ءتىلشىمىز حان چينيان
«بۇرىن ءبىر ءۇيلى جان جەر ۇيدە وتىراتىنبىز، قاتتى جاڭبىر جاۋعاندا، توبەدەن تامشى سورعالايتىن، مال قورا ۇيگە جاقىن سالىنعان، تاماق جاساعاندا ءۇيدىڭ ءىشى كوك ءتۇتىن بولاتىن؛ قازىر 2 قابات عيماراتقا كوشىپ كىردىك، جەل كىرمەيدى، تامشى وتپەيدى، اس ءۇيىمىز زامان سالتىنا ساي بەزەندىرىلگەن، قۇبىر سۋى تارتىلعان». 49 جاستاعى ابدىحالەل كەرىم اقتاۋ اۋدانى قىزىلتو اۋىلى وردولۇڭاۋىز قىستاعىنىڭ تۇرعىنى، ونىڭ وتباسىنداعى وزگەرىس قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ناعىز كەدەيلەردى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرىپ، كەدەيلىكتەن شىنايى قۇتىلدىرۋىنىڭ شاعىن كارتيناسى.
2017 - جىلدان بەرى، قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى كەدەيلەردى جىگەر - قايرات جاعىنان سۇيەمەلدەۋمەن، كەدەيلەردى اقىل - پاراسات جاعىنان سۇيەمەلدەۋمەن ۇشتاستىرىپ، «قان بەرۋدى» «قان جاساۋعا» اينالدىرىپ، ءتۇرلى قىزمەتتەردى تاباندىلىقپەن تىڭعىلىقتى، ناقتى ىلگەرىلەتىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋ قىزمەتىن شىڭدالعان ستيلمەن ورنىقتى ىلگەرىلەتتى.
ساياسات جاقتان سۇيەمەلدەۋ: بالداي ءتاتتى باقىتتى تۇرمىس
«عيماراتتا تۇرۋ، راسىندا، جاقسى ەكەن! پار، گاز، قۇبىر سۋ تۇگەل تارتىلعان». جاڭا عيماراتقا كوشىپ كىرىپ، كوڭىلىن قۋانىش كەرنەگەن 70 جاستاعى مامەتتۇرعان امەتكول جاس بالاداي قۋاندى. بارلىق ادام «كومپارتيا جاقسى، پارتيانىڭ ساياساتى جاقسى» دەپ القادى.
مامەتتۇرعان ۇلۇقشات اۋدانى تويۇن اۋىلى تويۇن قىستاعىنىڭ تۇرعىنى، ۇزاق ۋاقىت بويى تاۋلى وڭىردە تۇرىپ كەلگەن، ءبىر وتباسىنداعى 5 جان كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال قۇتىلدىرۋ ساياساتىنان يگىلىكتەنىپ، جۋىردا ۇلۇقشات اۋدانىنىڭ توپا شەكارا وتكەلى ماڭىنداعى توپا الەۋمەتتىك اۋماعىندا ءبىر عيماراتتان 81 شارشى مەترلىك ۇيگە كوشىپ كىرىپ، قالا تۇرعىندارىنداي تۇرمىس كەشىرۋدە.
شەت - شالعاي تاۋلى وڭىردەگى كەدەي مالشىلاردى قىسقا ۋاقىت ىشىندە كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرىپ، «جۇپىنى ۇيدەن» كوشىرۋ ەڭ رەال تالعام. قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى ءارقايسى اۋدان، قالانىڭ ەرەكشەلىگىنە ۇشتاستىرىپ، «ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ، ءبىر تۇتاس جوبالاۋ، ءبىر تۇتاس ولشەم قولدانۋ، ءبىر تۇتاس قۇرىلىس جۇرگىزۋ، ءبىر تۇتاس سايكەستىرۋ» پرينسيبى بويىنشا، ءتيىمدى ساياسات بەلگىلەپ، «شەكاراداعى قىستاقتاردى ءبىر تۇتاس ىلگەرىلەتۋ، قالا - قالاشىقتاردى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ، قالاعا شوعىرلى قونىستاندىرۋ» قيمىلىن ۇيىمدى تۇردە اتقاردى.
كوشىرۋدىڭ ءبىرىنشى قادامىن قالاي باسۋ، ەگىنشى - مالشىلاردى ءوز قالاۋىمەن ەرىكتى كوشىرۋ كەرەك پە؟ قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى ءبىر تۇتاس ورنالاستىرۋ، عىلمي سايكەستىرۋ ءتاسىلىن قولدانىپ، شارۋالارعا قاتىستى ساياساتتاردى يكەمدى اتقارىپ، شارۋالارعا قاتىستى قارجىنى ۇتىمدى پايدالانىپ، تۇتاس قوعامدا سايكەسە شايقاس جۇرگىزۋ، كۇش بىرىكتىرە قامال الۋ، كەدەيلەردى جاڭا قونىسقا كوشىرىپ سۇيەمەلدەۋدى تۇتاس تۇلعالىق جاقتان ىلگەرىلەتۋ جاعدايىن قالىپتاستىردى، سونداي - اق حالىققا ءتيىمدى ساياساتتاردى ءار وتباسىنا، ءار ادامعا دەيىن ۇگىتتەپ، جاڭا قونىسقا كوشۋدەگى قيىن ماسەلەلەردى شەشتى.
ۇلۇقشات اۋدانى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ - وركەندەتۋ كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ياڭ جينيۋان بىلاي دەپ تانىستىردى: «اۋدان قالاشىعىنا كوشىپ كىرگەن مالشىلاردىڭ جايلىمى ءالى دە وزدەرىنە ءتان، جايلىمدى قالپىنا كەلتىرۋ ساياساتى بويىنشا بەرىلەتىن قوسىمشا قاراجات تا ولارعا جالعاستى بەرىلەدى، مىنە بۇل مالشىلاردى ءداستۇرلى مال شارۋاشىلىعىنان وسى زامانعى مال شارۋاشىلىعىنا ويىسۋعا شابىتتاندىرعاندىق».
21 - اقپاندا توپا الەۋمەتتىك اۋماعىنا كوشىپ كەلگەنىنە جارتى جىل بولعان ۇلۇقشات اۋدانى بايقۇرۇت اۋىلى بايانعوشۇن قىستاعىنىڭ تۇرعىنى اليتەن تۇرسىن بىلاي دەدى: «81 شارشى مەتر ۇيگە ءبىز 10 مىڭ يۋان تولەپ كوشىپ كىردىك. پارتيانىڭ جاقسى ساياساتى ءبىزدىڭ وتە از اقشا جۇمساپ، جاقسى ۇيگە كوشىپ كىرۋىمىزگە مۇمكىندىك جاراتتى».
كوشىپ شىعۋ، ونىڭ ۇستىنە ورنىعىپ وتىرۋ. اليتەن اۋىلدىق ۇكىمەتتىڭ كومەگىندە كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ شاعىن سومالى سەنىمدى قارىزىن الۋعا ءوتىنىش بەرىپ، اسحانا جانە دۇكەن اشىپ، ايىنا 4500 يۋان كىرىس كىرگىزدى.
اليتەن بىلاي دەدى: «كوشكەن كەزدە ىشتەي ابىرجىدىق، تاۋدان تۇسسەك شارت - جاعداي جاقسى بولعانىمەن، ءبىراق قالاي تۇرمىس كەشىرەتىندىگىمىزدىڭ بايىبىنا بارا المادىق. قازىر كوڭىلىمىز ورنىقتى، ءبىر ايدا بۇرىن ءبىر جىلدا تاباتىن كىرىسىمىزدەن دە كوپ اقشا تابامىز».
ساياساتتىق سۇيەمەلدەۋ ارقىلى 2017 - جىلى قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى 1868 وتباسىنان اليتەن سياقتى 7928 ادامنىڭ الاڭسىز تىرشىلىك ەتىپ، باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋىنە مۇمكىندىك جاراتتى؛ اقتاۋ اۋدانى جياڭشي جاڭا قىستاعى، ۇلۇقشات اۋدانى چاڭجوۋ جاڭا قىستاعى، اتۇش قالاسى كۇنشان جاڭا قىستاعى، اقشي اۋدانى ۋشي جاڭا قىستاعى قاتارلى ءبىر توپ شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ بويىنشا شەكارا ءوڭىر جاڭا قىستاقتارى سالىنىپ، مايقاك، اشابۇلاق قاتارلى مالشىلاردى شوعىرلى وتىرىقتاندىراتىن بىرنەشە ءوڭىر قالىپتاستى.
كاسىپ ارقىلى سۇيەمەلدەۋ: ەگىنشى - مالشىلار «ءوز ءۇيى ماڭىنان جۇمىستاناتىن بولدى»
مامەتوسپان ەركىن اقتاۋ اۋدانى ويتاۋ قالاشىعى ويتاۋ قىستاعىنىڭ قاراپايىم تۇرعىنى، بۇرىن تاۋ اڭعارىندا مال باعاتىن.
تاعدىرداعى وزگەرىس كىباڭ مارگانەتس كاسىبىنىڭ اقتاۋ اۋدانى جياڭشي ونەركاسىپ باقشاسىن قۇرۋىنان باستالدى، كۋرسقا قاتىناسقاننان كەيىن، مامەتوسپان كىباڭ مارگانەتس كاسىبىندە جۇمىس ىستەپ، ونەركاسىپ جۇمىسشىسى بولدى، ايىنا 4000 نەشە يۋان ەڭبەكاقى الىپ، وتباسى كىرىسىن ارتتىردى.
بايلىق باسىمدىعىندا بۇرىلىس جاساۋ ستراتەگياسىنىڭ جەبەۋىندە، قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسىنداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۇرمىسىندا وزگەرىس بولدى؛ قالتالارى قامپايدى، سەنىمدەرى كۇشەيدى، باسەكەلىك قۋاتى جوعارىلادى... قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ مول بايلىق باسىمدىعى حالىقتى اۋقاتتاندىرىپ، شەكارانى بەكەمدەۋ ستراتەگياسىنىڭ اتقارىلۋىنا قانات ءبىتىردى.
ۇلۇقشات اۋدان قالاشىعىنان 30 نەشە كيلومەتر كەلەتىن شينجياڭ زىجين مىرىش كاسىبى شەكتى سەرىكتەستىگى كەن رايونىندا جۇمىسشىلار قاربالاس جۇمىس ىستەپ جاتقان جالىندى بەينە بايقالادى.
پاميربەك باتىر ۇلۇقشات اۋدانى جىعىن اۋىلى ساحال قىستاعىندا 90 - جىلداردان كەيىن دۇنيەگە كەلگەن قىرعىز ازامات. ورتا مەكتەپ تاۋىسقاننان كەيىن، پاميربەك ىلگەرىندى - كەيىندى جىجياڭ، گۋاڭدۇڭ قاتارلى ولكەلەرگە بارىپ جۇمىس ىستەگەن.
2012 - جىلى زىجين مىرىش كاسىبى سەرىكتەستىگىنە قىزمەتكە قابىلدانعان پاميربەك سەرىكتەستىكتىڭ كۇش سالا باۋلىپ، تاربيەلەۋى مەن ءوزىنىڭ قاجىرلىلىقپەن قۇلشىنۋىنىڭ ارقاسىندا، قىسقا عانا 5 جىل ۋاقىتتا بىرتە - بىرتە سەرىكتەستىكتىڭ ولشەۋ اترەتىندەگى تىرەكتى قىزمەتكەرگە اينالىپ، ايلىق كىرىسى 5000 يۋانعا تايادى. «ايەلىم دە زىجين مىرىش كاسىبى سەرىكتەستىگىندە ىستەيدى، ايىنا 4000 يۋان ەڭبەكاقى الادى، ەكەۋىمىز ءبىر ايدا 10 مىڭ يۋانعا تاياۋ كىرىس تابامىز»، - دەدى پاميربەك.
بۇگىنگى تاڭدا زىجين مىرىش كاسىبى سەرىكتەستىگىندە 340تان استام جۇمىسشى - قىزمەتشى ىستەيدى، مۇندا قىرعىز جۇمىسشى - قىزمەتشىلەر %40تەن، ۇلۇقشات اۋدانىنان كەلگەن جۇمىسشىلار 130دان اسادى.
بۇگىنگى تاڭدا قىزىلسۋ وبلىسىندا شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ نىساندارىنىڭ ارت - ارتىنان تياناقتانۋىنا بايلانىستى، وسىزاماندانعان زاۆودتار ارت - ارتىنان ەڭسە كوتەردى، ەگىنشى - مالشىلار جۇمىس فورىمىن كيىپ، تاريحتان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان كوشپەندى تۇرمىسقا قوش ايتىپ، وسى زامانعى كاسىپ سالاسى جۇمىسشىلارىنا اينالدى، كىرىستەرى ارتتى، جۇزدەرىنەن شات كۇلكى ەستى.
كەدەيلەردى جىگەر - قايرات جانە اقىل - پاراسات جاعىنان سۇيەمەلدەدى: ەگىنشى - مالشىلاردىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلۋ ارمان - تىلەكتەرى جۇزەگە استى
بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىستىق كاسىپتىك - تەحنيكالىق ينستيتۋتىنان وقۋ تاۋىسىپ، قىزمەت ىستەگەنىنە ەندى عانا ءبىر اي بولعان بۇرۇل سادىق ومىرىندە تۇڭعىش رەت قوماقتى اقشاعا يە بولىپ، 4100 يۋان كىرىس تاپتى، «مەن وتباسىمداعىلارعا سۋ جاڭا كيىم ساتىپ الىپ بەردىم، قازىر اقشا تابا باستادىم، وتباسىمداعىلاردى جاقسى تۇرمىسقا كەنەلتۋىم كەرەك».
اتۇش قالاسىنىڭ تۇگۇرمىتى اۋىلىنىڭ تۇگۇرمىتى قىستاعىنان كەلگەن بۇرۇلدىڭ وتباسىنداعى 5 جان جونىنەن ايتقاندا، بۇل زور قۋانىش ەدى. «اپەكەم مەن باۋىرىم جوعارى مەكتەپتە وقيدى، ولاردىڭ وقۋىنا كوپ قاراجات كەتەدى، مەن ەرتەرەك قىزمەتكە قاتىناسىپ، وتباسىمنىڭ اۋىرتپاشىلىعىن جەڭىلدەتۋىم كەرەك». بۇرۇل وتباسىنداعى 5 جاننىڭ ەكونوميكالىق تىرەگىنە اينالعان، «قازىر ايىنا 4000 يۋان ەڭبەكاقى الامىن، اپەكەم مەن باۋىرىم جاقسى وقىسا عانا بولعانى، جوعارى مەكتەپتى بىتىرگەنگە دەيىن ولاردى قاراجاتپەن قامداۋعا پەيىلمىن، مەنىڭ جەتەلى ازامات بولعانىمدى كورگەن اكە - شەشەمنىڭ كوڭىلدەرى مارقايىپ، مەنى ماقتان تۇتاتىندىتقتارىن ايتتى»، - دەدى بۇرۇل ماقتانىشپەن.
قىزىلسۋ وبلىسىندا بۇرۇل سىندى قۇر ساندالىپ ۋاقىت وتكىزبەيتىن، باسقالارعا يەك ارتپايتىن، قوس قولىنا سۇيەنىپ، قاجىرلىلىقپەن ەڭبەك ىستەيتىن ادامدار حيكاياسى تولىپ جاتىر.
مۇنىڭ بارلىعى «وقۋ - اعارتۋدى اۋىلعا جەتكىزۋ، اقىل - ءبىلىمدى قىستاققا جەتكىزۋ» قيمىلىنداعى «باۋلۋ ارقىلى كاسىپتەنۋدى جەبەۋ، كاسىپتەنۋ ارقىلى كىرىستى ارتتىرۋدى جەبەۋ، كىرىس ارقىلى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدى جەبەۋ» قىزمەتىن ورىستەتۋدىڭ ناتيجەسى ەدى، تەك بىلتىردىڭ وزىندە - اق قىزىلسۋ وبلىسىندا 8779 ادام - رەت ەگىنشى - مالشى اۋقاتتانۋ بويىنشا تەحنيكالىق ونەرگە باۋلۋ كۋرسىنا قاتىناستى، ءسويتىپ، كاسىپتەنۋ ءورىسى كەڭەيۋمەن بىرگە، ولاردىڭ كاسىپتەنۋ ارمان - تىلەكتەرى مەن شارۋاشىلىق قۇرۋ ىنتالارىنا دەم بەرىلدى.
ۇلۇقشات اۋدانى قىزىلوي اۋىلى ارابۇلاق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى مامەتتۇرعان مامەتياقۇپ بۇرىن مال باعاتىن، سول شاقتا ءبىر ءۇيلى جاننىڭ تاپقان - تايانعانى جەتپەي، اقشادان تارىعاتىن. اۋىلدا وتكىزىلگەن تەحنيكالىق ونەرگە باۋلۋ كۋرسىنا قاتىناسىپ، 5 - دارەجەلى قۇرىلىس جۇمىسشىسى كۋالىگىن العان مامەتتۇرعان اۋدانداعى ءبىر قۇرىلىس ورنىنا بارىپ جۇمىس ىستەيدى. «تەحنيكانىڭ تەتىگىن مەڭگەرسەڭ عانا، كۇنىنە 200 يۋاننان استام كىرىس تابادى ەكەنسىڭ، اۋىلدان مۇندا كەلگەن باستاپقى جىلدىڭ وزىندە - اق 18 مىڭ يۋان كىرىس تاپتىم»، - دەدى مامەتتۇرعان. ءسويتىپ، وسى قىرعىز جىگىتتىڭ وتباسىندا تۇبەگەيلى وزگەرىس تۋىلدى.
قىزىلسۋ وبلىستىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، وبلىس باستىعى ءدىلشات قىدىرقان ۇلى: كەدەيلىكتى تامىرىمەن ادا - كۇدە الاستاۋىمىز، بۇكىل ەلمەن، تۇتاس شينجياڭمەن بىرلىكتە جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعامعا اياق باسۋىمىز كەرەك، - دەدى.
