ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىستىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى
رازبەك قامزا ۇلى
باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىندا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: «ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى تاربيەسىن تەرەڭدەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتىپ، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن كۇشەيتىپ، اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسىپ، ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزىپ، بىرگە كوركەيىپ - گۇلدەنۋىن، دامۋىن جەبەۋ كەرەك». ۇلتتار ىنتىماعى − ءار ۇلت حالقىنىڭ جان تامىرى، شينجياڭنىڭ دامۋىنىڭ، العا باسۋىنىڭ ءتۇبىرلى نەگىزى، سونداي - اق ءبىر ميلليارد 300 ميلليون جۇڭگو حالقىنىڭ ورتاق ەرىك - جىگەرى. باس شۋجي شي جينپيڭ كەزىندە بىلاي دەپ ىشكەرىلەي اتاپ كورسەتكەن: «شينجياڭنىڭ ماسەلەسىندە ەڭ قيىن، ەڭ ۇزاق ۋاقىتتىق ماسەلە تاعى دا ۇلتتار ىنتىماعى ماسەلەسى»، «شينجياڭداعى ەڭ ۇلكەن بۇقارالىق قىزمەت − ۇلتتار ىنتىماعى مەن ءدىن جاراسىمدىلىعى». ەجەلدەن بەرى، شينجياڭ كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان، كوپ مادەنيەت توعىسقان ءوڭىر، سونداي - اق جىبەك جولى شار تاراپقا ۇلاسقان جەر، ءار ۇلت باۋىرلاستارى تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندەگى كەڭ بايتاق القاپتا بىرگە ەسەيىپ، بىرگە تۇرمىس كەشىرىپ، كورىكتى مەكەندەرىن بىرگە قۇرعان. ىنتىماق − شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ەڭ كوكەي تەستى تىلەگى؛ ىنتىماق ۇلتتاردىڭ ارالاسۋى، ىشتەسۋى، توعىسۋى بارىسىندا ۇزبەي نىعايىپ كەلەدى.
مەن التايداعى قازاق مالشى وتباسىندا دۇنيەگە كەلدىم، 1981 - جىلى بۇرىنعى شينجياڭ 1 - تامىز اۋىل شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىنا وقۋعا ءتۇسىپ، 1986 - جىلى مەكتەپ تاۋىسقاننان كەيىن التاي ايماعىنا قىزمەتكە ءبولىندىم. وسى جىلداردا كوپتەگەن قىزمەت ورنىندا ءار ۇلت قىزمەتتەستەرىممەن بىرگە ۇيرەنىپ، بىرگە قىزمەت ىستەپ، بىرگە تۇرمىس كەشىرىپ، ءار ۇلت باۋىرلاستارى اراسىنداعى قويۋ سۇيىسپەنشىلىكتى، ۇلتتاردىڭ ۇلى شاڭىراعىنىڭ مەيىرىن جانە بىرگە تۋعانداي دوستىقتى بارلىق جەردەن سەزىندىم، كوپشىلىك ءوزارا ۇيرەنىپ، ءوزارا كومەكتەسىپ، ءبىر - ءبىرىن قولداپ، بىرگە قۇلشىنىپ، ورتاق العا باستى.
پارتيا كوپ جىل تاربيەلەگەن از ۇلت باسشى كادرى رەتىندە، مەن پارتيانىڭ مەيىر - شاپاعاتىن استە ۇمىتپايمىن، ۇلتتار ىنتىماعىن، قوعام ورنىقتىلىعىن قورعاۋدىڭ، باياندى تىنىشتىقتى ساقتاۋدىڭ ەرەكشە ماڭىزدى ءمانىن تۇسىنەمىن. ىنتىماق − ءومىر، ىنتىماق − كۇش، ىنتىماق − جەڭىس. ۇلتتتاردىڭ ىنتىماعى، بەرەكە - بىرلىگى − جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ داڭقتى ءداستۇرى، سوتسياليستىك ۇلت قاتىناسىنىڭ جاندى بەينەسى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ گۇلدەنىپ - كوركەيۋىنىڭ، دامۋىنىڭ ماڭىزدى كەپىلى. 60 نەشە جىلدان بەرى، ءار ۇلت حالقى ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ ۇلى تۋىن بيىك ۇستاپ، باستان - اياق تىنىستاس، تاعدىرلاس، تىلەكتەس، نيەتتەس بولا وتىرىپ، تىزە قوسا سەلبەسىپ، سوتسياليستىك قۇرىلىس پەن رەفورما، ەسىك اشۋ ىستەرىن بىلەك بىرىكتىرە ىلگەرىلەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ تالىقپاي تالپىنعان، ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساعان، ەڭسە كوتەرۋدەن، اۋقاتتانۋدان قۇدىرەتتەنۋگە اياق باسقان كوركەم داستانىن جازدى. جاڭا داۋىردە جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىندەي جۇڭگو ارمانىن ورىنداۋ ۇلتتاردىڭ ىنتىماعىنان، بەرەكەسىنەن ءتىپتى دە ايرىلا المايدى. 56 ۇلت ءبىر نيەتپەن كۇش شىعارىپ، تىزە قوسا سەلبەسىپ، ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ورتاق تۇلعا تانىمىن ورناتقاندا عانا، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋ ءىسى شۇعىلالى بولاشاقتى ايگىلەي الادى.
شينجياڭدا «ءۇش ءتۇرلى كۇشپەن» كۇرەسۋ جاعدايى ءالى دە قيان - كەسكى. پارتيا كوپ جىل تاربيەلەگەن از ۇلت باسشى كادرى رەتىندە، مەن «ءۇش ءتۇرلى كۇشتىڭ» كورىكتى مەكەنىمىز بەن ۇلتتاردىڭ ۇلى ىنتىماعىن بۇلدىرۋىنە استە جول بەرمەيمىن. «ءۇش ءتۇرلى كۇش» ءدىني ۇشقارى يدەيانى ۋاعىزداپ، وتانىمىزدىڭ تۇتاستىعىن ءبۇلدىرىپ، نايزا ۇشىن بەيۋاز جاندارعا قاراتىپ، ادامزاتقا، قوعامعا، وركەنيەتكە جات قىلمىستىق ارەكەتتەرمەن ورشەلەنە اينالىسىپ، كورىكتى مەكەنىمىزدىڭ جاراسىمدىلىعىنا، ورنىقتىلىعىنا جانە ۇلتتاردىڭ ۇلى ىنتىماعىنا اۋىر زيان كەلتىردى، تۇتاس قوعامداعى ادامدىق ۇقىقتى بارىنشا اياق استى ەتىپ، مەملەكەتتىڭ زاڭمەن جونگە سالۋ بەدەلىنە اۋىر نۇقسان كەلتىرىپ، ادامزات قوعامىنىڭ ورتاق ءتارتىبى مەن ادامزات وركەنيەتىنىڭ ورتاق تومەنگى شەگىنە اۋىر سايىس جاريالادى، بۇعان استە جول بەرمەيمىز، وعان باتىل قارسى تۇرىپ، قاتاڭ سوققى بەرەمىز. مەيلى كىم بولسادا، جاراسىمدى تۇرمىسىمىزدى بۇلدىرسە، تىنىشتىعىمىزدى بۇزسا، سول ءبىزدىڭ ورتاق جاۋىمىز سانالادى. ءبىز، ءسوز جوق، باتىل ءۇن قاتىپ، ايقىن پوزيتسيا ءبىلدىرىپ، اتويلاپ الدا ءجۇرىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ، ورنىقتىلىقتى قورعاۋدىڭ الدىڭعى شەبىندە تاباندىلىقپەن، باتىلدىقپەن تۇرىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا، ۇلى وتانعا دەگەن العىس ءۇنىن، قولداۋ ءۇنىن، مەملەكەت پەن حالىققا دەگەن ادالدىق ءۇنىن، جاۋاپكەرلىك ءۇنىن، «ءۇش ءتۇرلى كۇشپەن» باتىل كۇرەسۋدەگى ەرلىك ءۇنىن، بەكەم ءۇنىن تاراتۋىمىز كەرەك. ءبىز ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىكتىڭ، ءدىني ۇشقارىلىقتىڭ، زورلىقتى كۇش، لاڭكەستىكتىڭ شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ باقىتتى تۇرمىسىنىڭ ءۇش ۋلى مەرەزى ەكەنىن، تۇبەگەيلى الاستاماسا، قوعامنىڭ ورنىقتىلىعى، بۇقارانىڭ تىنىشتىعى بولمايتىنىن، ءسوز جوق، ىشكەرىلەي تانىپ جەتۋىمىز؛ ءار ۇلت حالقى، ءسوز جوق، ىنتىماقتاسىپ، بىلەك بىرىكتىرە «ءۇش ءتۇرلى كۇشكە» قارسى سوڭىنا دەيىن كۇرەس جۇرگىزىپ، اقىل - پاراساتىمىزبەن جانە ارەكەتىمىزبەن سۇرقيالىقتى الاستاپ، شينجياڭنىڭ تىنىشتىعى مەن ۇلتتاردىڭ ىنتىماعىن بۇلدىرۋگە ۇرىنعان ءارقانداي جاۋدى تۇبەگەيلى قۇرتۋىمىز كەرەك.
پارتيا كوپ جىل تاربيەلەگەن از ۇلت باسشى كادرى رەتىندە، مەن ۇلتتار ىنتىماعىن بۇلجىماي قورعايمىن. ۇيرەنۋدى ۇزبەي كۇشەيتىپ، پارتيانىڭ ۇلت، ءدىن ساياساتىن، مەملەكەتتىڭ زاڭ - ەرەجەلەرىن اناعۇرلىم جاقسى تۇسىنەمىن جانە يگەرەمىن. ۇيرەنۋ ارقىلى پارتيانىڭ ۇلت، ءدىن نازارياسى جانە ۇلت، ءدىن ساياساتى جونىندەگى تۇسىنىگىمدى تەرەڭدەتىپ، ماركستىك «5 كوزقاراستى» مىقتاپ ورناتىپ، پارتيانىڭ باعىت - ساياساتىن دايەكتىلەندىرۋدەگى، تياناقتاندىرۋداعى سانالىلىعىمدى، تاباندىلىعىمدى ۇزبەي كۇشەيتىپ، «بەس ورتاق تانىمدى» ۇزبەي جوعارىلاتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ورتاق تۇلعا تانىمىن مىقتاپ ورناتىپ، ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ يدەيالىق نەگىزىن بەكەمدەيمىن. ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى ىستەرىن ءىس جۇزىندىك ارەكەتىممەن جەبەيمىن. «ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى» قيمىلى مەن ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ دوستىق قيمىلىن ۇزبەي ورىستەتىپ، ۇلتتار ىنتىماعىن كۇندەلىكتى تۇرمىستا، ۇيرەنۋدە، قىزمەتتە تياناقتاندىرىپ، مەكتەپ تاربيەسىنىڭ، وتباسى تاربيەسىنىڭ، قوعامدىق تاربيەنىڭ ءار بۋىنىمەن، ءار جاعىمەن توعىستىرىپ، ۇلتتار ىنتىماعى گۇلىن قۇلپىرتا تۇسۋگە مۇمكىندىك جاسايمىن. ۇلتتار ىنتىماعىن بۇلدىرەتىن ارەكەتتەرمەن تۋىم ايقىن تۇردە باتىل كۇرەسەمىن. ءاربىرىمىز مەيلى قايسى ۇلت بولساق تا وي - سانانى قاي - قاشان دا سەرگەك ۇستاپ، قىراعىلىقتى ارتتىرىپ، ءتۇرلى بولشەكتەۋشى كۇشتەردىڭ سۇرقيا نيەتى مەن كەرتارتپا ءمانىن ايقىن تانىپ، وسەك - اياڭعا سەنبەۋىمىز، وسەك - اياڭ تاراتپاۋىمىز، بۇزاقىلاردىڭ جەلىكتىرۋىنە، ايتاقتاۋىنا ىلەسپەۋىمىز، زاڭعا قايشى قىلمىستىق ارەكەتتەرگە قاتىناسپاۋىمىز كەرەك. قىسىلتاياڭ شاقتاردا، ماڭىزدى ساتتەردە تۇرعىمىز باتىل، تۋىمىز ايقىن تۇردە كەۋدە كەرە العا شىعىپ، ءتۇرلى بولشەكتەۋ قيمىلدارىمەن باتىل كۇرەسىپ، ۇلتتاردىڭ ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساعان، ورتاق گۇلدەنىپ - كوركەيگەن، دامىعان تاماشا جاعدايىن تايسالماي قورعاۋىمىز كەرەك.
شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ورتاق تۇلعا تانىمىن ورناتۋ، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن كۇشەيتۋ جانە «ەكىنى بىرگە» ىسكە اسىرۋ ۇردىسىندە قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، ۇلتتار ىنتىماعىن ۇزبەي بەكەمدەپ، ىنتىماقتى جەبەيتىن، بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇراتىن قوعامدىق ورتاق تانىمدى ۇزبەي ۇيىستىرۋمەن قاتار، ونى ورنىقتىلىقتى ساقتاۋدىڭ، ىنتىماقتى جەبەۋدىڭ ناقتى ارەكەتىنە اينالدىرعانىمىزدا عانا، شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىعىن ىسكە اسىرۋدى پارمەندى نەگىزبەن جانە سارقىلماس قوزعاۋشى كۇشپەن قامداي الامىز.
