتتەردىڭ ءبىرى بولسا، باسقارۋشى تاراۋ 200 مىڭ يۋاننان جوعارى، 500 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى ءارى باسقا تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلارىنا 100 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى؛ كۇناسى اۋىر بولسا، 500 مىڭ يۋاننان جوعارى ايىپ سالادى ءارى باسقا دا تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلارىنا 100 مىڭ يۋاننان جوعارى، 500 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى باسقا تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلاردى 5 كۇننەن جوعارى، 15 كۇننەن تومەن قاماي تۇرادى:

    (1) قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ زاڭ بويىنشا لاڭكەستىك قيمىلدان ساقتانۋىنا، ونى تەكسەرۋىنە تەحنيكالىق جالعاسۋ جانە قۇپياسىن شەشۋ سياقتى تەحنيكالىق جاقتان قولداۋ كورسەتۋى جانە كومەكتەسۋى بەلگىلەمە بويىنشا بولماسا؛

    (2) باسقارۋشى تاراۋلاردىڭ تالابىنا ساي لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق مازمۇنى بار ينفورماتسيالاردى جەتكىزۋدى توقتاتپاسا، وشىرمەسە، قاتىستى ەستەلىكتەردى ساقتاماسا، قاتىستى توراپتاردى جاپپاسا نەمەسە قاتىستى قىزمەت وتەۋدى توقتاتپاسا؛

    (3) تور حاۋىپسىزدىگىن، ينفورماتسيا مازمۇنىن باقىلاۋ ءتۇزىمىن جانە حاۋىپىسزدىك تەحنيكالىق قورعانۋ شارالارىن تياناقتاندىرماي، لاڭكەستىك، ۇشقارىلىق مازمۇنى بار ينفورماتسيالار تارالىپ كەتىپ، كۇناسى اۋىر بولسا.

    85 − تارماق تەمىر جول، تاس جول، سۋ جولى، اۋە تاسىمالى جانە پوچتا، تەز جەتكىزۋ سياقتى زات اينالىمى تاسىمالى جۇمىسىمەن شۇعىلداناتىن ورىنداردا مىناداي جايتتەردىڭ ءبىرى بولسا، باسقارۋشى تاراۋ 100 مىڭ يۋاننان جوعارى، 500 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى ءارى تىكە جاۋاپتى باسقارۋشىلار مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتى ادامعا 100 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى:

    (1) حاۋىپسىزدىكتى تەكسەرۋ ءتۇزىمىن اتقارۋدا قاريدارلاردىڭ سالاۋاتىن تەكسەرمەسە نەمەسە زات تاسىمالداۋدا، جونەلتۋدە حاۋىپسىزدىكتى تەكسەرۋى نەمەسە اشىپ كورۋى بەلگىلەمە بويىنشا بولماسا؛

    (2) تاسىمالداۋعا، جونەلتۋگە تيىم سالىنىپ، ەلەۋلى حاۋىپسىزدىك كومەسكى قاتەرى بولعان نەمەسە قاريدارلار حاۋىپسىزدىك تەكسەرۋدەن باس تارتقان زاتتاردى تاسىمالداسا، جونەلتسە؛

    (3) تاسىمالداۋدا، جونەلتۋدە قاريدارلاردىڭ سالاۋاتىن، زاتتىڭ ينفورماتسيالارىن تىزىمدەۋ ءتۇزىمىن اتقارماسا.

  86 − تارماق تەلەگراف، عالامتور، فينانس كاسىبىن باسقارۋشىلار، قىزمەت وتەۋشىلەر بەلگىلەمە بويىنشا قاريدارلاردىڭ سالاۋاتىن تەكسەرمەسە نەمەسە سالاۋاتى انىق بولماعان، سالاۋاتىن تەكسەرۋدەن باس تارتقان قاريدارلارعا قىزمەت وتەسە، باسقارۋشى تاراۋ تۇزەتۋگە بۇيىرۋى كەرەك؛ تۇزەتۋدەن باس تارتسا، 200 مىڭ يۋاننان جوعارى، 500 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى ءارى تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلارعا 100 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى؛ كۇناسى اۋىر بولسا، 500 مىڭ يۋاننان جوعارى ايىپ سالادى ءارى تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلارعا 100 مىڭ يۋاننان جوعارى، 500 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى.

    مەيمانحانا، ۇزاق جولدى جولاۋشى تاسىمال، موتورلى اۆتوكولىك جالعا بەرۋ سياقتى كاسىپ ىستەۋشىلەردە، قىزمەت وتەۋشىلەردە الدىڭعى تارماقشادا بەلگىلەنگەن جايتتەر بولسا، باسقارۋشى تاراۋ 100 مىڭ يۋاننان جوعارى، 500 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى ءارى تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلارعا 100 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى.

    87 − تارماق وسى زاڭداعى بەلگىلەمەلەرگە قايشىلىق جاساپ، مىناداي جايتتەردىڭ ءبىرى بولسا، باسقارۋشى تاراۋ ەسكەرتۋ بەرەدى ءارى تۇزەتۋگە بۇيىرادى؛ تۇزەتۋدەن باس تارتسا، 100 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى ءارى تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلارعا 10 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى:

    (1) بەلگىلەمە بويىنشا مىلتىق سياقتى قارۋلارعا، وق − دارىلەرگە، شەكتەلگەن جابدىقتارعا، قاتەرلى حيميالىق بۇيىمدارعا، حالىقتىق قوپارعىش زاتتارعا، يادرولىق جانە راديواكتيۆتىك زاتتارعا ەلەكتروندى ىزىنە ءتۇسۋ بەلگىسىن سالماسا، حالىقتىق قوپارعىش زاتتارعا حاۋىپسىزدىك تەكسەرۋدە ىزدەيتىن بەلگى زات قوسپاسا؛

    (2) بەلگىلەمە بويىنشا تاسىمال جۇمىسى بارىسىنداعى قاتەرلى حيميالىق بۇيىمداردى، حالىقتىق قوپارعىش زاتتاردى، يادرولىق جانە راديواكتيۆتىك زاتتاردى تاسىمالداۋ قۇرالىن ورىن تۇراقتاندىرۋ جۇيەسى ارقىلى باقىلاپ مەڭگەرمەسە؛

    (3) بەلگىلەمە بويىنشا جۇقپالى اۋرۋلاردىڭ اۋرۋ قوزدىرعىشى سياقتى زاتتاردى قاتاڭ باقىلاپ − باسقارماي، كۇناسى اۋىر بولسا؛

    (4) مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قاتىستى باسقارۋ تاراۋىنىڭ نەمەسە ولكە دارەجەلى حالىق ۇكىمەتىنىڭ شەكتەلگەن جابدىق، قاتەرلى حيميالىق زات، حالىقتىق قوپارعىش زات جونىندەگى ۇيعارىمىنداعى، ساۋدانى تەجەۋ نەمەسە شەكتەۋ شاراسىنا قايشىلىق جاساسا.

    88 − تارماق لاڭكەستىك شابۋىلدان قورعانۋ ءتۇيىندى نىسانالارىن باسقاراتىن، تاسىمالدايتىن ورىندار وسى زاڭداعى بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ، مىناداي جايتتەردىڭ ءبىرىن وتكىزسە، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى ەسكەرتۋ بەرەدى، ءارى تۇزەتۋگە بۇيىرادى؛ تۇزەتۋدەن باس تارتسا، 100 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى، ءارى تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلارعا 10 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى:

     (1) لاڭكەستىك قيمىلدان قورعانۋ جانە وعان توتەپ بەرۋ، ونى ءبىر جاقتى ەتۋ جوباسىن، شاراسىن جاساماسا؛

    (2) لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن ارناۋلى قاراجاتپەن قامتاماسىز ەتۋ ءتۇزىمىن ورناتپاسا نەمەسە قورعانۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ جابدىعىن، قۇرىلعىلارىن سەپتەمەسە؛

    (3) قىزمەت قۇرىلىمىن جانە جاۋاپتى ادامداردى تياناقتاندىرماسا؛

    (4) ماڭىزدى قىزمەت ورنىنداعى ادامداردىڭ حاۋىپسىزدىك جاعدايىن تەكسەرمەسە نەمەسە جاعدايى ۇيلەسپەيتىن ادامداردىڭ، جۇمىس ورنىن رەتتەمەسە؛

    (5) الەۋمەتتىك قاتىناس - تاسىمال قۇرالدارىنا بەلگىلەمە بويىنشا اماندىق قورعاۋ قىزمەتكەرىن جانە سايكەستى جابدىقتاردى، قۇرىلعىلاردى سەپتەمەسە؛

    (6) الەۋمەتتىك اماندىق جونىندەگى تەلە ارنا كەسكىن ينفورماتسيا جۇيەسىن كەزەكشىلەر باقىلاپ وتىرۋ، ينفورماتسيانى ساقتاپ پايدالانۋ، ونىڭ ىسكە قوسىلۋىن قورعاۋ سياقتى باسقارۋ تۇزىمدەرىن ورناتپاسا؛

    (7) ءىرى قيمىلداردى مىندەتىنە الىپ وتكىزەتىن ورىندار، سونداي - اق ءتۇيىندى نىسانانى باسقاراتىن ورىندار بەلگىلەمە بويىنشا ءىرى قيمىل ورىندارى، اۋەجايلار، پويەز بەكەتى، كەمەجايلار، قالالارداعى رەليستى قاتىناس ايالدامالارى، ۇزاق جولدى جولاۋشى تاسىمال بەكەتى، وتكەلدەر سياقتى ءتۇيىندى نسانالارعا كىرەتىن ادامداردى، زاتتاردى جانە قاتىناس قۇرالدارىن حاۋىپسىزدىگى جونىنەن تەكسەرمەسە، قوعام حاۋپىسىزدىگى ورگانى تۇزەتۋگە بۇيىرۋى كەرەك؛ تۇزەتۋدەن باس تارتسا، 100 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى ءارى وعان تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلارعا 10 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى.

    89 − تارماق لاڭكەستىك قيمىلدىڭ كۇماندى ادامى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانىنىڭ بۇيرىققا بويسۇنۋ جونىندەگى شەكتەۋ شارالارىنا قايشىلىق جاساسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى ەسكەرتۋ بەرەدى ءارى تۇزەتۋگە بۇيىرادى؛ تۇزەتۋدەن باس تارتسا، 5 كۇننەن جوعارى، 15 كۇننەن تومەن قاماي تۇرادى.

    90 − تارماق اقپارات مەديالارى سياقتى ورىندار جالعان لاڭكەستىك وقيعا جونىندەگى ينفورماتسيالاردى جاساسا، تاراتسا، ەلىكتەۋ مۇمكىن بولعان لاڭكەستىك قيمىلدىڭ جاي − جاپسارىن حابارلاسا، تاراتسا، لاڭكەستىك وقيعاداعى قانىپەزەرلىك، ادامگەرشىلىككە جاتپايتىن كورىنىستەردى جاريالاسا نەمەسە بەكىتتىرمەي تۇرىپ ناق مايداندا توتەپ بەرگەن، ءبىر جاقتى ەتكەن قىزمەتكەرلەردىڭ، بارىمتالانۋشىلاردىڭ سالاۋات ينفورماتسيالارىن جانە توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قيمىلىنىڭ جاعدايىن حابارلاسا، تاراتسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى 200 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى ءارى تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلاردى 5 كۇننەن جوعارى، 15 كۇننەن تومەن قاماي تۇرادى، 50 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ قوسىپ سالسا بولادى.

   جەكەلەردە الدىڭعى تارماقشادا بەلگىلەنگەن ارەكەتتەر بولسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى 5 كۇننەن جوعارى، 15 كۇننەن تومەن قاماي تۇرادى، 10 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ قوسىپ سالسا بولادى.

    91 − تارماق قاتىستى تاراۋلار لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋدا حاۋىپسىزدىك قورعانۋ، اقپار، ينفورماتسيا، تەكسەرۋ، توتەپ بەرۋ، ءبىر جاقتى ەتۋ قىزمەتىنە سايكەسۋدەن باس تارتسا، باسقارۋشى تاراۋ 2000 يۋاننان تومەن ايىپ سالادى؛ اۋىر زارداپ تۋدىرسا، 5 كۇننەن جوعارى، 15 كۇننەن تومەن قاماي تۇرادى، 10 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ قوسىپ سالسا بولادى.

    مەكەمە ورىنداردا الدىڭعى تارماقشادا بەلگىلەنگەن ارەكەتتەر بولسا، باسقارۋشى تاراۋ 5000 يۋاننان تومەن ايىپ سالادى اۋىر زارداپ تۋدىرسا، 100 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ سالادى ءارى تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلار الدىڭعى تارماقشاداعى بەلگىلەمەگە ساي جازاعا تارتىلادى.

    92 − تارماق قاتىستى تاراۋلاردىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن ورىستەتۋگە كەدەرگى بولعانداردى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى 5 كۇننەن جوعارى، 15 كۇننەن تومەن قاماي تۇرادى، 50 مىڭ يۋاننان تومەن ايىپ قوسىپ سالسا بولادى.

    ورىنداردا الدىڭعى تارماقشادا بەلگىلەنگەن ارەكەتتەر بولسا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى 200 مىڭ يۋان ايىپ سالادى ءارى تىكە جاۋاپتى باسقارۋشى مەن باسقا دا تىكە جاۋاپتىلارعا الدىڭعى تارماقشاداعى بەلگىلەمەگە ساي جازا بەرەدى.

    حالىق ساقشىلارىنىڭ، حالىق ازاتتىق ارمياسىنىڭ، حالىق قارۋلى ساقشىلارىنىڭ زاڭ بويىنشا مىندەتىن اتقارۋىنا كەدەرگى بولسا، اۋىرلاتىپ جازا بەرىلەدى.

    93 − تارماق ورىندار وسى زاڭداعى بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ، كۇناسى اۋىر بولسا، باسقارۋشى تاراۋ شۇعىلدانىپ وتىرعان قاتىستى كاسىپتى، قاتىستى قىزمەت وتەۋدى توقتاتۋعا بۇيىرادى نەمەسە ءوندىرىستى، كاسىپتى توقتاتۋعا بۇيىرادى؛ اۋىر زارداپ تۋدىرسا، قاتىستى كۋالىكتەرىن كۇشىنەن قالدىرادى نەمەسە تىزىمنەن وشىرەدى.

    94 − تارماق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتەتىن قۇرىلىمنىڭ، قاتىستى تاراۋلاردىڭ قىزمەتكەرلەرى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتى بارىسىندا قىزمەت ۇقىعىن الباتى پايدالانىپ، مىندەتىنە نەمقۇرايدى قاراپ، بەتكە قاراپ جولدان تايسا نەمەسە بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ مەملەكەت قۇپيالىعىن، ساۋدا قۇپيالىعىن جانە جەكەلەردىڭ قۇپيالىعىن شاشۋ سياقتى ارەكەتتەردى وتكىزىپ قىلمىسقا تولسا، قىلمىستىق ىستەر جاۋاپكەرلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى؛ قىلمىسقا تولماسا، زاڭ بويىنشا شارا كورىلەدى.

    لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ قۇرىلىمى، قاتىستى تاراۋلار جانە ونىڭ قىزمەتكەرلەرى لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىندە قىزمەت ۇقىعىنان الباتى پايدالانىپ، قىزمەتىنە نەمقۇرايدى قاراپ، بەتكە قاراپ جولدان تايسا نەمەسە زاڭعا، تارتىپكە قايشى باسقا دا ارەكەتتەرى بولسا، ءارقانداي ورىن مەن جەكە قاتىستى تاراۋعا اشكەرەلەۋگە، شاعىم ايتۋعا ۇقىقتى. قاتىستى تاراۋ اشكەرەلەۋدى، شاعىمدى تاپسىرىپ العاننان كەيىن، دەر كەزىندە ءبىر جاقتى ەتۋى ءارى اشكەرەلەگەن، شاعىم ايتقان ادامعا جاۋاپ قايتارۋى كەرەك.

    95 - تارماق وسى زاڭداعى بەلگىلەمەلەرگە ساي پەشەتتەلگەن، الىپ العان، توقتاتىلعان، ۇستاپ قالىنعان، جيناپ الىنعان زات، قارجى سياقتىلار تەكسەرۋ ارقىلى لاڭكەستىكپەن قاتىسى جوق ەكەنى بايقالسا، قاتىستى شارالاردى دەر كەزىندە كۇشىنەن قالدىرىپ، قايتارىپ بەرۋ كەرەك.

    96 - تارماق قاتىستى ورىندار مەن جەكەلەر وسى زاڭعا ساي شىعارىلعان اكىمشىلىك جازا جانە اكىمشىلىك كۇشتەۋ شاراسى جونىندەگى ۇيعارىمعا مويىنسال بولماسا، زاڭ بويىنشا اكىمشىلىك قايتا قاراۋدى ءوتىنىش ەتسە نەمەسە اكىمشلىك ارىز كوتەرسە بولادى.

    ونىنشى تاراۋ قوسىمشا ەرەجە

    97 - تارماق بۇل زاڭ 2016 - جىلى 1 - قاڭتاردان باستاپ اتقارىلادى. مەملەكەتتىك 11 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ 23 - ماجىلىسىندە 2011 - جىلى 29 - قازان كۇنى ماقۇلدانعان «مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ قىزمەتىن كۇشەيتۋگە قاتىستى ماسەلەلەر جونىندەگى قارارى» وسىمەن ءبىر ۋاقىتتا كۇشىنەن قالادى.

    (اۋدارماسىن اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى كەڭسەسىنىڭ زاڭ − ەرەجەلەر اۋدارماسىن قاراپ بەكىتۋ گرۋپپاسى قاراپ بەكىتتى)

جاۋاپتى رەداكتور : الىمبەك نۇرالين

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى