شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - اقپاندا بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى. جۋىقتا، ج ك پ ورتالىق كوميتەتى كەڭسەسى، مەملەكەتتىك كەڭەس كەڭسەسى «اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋدىڭ 3 جىلدىق ارەكەت جوباسىن» باسىپ تاراتتى ءارى ۇقتىرۋ شىعارىپ، جەر - جەردەن، تاراۋلاردان ءىس جۇزىندىك جاعدايعا ۇشتاستىرىپ، دايەكتىلەندىرۋدى، تياناقتاندىرۋدى تالاپ ەتتى.
«اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋدىڭ 3 جىلدىق ارەكەت جوباسىنىڭ» تولىعى تومەندەگىدەي:
اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن جاقسارتىپ، كورىكتى دە جايلى اۋىل - قىستاق قۇرۋ − اۋىل - قىستاقتاردى كوركەيتۋ ستراتەگياسىن اتقارۋداعى ماڭىزدى مىندەت، بۇل جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋعا، قالىڭ شارۋالاردىڭ ءتۇبىرلى يگىلىگىنە، اۋىل - قىستاق قوعامىنىڭ وركەنيەتتىلىگىنە، جاراسىمدىلىعىنا تىكە قاتىستى. سوڭعى جىلدارى، جەر - جەر، تاراۋلار پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ شەشىم - ورنالاستىرۋىن مۇقيات دايەكتىلەندىرىپ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن جاقسارتۋدى سوتسياليستىك جاڭاشا اۋىل - قىستاق قۇرىلىسىنىڭ ماڭىزدى مازمۇنى ەتىپ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىستارىن جانە قالا - اۋىلداردىڭ نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋىنىڭ تەڭگەرىلۋىن بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسى قۇرىلىسىندا كورنەكتى ناتيجەگە جەتتى. سونىمەن قاتار، ەلىمىز اۋىل - قىستاقتارىنىڭ قونىس ورتاسى جاعدايى بىركەلكى ەمەس، لاستىق، رەتسىزدىك، ناشارلىق ماسەلەسى كەي جەرلەردە ءالى ءبىرشاما اۋىر، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋدىڭ تالاپتارىنان جانە شارۋالار قاۋىمىنىڭ ارمان - تىلەگىنەن ءبىرشاما الشاق، ءالى دە ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ ايتارلىقتاي ولقى تۇسى بولىپ وتىر. اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋدى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىنىڭ دەڭگەيىن ونان سايىن كوتەرۋ ءۇشىن وسى جوبا جاسالدى.
ءبىرىنشى، جالپى تالاپ
(1) جەتەكشى يدەيا. پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، «بەستى ءبىر تۇلعالاندىرۋ» جالپىلىق ورنالاستىرۋىن ءبىر تۇتاس ىلگەرىلەتۋ مەن «ءتورتتى جاپپاي ورىنداۋ» ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىن سايكەستى ىلگەرىلەتۋدى تىعىز ارقاۋ ەتىپ، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن بەرىك ورناتىپ جانە دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، اۋىل - قىستاقتاردى كوركەيتۋ ستراتەگياسىن اتقارىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى مەن اۋىل - قىستاقتى الدىمەن دامىتۋدان جازباي، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − اسىل بايلىق ەكەنىنە تاباندى بولىپ، قالىڭ شارۋالاردىڭ تاماشا تۇرمىسقا دەگەن تالپىنىسىنا ۇيلەسىپ، قالا - اۋىلداردىڭ دامۋىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ءوندىرىستى، تۇرمىستى، ەكولوگيالىق ورتانى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، كورىكتى دە جايلى اۋىل - قىستاق قۇرۋدى باعدار، اۋىل - قىستاقتارداعى قوقىر - قوقسىقتاردى تازالاۋدى، لاس سۋلاردى جونگە سالۋدى جانە قىستاقتاردىڭ بەت - بەينەسىن جاڭارتۋدى نەگىزگى باعىت ەتىپ، ءار جاقتىڭ كۇشىن جۇمىلدىرىپ، ءتۇرلى بايلىقتى بىرىكتىرىپ، ءتۇرلى شارانى كۇشەيتىپ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىنداعى كورنەۋ ولقىلىقتاردى جەدەل تولىقتاپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرۋ نىساناسىنىڭ كوزەۋلى ۋاقىتتا ىسكە اسىرىلۋىنا بەرىك نەگىز قالاۋ.
(2) نەگىزگى پرينسيپتەر
− جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىستەپ، تۇرلەر بويىنشا جەتەكشىلىك ەتۋ. جەر جاعدايىنا، حالىقتىق سالت - داستۇرگە، ەكونوميكالىق دەڭگەيگە جانە شارۋالاردىڭ تىلەگىنە نەگىزدەلىپ، ءوز جەرىنىڭ وڭاۋ نىسانالىق مىندەتتەرىن عىلمي بەلگىلەپ، ءارى بار كۇشپەن جۇمىس جۇرگىزىپ، ءارى شاماعا قاراي شارىقتاپ، كورنەۋ ماسەلەلەردى كۇشتى شوعىرلاندىرا وتىرىپ شەشىپ، تازا، رەتتى، ءتارتىپتى بولۋعا كەپىلدىك ەتۋ. شارت - جاعدايى جار بەرەتىن جەرلەردىڭ قونىس ورتاسىنىڭ ساپاسىن ونان سايىن جوعارىلاتۋىنا بولادى، شارت - جاعدايى جەتكىلىكسىز وڭىرلەر اۋىل - قىستاقتاردى كوركەيتۋ ستراتەگياسىن اتقارۋدىڭ جالپىلىق ورنالاستىرۋى بويىنشا ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋى قاجەت، ءبارىن ءبىر شىبىقپەن ايداۋعا بولمايدى. كوشىرۋگە ۇيعارىلعان قىستاقتاردى، رەتتەۋگە جوسپارلانعان «يەن قىستاقتاردى»، ت.ب وڭاۋ كولەمىنە ەنگىزبەسە دە بولادى.
− الدىمەن ۇلگى كورسەتىپ، ءتارتىپتى ىلگەرىلەتۋ. جىجياڭ سياقتى الدىمەن اتقارعان جەرلەردىڭ تاجىريبەلەرىنەن ۇيرەنىپ جانە ۇلگى الىپ، وڭايىن الدىمەن، قيىنىن ارتىنان ىستەۋگە، الدىمەن تۇيىندە، سوڭىنان جاپپاي جۇرگىزۋگە تاباندى بولىپ، تۇيىندە سىناق ەتۋ، ۇلگى كورسەتۋ ارقىلى ۇزدىكسىز ىزدەنىس جاساپ، ۇزبەي تاجىريبە جيناقتاپ، تۇلعالىق جاقتان دەڭگەيىنىڭ وسۋىنە تۇرتكى بولۋ. جوبامەن جەتەكتەۋدى كۇشەيتىپ، وڭاۋ مىندەتتەرى مەن قۇرىلىس كەزەڭدەرىن ۇيلەسىمدى ورنالاستىرىپ، ءوز جەرىنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا ۇيلەسەتىن جۇمىس جەلىسى مەن تەحنيكالىق ۇلگىنى قولدانىپ، جاپا - تارماعاي لاپ قويۋدان جانە قارا ءدۇرسىن ەلىكتەۋدەن ساقتانىپ، وبراز ينجەنەرياسىنا، ناتيجە ينجەنەرياسىنا جول بەرمەۋ.
− قورعاۋعا ءمان بەرىپ، اۋىل ساعىنىشىن ساقتاپ قالۋ. اۋىل - قىستاقتاردىڭ دالالىق كەلبەتىن قورعاۋ مەن قورشاعان ورتانى وڭاۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ جانە بىردەي نازارعا الىپ، اۋىل كوركىنە ءمان بەرىپ، وڭىرلىك مادەنيەت ەلەمەنتتەرى مەن بەلگىلەرىن كۇشەيتىپ، ەگىنجاي، سۋ، جول، ورمان، قىستاق كەلبەتىن جان - جاقتى جوعارىلاتۋ، اعاش كەسۋدەن اباي بولۋ، تاۋ - تاستى قازۋعا تيىم سالۋ، كولدەردى تىندىرماۋ، ۇيلەردى از شاعۋ، اۋىلدىڭ كوركەم كورىنىسىن قورعاپ، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى بىرلىگىن، قىستاق ءتۇرى مەن جاراتىلىستىق ورتانىڭ جاراستىعىن نىعايتۋ.
− قىستاق تۇرعىندارىن نەگىز ەتىپ، قوزعاۋشى كۇشكە دەم بەرۋ. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تىلەگىنە قۇرمەت ەتىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قاجەتىنە نەگىزدەلىپ، وڭاۋدىڭ باسىم باعىتتارى مەن ولشەمىن ۇيلەسىمدى بەلگىلەۋ. ۇكىمەت، قىستاق كوللەكتيۆى، قىستاق تۇرعىندارى سياقتى كوپ جاق اقىل قوسۋ، جۇمىلا ورناتۋ، بىردەي باسقارۋ، بىرگە باعالاۋ، تەڭ يگىلىكتەنۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، قىستاق تۇرعىندارىن كورىكتى مەكەن قۇرىلىسىنا ات سالىسۋعا جۇمىلدىرىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ شەشىم قابىلداۋ، قاتىناسۋ، باقىلاۋ ۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ. قىستاق ەرەجەسى مەن تۇرعىندار شارتىنىڭ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ورتا تازالىعى ساناسىن جوعارىلاتىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋعا ات سالىسۋ سانالىلىعىن، بەلسەندىلىگىن جانە ىرىقتىلىعىن كوتەرۋ.
− ورناتۋ مەن باسقارۋعا بىردەي ءمان بەرىپ، باياندى اينالىم جاساۋ. الدىمەن مەحانيزم ورناتۋعا، سوڭىنان قۇرىلىس جۇرگىزۋگە تاباندى بولىپ، قارجى سالۋ جانە قۇراۋ فورماسى مەن جۇرگىزۋ، باسقارۋ، قورعاۋ تاسىلدەرىن ۇيلەسىمدى تۇراقتاندىرىپ، قارجى سالۋ - قۇراۋ ءتۇزىلىسى مەن مەحانيزمىندە جانە قۇرۋ، باسقارۋ، قورعاۋ مەحانيزمىندە جاڭالىق اشۋدى ىلگەرىلەتىپ، كولەمدەنگەن، مامانداندىرىلعان، قوعامدانعان اينالىم مەحانيزمى ۇستىندە ىزدەنىس جاساپ، ءتۇرلى قۇرىلعىلاردىڭ سالىنۋىنا ءارى ۇزاق مەرزىم تۇراقتى اينالىم جاساۋىنا كەپىلدىك ەتۋ.
− جاۋاپكەرشىلىكتى تياناقتاندىرىپ، بىرىككەن كۇش قالىپتاستىرۋ. جەرگىلىكتى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن قاتايتىپ، ولكە جالپى جاۋاپتى بولۋدى، اۋداندار تياناقتاندىرۋدى يگەرۋدى ايقىنداپ، ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ سايكەستىرۋدى شىن مانىندە كۇشەيتىپ، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ۇسىنىلىم تەبىنىن ارتتىرىپ، باقىلاۋ، باعالاۋ، سيلاۋدى كۇشەيتىپ، قىزمەتتى ىلگەرىلەتۋدىڭ جوعارى مەن تومەن ىقپالداسقان، تاراۋلار سايكەسكەن، ءونىمدى دە پارمەندى قىزمەت مەحانيزمىن ورناتۋ.
(3) ارەكەت نىساناسى. 2020 - جىلعا دەيىن اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىنىڭ ايتارلىقتاي جاقسارۋىن ىسكە اسىرۋ، قىستاق ورتاسى نەگىزىنەن تازا، رەتتى، ءتارتىپتى بولۋ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قورشاعان ورتا جانە سالاماتتىق تانىمىن جاپپاي كۇشەيۋ.
شىعىس بولىكتەگى رايوندار، ورتا، باتىس بولىكتەگى قالاعا جاقىن وڭىرلەر سياقتى نەگىزى بار، شارت - جاعدايى بار جەرلەردە قونىس ورتاسىنىڭ ساپاسىن جاپپاي جوعارىلاتىپ، اۋىل - قىستاقتا تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتاردى ءبىر جاقتى ەتۋ جۇيەسىمەن قامتۋ نەگىزىنەن جۇزەگە اسىرىلادى، اۋىل - قىستاقتا وتباسىلارىندا پايدالانىلاتىن دارەتحانالاردى زالالسىزداندىرىپ وزگەرتۋ نەگىزىنەن ورىندالىپ، دارەتحاناداعى دايراق نەگىزىنەن ءبىر جاقتى ەتىلەدى نەمەسە بايلىققا اينالدىرىلىپ پايدالانىلادى، اۋىل - قىستاقتا تۇرمىستىق لاس سۋدى جونگە سالۋ سالىستىرماسى كورنەكتى جوعارىلاتىلادى، قىستاقتىڭ كەلبەتى كورنەكتى جاقسارتىلادى، باسقارۋدىڭ ۇزاق ۋاقىتتىق ءونىمدى مەحانيزمى العاشقى قادامدا ورناتىلادى.
ورتا، باتىس بولىكتەگى نەگىزى ءبىرشاما جاقسى، شارت - جاعدايدى نەگىزىنەن ازىرلەگەن رايونداردا قونىس ورتاسىنىڭ ساپاسى ءبىرشاما وسىرىلەدى، %90 شاماسىنداعى قىستاقتاردا تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى جونگە سالۋدى جۇزەگە اسىرۋعا كۇش سالىنادى، تازا دارەتحانالاردىڭ جالپىلاسۋ سالىستىرماسى %85 شاماسىنا جەتكىزىلەدى، تۇرمىستىق لاس سۋلاردى بەتالدى جىبەرۋ، بەتالدى قويا بەرۋ تىزگىندەلىپ، قىستاق جولدارىنىڭ قاتىناس شارت - جاعدايى كورنەكتى جاقسارتىلادى.
شەت، شالعاي ورنالاسقان، ەكونوميكاسى دامىماعان رايونداردا شارۋالاردىڭ نەگىزگى تۇرمىس شارت - جاعدايىن الدىمەن قامتاماسىز ەتۋ نەگىزىندە، قونىس ورتاسىنىڭ تازا، رەتتى بولۋى سىندى نەگىزگى تالاپ ورىندالادى.
ەكىنشى، ءتۇيىندى مىندەتتەر
(1) اۋىل - قىستاقتا تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى جونگە سالۋدى ىلگەرىلەتۋ. تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى جانە اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرىسىندەگى قالدىقتاردى پايدالانۋدى، ءبىر جاقتى ەتۋدى ءبىر تۇتاس ويلاستىرۋ، تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى جيناۋ، تاسۋ، ءبىر جاقتى ەتۋدىڭ اۋىل - قىستاقتىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا ۇيلەسەتىن، ءتاسىلى كوپ الۋان جۇيەسىن قۇرۋ، اقاۋسىزداندىرۋ. شارت - جاعدايى كەلەتىن رايوندار اۋىل - قىستاقتىڭ ەرەكشەلىگىنە ۇيلەسەتىن قوقىر - قوقسىقتى سول جەردىڭ وزىندە تۇرگە ءبولۋ جانە بايلىققا اينالدىرىپ پايدالانۋ ءتاسىلىن جولعا قويىپ، جۇيەلى ەمەس قوقىر - قوقسىق توگۋ ورىندارىن تەكسەرۋ، وڭاۋ ءىسىن ورىستەتىپ، تاۋ - توبە بولىپ ۇيىلگەن قوقىر - قوقسىقتى، قىستاقتىڭ ماڭايىنداعى قوقىر - قوقسىقتى، توسپانىڭ ماڭايىنداعى قوقىر - قوقسىقتى، ونەركاسىپتىڭ لاستاۋىن ءتۇيىندى تۇردە وڭاۋ كەرەك.
(2) دارەتحانالىق لاس زاتتاردى جونگە سالۋ. دارەتحانانى وزگەرتۋ ۇلگىسىن ۇيلەسىمدى تاڭداپ، دارەتحانا توڭكەرىسىن ىلگەرىلەتۋ. شىعىس بولىكتەگى رايوندارداعى، ورتا، باتىس بولىكتەگى رايوندارداعى قالا ماڭى رايوندارىندا، سونداي - اق باسقا دا ورتا سيىمدىلىعى ءبىرشاما از رايوندارداعى قىستاقتاردا وتباسىندا پايدالانىلاتىن تازا دارەتحانا سالۋدى جانە وزگەرتۋدى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، دارەتحانالىق لاس زاتتاردى جونگە سالۋدى تەڭ اتقارۋ. باسقا رايوندار بۇقارانىڭ قابىلداۋى، ارزان، ۇيلەسىمدى بولۋ، كۇتىمدەۋگە قولايلى بولۋ، الەۋمەتتىك سۋدى لاستاماۋ تالابىنا ساي، تۇرلىشە دارەجەدەگى تازا دارەتحانالاردى جالپىلاستىرۋ. اۋىل - قىستاقتا جاڭادان سالىنعان تۇرعىن ۇيلەرگە زالالسىزداندىرىلعان تازا دارەتحانا سالۋعا، حالىق سانى مولداۋ قىستاقتاردا الەۋمەتتىك دارەتحانا سالۋعا جەتەكتەۋ. دارەتحانانى وزگەرتۋ مەن اۋىل - قىستاقتا تۇرمىستىق لاس سۋدى جونگە سالۋدىڭ ءونىمدى تۇردە توعىسۋىن كۇشەيتۋ. جەر - جەردى ءىس جۇزىندىك جاعدايمەن ۇشتاستىرا وتىرىپ، دارەتحانالىق لاس زاتتاردى، مال مەن ءۇي قۇستارىنىڭ قالدىق زاتتارىن بىرگە ءبىر جاقتى ەتۋگە جانە بايلىققا اينالدىرىپ پايدالانۋعا شابىتتاندىرۋ.
(3) اۋىل - قىستاقتا تۇرمىستىق لاس سۋدى جونگە سالۋدى ساتىلى ىلگەرىلەتۋ. اۋىل - قىستاقتىڭ تۇرلىشە ءوڭىر ورنى شارت - جاعدايىنا، قىستاقتاردا حالىق سانىنىڭ شوعىرلانۋ دارەجەسىنە، لاس سۋدىڭ مولشەرىنە قاراي، لاس سۋدى جونگە سالۋ مەن بايلىقتان پايدالانۋ ۇشتاستىرىلعان، ينجەنەريالىق شارا مەن ەكولوگيالىق شارا ۇشتاستىرىلعان، شوعىرلاندىرۋ مەن بىتىراتۋ ۇشتاستىرىلعان قۇرىلىس ۇلگىسى مەن ءبىر جاقتى ەتۋ تەحنولوگياسىن جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي قولدانۋ. قالا - قالاشىقتاردىڭ لاس سۋ قۇبىر تورىنىڭ توڭىرەكتەگى قىستاقتاردى قامتۋىن جەبەۋ. وزىندىك قۇنى تومەن، ەنەرگيا قۇراۋى از، كۇتىمدەۋ وڭاي، ونىمدىلىگى جوعارى لاس سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ تەحنيكاسىن بەلسەنە جالپىلاستىرىپ، ەكولوگيالىق ءبىر جاقتى ەتۋ تەحنولوگياسىن قولدانۋعا شابىتتاندىرۋ. تۇرمىستىق لاس سۋدى تۋ باستان ازايتۋدى جانە قالدىق سۋدى جيناپ پايدالانۋدى كۇشەيتىپ، ءۇيدىڭ الدى - ارتىنداعى وزەن، كولشىك، توعان - ارىقتاردى ءتۇيىن ەتە وتىرىپ، لاي - باتپاقتى ارشىپ تازالاپ، كەشەندى شارا قولدانىپ سۋ ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرىپ، اۋىل - قىستاقتاعى ساسىق سۋدى بىرتىندەپ ارىلتىپ، اۋىل - قىستاقتىڭ سۋ ورتاسىن جونگە سالۋدى وزەن باستىعى ءتۇزىمى، كول باستىعى ءتۇزىمى ارقىلى باسقارۋعا ەنگىزۋ.
(4) قىستاق كەلبەتىن جاقسارتۋ. قىستاق - گرۋپپالارعا جول جەتكىزۋ، وتباسىلارعا جول جەتكىزۋ قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، قىستاق ىشىندەگى جولداردىڭ لاي - باتپاق بولۋى، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ءجۇرىپ - تۇرۋىنا قولايسىز بولۋ سياقتى ماسەلەلەردى نەگىزىنەن شەشۋ. سول جەردىڭ بايلىعىنان تولىق پايدالانىپ، جول بەتىنە توسەلەتىن ماتەريالدى جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي تاڭداۋ. الەۋمەتتىك كەڭىستىك پەن اۋلا ورتاسىن جونگە سالىپ، بەتالدى سالۋدى، بەتالدى ءۇيۋدى، قويۋدى ارىلتۋ. اۋىل - قىستاقتاعى قۇرىلىستاردىڭ كەلبەتىن بارىنشا جاڭالاپ، اۋىل ەرەكشەلىگى مەن وڭىرلىك ۇلتتىق ەرەكشەلىكتى كورنەكتىلەندىرۋ. ءداستۇرلى قىستاقتاردى، تۇرعىن ۇيلەردى جانە تاريحي مادەني ايگىلى قىستاقتاردى، ايگىلى قالاشىقتاردى قورعاۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، ءداستۇرلى ەگىنشىلىك مادەنيەتىن ساۋلەلەندىرىپ، ەگىنجاي كورىنىسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ. قىستاقتاردى جاسىلداندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، بوس جەرلەرگە اعاش ەگىپ ورمان ءوسىرۋ، سۋلى، باتپاقتى جەرلەردى قالپىنا كەلتىرۋ سياقتى قيمىلداردان تولىق پايدالانىپ، جاسىل ەكولوگيالىق قىستاقتاردى قۇرۋ. قىستاقتارداعى الەۋمەتتىك جارىقتاندىرۋ قۇرىلعىلارىن كەمەلدەندىرۋ. قالا، اۋىل ورتاسىنىڭ تازالىعىن وڭاۋ ارەكەتىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، تازا اۋدان قالاشىعى، تازا اۋىل - قالاشىق سياقتى تازا ورىندار قۇرۋ قىزمەتىن ىلگەرىلەتۋ.
(5) قىستاق جوباسىن باسقارۋدى كۇشەيتۋ. اۋدان وڭىرىندەگى اۋىل - قىستاقتار قۇرىلىسى جوباسىن جاساۋ مەن تۇزەتۋدى جاپپاي ورىنداپ، اۋدان، اۋىلدىڭ جەردەن پايدالانۋ جالپى جوباسى، جەردى وڭاۋ جوباسى، قىستاق جەرلەرىن پايدالانۋ جوباسى، اۋىل - قىستاق الەۋمەتتىك اۋماق قۇرىلىسى جوباسى سياقتىلارمەن تولىق ءتۇيىستىرىپ، كوپ جوبانى بىرىكتىرۋگە شابىت بەرۋ. قولدانىلمالى قىستاق جوباسىن جاساۋدى ىلگەرىلەتىپ، شارۋا ۇيلەرى قۇرىلىسىنىڭ جوبالانىپ باسقارىلۋىن، اكىمشىلىك قىستاقتاردى وڭاپ ورنالاستىرۋدى، ءوندىرىس، تۇرمىس كەڭىستىگىنىڭ ۇيلەسىمدى ءبولىنۋىن ىسكە اسىرىپ، قىستاق فۋنكتسياسىنىڭ جايعاسۋىن ساپالىلاندىرىپ، قىستاق جوباسىن باسقارۋدىڭ نەگىزىنەن قامتۋىن جۇزەگە اسىرۋ. ۇكىمەت ۇيىمداستىرىپ، باسشىلىق ەتەتىن، قىستاق كوميتەتى سۋبيەكتتىك رولىن ساۋلەلەندىرەتىن، تەحنيكالىق ورىندار جەتەكشىلىك ەتەتىن قىستاق جوباسىن جاساۋ مەحانيزمىن جولعا قويۋ. قىستاق جوباسىنىڭ باستى مازمۇنىن قىستاق ەرەجەسى، تۇرعىندار شارتىنا ەنگىزۋ. اۋىل - قىستاقتار قۇرىلىسى جوباسى رۇقساتىن باسقارۋدى كۇشەيتىپ، جەردەن زاڭعا قايشى پايدالانۋ مەن قۇرىلىس جۇرگىزۋدى تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتۋ مەحانيزمىن ورناتۋ، اقاۋسىزداندىرۋ.
(6) قۇرىلىس جۇرگىزۋ جانە باسقارۋ - قورعاۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ. جەرگىلىكتى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەردىڭ جانە قاتىستى تاراۋلاردىڭ، اينالىمدى باسقارۋ ورىندارىنىڭ جاۋاپكەرلىگىن ايقىنداپ، ءتۇزىمى، ولشەمى، قوسىنى، قاراجاتى، باقىلاۋ - تەكسەرۋى بار قىستاقتاردىڭ قونىستانۋ ورتاسىن باسقارۋ - قورعاۋدىڭ ۇزاق ءونىمدى مەحانيزمىن نەگىزىنەن ورناتۋ. ارنايىلانعان، بازارلانعان قۇرىلىس جۇرگىزۋگە جانە اينالىمدى باسقارۋ - قورعاۋعا ىنتالاندىرىپ، شارت - جاعدايى جار بەرەتىن وڭىرلەردە قالا، اۋىلداردىڭ قوقىر - قوقسىقتاردى، لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋىن ءبىر تۇتاس جوبالاۋدى، ءبىر تۇتاس قۇرۋدى، ءبىر تۇتاس اينالىمعا سالۋدى، ءبىر تۇتاس باسقارۋدى جالپىلاستىرۋ. قورشاعان ورتانى جونگە سالۋدىڭ ونىمدىلىككە ساي اقى تولەۋ ءتۇزىمىن اتقارىپ، قىزمەت كورسەتۋدى، قىزمەت ناتيجەسىن باعالاۋ، تەكسەرۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرۋ. شارت - جاعدايى جار بەرەتىن وڭىرلەردى قوقىر - قوقسىقتاردى، لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋدە شارۋا وتباسىلارى اقى تولەۋ ءتۇزىمىن ورناتۋ جونىندە ىزدەنىس جاساۋعا ىنتالاندىرىپ، قازىنالىق قوسىمشا قاراجات پەن شارۋا وتباسىلارى اقى تولەۋدى ۇيلەسىمدى بىرگە ارقالاۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ. قىستاق دارەجەلى ۇيىمدار جانە اۋىل - قىستاقتارداعى «ۇستا» باستاماشىلار سياقتىلاردىڭ قىستاقتاردىڭ ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋ، قىستاق جولى، اعاش ەگىپ، ورمان ءوسىرۋ سياقتى اۋىل شارۋاشىلىعىنا ساياتىن شاعىن ينجەنەريا نىساندارىن تۇتاستىرۋىن قولداۋ. ارناۋلى تاربيەلەۋدى ۇيىمداستىرىپ، ورىستەتىپ، جەرگىلىكتى قىستاق تۇرعىندارىن قىستاقتاعى الەۋمەتتىك يگىلىكتى نەگىزدىك قۇرىلعىلار اينالىمىن قورعايتىن ماڭىزدى كۇش ەتىپ تاربيەلەپ شىعۋ. اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىستانۋ ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋ قۇرىلىسى نىساندارىن تەكسەرىپ بەكىتۋ جانە مەردىگەر شاقىرۋ، مەردىگەر بولۋ ءتارتىبىن قاراپايىمداستىرىپ، قۇرىلىس جۇرگىزۋدىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتىپ، ينجەنەريا ساپاسىنا كەپىلدىك ەتۋ.
ءۇشىنشى، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ سۋبيەكتتىك رولىن ساۋلەلەندىرۋ
(1) نەگىزگى ساتى ۇيىمدارىنىڭ رولىن ساۋلەلەندىرۋ. نەگىزگى ساتى پارتيا ۇيىمدارىنىڭ ۇيتقىلىق رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، پارتيا مۇشەسى تانىمىن، ۇلگى تانىمىن كۇشەيتىپ، شارۋا جۇرتشىلىعىن ەسكى عۇرىپ - ادەتتى وزگەرتۋگە، تۇرمىس ءتاسىلىن جاڭالاۋعا، تۇرمىس ساپاسىن جوعارىلاتۋعا باستاۋ. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ءوزىن باسقارۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، «ءبىر ءىستى ءبىر كەڭەسۋدەي» دەموكراتيالىق شەشىم جاساۋ مەحانيزمىن تولىق ىسكە قوسىپ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋ نىساندارىن جاريالاۋ ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋ. اۋىل - قىستاقتاردىڭ كوللەكتيۆ شارۋاشىلىق ۇيىمدارىن كوللەكتيۆ تيجاراتتىق قۇرىلىسقا پايدالاناتىن جەرلەردى، بوس تۇرعان شارۋا ۇيلەرىن جانە تۇرعىن ۇيلىك جەرلەردى زاڭ بويىنشا جانداندىرۋ سياقتى جولدارمەن، كوپ ارنالارمەن توپتالعان قاراجاتتاردى اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋعا پايدالانىپ، تازا، ءتارتىپتى، اقاۋسىز، قونىسقا جايلى ءوندىرىس، تۇرمىس ورتاسىن جاراتۋعا شابىتتاندىرۋ.
(2) قىستاق ەرەجەسىن، تۇرعىندار شارتىن ورناتۋ جانە كەمەلدەندىرۋ. اۋىل - قىستاقتاردىڭ ورتا تازالىعى، بايىرعى، ايگىلى اعاشتاردى قورعاۋ سياقتى تالاپتاردى قىستاق ەرەجەسىنە، تۇرعىندار شارتىنا ەنگىزىپ، بۇقارانىڭ باعالاۋى سياقتى تاسىلدەر ارقىلى اۋىل - قىستاقتىڭ جاڭاشا سالتىن دارىپتەپ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ ورتاسىن قورعايتىن سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرۋعا شابىتتاندىرىپ، شارۋالاردىڭ ءوزىن تاربيەلەۋىن، ءوزىن باسقارۋىن كۇشەيتۋ. شارۋالاردىڭ الەۋمەتتىك ورتا جاۋاپكەرلىگىن قورعاۋىن ايقىنداۋ، اۋلا ءىشى، ءۇي ماڭى ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋعا شارۋا وتباسىلارىنىڭ وزدەرى جاۋاپتى بولۋ؛ قىستاقتاردىڭ الەۋمەتتىك كەڭىستىگىن رەتتەۋ - وڭاۋدا قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ءوزىن باسقارۋ ۇيىمىن نەمەسە قىستاق كوللەكتيۆى شارۋاشىلىق ۇيىمىن نەگىز ەتۋ، باستىسى، شارۋالاردىڭ جۇمىسقا، ەڭبەككە كىرىسۋىن شەشىپ، شارۋالاردى جانە قىستاق كوللەكتيۆ شارۋاشىلىق ۇيىمدارىن اۋىل - قىستاقتاردىڭ ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋ جوباسىنىڭ، قۇرىلىسىنىڭ، اينالىمىنىڭ، باسقارۋىنىڭ جالپى بارىسىنا ات سالىسۋعا ىنتالاندىرۋ.
(3) اۋىل - قىستاقتاردىڭ وركەنيەت اقاۋسىزدىعى تانىمىن جوعارىلاتۋ. وركەنيەتتى اقاۋسىز تۇرمىس ءتاسىلىن جەتىلدىرۋدى سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسىن جەتىلدىرەتىن جانە امالياتتا ايگىلەيتىن، اۋىل - قىستاقتاردىڭ رۋحاني وركەنيەت قۇرىلىسىن جۇرگىزەتىن ماڭىزدى مازمۇن ەتۋ. وتانشىلدىق، دەنساۋلىق ساقتاۋ قوزعالىسى كوميتەتى سياقتى ۇيىمداردىڭ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، بۇقارانى تازالىقتى دارىپتەۋگە، جاڭا سالت ورناتۋعا، جامان ادەتتەن ارىلۋعا ىنتالاندىرىپ، الباتى تاستاۋ، الباتى تۇكىرۋ، الباتى جاپسىرۋ سياقتى وركەنيەتسىز ارەكەتتەردەن تيىلۋ. بۇقارانىڭ وركەنيەت، دەنساۋلىق ساقتاۋ تانىمىن جوعارىلاتىپ، جاراسىمدى، وركەنيەتتى قوعامدىق جاڭا سالتتى قالىپتاستىرىپ، كورىكتى تۇرمىس ورتاسىن، وركەنيەتتى تۇرمىس ءتاسىلىن شارۋالاردىڭ ىشكى سانالى تالابىنا اينالدىرۋ.
ءتورتىنشى، ساياساتتىق قولداۋدى كۇشەيتۋ
(1) ۇكىمەتتىك ۇسىنىلىمدى ارتتىرۋ. جەرگىلىكتى ورىن نەگىز ەتىلگەن، ورتالىق كومەك قاراجات بەرەتىن ۇكىمەتتىك ۇسىنىلىم جۇيەسىن ورناتۋ. جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى ۇكىمەتتەر قاتىستى ارناداعى قاراجاتتاردى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، بىرىكتىرىپ، ۇسىنىلىم تەبىنىن ارتتىرىپ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسى نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن جانە اينالىم قارجىسىن ۇيلەسىمدى قامتاماسىزداندىرۋ كەرەك. ورتالىق قازىناسى ۇسىنىلىم تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ ۇكىمەتتىك زايومدى توپتاۋ قارجىسىن زاڭ بويىنشا بەلگىلەمەگە ساي تاراتىپ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋعا پايدالانۋىن قولداۋ. قالا، اۋىلدارداعى قۇرىلىسقا پايدالاناتىن جەرلەردىڭ ارتۋىن - ازايۋىن بايلانىستىرۋدان قول جەتكەن جەرلەردىڭ ارتقان قۇن تابىسىن قاتىستى بەلگىلەمەلەرگە ساي، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ دامۋىن قولداۋعا جانە شارۋالاردىڭ تۇرمىس شارت - جاعدايىن جاقسارتۋعا پايدالانۋ. قىستاقتاردىڭ رەتتەۋ - وڭاۋدا ارتقان ەگىستىك جەردەن يە بولعان يەمدەنگەن جەرلەردىڭ تەپە - تەڭدىك كورسەتكىش تابىسىن شىعىس مەجە ەسەبىن ءبىر تۇتاس ورنالاستىرۋ ارقىلى سول جەردەگى اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋىن قولداۋ. ۇكىمەتتىڭ قولداۋ تاسىلىندە جاڭالىق اشىپ، سيلاۋ ارقىلى تولىقتاۋ، الدىمەن قۇرىپ، سوڭىنان تولىقتاۋ، جۇمىس تاۋىپ بەرۋ ارقىلى كومەكتەسۋ سياقتى كوپ ءتۇرلى تاسىلدەردى قولدانىپ، ۇكىمەتتىڭ قارجى قوسۋ، دەمەۋ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، قارجىنىڭ پايدالانىلۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ.
(2) فينانستىق قولداۋ تەبىنىن ارتتىرۋ. كەپىلدى تولىقتاما قارىز اقشا تاراتۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى مەملەكەتتىك كوركەيتۋ بانكەسى، جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بانكەسى سياقتى فينانستىق قۇرىلىمداردىڭ زاڭ بويىنشا، بەلگىلەمگە ساي قارىز اقشا جاعىنان قولداۋ كورسەتۋىنە جەتەكشىلىك ەتۋ. جۇڭگو اۋىل شارۋاشىلىق بانكەسى، جۇڭگو پوچتا امانات بانكەسى سياقتى ساۋدا بانكەلەرىن قارىز اقشا تاراتۋ اياسىن كەڭەيتۋگە ىنتالاندىرىپ، اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋعا قولداۋ كورسەتۋ. تابىسى ءبىرشاما جاقسى، بازارلانعان اينالىمدى جۇرگىزگەن اۋىل - قىستاق نەگىزدىك قۇرىلعىلارى ءتۇيىندى نىساندارىنىڭ جارنا ۇقىعىن جانە قارىز الىپ، قارجى قۇراۋىن قولداۋ. حالىقارالىق فينانس ۇيىمدارىنىڭ جانە شەتەل ۇكىمەتتەرىنىڭ قارىز اقشاسىن اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىس ورتاسى قۇرىلعىلارىن سالۋىنا بەلسەنە پايدالانۋ.
(3) قوعامدىق كۇشتەردى بەلسەنە ات سالىسۋعا جۇمىلدىرۋ. ءار تۇردەگى كاسىپورىنداردى اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋ نىسانىنا بەلسەنە ات سالىسۋعا ىنتالاندىرۋ. ۇكىمەت پەن قوعامدىق كاپيتال ىنتىماقتاستىق (PPP) ۇلگىسىن جۇيەگە ءتۇسىرىپ، جالپىلاستىرىپ، ەرەكشە رۇقسات ەتىلگەن تيجارات سياقتى تاسىلدەر ارقىلى قوعامدىق كاپيتالدىڭ اۋىل - قىستاق قوقىر - قوقسىعىن، لاس سۋلارىن ءبىر جاقتى ەتۋ نىسانىنا ات سالىسۋعا باۋراۋ. شارت - جاعدايى بار رايونداردى اۋىل - قىستاق قورشاعان ورتاسى نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن ەرەكشەلىككە يە كاسىپتەرمەن، سەيىل - سەرۋەن اۋىل شارۋاشىلىعىمەن، اۋىل - قىستاق ساياحاتىمەن، ت. ب جاندى ۇشتاستىرۋعا باستاپ، اۋىل - قىستاق كاسىپ سالاسىنىڭ توعىسپالى دامۋى مەن قونىس ورتاسىنىڭ جاقسارۋىنىڭ ءبىرىن - ءبىرى جەبەۋىن جۇزەگە اسىرۋ. قاتىستى تاراۋلاردى، قوعامدىق ۇيىمداردى، جەكەلەردى اقشالاي، زاتتاي جىلۋ اتاۋ، جۇپ قۇراپ سۇيەمەلدەۋ تاسىلدەرىمەن اۋىل - قىستاق قونىس ورتاسى قۇرىلعى قۇرىلىستارىن سالۋعا جانە جۇرگىزۋگە، باسقارۋعا قولداۋ كورسەتۋگە باستاۋ. جاڭا اۋىل ارداقتىسى مادەنيەتىن دارىپتەپ، تۋعان جەر ماحابباتىن، اۋىل ساعىنىشىن دانەكەر ەتىپ، ءار جاقتاعى قايراتكەرلەردى اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋعا باۋراۋ جانە ۇيىستىرۋ.
(4) تەحنيكا جانە دارىندىلار جاعىنان تىرەك بولۋدى كۇشەيتۋ. جوعارى مەكتەپتەردى، عىلمي زەرتتە ورىندارىن، كاسىپورىنداردى اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋعا قاتىستى تەتىك تەحنيكالاردى، تەحنولوگيالاردى جانە جابدىقتاردى زەرتتەپ اشۋعا ۇيىمداستىرۋ. تۇرلەر، دارەجەلەر بويىنشا اۋىل - قىستاق تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتارىن، لاس سۋلارىن ءبىر جاقتى ەتۋ قۇرىلعىلارىن سالۋ جانە جۇرگىزۋ، كۇتىمدەۋ تەحنيكالىق باعدارلاماسىن، قىستاق كەلبەتىن جاقسارتۋدىڭ تەحنيكالىق ەرەجەسىن جاساپ، تيپتىك جوبا جاساۋ، تەحنيكا جوباسىن ساپالىلاندىرۋ قىزمەتىن ورىستەتۋ. اۋىل - قىستاق قونىس ورتاسى نىسانىن سالۋشى جانە جۇرگىزۋشى، باسقارۋشى قىزمەتكەرلەردى تەحنيكالىق شەبەرلىككە باۋلۋدى كۇشەيتىپ، اۋىل - قىستاق جوباسىن جاساۋ، نىسان قۇرىلىسىن سالۋ جاعىنداعى تەحنيكالىق دارىندىلار مەن باسقارۋشى دارىندىلاردى جەدەل تاربيەلەۋ. جوبا جاساۋشى سياقتى ارناۋلى كاسىپتىك قىزمەتكەرلەردى قىستاقتاردا تۇرىپ جەتەكشىلىك ەتۋگە تاڭداپ جىبەرۋ، كاسىپورىنداردىڭ اۋدان، اۋىل، قىستاقتارمەن اۋىل - قىستاق قورشاعان ورتاسىن قورعاۋ قولدانىلمالى تەحنيكاسىن، جابدىق قاجەتىن ءتۇيىلىستىرۋ قىزمەتىن ورىستەتۋگە ۇيىمداستىرۋ.
بەسىنشى، تىڭعىلىقتى، ءتارتىپتى ىلگەرىلەتۋ
(1) اتقارۋ جوباسىن جاساۋ. ولكەلەر (اۆتونوميالى رايوندار، توتە قاراستى قالالار) جاعدايدى انىقتاۋ، تاجىريبەلەردى قورىتىندىلاۋ نەگىزىندە اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋدىڭ ولكە دارەجەلى اتقارۋ جوباسىن جەدەل جاساۋ نەمەسە وعان وزگەرىس ەنگىزۋ. ولكە دارەجەلى اتقارۋ جوباسى ءوز ءوڭىرىنىڭ نىسانا، مىندەتتەرىن، جاۋاپتى تاراۋلاردى، قارجى جيناۋ جوباسى، شارۋا قاۋىمىنىڭ ات سالىسۋ مەحانيزمى، باعالاۋ، تەكسەرىپ وتكىزىپ الۋ ولشەمى جانە ءادىسى سياقتى مازمۇنداردى ايقىنداۋى كەرەك. اسىرەسە، وسى ارەكەت جوباسىندا العا قويىلعان نىسانامەن جانە 6 ءتۇيىندى مىندەتپەن سالىستىرا وتىرىپ، اۋداندى (قالا، رايون، حوشۇن) بىرلىك ەتىپ، ءىس جۇزىندىك جاعدايدى شىعار ءتۇيىن ەتىپ، ناقتى نىسانالار مەن ءتۇيىندى مىندەتتەر جونىندە جوبا جاساۋ كەرەك. وڭاۋ ارەكەتىنىڭ الدىڭعى مەرزىمدىك دايىندىق جۇمىستارىن تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، بۇقارانى باستاۋ، مەحانيزم ورناتۋ، قارجى جيناۋ قىزمەتتەرىن ويداعىداي ىستەۋ قاجەت. ولكەلەر (اۆتونوميالى رايوندار، توتە قاراستى قالالار) پرينسيپتىك جاقتان 2018 - جىلى ناۋرىزدىڭ سوڭىنان ىلگەرى اتقارۋ جوباسىن جاساۋ نەمەسە وزگەرىس ەنگىزۋ قىزمەتىن ورىنداۋى ءارى تۇرعىن ءۇي جانە قالا - اۋىل قۇرىلىسى مينيسترلىگىنىڭ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ، مەملەكەتتىك دامۋ - رەفورما كوميتەتىنىڭ تەكسەرۋىنە جولداۋ قاجەت. ورتالىقتىڭ قاتىستى تاراۋلارى اتقارۋ جوباسىن جاساۋ قىزمەتىنە جەتەكشىلىك ەتۋدى كۇشەيتۋى ءارى اتقارۋ جوباسىنداعى قىزمەت نىساناسىن، قۇرىلىس مىندەتىن، ءتۇزىلىستى، مەحانيزمدى جاڭالاۋدى ت. ب قۋزاۋ - جەتەكشىلىك ەتۋدىڭ، باعالاۋدىڭ جانە ورتالىقتىڭ قارجى ۇسىنىلىمىن ورنالاستىرۋدىڭ ماڭىزدى نەگىزى ەتۋى ءتيىس.
(2) تيپتەر ارقىلى ۇلگى كورسەتۋدى ورىستەتۋ. جەر - جەر جىجياڭ ولكەسىنىڭ «1000 قىستاقتا ۇلگى كورسەتۋ ارقىلى 10 مىڭ قىستاقتى وڭاۋ» سياقتى تاجىريبە، ادىستەرىن ۇلگى ەتىپ، ءوز جەرىنىڭ امالياتىمەن ۇشتاستىرىپ، تۇيىندەردە سىناق ەتۋ قىزمەتىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، ءوز جەرىنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا ۇيلەسەتىن قورشاعان ورتانى وڭاۋ تەحنيكاسىن، ءادىسىن، سونداي - اق پايدالانۋعا، جالپىلاستىرۋعا قولايلى قۇرىلىس سالۋ جانە جۇرگىزۋ، باسقارۋ مەحانيزمىن قورىتىندىلاۋ جانە سارالاۋ كەرەك. ورتالىقتىڭ قاتىستى تاراۋلارى قىزمەتكە جەتەكشىلىك ەتۋدى شىن مانىندە كۇشەيتىپ، جەر - جەردى اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن جاقسارتۋدان ۇلگى كورسەتەتىن قىستاقتار، اۋىل - قىستاق قوقىر - قوقسىعىن تۇرگە ايىرۋدان جانە ونى بايلىققا اينالدىرىپ پايدالانۋدان ۇلگى كورسەتەتىن اۋداندار (قالا، رايون، حوشۇن)، اۋىل - قىستاق تۇرمىستىق لاس سۋلارىن تىزگىندەۋدەن ۇلگى كورسەتەتىن اۋداندار (قالا، رايون، حوشۇن) قۇرۋعا باستاپ، تاجىريبەلەردى قورىتىندىلاۋدى، تاجىريبە اۋىستىرۋدى كۇشەيتىپ، جالپىلىق دەڭگەيدىڭ جوعارىلاۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك.
(3) وڭاۋ مىندەتىن ورنىقتى ىلگەرىلەتۋ. تيپتىك ۇلگى كورسەتۋ رايوندارىن وڭاۋ جاعدايىنا نەگىزدەلىپ، ۇيلەسىمدى ادىستەردى، تەحنيكالىق لەنيانى جانە قۇرۋ - باسقارۋ ءتاسىلىن شوعىرلى جالپىلاستىرۋ. ورتالىقتىڭ قاتىستى تاراۋلارى تەكسەرۋدى، باعالاۋدى جانە باقىلاۋدى ۋاعىندا جۇرگىزىپ، وڭاۋ قىزمەتىنىڭ اقاۋسىز ءتارتىپتى جۇرىلۋىنە كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. قولدانىلمالى تەحنيكا، ءادىس، كەمەلدەنگەن ءتۇزىلىس مەحانيزم نەگىزىندە شارت - جاعدايى بار وڭىرلەر قازىنالىق قۋاتىنا جانە قىزمەت ءىس جۇزىندىگىنە نەگىزدەلىپ، جونگە سالۋ كولەمىن ۇلعايتىپ، وڭاۋ اياق الىسىن جەدەلدەتىپ، رەتتەۋ ورەسىن كوتەرۋ.
التىنشى، كەپىلدىك شارالارى
(1) ۇيىمدىق باسشىلىقتى كۇشەيتۋ. ورتالىق ورنالاستىراتىن، ولكە ۇلكەن جاقتان جاۋاپتى بولاتىن، اۋدان تياناقتاندىرۋدى يگەرەتىن قىزمەت مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ. ورتالىقتىڭ قاتىستى تاراۋلارى وسى جوبانىڭ تالاپتارىنا ساي، سايكەستى قولداۋ ساياساتتارىن شىعارىپ، تىعىز سەلبەسىپ، سايكەسىپ، قىزمەتتىڭ بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرۋ. ولكە دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر سول رايونداعى اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن جونگە سالۋ قىزمەتىنىڭ باستى جاۋاپكەرلىگىن اتقارىپ، نەگىزگى جاۋاپتى تاراۋدى، اتقارۋ سۋبيەكتىن ايقىنداپ، ۇيىمدىق جانە ساياساتتىق كەپىلمەن قامداپ، باقىلاۋ - باعالاۋدى ويداعىداي ىستەۋ. اۋدان دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەردىڭ سۋبيەكتيۆتىك جاۋاپكەرلىگىن كۇشەيتىپ، نىسانداردى تياناقتاندىرۋ، قارجىدان پايدالانۋ، اتقارۋ سياقتى قىزمەتتەردى ويداعىداي ىستەپ، اتقارۋدىڭ ونىمدىلىگىنە جاۋاپتى بولۋ كەرەك. قالا، ايماق دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر جوعارى مەن تومەندى ۇلاستىرۋ، وڭىرلىك سايكەستىرۋ جانە باقىلاۋ - تەكسەرۋ سياقتى قىزمەتتەردى جاقسى ىستەۋ كەرەك. اۋىلدىق، قالاشىق پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر ناقتى ۇيىمداستىرۋ جانە اتقارۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ كەرەك. جەر - جەر كەدەيلەردى قونىس اۋدارىپ سۇيەمەلدەۋ، اۋىل - قىستاقتارداعى قاتەرلى ۇيلەردى جاڭالاۋ سياقتى قاتىستى نىسانداردى اتقارعان كەزدە اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ويلاستىرىپ، قاتار ىلگەرىلەتۋ كەرەك.
(2) باعالاۋدى، وتكىزىپ الۋدى، باقىلاۋدى كۇشەيتۋ. ولكەلەر (اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا) ءوز ءوڭىرىنىڭ اتقارۋ جوباسىن نەگىز ەتىپ، باعالاۋ، وتكىزىپ الۋ ولشەمىن جانە ءادىسىن بەلگىلەپ، اۋداندى بىرلىك ەتە وتىرىپ، تەكسەرىپ، وتكىزىپ الۋ كەرەك. اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن وڭاۋ قىزمەتىن ولكەلىك (اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا) ۇكىمەتتەردىڭ نىسان، جاۋاپكەرلىك، باعالاۋ كولەمىنە ەنگىزىپ، قاتىستى اۋداندارداعى، قالالارداعى كادرلاردىڭ ساياسي باعالاۋىنىڭ ماڭىزدى مازمۇنى ەتۋ. تۇرعىن ءۇي جانە قالا - اۋىل قۇرىلىسى مينيسترلىگى قاتىستى تاراۋلارمەن سەلبەسىپ، ولكە دارەجەلى اتقارۋ جوباسىنا جانە ايقىن ماقساتتارعا، مىندەتتەرگە ساي، تەكسەرۋ - باعالاۋدى تۇراقتى مەرزىمدە ۇيىمداستىرىپ، باعالاۋ ناتيجەسىن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنە، مەملەكەتتىك كەڭەسكە مالىمدەپ، ولكەلىك ۇكىمەتتەرگە حابارلاندىرۋ ءارى ۇيلەسىمدى تاسىلمەن قوعامعا اشىق جاريالاۋ كەرەك. اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن ورتالىقتىڭ قورشاعان ورتانى باقىلاۋ - تەكسەرۋ قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى مازمۇنى ەتۋ. شابىتتاندىرۋ مەحانيزمىن كۇشەيتىپ، باعالاۋ - باقىلاۋ ناتيجەسىن ورتالىقتىڭ قولداۋ ساياساتىمەن تىكە ماتاستىرۋ كەرەك.
(3) وڭاۋ ولشەمى مەن زاڭدىق كەپىلدى كەمەلدەندىرۋ. اۋىل - قىستاق تۇرمىستىق قوقسىقتارىن، لاس سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ تەحنيكاسى، قۇرىلىسى، جۇرگىزۋ، كۇتىمدەۋ سياقتى ولشەمدەردى كەمەلدەندىرۋ. رايوندار سۋ ىعىستىرۋ ءتاسىلى، ىعىستىرۋ باعىتى سياقتىلاردى ايقىنداپ، اۋىل - قىستاق تۇرمىستىق لاس سۋىن ءبىر جاقتى ەتۋ، ىعىستىرۋ ولشەمىن تۇرگە ءبولىپ بەلگىلەۋ كەرەك. اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسى قۇرىلىسىنا ساي كەلەتىن زاڭ شىعارۋ قىزمەتىن زەرتتەپ جاساپ، اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن جاقسارتۋدىڭ نەگىزگى تالاپتارىن، ۇكىمەتتىڭ جاۋاپكەرلىگىن جانە قىستاق تۇرعىندارىنىڭ مىندەتىن ايقىنداۋ. رايونداردى سول جەردىڭ ءىس جۇزىندىگىنە نەگىزدەلىپ، اۋىل - قىستاق قوقسىقتارىن ءبىر جاقتى ەتۋ ەرەجەسى، اۋىل - قىستاقتى تازارتۋ ەرەجەسى سياقتى جەرگىلىكتى ءتۇس العان زاڭ - ەرەجەلەردى، قاعيدالاردى جانە ولشەمدى حۇجاتتاردى شىعارۋعا شابىتتاندىرۋ.
(4) تاماشا ورتا جاراتۋ. اۋىل - قىستاق كورىكتى اۋلاسىن باعالاۋ، قورشاعان ورتا تازالىعى داڭق تاقتاسى سياقتى قيمىلداردى ورىستەتىپ، شارۋالاردىڭ قونىس ورتانى قورعاۋ جونىندەگى ماقتانىش سەزىمىن كۇشەيتۋ. گازەت، جۋرنال، راديو، تەلەۆيزور سياقتى اقپاراتتىق قۇرالداردان جانە ينتەرنەتتىك جاڭا مەديالاردان تولىق پايدالانىپ، جەر - جەردىڭ تيپتىك ۇلگىلەرىن، تاماشا تاجىريبەلەرىن، جاقسى ادىستەرىن كەڭىنەن ۇگىتتەپ، اۋىل - قىستاق قونىس ورتاسىن وڭاۋعا بۇكىل قوعام كوڭىل بولەتىن، قولدايتىن تاماشا ورتانى قۇلشىنا جاراتۋ.
