− پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن ۇيرەنۋ جونىندە تولعانىس (1)
رىن جۇڭپيڭ
(1) ساياسي پارتيانىڭ جاۋاپكەرلىگى.
بۇل تاياۋدا عانا بەيجيڭدە جابىلعان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مەن دۇنيە جۇزىندەگى ساياسي پارتيالاردىڭ جوعارى دارەجەلىلەر كەڭەسىندە دۇنيە ءجۇزىنىڭ ءارقايسى ەلدەرىندەگى ساياسي پارتيالار باسشىلارىنىڭ نازار اۋدارعان نەگىزگى تاقىرىبى.
بۇل رەتكى كەڭەستىڭ بەلگىسى بولعان «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ» اعىلشىنشا قىسقارتىلعان ءارىبى CPC الۋان رەڭدى لەنتالارمەن قورشالىپ، جەر شارىنىڭ بەينەسىن بىرگە تۇلعالادى. وسى ءماجىلىس بەلگىسىندە پەرنەلەنگەندەي، دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن ساياسي پارتيا، دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن دامۋ ۇستىندەگى بيلىك باسىنداعى پارتيا الەمدەگى 5 قۇرلىقتان كەلگەن ساياسي پارتيالارمەن بىرگە ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ، حالىقتىڭ كوركەم الەمدى قۇرۋعا جەتەكتەۋ ماڭىزدى جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالادى.
بەينە اي تولىپ، كۇن كوتەرىلگەندەي. 40 جىلعا تاياۋ ۋاقىتتان بەرى، بۇكىل دۇنيە ءجۇزى بويىنشا «ەڭ باتىل ءتۇزىم تاجىريبەسىن، دامۋ امالياتىن» جۇرگىزگەن وسىناۋ ءوڭىر تاڭ قالارلىق تابىستارى ارقىلى جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ جاۋاپكەرلىكتى ارقالايتىن باتىلدىعىن جازىپ قالدىردى. وتكەن 5 جىلدا «جەر شارىنداعى ەڭ ۇلكەن ساياسي حيكىمەتتى» جاراتقان وسى ساياسي پارتيا جۇڭگونىڭ بايتاق دالاسىندا جالپى الەمدى جالت قاراتقان تاريحي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزدى. ءبىر ايدىڭ الدىنداعى ج ك پ 19 - قۇرىلتايىندا تاعى ءبىر بەلەس بەلگىلەندى، زامانىمىزداعى جۇڭگو كوممۋنيستەرى عالامات باتىلدىقتارى، تەڭدەسسىز اقىل - پاراساتتارى مەن كۇش - قۋاتتارى ارقىلى جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ جاڭا داۋىرگە ءوتۋىن ىلگەرىلەتتى. 5 جىلدىق وزگەرىستەگى ەڭ تىكە يدەيالىق قوزعاۋشى كۇش رەتىندە شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى سىندى وسى ءبىر جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مەن حالقىنىڭ امالياتتىق تاجىريبەسىنىڭ جانە كوللەكتيۆ اقىل - پاراساتىنىڭ جاۋھارى پارتيا ۋستاۆىنا ەنگىزىلىپ ءارى پارتيانىڭ، ءسوز جوق، ۇزاق ۋاقىت تاباندى بولاتىن جەتەكشى يدەياسى بولىپ تۇراقتاندىرىلىپ، اسقاق جەلبىرەگەن رۋحاني تۋعا اينالدى.
بۇل ج ك پ 19 - قۇرىلتايىنىڭ كەلەلى تاريحي ۇلەسى ءارى جۇڭگو كوممۋنيستەرى اشقان ەڭ جاڭا يدەيالىق ءورىس. سوتسياليستىك ەلدەر وسى نازاريالىق جاڭالىقتى: «جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم جولى مەن دامۋ بەتالىسىن نۇرلاندىرۋمەن بىرگە»، «حالىقارالىق كوممۋنيزم ىستەرىنە پارمەندى قوزعاۋشى كۇش قوساتىن» بولادى دەپ القادى؛ باتىس دۇنيەسى «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ەڭ تاماشا تالعام جاسادى»، «بۇل يدەيا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ءداۋىردىڭ الدىڭعى لەگىندە ۇزدىكسىز جۇرۋىنە، ءسوز جوق، ءجون سىلتەيتىن بولادى» دەپ ءسۇيىندى، جۇرت ماركسيزم ۇلىءىلىمىنىڭ جۇڭگو جولىندا ايگىلەنگەن «اقيقات شۋاعىن» كوردى، ءتىپتى دە كوپ ادامدار «كەمەلدى ىلىمگە، عىلمي تۇزىمگە، تەرەڭ يدەياعا، تاماشا مۇراتقا» تاعىزىم ەتتى.
جۇڭگونىڭ قۇدىرەتتەنۋى جانە جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ گۇلدەنۋى ادامزات قوعامى 21 - عاسىرعا كىرگەننەن بەرگى ەڭ ۇلى تاريحي ىستەردىڭ ءبىرى. تاريحتىڭ شوقىسىنا شىعىپ قايىرىلا قارايتىن بولساق، ءبىرتالاي جىلداردان كەيىن ءبىزدىڭ تاريحقا قالدىرعان وسى ناتيجەلەرىمىزدىڭ ءداۋىردى جارىقتاندىرعان يدەيالىق شۋاقتان تۋىنداعانىن ءتىپتى دە ايقىن كورە الاتىن بولامىز.
(2) جاپونيالىق وقىمىستى ج ك پ - نىڭ ءسوز جۇيەسىن زەرتتەپ، «جول» جانە «ءجۇرۋ» دەگەن ەكى ۇعىمنىڭ كورىنۋ جيىلىگىنىڭ وتە جوعارى ەكەندىگىن بايقاعان. وسى ەكى ءسوز جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ ۇرپاقتار بويى جالعاسقان تولاسسىز كۇرەسىن ايگىلەيدى.
وتكەن نەشە ون جىلدا جۇڭگو كوممۋنيستەرى اشقان «جولمەن» «ءجۇرىپ»، ايتۋلى ۇلى تابىسقا قول جەتكىزدى. 68 جىلدىڭ الدىندا جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلۋدان 39 جىلدىڭ الدىندا رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋدىڭ ۇلى شىمىلدىعى اشىلعانعا، ونان كەيىنگى 5 جىلدا زور وزگەرىس تۋىلىپ جاڭا داۋىرگە اياق باسقانعا دەيىن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى دامۋ بەلەسى جونىندەگى دۇرىس تۇجىرىمدى جالپى جاقتان قالىپتاستىرىپ، ءداۋىردىڭ جويقىن اعىسىندا وزىنە ءتان جول اشىپ، جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىمەن ءجۇردى.
بۇرىنعىعا مۇراگەر، كەيىنگىگە بۇيداگەر بولعان وسى بارىستا كوممۋنيستەر كوممۋنيستىك پارتيانىڭ بيلىك جۇرگىزۋ زاڭدىلىعىنا، سوتسياليستىك قۇرىلىس زاڭدىلىعىنا، ادامزات قوعامىنىڭ دامۋ زاڭدىلىعىنا بولعان تانىمدارىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتتى. قانداي توڭكەرىس جۇرگىزۋ، توڭكەرىستى قالاي جۇرگىزۋ جونىندە ىزدەندى، سوتسياليزم دەگەن نە، سوتسياليزمدى قالاي قۇرۋ جونىندە تولعاندى، ماركسيزم «اقيقاتىن اياقتاتقان جوق، قايتا اقيقاتقا جەتەتىن جول اشتى». وتكەن 5 جىلدا زامانىمىزداعى جۇڭگو كوممۋنيستەرى ءداۋىر بولگىش امالياتتىق جاسامپازدىق جانە نازاريالىق جاسامپازدىق ارقىلى شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جاراتتى، «جاڭا داۋىردە قانداي جۇڭگوشا سوتسياليزمگە تاباندى بولۋعا جانە ونى دامىتۋعا، جۇڭگوشا سوتسياليزمگە قالاي تاباندى بولۋعا جانە ونى دامىتۋعا» جۇيەلى جاۋاپ قايتارىپ، نازاريادا تاعى دا شارىقتاۋدى جۇزەگە اسىردى. بۇكىل الەمدى جالت قاراتقان جۇڭگو جولى وسىعان بايلانىستى تاعى ءبىر جاڭا باستامادان باستالدى.
نەمىس اقىنى گەينە: «بەينە نايزاعاي جارقىلىنىڭ گۇرىلدەن بۇرىن بولاتىنى سەكىلدى، يدەيا ارەكەتتىڭ الدىندا بولادى» دەپ جازعان بولاتىن. پارتيا 19 - قۇرىلتايىندا رەسمي العا قويىلعانىمەن، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ عىلمي مازمۇنى، تەرەڭ ءمانى ۇلان - قايىر جۇڭگو دالاسىندا الدەقاشان جازىلىپ، جالىنداعان الاۋعا اينالىپ، پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، پارتيا مەن حالىقتىڭ جاسامپاز ىزدەنىس امالياتىن نۇرلاندىردى. اۆستراليا «فينانس شولۋشى گازەتى» بىلاي دەپ باعالادى: شي جينپيڭ جۇڭگونى تاڭ قالارلىق جىلدامدىقپەن وزگەرتتى، جۇڭگونىڭ قازىرگى ادام باسىنا ورتا ەسەپپەن تۋرا كەلەتىن GDPى 8000 دوللاردان استى، شي جينپيڭ باسشىلىق ەتكەن تۇستا %40كە تاياۋ ارتتى، ازيانىڭ جاڭا ءتارتىبى «ەندى عانا كورىنىس بەرگەن جوق، قايتا تۇلعالانىپ بولدى». وسى 5 جىلعى ەڭ جاندى تۇرعى تاعى دا وسى ۇلتتىڭ تاريحي سۇيىسپەنشىلىكپەن ءوزىن باعامداۋىنان كەلگەن: جۇڭحۋا ۇلتى ورنىنان تۇرۋدان، بايۋدان قۇدىرەتتەنۋگە دەيىنگى ۇلى سەكىرۋدى قارسى الدى، ۇلى گۇلدەنۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ جارقىن بولاشاعىن قارسى الدى.
«جىبىگەن جەردەن، مۇزى ەرىگەن وزەننەن سۇرا». 1980 - جىلى ەسكىنى تاستاپ، جاڭالىققا بەت العان جۇڭگو جونىندە اقىن ايچيڭ كوكتەمدە بارشا تىرشىلىكتىڭ جاندانۋىن تىلگە تيەك ەتۋ ارقىلى «ازات يدەيادان» تۋعان ءداۋىر تولقىنىن ءتۇسىندىردى. قازىر جۇڭگونىڭ كەڭ بايتاق وڭىرىنە قايىرىلا كوز تاستاعاندا ءبىر ءتۇرلى جاڭا يدەيانىڭ ايبىندى كۇشىن سەزەمىز. «تىم ەرەكشە 5 جىلعا» قايىرىلا قاراساق، وسى يدەيانى تومەندەگى ءبىرقانشا جاقتان تۇسىنۋىمىزگە بولادى −
شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى بولماسا، 5 جىلدان بەرى جۇڭگودا «تاريحي وزگەرىستەر» مەن «تاريحي تابىستار» بولماس ەدى. وسى يدەيانىڭ امالياتتىق ماڭىزى − جۇڭگونىڭ دامۋىن تىڭ تاريحي دەڭگەيگە جەتكىزىپ، جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ جاڭا ءداۋىرىن اشقاندىعىندا.
شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى بولماسا، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ «ەڭسە كوتەرۋدەن اۋقاتتانۋعا، قۇدىرەتتەنۋگە دەيىنگى ۇلى شارىقتاۋى» بولماس ەدى. وسى يدەيانىڭ تاريحي ماڭىزى − ءبىزدىڭ ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ارمانىن ىسكە اسىرۋعا بۇرىندى - سوڭدى بولىپ كورىلمەگەن دارەجەدە جاقىنداۋىمىزعا، بۇرىندى - سوڭدى بولىپ كورىلمەگەن دارەجەدە كۇشتى سەنىممەن، قاپتال كۇشپەن وسى ارماندى ىسكە اسىرۋىمىزعا مۇمكىندىك جاراتقاندىعىندا.
شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى بولماسا، «عىلمي سوتسياليزمنىڭ 21 - عاسىرداعى جۇڭگودا قۇدىرەتتى ومىرشەڭدىك كۇشىن ايگىلەۋى» بولماس ەدى. وسى يدەيانىڭ نازاريالىق ماڭىزى − ادامداردىڭ ارمانداعانىنداي قوعام جاراتۋدىڭ سىرىن يگەرىپ، ادامزاتتىڭ اقيقاتقا تالپىنۋ جولىنا جاڭا جول سىلتەگەندىگىندە.
شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى بولماسا، «ەلىمىزدىڭ دۇنيە ساحناسىنىڭ ورتالىعىنا جاقىنداي ءتۇسۋى، ادامزات ءۇشىن ۇزدىكسىز اناعۇرلىم زور ۇلەستەر قوسۋى» بولماس ەدى. وسى يدەيانىڭ الەمدىك ماڭىزى − وسىزاماندانۋعا اناعۇرلىم كوپ مۇمكىنشىلىك جاراتىپ، ادامزات ماسەلەسىن شەشۋگە جۇڭگو اقىل - پاراساتى مەن جۇڭگو جوباسىن ۇسىنعاندىعىندا.
الەم نازارىن اۋدارعان پارتيانىڭ 19 - قۇرىلتايى 24 - قازاندا جابىلدى. پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسى نەشە ءتۇرلى شەتەل تىلىنە اۋدارىلىپ، قىسقا ۋاقىت ىشىندە حالىقارالىق قوعامنىڭ شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن وقىپ تۇسىنەتىن «بەدەلدى وقۋلىعىنا» اينالدى. جۇڭگو ماسەلەسىن زەرتتەيتىن مامان روبەرت كۋن بىلاي دەپ باعا بەرگەن: «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ۇيتقىسى بولعان شي جينپيڭ جۇڭگونى تىڭ تاريحي باستاماعا جەتكىزدى».
تاريحتىڭ تىڭ باستاماسىندا ءبىز وسى ارقاۋدى بويلاي وتىرىپ، يدەيا الاۋىنىڭ ءبىر ۇلتتىڭ باي دا قۇدىرەتتى دەڭگەيگە جەتۋ جولىن قالاي نۇرلاندىرعاندىعىن باعامدايىق؛ يدەيانىڭ شۇعىلاسىنىڭ جۇڭگونى وزگەرتكەن، دۇنيەگە ىقپال جاساعان كۇش - قۋاتتى قالاي تۋىنداتقاندىعىن سەزىنەيىك.
(3) ماركس بىلاي دەگەن ەدى: ادامدار ءوز تاريحىن ءوزى جاراتادى، الايدا ولار ءوز بىلگەنىنشە جاراتپايدى، قايتا تىكەلەي كەزىككەن، بەلگىلەنگەن، بۇرىننان جالعاسىپ كەلە جاتقان شارت استىندا جاراتادى. 5 جىلدىڭ الدىندا، «جۇڭگو» اتتى الىپ كەمە جەلكەن جايا قايتا ساپار شەككەندە، رەفورما جاساپ، ەسىك اشىپ، تەز قارقىنمەن دامىعان 30 جىلدان استام ۋاقىتتا قول جەتكىزگەن تابىستارعا مۇراگەرلىك ەتىپ عانا قالماستان، دامىعاننان كەيىنگى تولىپ جاتقان ماسەلەلەرگە كەزدەستى، ونان دا ماڭىزدىسى «كوپتەگەن قايشىلىقتار قاباتتاسقان، حاۋىپ - قاتەر مەن كومەسكى حاۋىپتەر كوبەيگەن اۋىر سىنعا» ءدوپ كەلدى.
وتە - موتە، 2012 - جىلى كوپتەگەن ادامداردىڭ مەجەسى كوڭىل كونشيتىندەي بولمادى. سول جىلى جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋ قارقىنى جاڭا عاسىرعا اياق باسقاننان بەرى تۇڭعىش رەت %8تەن تومەن بولدى. «ليۋيس تۇزاعى»، «ناتسيت تۇزاعى»، «فۋليديد تۇزاعى»... سياقتى بۇزىپ وتۋگە ءتيىستى ءبىرسىپىرا توسقاۋىلدار كەسە - كولدەنەڭ بولعان سوڭ، شەتەل اقپارات قۇرالدارى جۇڭگونى زاۋالعا بەت الدى دەپ دۇرلىكتى، سوتسياليستىك جۇڭگوعا تولىق سەنىم ارتىپ وتىرعاندار دا ەرىكسىز تۇردە «دامىعاننان كەيىنگى تىڭ ماسەلەلەر ويداعىداي شەشىلمەسە، جۇڭگونىڭ بۇرىنعى قۇلشىنىسىنىڭ ءبارى سەلگە كەتەدى» دەگەندى ەسكەرتۋگە ءماجبۇر بولدى. ءدال وسىنداي ەسكىنى تاستاپ، جاڭالىققا كوشكەن عاسىرلار توعىسىنداعى «قيىن - قىستاۋ ساتتە»، بارلىق ادام تاريحتىڭ وسى ءبىر بۇرىلىس كەزەڭىندە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى كەزىندە شۇعىلالى تاريح جاراتقان شىعىستاعى بايىرعى ەلدى ءوز ارمانىن ىسكە اسىراتىن داۋىرگە جەتكىزۋگە قالاي باستايدى ەكەن دەپ ويلاپ، كۇزەتۋمەن بولدى.
«بوگەسەدە تايشان، حۋاشان اسۋ بەرمەي باعىتىن،
الىپ حۋاڭحى بۋىرقانادى، ارىنداتىپ اعىسىن.
ءۇش قىساڭدا ۋشان تاۋى قايتارعانمەن جەل بەتىن،
كۇشتى داۋىل ىشقىنادى قۇلاش ۇرىپ ورگە تىم». جۇڭگونىڭ دامۋ بارىسىندا باسىپ وتكەن وسى 5 جىل شي جينپيڭنىڭ ايبىندى مالىمدەمەسىندە ايتىلعانداي «تار جول، تايعاق كەشۋ جىگەر - قايراتتى شىڭدادى؛ العان بەتتەن قايتپاۋ ارقىلى قادىر - قاسيەتىمىزدى ايگىلەدىك. 5 جىل قاجىرلىلىقپەن قۇلشىنۋدىڭ ارقاسىندا، پارتيا باسشىلىعىنىڭ السىرەۋى، پارتيا قۇرىلىسىنىڭ جەتەرسىزدىگى، ءىرىپ - ءشىرۋ ماسەلەسىنىڭ اۋىرلاسۋى سياقتى ماسەلەلەردى شەشۋدە شي جينپيڭ ءىرىپ - شىرۋگە باتىل قارسى تۇرىپ، پارتيانى قاتاڭ جونگە سالىپ، پارتيانى باسقارۋ، پارتيانى جونگە سالۋداعى «كەڭدىك، بوستىق، جۇمساقتىق» جاعدايىن تۇبەگەيلى وزگەرتىپ، ورتالىقتاعى كوپتەگەن باسشىلىق گرۋپپالارىنا ءوزى باسشىلىق ەتىپ، جالپى جاعدايعا ساياتىن ماڭىزدى، كەلەلى قىزمەتتەرگە جەتەكشىلىك ەتۋدى، سايكەستىرۋدى كۇشەيتتى، سونىڭ ارقاسىندا پارتيا ورتالىق كوميتەتى مارشالدىڭ اسكەري تۇراعىنا ورنىعىپ وتىرعان باس قولباسشىعا اينالدى. ەكونوميكانىڭ تومەندەۋ قىسىمى مەن ءداستۇرلى قوزعاۋشى قۋاتتىڭ السىرەۋ جاعدايىنا توتەپ بەرۋدە كۇشتى باتىلدىق جانە تۇراقتىلىق تانىتا وتىرىپ، رەفورمانى ىلگەرىلەتىپ، دۇلەي تولقىنداردان تايسالماي، دامۋ تانىمى مەن ەكونوميكالىق قۇرىلىمعا جان - جاقتى وزگەرىس جاساۋدى جانە تاريحي سيپات الاتىن بۇرىلىس جاساۋدى ىسكە اسىردى. دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى دارمەنسىز كۇيدەن باس كوتەرە الماعان كەزدە، جۇڭگونىڭ ەكونوميكاسى قارقىندى ارتىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا %30تەن استام ۇلەس قوسىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ قوزعالتقىشىنا اينالدى.
1500دەن استام رەفورما شارالارى ىركەس - تىركەس العا قويىلىپ اتقارىلىپ، كەدەيلەسۋ مولشەرى %4تەن تومەن دەڭگەيگە ءتۇستى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى شىت جاڭا بەينەگە ەندى، حالىق ارمياسى قيان - كەسكى سىننان ءوتتى، ءتىپتى دە شىڭدالدى، حالىق بۇقاراسىنىڭ يگىلىككە كەنەلۋ سەزىمى ارتتى، يدەولوگيا سالاسىنداعى جەتەكشىلىك ەتۋ ۇقىعى پارمەندى كۇشەيدى، ءىرى ەل ديپلوماتياسى جاپپاي ىلگەرىلەدى... پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىنداعى 10 تۇيىندە باياندالعان قورىتىندىنىڭ استارىندا اسقان باتىلدىق، جويقىن رەفورما مەن سۇراپىل وزگەرىستەر جاتىر. ءۇنحاتتاعى ءبىر الەۋمەتتىك تۇعىردا قوعامنان وسى 5 جىلدان بەرگى «مۇلدە ويلاپ كورمەگەن ىستەر» جونىندە اڭىس جينادى، وعان جالپى قوعام جابال ءۇن قوستى. 1800 كۇننەن استام ۋاقىتتاعى وزگەرىستەردىڭ وراسان زورلىعى، كولەمىنىڭ كەڭدىگى، تەبىنىنىڭ كۇشتىلىگى، ىقپالىنىڭ تەرەڭدىگى ونى باستان كەشىرگەن ادامداردى شابىتتاندىرماي قويمايدى.
جۇڭگونىڭ اعىسقا قارسى ءجۇزىپ جان - جاقتى، باستامالىق سيپاتقا يە جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىپ، جۇڭگودا تەرەڭ قاتپارلى، ءتۇبىرلى وزگەرىستەردىڭ تۋىلۋىنا تۇرتكى بولعان نە نارسە؟ «ويتكەنى بىزدە باس شۋجي شي جينپيڭدەي ۇيتقى بار، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى سىندى ارقاۋ بار»، 19 - قۇرىلتاي رۋحىن ۇگىتتەيتىن لەكسيا ۇيىرمەسى گۋاڭشيعا بارعاندا، نەگىزگى ساتىداعى ءبىر ساقا پارتيا مۇشەسىنىڭ جۇرەك ءۇنى 100 ميلليونداعان جۇڭگو حالقىنىڭ اسەرىن جەتكىزدى ءارى دىڭ شياۋپيڭنىڭ «ءارقانداي ءبىر باسشىلىق كوللەكتيۆىندە ۇيتقى بولۋى كەرەك، ۇيتقىسى جوق باسشىلىق تياناقسىز بولادى» دەگەن ايگىلى ءسوزىن دالەلدەدى. اعىنعا قارسى ءجۇزىپ، بيىككە قۇلاش سەرمەگەن جۇڭگونىڭ تاپسىرعان وسى تاماشا ناتيجەسى اقپارات قۇرالدارىن دا اسەرلەندىردى: «شي جينپيڭ ۇزاق بولاشاقتىق ستراتەگيالىق وي - تولعامى بار ساياساتكەر»، «ج ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيلىگىنە سايلانعان سوڭ وتە قىسقا ۋاقىت ىشىندە توتەنشە كەڭ ستراتەگيالىق وي ءورىسىن جانە شەبەر ساياسي جۇمىس قابىلەتىن كورسەتىپ، حالىقارالىق ىستەرگە جەتەكشىلىك ەتە الاتىن باسشىلار قاتارىنان جەدەل بوي كورسەتتى». كەيبىر شەتەلدىك باقىلاۋشىلار «شي جينپيڭ جۇڭگونى وياتۋدا» دەپ تۇجىرىم جاسادى.
5 جىلدىق شىڭالۋدا «ويانعان» جۇڭگو ۇزاق ۋاقىتتان بەرى شەشۋدى ويلاسا دا شەشە الماعان ءبىرتالاي قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، ىلگەرى ىستەۋدى ويلاسا دا ىستەي الماعان ءبىرتالاي ۇلكەن ىستەردى ىستەپ، جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ جاڭا داۋىرىنە ءوتتى. جۇڭگونىڭ جاڭا ءداۋىرى، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو، 5 جىلعا قايىرىلىپ قارار بولساق، مۇنىڭ تەك دامۋ ءۇردىسى ۇعىمى عانا ەمەس، اسىرەسە، يدەيانىڭ ىلگەرىلەۋى ۇعىمى ەكەنىن ايقىن كورەمىز.
ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانى ارقىلى «ۋاقىت لوگيكاسىن» قايتا قۇردى، «بەستى ءبىر تۇلعالاندىرۋ»، «ءتورتتى جاپپاي ورىنداۋ» ارقىلى «ستراتەگيالىق لوگيكانى» قايتا قۇردى، ەكونوميكانىڭ جاڭا قالىبى ارقىلى «ارتۋ لوگيكاسىن» قايتا قۇردى، جاڭا دامۋ ۇستانىمى ارقىلى «دامۋ لوگيكاسىن» قايتا قۇردى، رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ ارقىلى «جونگە سالۋ لوگيكاسىن» قايتا قۇردى، سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسى ارقىلى «رۋحاني لوگيكانى» قايتا قۇردى، كوركەم جۇڭگو قۇرىلىسى ارقىلى «ەكولوگيا لوگيكاسىن» قايتا قۇردى، پارتيانى جاپپاي قاتاڭ جونگە سالۋ ارقىلى «ساياسي پارتيا لوگيكاسىن» قايتا قۇردى، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ارقىلى «دۇنيە لوگيكاسىن» قايتا قۇردى... پارتيانى، مەملەكەتتى، ارميانى جونگە سالۋ، ىشكى ىستەر، ديپلوماتيا، مەملەكەت قورعانىسى، بۇكىل پارتياعا، بۇكىل ەلگە باسشىلىق ەتىپ ۇلى ءىستى ىلگەرىلەتۋ امالياتىندا، شي جينپيڭ باستامالىق ماڭىزعا يە ءبىر قىدىرۋ جاڭا ۇستانىم، جاڭا يدەيا، جاڭا ستراتەگيالاردى العا قويىپ، قازىرگى تاڭداعى جۇڭگو مەن دۇنيە ءجۇزى ءدوپ كەلىپ وتىرعان ماسەلەلەرگە جۇيەلى تۇردە جاۋاپ بەرىپ، مەملەكەتتىڭ بولاشاعى مەن ادامزاتتىڭ بولاشاعىن ستراتەگيالىق تۇرعىدا جوبالاپ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى ءىسىن جاسامپازدىقپەن ىلگەرىلەتىپ، سوتسياليزمنىڭ العاشقى ساتىسىنداعى جاڭا جاعدايلارعا كورەگەندىكپەن تۇجىرىم جاساپ، بولاشاقتىق كوزايا، تەرەڭ وي ارقىلى قازىرگى تاڭداعى كوممۋنيستەردىڭ داۋىرلىك جاۋابىن جازىپ، جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ ورناتىلۋىندا شەشۋشى رولىن ساۋلەلەندىردى، شەشۋشى ۇلەس قوستى.
بۇل − بەرىك، كەمەلدى لوگيكالىق جۇيە ءارى كولەمى زور، ويى ءنارلى يدەيالىق جۇيە. 5 جىلدان بەرى 100 ميلليونداعان حالىق شي جينپيڭنىڭ سوزدەرىنەن بيلىك جۇرگىزۋشى پارتيانىڭ الىستى ويلاپ، بولاشاققا بويلاعانىن، ماركسيزم يدەياسىنىڭ نۇر - شۇعىلاسىن سەزىندى. «يدەياسى جوق ءداۋىر رولشىسى جوق كەمە سياقتى»، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى ءوزىنىڭ داۋىرمەن بىرگە العا باسۋ، اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋ سىندى نازاريالىق قاسيەتىمەن اقيقاتتىڭ تۋىن جەلبىرەتىپ، ءداۋىر تۇتقاسىن يگەرىپ، گۇلدەنۋ جەلكەنىن جايىپ، سوتسياليستىك جۇڭگونىڭ ماڭىزدى سىن - سايىستارعا توتەپ بەرۋ، ەلەۋلى حاۋىپ - قاتەرلەرگە قارسى تۇرۋ، ەلەۋلى كەدەرگىلەردى جەڭۋ، ەلەۋلى قايشىلىقتاردى شەشۋ قابىلەتىن بارىنشا جوعارىلاتتى. شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنا باسشىلىق ەتىپ، ۇلى كۇرەستى، ۇلى ينجەنەريانى، ۇلى ءىستى، ۇلى ارماندى ءبىر تۇتاس مەڭگەرىپ، جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ جاڭا داۋىرگە ءوتۋىن ىلگەرىلەتتى.
بۇل ءارى دۇنيە ءجۇزى بارىنشا نازار اۋدارىپ وتىرعان جاڭا ءداۋىر. پارتيانىڭ 19 - قۇرىلتايى كەزىندە، ا ق ش پەن ۇلى بريتانيا بىرلەسىپ جاساعان «جۇڭگو: شي جينپيڭ ءداۋىرى» اتتى حۇجاتتى فيلم تۇڭعىش رەت قويىلىپ، شي جينپيڭنىڭ باسشىلىعىنداعى 5 جىل ءتۇسىندىرىلدى. فيلم جاساۋشىلار تۇتاس حۇجاتتى فيلمنىڭ وزەگى «بارلىق وسى وزگەرىستەردىڭ استارىندا ەڭ اۋەلگى كۇش قاينارىنىڭ، ياعني شي جينپيڭنىڭ ەل باسقارۋ ۇستانىمى مەن ساياسات - باعىتىنىڭ جاتقانىن» ايتتى. ءبىر ءتۇرلى يدەيا 9 ميلليون 600 مىڭ شارشى كيلومەتردەن استام ۇلان - بايتاق دالادا تاريحي جەتىستىكتەردى تۋىنداتتى، 100ميلليونداعان حالىقتىڭ ومىرىندە تاريحي وزگەرىستەر جارىققا شىعاردى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىنا تاريحي ىقپال تۋدىردى، وسى جاڭا يدەيا ءبىر جاڭا ءداۋىردىڭ بەلگىسى بولۋعا ابدەن لايىق.
بۇل تاريحقا جازىلار ساتتەر ەدى. 2012 - جىلى قاراشادا پارتيا 18 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسىنىڭ تۇراقتى مۇشەلەرى تۇڭعىش رەت توبىن جازباي مەملەكەتتىك مۇراجايدا «گۇلدەنۋ جولى» اتتى كورمەنى ەكسكۋرسيالادى، سونىڭ الدىندا عانا باس شۋجي بولىپ سايلانعان شي جينپيڭ «جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ − جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ تاياۋ زاماننان بەرگى ەڭ ۇلى ارمانى» ەكەنىن العا قويعان بولاتىن؛ 2017 - جىلى قازاندا پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسىنىڭ تۇراقتى مۇشەلەرى تۇڭعىش رەت توبىن جازباي پارتيانىڭ 1 - قۇرىلتايى وتكىزىلگەن جەر مەن نانحۋداعى قىزىل قايىقتان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ «ءتۇپ تامىرىن» ىزدەدى، باس شۋجي بولىپ قايتالاي سايلانعان شي جينپيڭ «جۇڭگو حالقىنىڭ باقىتىن كوزدەپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ گۇلدەنۋىن قاراستىرۋ» اۋەلگى ماقساتى مەن بورىشىن باسا دارىپتەدى.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىندا جۇڭگوشا سوتسياليزم ورناتۋدىڭ باستى مىندەتى «سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ مەن جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن ىسكە اسىرۋ» دەپ العا قويىلعاننان پارتيانىڭ 19 - قۇرىلتايىندا «جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن ىسكە اسىرۋ جولىندا قاجىماي - تالماي كۇرەس جۇرگىزۋ» تۋرالى ۇندەۋ تاستالعانعا دەيىن شي جينپيڭ تاريحتىڭ كەڭ اياسىنان كوز جىبەرىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ تاريحي بورىشىن ونان ارى ايقىنداپ، جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىنىڭ العا باسۋ بەتالىسىن بەلگىلەپ، ميلليارد حالىقتى جۇدىرىقتاي جۇمىلدىرعان كۇرەس نىساناسىن ايشىقتادى. جاڭا يدەيا جول باستاعان جاڭا ساپاردا مەملەكەتتىڭ وسىزاماندانۋى مەن ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى ءبىر - بىرىمەن ۇلاسپالى نىساناعا اينالدى، نەشە بۋىن كوممۋنيستەر اشقان جۇڭگو جولى وسى ۇدەرىستە ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەي بەرەدى.
الەمدەگى ۇلتتاردىڭ ىشىندە تاريحتىڭ الماعايىپ وزگەرىستەرىن جۇڭحۋا ۇلتىنان ارتىق سەزىنگەن ۇلت جوق بولسا كەرەك، 2000 جىل بويى دۇنيە جۇزىندە ۇزدىكسىز كوش باستاپ كەلىپ اياق استىنان «ەل ىرگەسى سوگىلىپ، وت پەن سۋدىڭ ورتاسىندا قالعان» اۋىر تاۋقىمەتتى ءبىزدىڭ ۇلتتاي ەشكىم دە باستان وتكەرگەن جوق، سوندىقتان دا مەملەكەتتىڭ قۇدىرەتتەنۋى مەن ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىن باسقا ۇلتتارعا قاراعاندا ءبىز ەرەكشە اڭساپ كەلدىك. وتكەنگە كوز جىبەرەر بولساق، ۇزاق مەزگىل تۇنجىراعان جۇڭحۋا توپىراعىندا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى گۇلدەنۋ ءىسىنىڭ تۋىن بيىك ۇستادى، ماۋ زىدۇڭنىڭ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ «الەم ۇلتتارىنىڭ قاتارىنان ويىپ ورىن الۋعا قابىلەتى بار» دەپ جار سالعانىنان دىڭ شياۋپيڭنىڭ «ءبىز كۇشىمىزدى ءتورتتى وسىزامانداندىرۋعا شوعىرلاندىرىپ، جۇڭحۋا ۇلتىن كوركەيتۋدى نازاردا ۇستاۋىمىز كەرەك» دەپ باسا دارىپتەگەنىنە دەيىن كوممۋنيستەردىڭ اۋەلگى ماقساتى مەن بورىشى استە وزگەرگەن ەمەس. 5 جىلدان بەرى، شي جينپيڭ ۇلتتى گۇلدەندىرۋ سىندى وزەكتى تاقىرىپ جونىندە قازىرگە دەيىنگى ەڭ شوعىرلى، ەڭ جۇيەلى، ەڭ تەرەڭ بايىمداۋ جاساپ، ونى ەلدىڭ ءىشى - سىرتىنداعى جۇڭحۋا ۇلاندارىن جۇمىلدىراتىن «ەڭ ۇلكەن ورتاق بولگىشكە»، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ كۇرەس جىگەرىن وياتقان رۋحاني تۋعا اينالدىردى.
جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى العاش رەت «جۇڭگو ارمانى» دەگەن تىلگە جەڭىل تىركەسكە جيناقتالدى؛ ۇلتتى گۇلدەندىرۋ سىندى جۇڭگو ارمانىنىڭ عىلمي ءمانى العاش رەت، اتاپ ايتقاندا، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ، ۇلتتى وركەندەتۋ، حالىقتى باقىتتى ەتۋ دەپ ايقىن كورسەتىلدى؛ جۇڭگو ارمانىن ىسكە اسىرۋدىڭ جولى، رۋحاني تىرەگى، كۇش قاينارى جۇيەلى تۇردە بايىمدالدى؛ ۇلى ارمان مەن ۇلى كۇرەستىڭ، ۇلى ينجەنەريانىڭ، ۇلى ءىستىڭ بايلانىسى العاش رەت ايقىندالدى؛ جۇڭگو ارمانى مەن دۇنيە ارمانىنىڭ بايلانىسىنا العاش رەت تۇسىنىك جاسالىپ، «جۇڭگو ارمانى جۇڭگو حالقىنىڭ باقىتقا تالپىنعان ارمانى ءارى ءار ەل حالىقتارىنىڭ باقىتقا تالپىنعان ارمانىمەن ورايلاس» ەكەنى ايقىن جاريالاندى... وسى بايىمداۋلار دۇنيە ءجۇزىنىڭ جۇڭگونى تانىپ - بىلۋىنە كەڭ ەسىك اشۋمەن بىرگە، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ جالپىلىق مۇددەسىن بەينەلەيتىن ارمان ارقىلى جۇڭگونىڭ ەجەلگى داڭقىمەن نەمەسە ەۆروپاداعى اعارتۋ كەزەڭىمەن تەڭەسەتىن گۇلدەنۋ جولىن جوبالاپ، قازىرگى جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى سىندى «مىڭ جىلدىق ارمان - تىلەگى» جونىندەگى تەرەڭ تولعانىسىن بەينەلەدى. دەمەك، جاسى 90نان اسقان كەسەنگردىڭ شي جينپيڭنىڭ لەكسياسىن تىڭداعاننان كەيىن «نۇرلى ارماننان عانا ۇلى جەتىستىكتەر تۋادى» دەپ تاڭداي قاققانىنا تاڭ قالۋدىڭ ءجونى جوق.
حۋناننىڭ تاۋلى قىستاعىندا تۇرعىنداردىڭ ءبىرى «جۇڭگو ارمانىن نۇرعا بولەپ ورىك گۇلى ارايلى، قارلىعاشتىڭ قاناتىنان كوكتەم كۇلىپ قارايدى» دەپ بوساعالىق جازسا، سوناۋ قيىر الىستاعى ا ق ش - تا جۇرگەن جۇڭگو مۇھاجىرىنىڭ ءبىرى «بوتەن جۇرتتا تۋعان ەلدى اڭسادىم، ساعىنىشپەن اتتى مەنىڭ ءار تاڭىم» دەپ جىر تولعادى. وتكەن 5 جىلدا ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى جوباسىنىڭ اياسىندا، شي جينپيڭ جۇڭگو ارمانى دەگەن وزەكتى ۇعىم ارقىلى جۇڭگو سەنىمىن قايتا سومداپ، جۇڭگو مۇراتىن قايتا ايقىنداپ، جۇڭگو كۇشىن قايتا بىرىكتىرىپ، ميللياردتاعان جۇڭحۋا ۇلانىنىڭ ەرلىكپەن العا باسۋعا دەگەن ىنتا - جىگەرىن بارىنشا قاۋلاتىپ، جۇڭگونىڭ ەڭسە كوتەرۋدەن اۋقاتتانۋعا، ونان قۇدىرەتتەنۋگە دەيىنگى ۇلى سەكىرىسىن ىلگەرىلەتتى. جۇڭحۋا ۇلتى 5000 جىلعا جالعاسقان بايىرعى وركەنيەتتەن تامىر الىپ، 170 جىلدان اسا جاپالى ىزدەنىستەردى باستان وتكەرىپ، اقىرىندا ارمانعا قول سوزىم قالعان بۇگىنگى كۇنگە جەتىپ وتىر.
ۋاقىت تۇيىلىستەرىن بەلگى ەتە وتىرىپ، پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىندا جاڭا جوبا جاسالدى. الداعى جەردە جۇڭگو بۇكىلدەي كەدەيلىكتەن تاريحي تۇردە قۇتىلىپ، بىرگە اۋقاتتانۋعا قادام باسىپ، نەگىزىنەن وسىزامانداندىرۋ نىساناسىن كۇن ىلگەرى ورىنداپ، سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۇدىرەتتى ەل قۇرىپ، ادامزات تاريحىندا ميللياردتان اسا حالىقتىڭ وسىزاماندانۋعا تەڭ قادام تاستاۋىنداي مۇعجيزانى العاش رەت ىسكە اسىرادى. وسىناۋ ايبىندى مەملەكەتتىك نىسانالاردىڭ اياسىندا، «جۇڭگوداعى ءاربىر ادام تاريحي كەلەلى وزگەرىستەردى باستان كەشىپ، ارمانىن ىسكە اسىرۋدىڭ ءتىپتى مول ورايلارىنا قول جەتكىزە الادى»، ەلىم دەپ ەڭىرەگەن تالاي ارداگەر بوزداقتار اڭساپ وتكەن گۇلدەنۋ مۇراتى قول سوزىم جەردە تۇر. بولاشاققا كوز جىبەرسەك، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋدى ىسكە اسىرۋى ادامزاتتىڭ دامۋ تاريحىنداعى ەڭ ايتۋلى وقيعالاردىڭ ءبىرى بولماق.
بۇل شي جينپيڭنىڭ جاڭا داۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ ماڭىزدى ۇلەسى، سونداي - اق زامانىمىزداعى جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ ولشەۋسىز داڭقى. 7 - قاراشادا وكتابر توڭكەرىسىنە 100 جىل تولدى. رەسەيدەن شىعاتىن «اقيقات گازەتىنە» باسىلعان «وكتابر نۇرى بولاشاققا جول سىلتەيدى» دەگەن ماقالادا «وكتابر توڭكەرىسىنىڭ نەگىزگى جەتىستىكتەرى» الدەقاشان عايىپ بولعانمەن، جۇڭگونىڭ جەتىستىكتەرى جۇرتتى «وكتابر نۇرىنا» ءالى دە سەندىرىپ وتىر دەپ اتاپ كورسەتىلدى. «كوزقاراس گازەتىنە» باسىلعان تاعى ءبىر ماقالادا «كوممۋنيزم ەلەسىنىڭ» نە ءۇشىن ەۆروپانى قايتا كەزىپ جۇرگەنىنە تالداۋ جاساعاندا، «بۇل ايتارلىقتاي دەڭگەيدە جۇڭگو قول جەتكىزگەن ادام ايتسا نانعىسىز جەتىستىكتەردىڭ ەڭبەگى»، جۇڭگو «ءىس جۇزىندە عالامداعى ءبىرىنشى ۇلكەن ەكونوميكالىق تۇلعاعا اينالىپ ۇلگەردى، سوندىقتان عالامداعى كوپتەگەن بەتالىستارعا باعىت بەلگىلەۋى تابيعي، يدەيا سالاسى دا بۇدان سىرت قالماق ەمەس» دەپ ايقىن العا قويىلدى.
جۇڭگونىڭ تابىسى دۇنيە ءجۇزىنىڭ تىرەگىنە اينالدى، جۇڭگونىڭ ۇستانىمى دۇنيە جۇزىنە اۋەن بەلگىلەدى. بيىل 90 - جىلداردىڭ تۋماسى بولعان كوپتەگەن جاستار ماركسپەن تانىسىپ، «ماركس قيسىندى» ەكەن دەپ ءسۇيىندى؛ ەۆروپادا «ماركسيزم تاعى ءبىر رەت ۇلگىگە اينالدى»، گازەتتەردىڭ باس بەتتەرىندە قىزىل بوياۋ بەرىلگەن ماركستىڭ سۋرەتى باسىلدى، ساياسي قايراتكەرلەر «كاپيتالدان» اقىل - پاراسات قاراستىرا باستادى؛ «شي جينپيڭ ەل باسقارۋ جونىندە» كىتابى قىسقا عانا بىرنەشە جىلدا 24 تىلدە، 27 نۇسقامەن، 6 ميلليون 600 مىڭنان استام تاراتىلىممەن دۇنيە جۇزىندەگى 160 نەشە ەل مەن وڭىردە ىركىلىسسىز ساتىلدى، ونىڭ ۇستىنە «نەگىزگى ادامدار شوعىرىنا زور ىقپال كورسەتتى». وسىنىڭ ءبارى ينتەرنەتتى شۋلاتقان ارناۋلى پروگرامما − «سوتسياليزم <بازارى شىقتى>» دەگەن سياقتى بولدى. قازىرگى دۇنيە ءجۇزىنىڭ قوعامدىق تۇزىمىندە پارىق بولسادا، يدەولوگياسى ۇقساماسادا، الايدا ماركسيزمنىڭ ۋاقىتى وتكەن جوق، «جۇڭگو سوتسياليزم ءىلىمىنىڭ قايتادان ۇلى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى» دەگەن كوزقاراس الدەقاشان ورتاق تانىمعا اينالدى.
تاريح ەڭ جاقسى ۇستاز، اماليات ەڭ قاتاڭ ولشەم. ءبىزدىڭ ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان ءداۋىرىمىزدى ماركس ءومىر سۇرگەن داۋىرمەن سالىستىرعاندا زور دا تەرەڭ وزگەرىس تۋىلعانىمەن، الايدا الەمدىك سوتسياليزمنىڭ 500 جىلدىق كەڭ كوز اياسىنان قاراعاندا، رەفورما جاساپ، ەسىك اشقاننان بەرى، اسىرەسە، تاياۋ 5 جىلدا سوتسياليستىك جۇڭگودا تۋىلعان تاريحي وزگەرىستەر، قول جەتكەن تاريحي جەتىستىكتەر، جارىققا شىققان ەجەلدەن كورىلمەگەن الەمدىك ىقپال، يە بولعان ءتىپتى دە كوپ حالىقارالىق ورتاق تانىم «ءبىزدىڭ ءالى دە ماركسيزم كورسەتكەن تاريحي داۋىردە تۇرعاندىعىمىزدى» تالاسسىز دالدەدى. بۇل ءبىزدىڭ ماركسيزمدىك بەرىك سەنىمدى ساقتاۋىمىزدىڭ، سوتسياليزم، ءسوز جوق، جەڭىسكە جەتەتىن سەنىمدى ساقتاۋىمىزدىڭ عىلمي نەگىزى. شي جينپيڭ سوتسياليزمنىڭ 500 جىلعى يدەيالىق باستاۋىن جانە وزگەرىسىن جۇيەلى اداقتاپ، پارتيامىز «ماركسيزمدى دامىتۋعا جۇڭگونىڭ ءتول جاسامپازدىق ۇلەسىن قوسۋعا» قۇلشىنۋى كەرەكتىگىن ءۇرتىس دارىپتەپ كەلدى. وتكەن 5 جىلدا نازاريا مەن امالياتتىڭ ءوزارا تولقۋى شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جارىققا شىعاردى، بۇل جاڭا يدەيا جۇڭگوشا سوتسياليزم نازاريالىق جۇيەسىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولەگى رەتىندە، ماركسيزمنىڭ جۇڭگوشالاعان جاڭا ءورىسىن اشتى، بۇل پارتيامىزدىڭ 21 - عاسىردا ماركسيزمدى دامىتۋعا قوسقان جاڭا ۇلەسى. ال وسىنداي ۇلەستىڭ ەڭ كورنەكتى تۇسى سوتسياليزمنىڭ سيپاتى جونىندەگى تەرەڭ تولعانىس.
پارتيا 19 - قۇرىلتايى كەزىندە، جۇڭگوعا كەلگەن ءبىر ءتىلشى سىڭار جاقتىلىق كوزقاراسپەن «نەگىزگى تاقىرىپتى الدىمەن قويىپ» ۇلاسپالى حابار جازىپ، جۇڭگونىڭ «كەدەي مەن بايعا جىكتەلۋ ماسەلەسىنە» ىشكەرىلەي ۇڭىلمەكشى بولادى، ول بۇل جونىندە تەرەڭدەي ۇڭىلە باستاعاندا، جۇڭگونىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدەگى زور جەتىستىكتەرى ونى وزىنە باۋراپ اكەتەرىن ويلاماعان - دى، سوڭىندا ول «جۇڭگونىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋ حيكاياسىن» جاقسىلاپ جازۋعا بەكيدى. وتكەن 5 جىلدا جۇڭگونىڭ كەدەيلەر سانى 55 ميلليوننان استام ازايدى، بۇل ەۆروپاداعى ءبىر ۇلكەن ەلدىڭ حالىق سانىمەن قارايلاس، ادامزات تاريحىندا ەجەلدەن كورىلمەگەن وسى رەتكى كەدەيلىككە قارسى تۇرۋ كۇرەسىن ب م ۇ جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىنە قوسقان ەڭ زور ۇلەستەرىنىڭ ءبىرى دەپ القادى، سونداي - اق «شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىرىن» بارلايتىن ەڭ تاماشا تۇرعى ازىرلەدى. جۇڭگونىڭ وسى 5 جىلى سوتسياليزمنىڭ سيپاتى بارىنشا ايگىلەنگەن 5 جىل، ءتۇزىم باسىمدىعى مەن ومىرشەڭدىك كۇشى بارىنشا ساۋلەلەنگەن 5 جىل، كوممۋنيستىك پارتيانىڭ تۇپكى ماقسات سەنىمى بارىنشا كۇشەيگەن 5 جىل، سونداي - اق «حالىقتى وزەك ەتۋدەي» بيلىك جۇرگىزۋ ۇستانىمى تولىق امالياتتا ايگىلەنگەن 5 جىل. وسى ءتۇيىندى كورە بىلگەندە عانا، شي جينپيڭنىڭ «پارتيانىڭ باسشىلىعىن كۇشەيتۋدى» نەلىكتەن ۇزدىكسىز دارىپتەگەندىگىن، «ءبىرىن دە قاتاردان قالدىرماۋدى» نەلىكتەن قايتا - قايتا جاريالاعاندىعىن، «ورتاق بايۋعا» نەلىكتەن باستان - اياق تاباندى بولعاندىعىن، «ماركسيزم پارتيامىز بەن حالىق ىستەرىن ۇزدىكسىز دامىتاتىن ءزاۋلىم اعاشتىڭ ءتۇپ تامىرى، پارتيامىز بەن حالىقتىڭ ۇزدىكسىز ەكپىندەي ىلگەرىلەيتىن سارقىلماس وزەنىنىڭ قاينارى ەكەندىگىن» نەلىكتەن ايقىن تۇراقتاندىرعاندىعىن، كەمەلدى يدەيالىق جۇيە جانە امالياتتىق تالاپ ارقىلى سوتسياليستىك جۇڭگونىڭ جول سەنىمىن، نازاريا سەنىمىن، ءتۇزىم سەنىمىن، مادەنيەت سەنىمىن 9 ميلليون 600 نەشە مىڭ شارشى كيلومەترلىك جۇڭگونىڭ بايتاق دالاسىنا نەلىكتەن جازعاندىعىن اناعۇرلىم ايقىن تۇردە تانۋعا بولادى.
ماۋ زىدۇڭ: «ءار ەلدە، ءار داۋىردە جاڭا نازارياشىلار جاڭا نازاريانى ورتاعا قويادى» دەيدى. دىڭ شياۋپيڭ: «ماركستە ءوز ءداۋىرىنىڭ ءسوزى بار، بىزدە دە ءوز ءداۋىرىمىزدىڭ ءسوزى بار» دەيدى. شي جينپيڭ قۋاتتى يدەيالىق كۇش، ءتول جاسامپازدىق كۇش، زور ساياسي اقىل - پاراسات، نازاريالىق باتىلدىق ارقىلى جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ ۇزدىكسىز كەمەلدەنۋىن جانە دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، ماركسيزم سىندى ادامزاتتىڭ يدەيالىق تاريحىنداعى ەڭ ۇلى توڭكەرىس جەتىستىگىن العا قاراي ىلگەرىلەتتى. نازاريا «قاشاندا جاڭا» بولعاندا عانا، «قاشاندا سونى» بولادى. وسى داۋىرلىك نازاريالىق جاسامپازدىق، جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ جاڭا داۋىرگە ءوتۋىن ىلگەرىلەتۋى عىلمي سوتسياليزمنىڭ 21 - عاسىردا قۇدىرەتتى ومىرشەڭدىك كۇش تۋدىرعاندىعىنان، دۇنيە جۇزىندە جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ ۇلى تۋىن بيىك ۇستاعاندىعىنان دەرەك بەرەدى.
2017 - جىلى وكتابر توڭكەرىسىنە 100 جىل تولادى؛ 2018 - جىلى «كوممۋنيستىك پارتيانىڭ جارناماسى» جاريالانعاندىعىنىڭ 170 جىلدىعىن قارسى الامىز، جۇڭگونىڭ رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋىنىڭ 40 جىلدىعىن قارسى الامىز. تاريح اياقتالمايدى ءارى اياقتالۋى دا مۇمكىن ەمەس. شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى − سوتسياليزمنىڭ «تاريحي مۇراجايعا» ەنگىزىلمەگەندىگىن، قايتا ماركسيزم سەنىمىن ورناتقان ادامداردان اناعۇرلىم شۇعىلالى اقيقات شۋاعى توگىلەتىندىگىن تالاسسىز دالەلدى.
(6) شي جينپيڭ جۇڭگوعا باسشىلىق ەتىپ، 3 ءىرى جونگە سالۋدى ورىنداۋدا، ياعني بيلىك باسىنداعى پارتيانى جونگە سالۋدا، مەملەكەتتى جونگە سالۋدا جانە الەمدى جونگە سالۋدا. ا ق ش - تىڭ وقىمىستىسى قۇراستىرعان «شي جينپيڭ جۇڭگونى گۇلدەندىرۋ» اتتى كىتاپتا وسىلاي باعا بەرىلدى.
راسىندا، بۇگىنگى دۇنيە «400 جىلدان بەرى بولماعان زور وزگەرىستەردى» باستان كەشىرۋدە؛ بۇگىنگى جۇڭگو دۇنيە ساحناسىنىڭ تورىنە بۇرىن بولماعان دەڭگەيدە جاقىنداۋدا. سىن - سايىستار توقتاۋسىز جارىققا شىققان، حاۋىپ - قاتەر كۇن ساناپ كوبەيگەن دۇنيەدە «دۇنيە كارتاسىنىڭ الدىندا تۇرعان جۇڭگو باسشىسى» رەتىندە، شي جينپيڭ ءاۋ باستان - اق «ادامزات تاعدىرىن» ويلاۋدى جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ بورىشى دەپ ءبىلدى. فرانسيانىڭ شىعىس ماسەلەلەرى بويىنشا ءبىر مامانى جۇڭگونىڭ «جۇرتتى تاڭ قالدىرعان جەتىستىكتەرىن» ساراپتاپ كورىپ: «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مەن جۇڭگو حالقى جۇڭگونىڭ بەيبىت دامۋ جولىمەن جۇرۋدەن جازباي، ءوڭىر اتتاعان ماسەلەلەرگە بەلسەنە توتەپ بەرىپ، دامۋ تاجىريبەلەرىن بۇكىل ادامزاتپەن جومارتتىقپەن ءبولىسىپ، بۇكىل جەر ءجۇزىن جونگە سالۋعا جۇڭگو جوباسىن بايسالدىلىقپەن ازىرلەگەنىن ءار رەتكى ءىس جۇزىندىك ارەكەتتەرىمەن دالەلدەپ بەردى»، «ادامزاتتىڭ العا باسۋ ىستەرى جولىندا كۇرەسكەن ساياسي پارتيا» دەپ ءسۇيىندى.
جاڭاشا حالىقارالىق قاتىناستىڭ ورناۋىن ىلگەرىلەتۋ، حالىقارالىق قاتىناستاردىڭ دەموكراتيالانۋىن دارىپتەۋ، دۇرىس ۇقىق - مۇددە كوزقاراسىنا تاباندى بولۋ، بىرگە اقىلداسۋ، بىرگە قۇرۋ، بىرگە ءبولىسۋ سىندى جەر شارىن جونگە سالۋ كوزقاراسىن ۇستانۋ، ادامزاتتىڭ تاعدىرى ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ... دۇنيە ءجۇزىن بولجاۋسىزدىق جايلاپ، ادامدار بولاشاققا ءۇمىت ارتىپ ءارى داعدارىپ وتىرعان ساتتە، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىندا كەڭ ءارى تەرەڭ تاريحي كوزايامەن، قايراتتانا ۇمتىلۋداي جاڭالىق اشۋ رۋحىمەن، جاۋاپكەرشىلىكتى باتىل ارقالايتىن ءىرى ەلگە ءتان دارقاندىقپەن دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامۋى، ادامزاتتىڭ بولاشاعى جونىندە جۇڭگو جوباسى العا قويىلدى. وسكەلەڭ جول سەنىمى، نازاريا سەنىمى، ءتۇزىم سەنىمى، مادەنيەت سەنىمى بۇگىنگى تاڭداعى جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ «ادامزات ءۇشىن جاڭا، ءتىپتى زور ۇلەس قوسۋدى» وزدەرىنىڭ بورىشى ساناپ، دۇنيە جۇزىندەگى جەدەل دامۋدى ءارى وزىندىك تاۋەلسىزدىكتى ساقتاۋدى ءۇمىت ەتىپ وتىرعان مەملەكەتتەر مەن ۇلتتارعا وسىزاماندانۋ جولىنا ءتۇسۋدىڭ جاڭا تاڭداۋىن بەرىپ، ادامزات ماسەلەسىن شەشۋگە جۇڭگونىڭ اقىل - پاراساتى مەن جۇڭگو جوباسىن ۇسىنۋىنا مۇمكىندىك بەردى.
شىعىستان شىققان يدەيالىق كۇش دۇنيەنى شىنايى وزگەرتۋدە. وتكەن 5 جىلدا «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» قوس قانات ءتارىزدى جۇڭگونى باستاپقى نۇقتا ەتىپ، ەجەلگى قۇرلىق پەن مۇحيتتى بويلاي قانات جايدى. ەگيپەتتىڭ جاڭا استاناسىنىڭ ورتالىق ساۋدا اۋماعىنان جۇڭگو - پاكيستان ەكونوميكالىق دالىزىندەگى جەل ەلەكتر نىسانىنا دەيىن، وسى بەيبىتشىلىك، گۇلدەنۋ، اشىق ۇستاۋ، جاڭالىق اشۋ، وركەنيەت جولىندا، ۇلى يدەيا ۇلى امالياتتى ىلگەرىلەتىپ، كەشەگى «ءسۇت پەن بال اعىپ جاتاتىن جەردىڭ» تاعى دا وسى جەلى بويىنداعى حالىقتىڭ باقىتىنا اينالۋىنا مۇمكىندىك تۋدىردى. پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىنداعى «جۇڭگوشا ەرەكشەلىككە يە ءىرى ەل ديپلوماتياسى جاڭاشا حالىقارالىق قاتىناس ورناتۋدى ىلگەرىلەتۋى، ادامزات ورتاق تۇلعاسىنىڭ قۇرىلۋىن ىلگەرىلەتۋى كەرەك» دەگەن باتىل بايانداۋ، «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قاشاندا ادامزاتقا جاڭا، ءتىپتى زور ۇلەس قوسۋدى ءوزىنىڭ بورىشى سانايدى» دەگەن اينىماس سەرت دۇنيە ءجۇزىن «جۇڭگونىڭ جاڭا ءداۋىرى دۇنيە جۇزىنە ىقپال جاسايدى» دەپ ءسۇيىندىردى.
حارۆارد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ كەننەدي ۇكىمەت ينستيتۋتى دۇنيە جۇزىندەگى نەگىزگى ەلدەردىڭ باسشىلارىنىڭ وبرازى جونىندە جەر شارىنداعى جۇرتشىلىققا تەكسەرۋ جۇرگىزگەندە، جاۋاپ بەرۋشىلەردىڭ ءوز ەلدەرىنىڭ باسشىلارىن مويىنداۋى، 30 مەملەكەتتەگى جاۋاپ بەرۋشىلەردىڭ 10 مەملەكەتتىڭ باسشىلارىن مويىنداۋى، سونداي - اق جاۋاپ بەرۋشىلەردىڭ ءوز ەلدەرىنىڭ باسشىلارىنىڭ ەل ءىشى جانە حالىقارالىق ىستەردى دۇرىس ءبىر جاقتى ەتۋىنە سەنىمدىلىگى جاقتارىندا جۇڭگونىڭ مەملەكەت ءتوراعاسى ءبىرىنشى ورىندى يەلەگەن. شەتەلدىك وقىمىستىلار: حالىقارالىق ساحنادا «شي جينپيڭ ىسكەرلىك پوزيتسياسىمەن دۇنيە جۇزىندەگى ەلدەردىڭ جۇڭگونى قايتا تانۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، جۇڭگونىڭ حالىقاراداعى مارتەبەسى بارىنشا جوعارىلادى» دەپ باعا بەردى.
بۇگىنگى دۇنيە «جۇڭگونىڭ دامۋىنىڭ جەر شارى ەكونوميكاسىنىڭ تاعدىرىنا اسا زور دەڭگەيدە ىقپال جاساپ وتىرعانىن» تەرەڭ تانىپ قانا قويماي، دۇنيە ءجۇزىنىڭ جۇڭگومەن «ەكونوميكالىق دامۋدىڭ پايداسىن» ءبولىسىپ، ءتىپتى جوعارى دەڭگەيدەگى تەڭ «يدەيالىق ۇستانىم پايداسىنا» قاراي بەت العانىن كۇن سايىن تەرەڭ سەزىنىپ وتىر. وسى «ۇيقىدان ويانعان ارىستان» ناعىز دۇنيە بەيبىتشىلىگىنىڭ قۇرۋشىسى، عالام دامۋىنىڭ ۇلەسكەرى، حالىقارالىق ءتارتىپتىڭ قورعاۋشىسى، ونىڭ «بولاشاققا تاستاعان نازارى جانە ءداۋىر قاجەتىن ءداپ باسىپ يگەرۋى دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامۋى ءۇشىن زور پايدا جەتكىزەدى».
(7) كوممۋنيستەر قاشاندا بولاشاققا نازار تاستايدى.
20 - عاسىردىڭ 30 - جىلدارىندا ىشكى توڭكەرىس اۋىر سوققىعا ۇشىراعان كەزدە، توڭكەرىستىڭ «شىعىستان نۇر - شۇعىلاسىن توگە كوتەرىلىپ كەلە جاتقان كۇن» ەكەندىگىنە كامىل سەندى؛ 20 - عاسىردىڭ 90 - جىلدارىندا سوۆەت وداعى ىدىراپ، شىعىس ەۆروپادا وزگەرىستەر بولىپ، سوتسياليزم دۇنيە جۇزىندە باسەڭدەگەن ساتتە، «دۇنيە جۇزىندە ماركسيزمدى قۇپتايتىن ادامداردىڭ كوبەيەتىنىنە» كامىل سەندى؛ جۇڭگو كوكىرەك كەرە جاڭا داۋىرگە قادام قويعاندا ءبىزدىڭ «بۇگىنگى جۇڭگونىڭ جۇڭگوداعى ماركسيزمنىڭ اقيقاتتىڭ ءتىپتى ارايلى نۇر - شۇعىلاسىن شاشتىراتىندىعىمىزعا» ءتىپتى كامىل سەندى.
1975 - جىلى قىركۇيەكتە «يان - ان حابارلارىندا» بەيجيڭدىك زيالى جاس شي جينپيڭنىڭ شانبەيدەگى لياڭجياحى قىستاعىنىڭ تۇرعىندارىن باستاپ شالشىق گاز كولشىگىن جاساعانى تانىستىرىلعان ماقالا باسىلدى. وعان «تامىزدىق الۋ» دەگەن تاقىرىپ قويىلعان ەدى. بۇگىندە يدەيانىڭ تامىزدىعى جاڭا جورىقتىڭ الاۋىن تامىزىپ، 89 ميلليون پارتيا مۇشەسىن، ءبىر ميلليارد 300 ميلليوننان استام حالىقتى باستاپ، تاريحتىڭ تەرەڭ قاتپارىنداعى ۋاقىت تۇيىنىنە قاراي شەرۋ تارتۋدا.
وسى ۇلى جورىقتا يدەيا الاۋى ءتىپتى ارايلى نۇر - شۇعىلا شاشىپ، ءبىر ۇلتتىڭ گۇلدەنۋگە قاراي تاستاعان مىعىم قادامىن نۇرلاندىردى، ءبىزدىڭ ءتىپتى كوركەم، ءتىپتى تاماشا بولاشاعىمىزدى نۇرلاندىردى.
