شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 - ايدىڭ 20 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى. مەملەكەتتىك 13 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 1 - ءماجىلىسى 3 - ايدىڭ 20 - كۇنى تۇستەن بۇرىن بەيجيڭدەگى حالىق سارايىندا تىلشىلەردى قابىلداۋ ءماجىلىسىن وتكىزدى، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زۇڭليى لي كىچياڭ ءماجىلىس مالىمدەمەشىسى جاڭ يەجۋدىڭ ۇسىنىسىمەن جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىلەرمەن كەزدەستى ءارى ولاردىڭ سۇراۋلارىنا جاۋاپ بەردى. مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ ورىنباسار زۇڭليلەرى حان جىڭ، سۇن چۇنلان، حۋ چۇنحۋا، ليۋ حى ماجىلىسكە قاتىناستى.
لي كىچياڭ زۇڭلي جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىلەرگە ورىنباسار زۇڭليلەردى تانىستىردى، سونداي - اق كوپشىلىككە راقىمەت ايتىپ، سۇراۋ قويۋعا شاقىردى.
بلۋمبەرگ اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: بيىل جۇڭگونىڭ رەفورما جاساپ، ەسىك اشقانىنىڭ 40 جىلدىعى. وتكەن 400 جىلدا، جۇڭگو ەكونوميكالىق دامۋدا وراسان زور تابىسقا قول جەتكىزىپ، نەشە ءجۇز ميلليون ادامدى كەدەيلىكتەن ءساتتى قۇتىلدىردى. جۇڭگو جاڭا داۋىرگە وتكەن سوڭ، ءدوپ كەلەتىن ماسەلەلەرى اناعۇرلىم كۇردەلى بولماق، ءبىز جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ ۇلگىسى دە بەلگىلى وزگەرىستەرگە ۇشىرايدى دەپ قارايمىز، بۇل وسى رەتكى ەكى ءماجىلىس كەزىندە ماقۇلدانعان ۇكىمەت قۇرىلىمدارىنا رەفورما جاساۋ جوباسى جانە نەگىزگى زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋ سياقتىلاردان شوعىرلى ايگىلەنىپ وتىر. سۇرايىن دەگەنىم، اسىرەسە، شەتەل كاپيتالىن باۋراۋ جانە سىرتقى ساۋدانى جەبەۋ جاعىندا، جۇڭگو جۇرگىزەتىن رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ ۇلگىسىنىڭ وتكەن 40 جىلداعىدان قانداي ايىرماشىلىعى بولماق؟
لي كىچياڭ: جۇڭگونىڭ 40 جىلدان بەرگى كوپكە ايان ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ تابىستارىن ەسىك اشۋدان بولە قاراۋعا بولمايدى. ەسىك اشۋ رەفورمانى ىلگەرىلەتىپ، دامۋدى جەبەدى. جۇڭگو حالقى ەسىك اشۋدان پايدا كوردى دەپ ايتۋعا بولادى. بىلتىر جىل باسىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ داۆوس الەمدىك ەكونوميكا تالقى مىنبەرىندە لەكسيا سويلەگەن كەزدە: جۇڭگو ەركىن ساۋدانى ۇزدىكسىز قورعايدى، ەسىك اشۋ − جۇڭگونىڭ نەگىزگى مەملەكەت ساياساتى دەپ ايقىن اتاپ كورسەتتى. ەگەر جۇڭگونىڭ ەسىك اشۋىندا جاڭا وزگەرىس بولادى دەسەك، وندا ول وزگەرىس ەسىكتىڭ بارعان سايىن ايقارا اشىلۋى بولادى. جۇڭگو ەكونوميكاسى دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىمەن تەرەڭ توعىسىپ ۇلگىرگەن، ەسىكتى جابۋ ءوز جولىمىزدى كەسۋمەن بىردەي.
جاڭا وزگەرىس ەسىكتى ونان ارى ايقارا اشۋدى كورسەتەدى، ەسىك اشۋ جاعىندا ءبىزدىڭ ءالى دە كوپ ءبىرشاما ۇلكەن ءورىسىمىز جانە مۇمكىندىگىمىز بار. تاۋار ساۋداسىن الىپ ايتار بولساق، ءبىزدىڭ تاۋارلارىمىزدىڭ يمپورتتىق باجى مولشەرلەمەسىنىڭ دەڭگەيى دۇنيە جۇزىندە ورتاشا دەڭگەيدە تۇر، ءبىز اناعۇرلىم اشىق كۇيمەن تاۋار يمپورتىنىڭ جالپىلىق باجى مولشەرلەمە دەڭگەيىن ونان ارى تومەندەتۋدى قالايمىز. بازاردا ءوتىمى جاقسى كەيبىر تۇتىنۋ بۇيىمدارىنىڭ، مىسالى، ءدارى - دارمەكتەردىڭ، اسىرەسە، بۇقارا، ناۋقاستار شۇعىل قاجەت ەتەتىن راكقا قارسى دارىلەردىڭ يمپورتتىق باجى مولشەرلەمەسىن كوپ مولشەردە تومەندەتۋىمىز، راكقا قارسى ءدارى - دارمەكتەردىڭ باجى مولشەرلەمەسىن نولگە تۇسىرۋگە كۇش سالۋىمىز كەرەك. قىزمەت كورسەتۋ ساۋداسىندا بىزدە پاسسيۆ ساۋدا تەڭگەرىمى ورىن الۋدا، قىزمەت كورسەتۋ كاسىبىندە ونان ارى ەسىك اشۋدا ءبىراز بوداۋلار بەرەمىز، ءبىراق بۇل ءبىزدىڭ كاسىپ سالامىزدىڭ باسەكەلىك قۋاتىن ارتتىرۋدى جەبەيدى. كەلەسى قادامدا ماڭىزدىسى قىزمەت كورسەتۋ سالاسىنا، ايتالىق، زەينەتكەرلىك، مەديتسينا، ءبىلىم بەرۋ، فينانس سياقتى سالالارعا كىرۋدى رۇقسات ەتۋدى كەڭەيتۋىمىز كەرەك، ءبىز كىرۋگە رۇقساتتى كەڭەيتۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، كەيبىر سالالارداعى اكتسيالىق سالىستىرما شەكتەمەسىن بىرتىندەپ كەڭەيتەمىز نەمەسە كۇشىنەن قالدىرامىز. ءبىز تاعى جاساۋ كاسىبىندە جاپپاي ەسىك اشامىز، بۇل جاعىندا تەحنيكا وتكەرمەلەۋگە ماجبۇرلەۋگە جول قويمايمىز، ءبىز ءبىلىم مەنشىگى ۇقىعىن قورعايمىز.
شەتەل ساۋداگەرلەرىنىڭ قارجى سالۋى بويىنشا بىزدەگى ۇنامسىز ءتىزىم ونان ارى رەتتەلىپ، ازايتىلادى. بيىل جانە بيىلدان كەيىنگى بىرنەشە جىلدا كىرۋگە رۇقساتتى بىرتىندەپ كەڭەيتەمىز. سونىمەن قاتار، ءبىز تاعى شەتەل ساۋداگەرلەرىنىڭ قارجى سالۋىنا قاتىستى 3 زاڭدى بىرىكتىرىپ، ءبىر نەگىزدىك زاڭعا اينالدىرۋدى جەدەل ىلگەرىلەتىپ، شەتەل ساۋداگەرلەرىنە سالاعا كىرۋدەن بۇرىن ءوز ازاماتتارىمىزبەن بىردەي مامىلە بەرۋ ۋادەمىزدى ورىندايمىز. ءسىز ايتقان نەگىزگى زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋدىڭ، قۇرىلىمدار رەفورماسىنىڭ جانە ەسىك اشۋدىڭ قاتىناسىنا كەلەر بولساق، بۇل رەتكى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى نەگىزگى زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋ جوباسى مەن ۇكىمەت قۇرىلىمدارىنا رەفورما جاساۋ جوباسىن بەكىتتى، ءبىز نەگىزگى زاڭ بويىنشا، قۇرىلىمدار رەفورماسىن ىلگەرىلەتەمىز، بۇل ءبىزدىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ سىندى نەگىزگى مەملەكەت ساياساتىمىزعا تاباندى بولۋىمىزعا اناعۇرلىم ءتيىمدى بولادى.
مەن گازەتتەن كەيبىر اقپارات قۇرالدارىنىڭ جۇڭگونىڭ ەسىك اشۋىنا اناداي، مىناداي پىكىرلەر ايتىپ جاتقانىن كوردىم، سوندىقتان بۇل تۋرالى بىرەر اۋىز ءسوز ايتايىن. ءبىزدىڭ قۇلشىنىس باعىتىمىز ءبىر ميلليارد 300 ميلليوننان استام ادامى بار بازاردى جۇڭگولىق، شەتەلدىك كاسىپورىندار، ءتۇرلى مەنشىكتەگى كاسىپورىندار تۇگەل ءادىل باسەكەلەسە الاتىن بازارعا بىرتىندەپ اينالدىرۋ، جۇڭگولىق تۇتىنۋشىلارعا اناعۇرلىم مول تاڭداۋ ۇسىنۋ، جۇڭگو ونىمدەرى مەن قىزمەت كورسەتۋدىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋعا مۇمكىندىك جاساۋ، ەكونوميكانىڭ ساپالى باعىتقا قاراي دامۋىن جەبەۋ.
ارينە، جۇڭگونىڭ ەسىك اشۋى − بىرتىندەي ىلگەرىلەيتىن بارىس، باسىندا ونشالىق ماڭىزدى كورىنبەگەن ەسىك اشۋ شارالارىنىڭ كەيبىرىنە بىرنەشە جىلدان كەيىن قايىرىلا قاراساق، ناتيجەسى تاڭ قالارلىق بولۋى مۇمكىن. مىسالى، 5 جىلدىڭ الدىندا ءبىز جەكەلىك پاسپورت جاساتۋ جانە شەكارادان شىعۋ راسمياتتارىن وڭايلاستىردىق، ناتيجەدە شەتەلگە شىققان ادام - رەت سول كەزدەگى 70 نەشە ميلليوننان بىلتىر 130 نەشە ميلليونعا كوبەيگەن، ونىڭ ۇستىنە سولاردىڭ كوپشىلىگى ساياحاتتاۋعا نەمەسە تۇتىنۋعا بارعان. سوندىقتان جۇڭگونىڭ ەسىك اشۋىنا باعا بەرۋدە دەتالدارعا، سالالارعا قاراۋمەن بىرگە، ۇزاق بولاشاققا، جالپى اۋقىمعا اناعۇرلىم كوپ نازار سالۋ كەرەك. ارينە، ەسىك اشۋ قوس باعىتتا، ءوزارا بولاتىن بارىس، ول ەكى كىسىنىڭ قايىق ەسكەنىنە ۇقسايدى، جالعىز ادامنىڭ كۇشىنە عانا سۇيەنسەك، بۇل قايىق ورنىندا عانا اينالىپ تۇرا بەرەدى. تەك 2 ادام ءبىر باعىتقا كۇش سالعاندا عانا العا جۇزۋگە بولادى.
جۇڭگو گازەتىنىڭ ءتىلشىسى: زۇڭلي، سالەمەتسىز بە، بيىل ەكى ماجىلىستە كەيبىر ۋاكىلدەر مەن مۇشەلەر كەزىندەگى GDPPدى مىقتى ۇستاعان سياقتى، «ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرۋ، قىزمەت كورسەتۋدى ساپالىلاندىرۋ» رەفورماسىن مىقتى ۇستاۋدى ورتاعا قويدى، سونىمەن بىرگە بىرەۋلەر جۇڭگودا قازىر تۇزىمدىك وزىندىك قۇن ءالى دە جوعارى، جۇمىس ءبىتىرۋ ءالى دە ءبىرشاما قيىن دەيدى. زۇڭليدەن سۇرايىن دەگەنىم، «ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرۋ، قىزمەت كورسەتۋدى ساپالىلاندىرۋ» رەفورماسىندا تاعى قانشالىق ۇقىق تومەنگە بەرىلەدى؟ ولار تومەنگە بەرىلگەن سوڭ قالاي باسقارۋ كەرەك؟ بۇعان بەلگىلى ءبىر ايقىن نىسانا بار ما؟
لي كىچياڭ: بۇل وتە ماڭىزدى ماسەلە. الدىڭعى كەزەكتى ۇكىمەت قىزمەتكە كىرىسە بەرە، ءبىز ۇكىمەت فۋنكتسياسىنا بۇرىلىس جاساۋ سىندى «مۇرىندىقتى» مىقتى ۇستادىق، ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرۋ، قىزمەت كورسەتۋدى ساپالىلاندىرۋ رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋ دەگەنىمىز ۇكىمەت پەن بازاردىڭ قاتىناسىن رەتكە ءتۇسىرۋ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىك قۋاتى مەن قوعامنىڭ جاسامپازدىق قۋاتىن ىسكە قوسۋ. بۇل جاعىندا ءبىز كەزەڭدىك تابىسقا قول جەتكىزدىك دەۋگە بولادى، بۇل ۇكىمەتتىڭ ءوز رەفورماسىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋدىڭ، وندىرگىش كۇشتى ازات ەتۋدىڭ جانە دامىتۋدىڭ پارمەندى قارۋىنا اينالدى.
وسى رەتكى ەكى ءماجىلىس كەزىندە، مەن ۋاكىلدەر ۇيىرمەلەرىنە، بىرىككەن گرۋپپا جيىندارىنا بارىپ قاراۋعا جانە تالقىعا قاتىناستىم، كوپتەگەن ۋاكىلدەر، مۇشەلەر قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ىلگەرىلەتكەن كەزدە، ۇكىمەت ساۋدا - ساتتىق جاعدايىن ساپالىلاندىرۋدى كۇش سالا جەبەۋى، ءىس تىندىرۋعا قولايلىلىق جاساۋى كەرەك دەگەندى ورتاعا قويدى، بۇنى بازار سۋبيەكتىلەرى مەن حالىق بۇقاراسىنىڭ رەفورماعا دەگەن ءبىرشاما كوكەي تەستى تىلەگى دەۋگە بولادى، ولار ورتاعا قويعان، جاي كوزگە ۇساق كورىنەتىن ماسەلەلەردىڭ كوبى ناعىندا ۇلكەن ساياساتپەن بايلانىسىپ جاتىر. ءبىز قۇبىلىسىن كورىپ، ءمانىن تانۋىمىز، رەفورمادا سەرپىلىس ءتۇيىنىن بازارعا، بۇقاراعا ەڭ جاقىن جەردەن اشۋىمىز، حالىقتىڭ ءۇمىت - تىلەگىن رەفورمانىڭ باعىتى ەتۋىمىز كەرەك.
«الەمدە ۇلكەن ىستەر ۇساق دەتالداردان قالىپتاسادى». بازارعا كىرۋ رۇقساتىن كەڭەيتۋ جاعىندا، بيىل 6 جاققا كۇش سالۋىمىز كەرەك، مۇنى وبرازدى تۇردە 6 «ءبىر» دەۋگە دە بولادى، اتاپ ايتساق، كاسىپورىن اشۋدىڭ ۋاقىتىن ءبىر ەسە قىسقارتۋ؛ نىسانداردى تەكسەرىپ - بەكىتۋ ۋاقىتىن ءبىر ەسە قىسقارتۋ؛ ۇكىمەتتىك قىزمەت كورسەتۋلەردىڭ بارلىعىن ءبىر جەلىدە ىركىلىسسىزدەندىرۋ؛ كاسىپورىندار مەن بۇقارا ءىس بىتىرۋدە ءبىر ەسىكتەن عانا كىرۋگە كۇش سالۋ؛ كوپ دەگەندە ءبىر رەت قانا جۇگىرۋ؛ زاڭ - ەرەجەلىك نەگىزى جوق سىپاتتاردىڭ بارلىعىن ءبىر تۇتاس كۇشىنەن قالدىرۋ. بىرنەشە جىلدىق قۇلشىنىس ارقىلى قازىر بىزدە كاسىپورىن اشۋ ۋاقىتى ايتارلىقتاي قىسقاردى، ءبىراق بۇكىل ەلدە ورتا ەسەپپەن ءالى 22 كۇن كەتەدى، كەيبىر دامىعان ەلدەردە بۇعان جۇمسالاتىن ۋاقىت ءبىر كۇنگە دە جەتپەيدى ەكەن. بىزدە نىسانداردىڭ قۇرىلىس جۇرگىزۋ رۇقساتىن الۋ ۋاقىتى تىپتەن ۇزاق، سوندىقتان مۇنى، ءسوز جوق، قىسقارتۋ، ىقشامداۋ كەرەك. وسى ايتىلعان 6 «بىردە» تۇگەلدەي الۋ امالى قولدانىلعان، وعان سالىقتى ازايتۋ، اقىنى ازايتۋ سياقتىلاردى قوسىڭىز، بۇلاردىڭ بارلىعى ۇكىمەتتىڭ «ىرىمشىگىنە» قول سوزۋ دەگەن ءسوز، دەمەك، بۇل ۇلكەن ارقاۋعا ساياتىن رەفورما.
ارينە، ۇقىقتى تومەنگە بەرەمىز ءارى، ءسوز جوق، جاقسى، مىقتى باسقارامىز. ءبىز جۇمىس بارىسىنداعى، جۇمىستان كەيىنگى باقىلاۋ - باسقارۋدى كۇشەيتۋىمىز، بىلايشا ايتقاندا، بازار ءتارتىبىن باسقارۋىمىز، جالعان، جارامسىز، ناشار ونىمدەردى، الداپ - ارباۋدى، سان قيلى الدامشىلىقتى، بازاردى الدامشىلىقپەن يەلەپ الۋدى، ءتىپتى قيسىنسىز جولدارمەن بازاردى مونوپوليالاپ العانداردى بازاردان قۋىپ شىعۋىمىز، ءتىپتى قاتاڭ جازالاۋىمىز كەرەك، ويتكەنى ول ادىلدىككە كەسە - كولدەنەڭ بولادى، جاڭالىق اشۋعا كەدەرگىلىك جاسايدى، سونداي - اق قوعامدىق ءمورالعا قايشى كەلەدى. بازاردىڭ ومىرشەڭدىك قۋاتى مەن گۋمانيتارلىق رۋح ءبىرىنىڭ ولقىلىعىن ءبىرى تولىقتايدى. ءبىز، ارينە، باقىلاۋ - باسقارۋدى كۇشەيتەمىز، حالىقتى مازالاۋدان ساقتانۋعا دا كوڭىل ءبولۋىمىز كەرەك. وسى جولعى قۇرىلىم رەفورماسىن مىسالعا الايىق، ءبىز بازاردى باقىلاۋ - باسقارۋعا ساياتىن كەيبىر تاراۋلاردى بىرىكتىردىك، ۋنيۆەرسال زاڭ اتقارۋدى ىلگەرىلەتۋدە، كوپتەگەن «دەلەگەي قالپاقتىلاردىڭ» ءبىر ۇساق ساۋداگەردى باسقارۋىنان اۋلاق بولعانىمىز ءجون.
جاڭا عانا ەڭ العاشقى ءتىلشى ەكى ءماجىلىس كەزىندە قۇرىلىم رەفورماسىنىڭ ورتاعا قويىلعاندىعىن ايتتى، وسى جولعى مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قۇرىلىم رەفورماسىندا تاعى مەملەكەتتىك سالىق پەن جەرگىلىكتى سالىقتى بىرىكتىرۋ قامتىلدى، بۇل مىناداي ءبىر ۋاقيعانى ەسىمە سالدى: مەن ءبىر جولى اڭگىمە ماجىلىسىنە قاتىناسقانىمدا، ءبىر مامان ماعان ءوزىنىڭ وتكەندە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە اسحانادا تاماقتانىپ وتىرىپ جەرگىلىكتى سالىقتىڭ اسحانادان تيجارات سالىعىن الاتىنىن، ال تاماقتى قوراپتاپ الىپ كەتسە، مەملەكەتتىك سالىق ارتقان قۇن سالىعىن الاتىنىن بايقاعانىن ايتتى. ول جەرگىلىكتى قاتىستى جاقتان ەگەر اسحانانىڭ بوساعاسىندا تۇرىپ تاماق جەسە، وندا قايسى تاراۋدىڭ سالىق الاتىندىعىن سۇراعان ەكەن، قارسى جاق «سالعىلاسۋىڭنىڭ» قاجەتى جوق دەپ جاۋاپ بەرىپتى. الايدا اماليات بارىسىندا مۇنداي ىستەر شىندىعىندا ءومىر ءسۇرىپ وتىر. ءبىز بىرنەشە جىلدان بەرى تيجارات سالىعىن ارتقان قۇن سالىعىنا وزگەرتۋدى ىلگەرىلەتۋ، تيجارات سالىعىن كۇشىنەن قالدىرۋ ارقىلى سالىق كىرىسىندە ورتاقتاسۋ سالىعىن نەگىز ەتۋدى جۇزەگە اسىردىق، وسىلايشا مەملەكەت سالىعىن، جەرگىلىكتى سالىقتى بىرىكتىرۋگە نەگىز قالاندى، باسى ارتىق سالىقتان، كاسىپورىنداردى مازالايتىن جايتتەردەن ساقتانۋعا بولادى. سوندىقتان ۇقىقتى تومەنگە بەرگەندە ومىرشەڭدىك قۋات قوسۋ، باسقارعاندا ءادىل باسقارۋ كەرەك. باسقارۋ دا مۇددەگە سايعانى ءجون.
«حالىققا ءتيىمدى ءىستى، ءسوز جوق، كوركەيتۋ كەرەك». رەفورمانى ىلگەرىلەتۋ، ۇكىمەت قىزمەتىن جاقسى ىستەۋ اينالىپ كەلگەندە جالپىنىڭ قامىن ويلاۋ، شىندىقتى تياناق ەتۋ، حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ. ءبىز بازار سۋبيەكتيۆىنىڭ شارۋاشىلىق ورتاسىن ساپالىلاندىرىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ جۇمىس بىتىرۋىنە قولايلىلىق جاساپ، وزىنە توڭكەرىس جاساۋعا قۇلشىنۋىمىز كەرەك. تەك قانا حالىقتىڭ مۇددەسى بولادى ەكەن، ءبىز قانداي قيىندىق بولسا دا مويىمايمىز، قانداي قاتەر بولسا دا جاسقانبايمىز.
كورەيا بىرلەسكەن اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: كورەيا مەن چاۋشيان ەكى جاقتىڭ كەلەر ايدا باسشىلار كەڭەسىن وتكىزەتىندىگىن اقىلداسىپ بەلگىلەۋىنە بايلانىستى، چاۋشيان يادروسىزداندىرۋ تىلەگىنىڭ بار ەكەندىگىن اڭعارتتى، ا ق ش - تىڭ زۇڭتۇڭى ترامپ چاۋشيان باسشىسىمەن كەڭەس وتكىزۋگە قوسىلدى، جۋىقتان بەرى چاۋشيان تۇبەگىنىڭ جاعدايىندا ءبىرشاما زور وزگەرىس تۋىلدى. وسىنداي جاعدايدا، جۇڭگو جاق چاۋشيان تۇبەگى ماسەلەسىن شەشۋدەن قانداي ءۇمىت كۇتەدى؟ بۇل جونىندە قانداي رول اتقارادى؟ جۇڭگو 6 جاق كەڭەسى ارقىلى تۇبەك ماسەلەسىن شەشۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتە مە، جوق پا؟
لي كىچياڭ: ءبىز تۇبەكتە باسەڭدەۋ جاعدايىنىڭ بولعاندىعىن قۋانىشپەن كورىپ وتىرمىز، تۇبەكتىڭ يادرولىق قارۋ ماسەلەسىن تىلدەسۋ ارقىلى شەشۋگە پايدالى بارلىق قۇلشىنىستاردى دا قولدايمىز، جۇڭگو جاق تۇبەكتى يادروسىزداندىرۋدى، تۇبەكتىڭ بەيبىتشىلىگىن، ورنىقتىلىعىن قورعاۋدى جانە ساقتاۋدى ەڭ زور قۇلشىنىستار ارقىلى ىلگەرىلەتەدى جانە ونى جۇزەگە اسىرادى. ءبىز تاراپتاردىڭ شىن نيەتىمەن ىسكە كىرىسىپ، تۇبەكتىڭ يادرولىق قارۋ ماسەلەسىن كەلىسسوز ۇستەلىنە تەزىرەك ورالتۋىن، تۇبەكتى يادروسىزداندىرۋ مەن تۇبەكتىڭ بەيبىتشىلىگىندە، ورنىقتىلىعىندا جاڭا ىلگەرىلەۋشىلىكتەردىڭ بولۋىنا مۇمكىندىكتىڭ جاراتىلۋىن كورگىمىز كەلەدى، بۇل قاتىستى جاقتار جونىنەن، دۇنيە ءجۇزى جونىنەن جاقسى ءىس، تۇبەك ءبىزدىڭ كورشىمىز، ول جۇڭگونىڭ مۇددەسىمەن تىكە قاتىستى، ءبىزدىڭ كوڭىل ءبولۋىمىز ايتپاسا دا بەلگىلى.
ورتالىق تەلەۆيزياسىنىڭ ءتىلشىسى: قازىر كەيبىر حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنشىلار قازىنا - مۇلكىنىڭ ءونىمدى قورعاۋعا الىنبايتىندىعىنان الاڭداپ، ىشتەي حاۋىپسىزدىك سەزىمىن جوعالتىپ، قارجى قوسۋعا باتىنا الماي وتىر، اۋەلى، كەيبىرى مال - مۇلكىن سىرتقا وتكەرمەلەۋدىڭ ءادىس - امالدارىن قاراستىرۋدا ەكەن، كەيبىر جەرلەردە ءىشىنارا كاسىپورىنشىلاردىڭ ۇكىمەتتىڭ ءىس تىندىرماۋى جانە بەتالدى ىستەۋى جونىندە شاعىم ايتقان جايتتەرى دە بەلەڭ بەردى. ءسىز بۇعان قالاي قارايسىز؟ وسى ماسەلەلەردى قالاي شەشپەكشىسىز؟
لي كىچياڭ: جۇڭگو رەفورما جاساپ، ەسىك اشقاننان بەرى، ءبىز «ەكىدەن تيتتەي دە اۋىتقىماۋعا» باستان - اياق تاباندى بولىپ كەلەمىز، بىلايشا ايتقاندا، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىن، حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىن سياقتى ءار ءتۇرلى مەنشىك تۇزىمىندەگى كاسىپورىندار جۇڭگونىڭ ەكونوميكادا تاريحي سيپاتتى تابىستارعا قول جەتكىزۋى جولىندا وراسان زور قۇلشىنىستار جاساپ، ۇلەستەر قوستى. قازىر حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنداردىڭ سالىق كىرىسى بۇكىل ەلدىڭ سالىق كىرىسىنىڭ تەڭ جارتىسىن ۇستايدى، قالا - قالاشىقتارداعى تىڭنان ارتقان جۇمىستانۋعا قوسقان ۇلەسى %90كە جەتەدى. ارينە، ءبىر مەزگىلدەن بەرى، حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنداردىڭ قارجى قوسۋدا السىرەۋ جايتىنىڭ تۋىلعاندىعى شىندىق، بۇل مال - مۇلىك ۇقىعىن قورعاۋمەن جانە كوپ جاقتارداعى ماسەلەلەرمەن قاتىستى، ءبىز وعان وسكەلەڭ ءمان بەرەمىز.
مال - مۇلىك ۇقىعىن قورعاۋ − سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعىن قورعاۋدىڭ ىرگە تاسى، بىلايشا ايتقاندا، وندىرگىش كۇشتى قورعاۋ دەگەندىك، ءبىز ءار تۇردەگى زاڭدى مال - مۇلىكتەردى قورعاۋدى ەجەلدەن بەرى كوكەيىمىزدە ساقتاپ كەلەمىز، ونىڭ ۇستىنە قيىندىقتاردى جەڭۋگە ۇمتىلۋدامىز. ەسىمدە قالۋىنشا، بىلتىر تىلشىلەردى قابىلداۋ ماجىلىسىندە، بىرەۋ تۇرعىن ءۇي جەرىن پايدالانۋ ۇقىعىنىڭ مەرزىمى تولعاننان كەيىن، ماسەلەنىڭ شىعاتىن - شىقپايتىنىنان الاڭدايتىنىن ايتقاندا، ءبىز وعان ۋاقىتىن ۇزارتۋعا بولاتىنىن، ساۋداعا ىقپال جەتكىزبەيتىنىن، سونىمەن بىرگە، وسى جاعىندا زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋدى مىقتى ۇستاپ جاتقانىمىزدى انىق ايتقان بولاتىنبىز. شارۋالاردىڭ جەردى 2 - كەزەكتى كوتەرمەگە العان ۋاقىتى تولۋ ماسەلەسى جونىندە تاعى دا ونى 30 جىل ۇزارتۋدى دا انىق ورتاعا قويدىق. ءبىز سونىمەن بىرگە، شارا قولدانىپ، زاڭدى مال - مۇلىكتى قورعادىق، زاڭنان پايدالانىپ قورعاۋدى كۇشەيتتىك، بۇل دا زاڭمەن جونگە سالۋ رۋحىن ساۋلەلەندىرگەندىك سانالادى.
مال - مۇلىك ۇقىعىن قورعاۋدا توقتامعا، ءسوز جوق، قۇرمەت ەتىپ، كەلىسىم رۋحىن ساۋلەلەندىرۋىمىز، توقتامدى كەرەكسىز قاعازعا اينالدىرماۋىمىز كەرەك. راسىندا، كەيبىر جەرلەردىڭ بەلگىلى ارەكەتتەرى جاقسى ەمەس، جاڭا شىققان باستىق كونە ەسەپ - قيساپقا قارامايدى، ءبىر باستىق اۋىسسا، بۇرىنعى توقتام ەسەپكە الىنبايدى. بيلىك جۇرگىزۋدە ەڭ ماڭىزدىسى تاباندىلىق، تۇراقتىلىق، توقتامدى جاراقسىز قاعازعا اينالدىرۋعا بولمايدى، بۇل جونىندە بۇعان ءبىز باتىل شەك قويامىز، ونىڭ ۇستىنە جازالايمىز. بىلتىر قاتىستى تاراۋلارىمىز بىرنەشە تيپتىك دەلونى مىقتى ۇستاپ، مال - مۇلىككە ساياتىن قاتە دەلولاردى تۇزەتتى، بۇل دا ءبىزدىڭ بەكىمىمىزدى تۇسىندىرەدى، بىلايشا ايتقاندا، قوعامعا مىناداي سيگنالدى ۇزدىكسىز تاراتامىز: تۇراقتى مال - مۇلىك يەسىنىڭ كوڭىلى تۇراقتى بولسىن، قارجى قوسۋشىلاردا سەنىم بولسىن، ءار تۇردەگى مال - مۇلىك ۇقىعىنىڭ مەنشىكتەنۋشىسى الاڭسىز بولسىن، بارلىق زاڭدى مال - مۇلىك ۇقىعىن مەنشىكتەنۋشىلەردىڭ كوڭىلىن قاشاندا الاڭسىز ەتەمىز.
سينگاپۋر بىرلەسكەن تاڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى: جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ تەبىندەۋىنە بايلانىستى، كەيبىر سوگىستەردە: «جۇڭگو كاپيتال مەن جۇڭگو بازارىنىڭ باۋراۋ قۋاتىن ساياسي قۇرال رەتىندە بارعان سايىن كوپتەپ پايدالانىپ، باسقا ەلدەردىڭ ديپلوماتياسىنا ىقپال جەتكىزدى، اۋەلى، بەلگىلى ساياسي سىنالاپ كىرۋ جايتىن تۋدىردى» دەپ اتاپ كورسەتىلدى. بىلمەكشى بولعانىم، ءسىز بۇعان قالاي باعا بەرەسىز؟ سىزشە، شەتەلدەر جۇڭگونىڭ تەبىندەۋى مەن ستراتەگيالىق ىرگە كەڭەيۋىنەن الاڭداۋعا ءتيىستى مە؟
لي كىچياڭ: جۇڭگونىڭ وسى جىلداردا دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا قوسقان ۇلەسى %300تەن اسىپ كەتتى، بۇل دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ قايتا جاندانۋىنا ءتيىمدى بولىپ قانا قالماستان، دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگىنە دە ۇلەس قوسقاندىق. سەلبەستىك پەن ساۋدا كولەمى كەڭەيگەندىكتەن، اناعۇرلىم كوپ كەڭەستەر مەن كەلىسسوزدەر وتكىزىلدى، سول ارقىلى قاقتىعىستان ساقتاندىق. جۇڭگو مادەنيەتى ەجەلدەن بەرى «وزىڭە تىلەمەگەندى وزگەگە دە تىلەمە» دەگەن ءسوزدى دارىپتەيدى، ءبىزدىڭ ءۇمىت ەتەتىنىمىز قىمباتتى جاراسىمدىلىق. ءبىز مەملەكەتتىڭ تەرريتوريا تۇتاستىعىن قورعايمىز، ءوزىمىزدىڭ ءبىر سۇيەم جەرىمىزدەن دە استە ايرىلمايمىز، سونداي - اق باسقانىڭ ءبىر سۇيەم جەرىن دە باسىپ المايمىز، بۇل ۇقساس قاعيدا، ءبىزدىڭ جۇرگەنىمىز بەيبىت دامۋ جولى.
جۇڭگو وتكەندەگى دامۋعا بەيبىت حالىقارالىق ورتادا قول جەتكىزدى، بۇدان بىلاي وسىزامانداندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدا ۇقساس بەيبىت حالىقارالىق ورتانى قاجەت ەتەدى. بۇل ارادا مەن 2 ءتۇيىندى باسا دارىپتەگىم كەلەدى:
ءبىرىنشى، جۇڭگو ماڭگى ىرگە كەڭەيتپەيدى، جۇڭگو دامۋ ۇستىندەگى مەملەكەت، ءبىز ىرگە كەڭەيتۋدى قالامايمىز، بولاشاقتا قۇدىرەتتەنگەن كۇندە دە زورەكەرلىك ىستەۋ جولىمەن جۇرمەيمىز. ءبىز ءارقايسى مەملەكەتتەرمەن ءبىر - بىرىنە قۇرمەت ەتۋ، تەڭ تۇرعىدا ءوزارا پايدا جەتكىزۋ نەگىزىندە قاتىناسىمىزدى دامىتىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرۋدى قالايمىز. ءبىزدىڭ باسقا مەملەكەتتەرمەن ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىعىمىز بازار قاعيداسى، ساۋدا پرينسيبى بويىنشا ىلگەرىلەگەن. ءبىزدىڭ «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى» دارىپتەۋىمىز بىرگە اقىلداسۋدى، بىرگە قۇرۋدى، بىرگە يگىلىكتەنۋدى دارىپتەگەندىك. ءبىز دامۋ ۇستىندەگى مەملەكەتتەرگە، اسىرەسە، دامۋدا كەنجە قالعان مەملەكەتتەرگە شامامىزدىڭ كەلىسىنشە كومەكتەستىك، ولارعا ەشقانداي ساياسي شارت قويمادىق، ونى ساياسي سىنالاپ كىرۋ دەۋگە كەلمەيدى. حالىقارالىق قوعامنىڭ كەيبىر جاقتاردان جۇڭگودان اناعۇرلىم كوپ حالىقارالىق جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋدى ءۇمىت ەتكەندىگىنە بايلانىستى ءبىز دامۋ ۇستىندەگى مەملەكەتتەردىڭ ورنىمەن قارايلاس حالىقارالىق جاۋاپكەرشىلىكتى ارقالاي الامىز. ەگەر وسىلاردىڭ بارلىعىن ستراتەگيالىق ىرگە كەڭەيتۋ دەپ قاراساق، وندا اعات وقىعان نەمەسە اعات تۇسىنگەن بولامىز.
ەكىنشى، ءبىز كۇشتى شوعىرلاندىرا وتىرىپ ءوز جۇمىسىمىزدى جاقسى ىستەيمىز. وسى بىرنەشە جىلدا زۇڭلي سالاۋاتىممەن مەن جۇڭگونىڭ دامۋىندا ءالى دە كوپتەگەن قيىنشىلىقتار مەن سىن - سايىستاردىڭ بارلىعىن ابدەن ءبىلدىم، حالىق تۇرمىسىندا قيىن تاقىرىپتار مەن باس اۋىرتاتىن تۇيىندەر ءالى دە بارشىلىق، ۇكىمەت ءار كۇنى كوپتەگەن وسىنداي قيىن ماسەلەلەرگە كەزدەسەدى. ءبىزدىڭ شەتەلگە ساپارلاۋىمىز بەن حالىقارالىق بارىس - كەلىسىمىزدىڭ بارلىعى بەيبىت، ورنىقتى حالىقارالىق ورتا مەن توڭىرەكتەگى ورتاعا قول جەتكىزىپ، جۇڭگونىڭ دامۋىنا اناعۇرلىم كوپ بىرگە يگىلىككە كەنەلۋ ورايىن ازىرلەپ بەرۋ بولىپ تابىلادى، بۇل تۇيىنگە ءبىز ابدەن قانىقپىز.
حالىق گازەتىنىڭ ءتىلشىسى: زۇڭلي، ءسىز ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداما جاساعاندا «اناعۇرلىم ءادىل، اناعۇرلىم تولىق جۇمىستانۋدى باستان - اياق جوعارى ساپالى دامۋدىڭ كورنەكتى تابىسى ەتۋىمىز كەرەك» دەپ اتاپ كورسەتكەنىڭىزدى اڭعاردىق، الايدا رەال تۇرمىستا، ايتالىق، ستۋدەنتتەردىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋىندا جانە قىزمەت ورنىنان اۋىسقان جۇمىسشى - قىزمەتشىلەردىڭ قايتادان جۇمىسقا ورنالاسۋىندا، ارميادان بوساعان، كاسىپ اۋىستىرعان اسكەريلەردىڭ قايتالاي جۇمىسقا ورنالاسۋىندا ءالى دە قيىنشىلىقتار از ەمەس، بۇل دا بۇدان بىلايعى 5 جىلدا جۇڭگونىڭ جۇمىسقا ورنالاستىرۋ بازارىنىڭ كوپتەگەن سىناقتارعا ءدوپ كەلەتىندىگىن اڭعارتادى. ءسىز مۇنداي قيىنشىلىقتاردى قالاي شەشپەكسىز؟
لي كىچياڭ: جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ونىمدىلىگىنە حالىق بۇقاراسى باعا بەرەدى، ەگەر جۇمىسسىز قالۋ جايتى بار بولسا، ونى دا بۇركەمەلەي المايمىز، سوندىقتان مەن ءسىزدىڭ بيىلعى سۇراۋىڭىزعا جاۋاپ بەرەيىن، مۇنان بىلايعى 55 جىلدا قالاي بولاتىندىعىن بيىلعى جۇمىستاردىڭ قالاي ىستەلگەندىگىنە قاراۋ كەرەك.
وتكەن 5 جىلدا جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ اينالىمى ۇيلەسىمدى ارالىقتى ساقتادى، مۇنىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇلكەن جارقىن ءتۇيىن قالا - قالاشىقتا 66 ميلليوننان استام ادامدى تىڭنان جۇمىسقا ورنالاستىرىپ، ءبىرشاما تولىق جۇمىستاندىرۋدى ساقتادىق. جۇمىستانۋ ءبىر وتباسى جونىنەن ۇلكەن ءىس. ءبىر ۇيدە بولماعاندا ءبىر ادام جۇمىسقا ورنالاسپاسا، وندا تىرشىلىك تىنىسىنىڭ بولماعاندىعى سانالادى. ەگەر ستۋدەنتتەر وقۋىن بىتىرگەن سوڭ جۇمىسسىز قالسا، وندا ءۇمىت بولمايدى. سوندىقتان ءبىز باسقالاردىڭ قامىن ويلاۋىمىز، ءار دارەجەلى ۇكىمەتتەر مەن ونداعى قىزمەتكەرلەردىڭ بارلىعى جۇمىستاندىرۋدى كوكەيلەرىندە ساقتاپ، مىندەتىنە الۋى كەرەك. بيىلعى ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا قالا - قالاشىقتارداعى جۇمىسسىزدىق مولشەرىن تەكسەرۋدى كوزدەۋلى نىساناعا ەنگىزۋدىڭ تۇڭعىش رەت ورتاعا قويىلۋى قالا، اۋىلدارداعى جۇمىستانۋ جاعدايىن اناعۇرلىم تولىق بەينەلەۋ ءۇشىن بولىپ تابىلادى، مۇنى وزىمىزگە قىسىم تۇسىرگەندىك دەۋىمىزگە بولادى.
بۇل ارادا مەن ءبىر ۇلكەن ەسەپ كورسەتپەكشىمىن، بيىل قالا - قالاشىقتاردا ءىس جۇزىندە تىڭنان قوسىلاتىن ەڭبەككۇش 15 − 16 ميلليونعا جەتەدى، ءبىزدىڭ نىسانامىز، از دەگەندە، 11 ميلليون ادامدى تىڭنان جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا كەپىلدىك ەتۋ، الايدا بەتالىسىمىز 13 ميلليوننان استام ادامدى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ، الدىڭعى بىرنەشە جىلدا ءبىز بارلىعىن ورىندادىق، بيىل دا ورىندامايتىن ەشقانداي سىلتاۋىمىز جوق. سونمەن بىرگە، بىزدە تاعى 280 ميلليون شارۋا جۇمىسكەر بار، ولار قالالانۋ بارىسىندا ءزاۋلىم عيماراتتار، ۇلكەن تۋنەلدەر سالىپ، جۇڭگونىڭ دامۋىنا ەرەن ەڭبەك كورسەتتى. شارۋا جۇمىسكەرلەردىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋىن جەدەلدەتۋ دە جاڭاشا قالا - قالاشىقتاندىرۋدىڭ ماڭىزدى مازمۇنى، قالاعا كىرىپ جۇمىس ىستەگەن شارۋا جۇمىسكەرلەردىڭ بارلىعى ۋاقىتتىق جۇمىس ىستەۋ ارقىلى كىرىستەرىن مولايتادى، بيىل از دەگەندە، اۋىل - قىستاقتاردان باسقا سالاعا ويىساتىن 3 − 4 ميلليون ەڭبەككۇش تىڭنان قوسىلادى، بۇل جونىندە، شارۋا جۇمىسكەرلەرگە ورنىقتى جۇمىستانۋ ورايىن ازىرلەۋ ءبىزدىڭ باس تارتپايتىن بورىشىمىز.
بيىل جوعارى مەكتەپتەن 8 ميلليون 200 مىڭنان استام وقۋشى وقۋ بىتىرەدى، بۇل تاريحتاعى جوعارى ورە، تاعى ورتا تەحنيكۋمداردان 5 ميلليونعا جۋىق وقۋشى وقۋ بىتىرەدى، وعان ارميادان بوساعان، كاسىپ اۋىستىرعان ءبىر ميلليونعا جۋىق اسكەريلەر مەن ارتىق ءوندىرىس قۋاتىن قاتاردان قالدىرعان كاسىپورىندارداعى قىزمەت ورنىن اۋىىستىراتىن قىزمەتكەرلەردى قوسىپ، ولاردى، ءسوز جوق، جۇمىسقا ورنالاستىرۋىمىز كەرەك. بىردە - ءبىر ادامى جۇمىستانباعان وتباسىلاردىڭ شىعۋىنا استە بولمايدى. بۇل بىزدەن جۇمىستاندىرۋ ورنىن اناعۇرلىم مولايتۋدى، اسىرەسە، جاڭا ەنەرگيا قۋاتىن جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەدى. وتكەن بىرنەشە جىلدا جاڭا ەنەرگيا قۋاتى جۇمىستانۋ ورنىن مولايتۋعا ماڭىزدى ۇلەس قوستى دەۋگە بولادى. ءبىز كوپ جاقتاردىڭ قۇلشىنىسى ارقىلى ءبىرشاما تولىق جۇمىستانۋدى قامتاماسىز ەتەمىز، بۇل، ءىس جۇزىندە، اناعۇرلىم مول بايلىق جاراتادى. كوپشىلىك ويلاپ كورىڭىزدەر، بىزدە ءبىر ميلليارد 300 ميلليوننان استام حالىق، 800 ميلليوننان استام ەڭبەككۇش بار، ەگەر ءبىرشاما تولىق جۇمىستانۋدى جۇزەگە اسىرساق، ەسەپسىز بايلىق جاراتامىز، دۇنيە ءجۇزى بازارىنا دا قۋانىش سيلايمىز.
ا ق ش مەملەكەتتىك راديو سەرىكتەستىگىنىڭ ءتىلشىسى: جاقىننان بەرى جۇڭگو ا ق ش - تىڭ الەمدىك باسشىلىق ورنىن باسا ما دەپ الاڭدايتىندار بارعان سايىن مولايدى. سوندىقتان ءبىرسىپىرا ادامدار جۇڭگوعا ساۋدا سايىسىن جاريالاپ، جۇڭگونىڭ مەملەكەت جەتەكشىلىك ۇلگىسىندەگى قولدانعان ادىلەتسىز ساۋدا مەن كاسىپ ساياساتىن جازالاپ، ەسكەرتۋ بەرۋ كەرەك دەپ قارايدى. سىزشە، قانداي شارالار ارقىلى ا ق ش - تى الاڭداۋدان ارىلتىپ، ساۋدا سايىسىنان ساقتانۋعا بولادى؟ ءسىز اۋپىرىممەن ارەڭ تۇرعان حاۋىپتى تىلدەسۋ ارقىلى شەشۋگە بولادى دەپ قارايسىز با؟ ەگەر ساۋدا سايىسىن جۇرگىزسە، جۇڭگو نە ىستەيدى؟ ايتالىق، جۇڭگو قيساپسىز شەتەل اقشاسى زاپاسى مەن وزىندەگى ا ق ش زايومىن ىستەتۋدى ويلاستىرا ما؟
لي كىچياڭ: جاقىنعى ءبىر مەزگىلدەن بەرى جۇڭگو مەن ا ق ش ساۋدا سايىسىن جۇرگىزەدى دەگەن داقپىرت ءبىرشاما كوپ بولدى، الايدا، مەنىڭشە، جۇڭگو مەن ا ق ش - تىڭ ساۋدا سايىسىن جۇرگىزۋى ەكى جاققا دا ءتيىمسىز، ەكى جاق تا جەڭىلىس تابادى. ەگەر «سايىس» دەگەن ءسوز ارقىلى ساۋدانى بەينەلەسەك، بۇل ساۋدا پرينسيبىنە دە قايشى. ويتكەنى ساۋدادا كەڭەسۋ، كەلىسسوز، تىلدەسۋ ارقىلى تالاس - تارتىستى شەشۋگە بولادى. مەن ەكى جاقتىڭ ۇستامدى بولۋىن، البىرتتىق ىستەمەۋىن، ساۋدا سايىسىن جۇرگىزۋدەن ساقتانۋىن ءۇمىت ەتەمىن.
بىلتىر جۇڭگو مەن ا ق ش - تىڭ ساۋدا كولەمى 580 ميلليارد دوللاردان استى، بۇعان بازاردىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزدىك، مۇنى ساۋدا قاعيداسى بويىنشا ىلگەرىلەتتىك، بولماسا مۇنداي تابىسقا جەتۋىمىز مۇمكىن ەمەس ەدى. ءبىز ارينە ءبىرشاما زور ساۋدا قىزىل سيفىرىن كورۋدى قالامايمىز، بۇل تەك ا ق ش - قا عانا قاراتىلعان ەمەس. ءبىز ساۋدانىڭ جالپى تۇلعالىق تەپە - تەڭدىگىن ءۇمىت ەتەمىز، ويتپەگەندە ىنتىماقتاستىعىمىزدىڭ باياندى بولۋى قيىنعا سوعادى.
الگىندە مەن جۇڭگونىڭ قىزمەت كورسەتۋ كاسىبى، جاساۋ كاسىبى، تاۋار سياقتى سالالارداعى ەسىك اشۋدى ءۇرتىس كەڭەيتۋدەگى ناقتى شارالارىن ايتىپ ءوتتىم. ا ق ش جاق كاسىپورىندارىنىڭ وسى ورايدى يگەرۋىنە بولادى. الايدا ءبىز دە ا ق ش جاقتىڭ جۇڭگوعا قاراتقان جوعارى تەحنيكالى، جوعارى قوسىمشا قۇندى ونىمدەردى ەكسپورت ەتۋىن كەڭەيتۋىن ءۇمىت ەتەمىز. ءبىز ءبىلىم مەنشىگى ۇقىعىن قاتاڭ قورعايمىز. ا ق ش جاقتىڭ دا جۇڭگو - ا ق ش ساۋدا تەپە - تەڭدىگىن ساقتايتىن اسىلدان ايرىلىپ قالماۋىن ءۇمىت ەتەمىز، ويتپەگەندە اقشا تابۋ ورايىنان ايرىلادى.
جۇڭگودا وراسان قوماقتى شەتەل اقشاسى قورى بار. شەتەل اقشاسى قورىن قولدانىپ قارجى قوسقاندا، ءبىز ەجەلدەن بازار زاڭدىلىعى بويىنشا كوپ نەگىزدەنۋدى، بازارلانۋدى جۇرگىزىپ كەلەمىز، ونىڭ ۇستىنە جۇڭگو − جاۋاپكەرلىك ارقالايتىن ۇزاق ۋاقىتتىق قارجى قوسۋشى. جۇڭگو - ا ق ش قاتىناسى دامۋ جولىنداعى ەڭ ۇلكەن ەل مەن ەڭ ۇلكەن دامىعان ەل اراسىنداعى قاتىناس، ەكى ەل ەكونوميكاسىنىڭ ءبىرىن - ءبىرى تولىقتاۋ سيپاتى كۇشتى. جۇڭگو - ا ق ش قاتىناسىنىڭ ورنىقتى دامۋى ەكى ەلگە دە، دۇنيە جۇزىنە دە ءتيىمدى. مەنىڭشە، جۇڭگونىڭ دامۋى جونىندەگى ءىشىنارا الاڭداۋلاردىڭ بارلىعى باسى ارتىق شارۋا.
جۇڭگو اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: ءبىز الدىڭعى مەزگىلدە جۇڭگونىڭ قاتىستى تاراۋلارىنىڭ قامسىزداندىرۋ، فينانس تەكتەس ءىشىنارا كاسىپورىندارعا ماجبۇرلەۋ شاراسىن قولدانعانىن بايقادىق. مۇنداي شارالاردىڭ ءۇرتىس اتقارىلاتىن - اتقارىلمايتىندىعى تۋرالى نەدەر ەدىڭىز؟ سونداي - اق بۇل جۇڭگودا جاڭا حاۋىپ - قاتەردىڭ جالعاسىپ جاتقاندىعىن بەينەلەي مە، جۇڭگودا جۇيەلىك فينانس حاۋىپ - قاتەر تۋىلۋدىڭ مۇمكىندىگى بار ما - جوق پا؟
لي كىچياڭ: مەن بىلاي دەپ جاۋاپكەرشىلىكپەن ايتا الامىن: جۇيەلىك فينانس حاۋىپ - قاتەرىنەن ساقتانۋعا جۇڭگونىڭ كۇشى قاپتال جەتەدى ءارى جۇيەلىك فينانس حاۋىپ - قاتەرى تۋىلمايدى. ويتكەنى جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزى جاقسى، فينانس اينالىمى دا ورنىقتى. ارينە، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ جالپى مولشەرى 80 تريلليون يۋاننان استى، بانكەنىڭ مال - مۇلكى 250 تريلليون يۋان بولدى، سىزشە، مۇندا حاۋىپ - قاتەر جوق پا، ول مۇمكىن ەمەس. بۇلت ۇيىرىلسە جاڭبىر جاۋادى، بايتەرەك جەل شاقىرادى دەيتىن ءسوز بار. ەسىمدە قالۋىنشا، مەن وسى ارادا وتكەندە بانكە كاپيتالىنىڭ جەتكىلىكتى مولشەرى مەن زاپاس قامتىم مولشەرى حالىقارالىق ولشەمنەن ءبىرشاما جوعارى ەكەندىگىن ايتقان بولاتىنمىن. مەن وسى ارادا تاعى دا مىنانى ايتقىم كەلەدى: قازىر ءبىزدىڭ ساۋدا بانكەلەرىمىزدىڭ زاڭدا بەلگىلەنگەن امانات زاپاس قور مولشەرى %15اينالاسىندا، مۇنى دا 20 تريلليون دايىندىق قور ساقتاعانمەن بارابار نەمەسە حاۋىپ - قاتەر دايىندىق قورى دەپ اتاساق تا بولادى.
بيىل ءبىز قىزىل سيفر مولشەرىن ىرىقتى تۇردە تومەندەتتىك، مۇنداعى سەبەپ بىلتىر جۇڭگونىڭ ەكونوميكاسى ورنىقتىلىق بارىسىندا جاقسارىپ، قازىنالىق ارتىق كىرىس مەجەدەن استى. تەك ورتالىق قازىنانىڭ ءوزىنىڭ ارتقان كىرىسى 250 ميلليارد يۋاننان استى، ءبىز ونى پايدالانباي بيىلعا قويىپ قويدىق. ونىڭ ۇستىنە بيىلعى الدىڭعى 2 ايداعى قازىنالىق كىرىس تاعى دا ەكى ورىندى ساندا ارتتى، بىزدە بيىلعى تۇتاس جىلدىق ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ نەگىزگى نىساناسى مەن كەلەشەك دامۋ مەجەسىن جۇزەگە اسىرۋعا نىق سەنىم بار، سوندىقتان قىزىل سيفر مولشەرىن ءالى دە وسى بەتالىس بويىنشا تومەندەتۋگە قۇلشىنامىز. ارينە، قىزىل سيفر مولشەرىن تومەندەتۋ بەلسەندى قازىنا ساياساتى بەتالىسىن وزگەرتۋ دەگەندىك ەمەس. ءبىزدىڭ بيىلعى قازىنالىق شىعىسىمىز بىلتىرعى قازىنالىق شىعىسىمىزدان اسىپ كەتتى، اسقان مولشەر دە از ەمەس. ءبىزدىڭ قىزىل سيفردى تومەندەتۋىمىز سەنىم بولعاندىعىنىڭ بەينەسى ءارى حالىقاراداعى تۇراقسىز فاكتورلاردىڭ مولايۋىنا، ەل ىشىندە تۋىلاتىن كەيبىر جاڭا حاۋىپ - قاتەرلەرگە توتەپ بەرۋگە جاسالعان دايىندىق.
ارينە، فينانس سالاسىندا كەيبىر زاڭعا، بەلگىلەمەگە قايشى ارەكەتتەر نەمەسە باقىلاۋ - باسقارۋدان تايساقتاۋ ارەكەتتەرى دە ماسەلە تۋدىرۋدا. جۋىردا مۇنداي جايتتى ءبىزدىڭ باقىلاۋ - باسقارۋ تاراۋلارىمىز ىرىقتىلىقپەن ىسكە كىرىسىپ، باتىل ءبىر جاقتى ەتتى، مۇنداعى ماقسات وسىنداي جۇلدىزعاقتاعان حاۋىپ - قاتەرلەردى اۋا جايدىرماۋ ءۇشىن، ارشۋعا ءتيىستى جارانى ارشۋ كەرەك. ويتپەگەندە ءمورالدىق قاتەر تۋىلادى. ءبىر جاقتى ەتۋ بارىسىندا تۇتىنۋشىلاردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋعا، تاجىريبە توپتاۋعا دا ءمان بەردىك. مۇنان كەيىن وسى سياقتى ماسەلەلەر تۋىلسا، ءبىز تاعى دا باتىل ءبىر جاقتى ەتەمىز.
وسى رەت قۇرىلىمدارعا رەفورما جاساعاندا بانكە سالاسىن باقىلاۋ - باسقارۋ كوميتەتى مەن جۇڭگو قامسىزداندىرۋدى باقىلاۋ - باسقارۋ كوميتەتىن بىرىكتىرۋدەگى سەبەپ تە باقىلاۋ - باسقارۋدان تايساقتاۋ ارەكەتى تۋىلۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن. ارينە، تاعى ءبىر كونە ماسەلە − زاڭسىز قارجى جيۋ، ۇكىمەت بۇعان سوققى بەرۋ تەبىنىن ساقتايدى. مۇندا ايتايىن دەگەنىم، قارجى قوسۋشىلار زاڭسىز قارجى جيۋشىلاردىڭ «بامبۋك شارباقپەن دە سۋ تاسۋعا بولادى» دەيتىن ەرتەگىسىنە استە سەنبەۋ كەرەك.
بۇگىنگى رەسەي حالىقارالىق حابار اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: 22 جىلدىڭ الدىندا مەن سىزگە جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ەكونوميكا، ساۋدا ىنتىماقتاستىعى جونىندە سۇراۋ قويعان ەدىم. 22 جىل ءوتتى، بىرەۋلەر ءالى دە جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ قاتىناسىندا ساياسي جاعى ىستىق، ەكونوميكا جاعى سالقىن دەسۋدە. رەسەي جاقىندا زۇڭتۇڭ سايلاۋىن وتكىزدى، ەندى جاڭا ۇكىمەت ۇيىمداسادى. ءسىز دە جاڭادان مىندەتكە وتىرعان جۇڭگو زۇڭليى رەتىندە، جاڭا كەزەك رەسەي ۇكىمەتىنىڭ قانداي قيمىلدار ارقىلى جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ەكونوميكا، ساۋدا ىنتىماقتاستىعىن جاقسارتۋىن ءۇمىت ەتەسىز؟ سونىمەن بىرگە، جۇڭگو ۇكىمەتى قانداي شارالار قولدانباق؟ مۇنان سىرت، ءسىز رەسەيگە قاراتا قانداي ساياسي سيگنال تاراتاسىز؟
لي كىچياڭ: 3 - ايدىڭ 199 - كۇنى تۇستەن كەيىن ءتوراعا شي جينپيڭ پۋتين زۇڭتۇڭمەن تەلەفوندا سويلەستى، ءتوراعا شي جينپيڭ پۋتيننىڭ قايتالاي زۇڭتۇڭ بولىپ سايلانعانىن قۇتتىقتادى.
ءسىز جاڭا تىلگە العان جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ەكونوميكا، ساۋدا قاتىناسى الدىڭعى بىرنەشە جىلدا «تولقىمالى» بولدى، مۇنى دۇنيە ءجۇزى ساۋدا جاعدايىنىڭ وزگەرىسى، حالىقارالىق نەگىزگى ونىمدەر باعاسىنىڭ تومەندەۋى سياقتى وبيەكتيۆ سەبەپتەر تۋدىرعان. بىلتىر جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ەكونوميكا، ساۋدا قاتىناسىندا جاڭا دامۋشىلىقتار بولدى، ساۋدا كولەمى %20تەن استامعا ارتتى. قازىر جۇڭگو - رەسەي سىندى ەكى ءىرى ەكونوميكالىق تۇلعانىڭ جىلدىق ساۋدا كولەمى 80 ميلليارد دوللاردان اسادى، مەنىڭشە، تاعى دا زور كومەسكى كۇش بار. ءبىز جاڭالىق اشۋ مەحانيزمى ارقىلى كومەسكى كۇشتى ارشىپ، 100 ميلليارد دوللارلىق نىساناعا قاراي ىلگەرىلەۋىمىزگە ابدەن بولادى. رەسەي حالقىنا قانداي سيگنال تاراتاسىڭ دەگەنگە كەلسەك: جۇڭگو مەن رەسەي ەڭ ۇلكەن كورشىلەس ەلدەر، جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ جان - جاقتى ستراتەگيالىق ىنتىماقتاستىق سەرىكتەستىك قاتىناسىنىڭ ورنىقتى دامۋى ەكى جاققا دا، دۇنيە جۇزىنە دە ءتيىمدى دەگىم كەلەدى.
تايۋان دۇڭسىن تەلەۆيزياسىنىڭ ءتىلشىسى: جۋىرداعى جىلداردان بەرى ءتۇرلى سەبەپتەردەن ەكى جاعالاۋ قاتىناسى قاتاڭ سىناقتارعا تولى بولىپ، ادامدى ۋايىمعا سالعانىن بىلەمىز، مەنىڭ سۇرايىن دەگەنىم وسىنداي جاعداي الدىندا، ۇلى قۇرلىق مۇنان كەيىن ەكى جاعالاۋ قاتىناسىنىڭ بەيبىت دامۋىن قالاي قورعايدى؟ سونداي - اق ەكى جاعالاۋ باۋىرلاستارىنىڭ ىرىسىن قالاي قورعايدى؟
لي كىچياڭ: ەكى جاعالاۋدىڭ بەيبىت دامۋىن ساقتاۋ − ەكى جاعالاۋ حالقى ىرىسىنىڭ تياناعى، ءبىز وسى جولمەن باتىل جۇرەمىز. ءبىز تايۋاندىق باۋىرلاستاردى ۇلى قۇرلىققا كەلىپ قىزمەت ىستەگەندە، وقىعاندا، تۇرمىس كەشىرگەندە تەڭ مامىلەدەن قالاي يگىلىكتەندىرۋ كەرەكتىگى جونىندە ويلانىپ كەلەمىز، ويتكەنى ءبىز ءبىر شاڭىراقتىڭ ادامدارىمىز. ءبىز ءبىر جۇڭگوعا تاۋەلدى بولعاندىعىمىز ءۇشىن، ءارقانداي «تايۋان تاۋەلسىزدىگى» نيەتىنە، دارىپتەمەسىنە جانە ارەكەتىنە جول قويا المايمىز ءارى شەتەل كۇشتەرىنىڭ «تايۋان كوزىرىن» جەلەۋ ەتۋىنە دە جول قويا المايمىز، بۇلار ەكى جاعالاۋداعى باۋىرلاستارعا، ەكى جاعالاۋ قاتىناسىنا قيىنشىلىق تۋدىرادى. ءبىز ءبىر جۇڭگو پرينسيبىىن ايگىلەگەن «92 - جىلعى ورتاق تانىمدى» مويىندايتىن تايۋاندىق ساياسي پارتيالارمەن، توپتارمەن تىلدەسىپ، كەڭەسىپ، ەكى جاعالاۋ باۋىرلاستارى كوڭىل بولگەن ماسەلەلەردى بىرگە اقىلداسىپ شەشىپ، ەكى جاعالاۋ قاتىناسىنىڭ بەيبىت دامۋىن قورعاپ، ەڭ سوڭىندا وتاننىڭ بەيبىت بىرلىككە كەلۋىن جۇزەگە اسىرۋدى قالايمىز. بۇل ۇلت مۇراتىنىڭ تياناعى.
ساۋلە گازەتىنىڭ ءتىلشىسى: جۋىرداعى جىلداردان بەرى، ەلىمىزدىڭ ەمدەۋ، ءدارى - دارمەك، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءتۇزىلىسى رەفورماسى كەيبىر تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىكتەرگە قول جەتكىزگەنىمەن، ءبىر سالماقتى اۋرۋ ءبىر وتباسىن تۇرالاتىپ كەتەتىن قۇبىلىس ءالى دە كوپتەپ تۋىلۋدا. مەنىڭ سۇرايىن دەگەنىم، جاڭا كەزەك ۇكىمەت بۇقارانىڭ اۋرۋ سەبەبىنەن كەدەيلەسۋ ماسەلەسىن شەشۋ جاعىندا قانداي جاڭا شارالاردى جولعا قويماقشى؟
لي كىچياڭ: وتكەن بىرنەشە جىلدا ءبىز كوپ قۇلشىنىس جاسادىق، نەگىزگى ەمدەلۋدى قامسىزاندىرۋ ءتۇزىمىن بۇرىنعى نەگىزدە كەمەلدەندىرىپ، دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن ەمدەلۋدى قامسىزداندىرۋ تورىن قۇردىق، بۇل بارلىق ادامنىڭ ۇساق - تۇيەك سىرقاتتى ەمدەتە الۋىنا، سالماقتى اۋرۋلارىن ەمدەتۋگە باتىلدىق ەتۋگە مۇمكىندىك جاراتۋ ءۇشىن. دەسە دە، سونىمەن بىرگە، شىنىندا، كەيبىر قيىنشىلىعى بار وتباسىلاردىڭ سالماقتى اۋرۋلاردى ەمدەتۋى قيىن بولىپ وتىرعانىن دا سەزىنەمىز. سەن جاڭا ايتقان ماسەلە تەك قيىنشىلىعى بار وتباسىلاردا عانا ەمەس، تاعى دا كەيبىر ساپالى ەمدەۋ بايلىعىنان يگىلىكتەنە المايتىن وتباسىلاردا دا ساقتالعان ماسەلە، مۇنى جاڭا مەديالاردا ۇنەمى حابارلاپ كەلەدى.
جۇڭگو وتە ۇلكەن، بىزدە ءالى 30 ميلليوننان استام كەدەي بار. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدان قامال الۋعا وسكەلەڭ ءمان بەرىپ، وسى قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە جەتۋ جونىندە تۇتاس قوعامعا ۋادە بەردى. كەدەيلەردىڭ اراسىندا كوپتەگەن ادامدار سالماقتى اۋرۋ سەبەبىنەن كەدەيلەسكەن نەمەسە سالماقتى اۋرۋ سەبەبىنەن قايتا كەدەيلەسكەن. سوندىقتان، ءبىز نەگىزگى ەمدەلۋدى قامسىزداندىرۋدى بەكەمدەۋ نەگىزىندە سالماقتى اۋرۋلاردى ەمدەۋ ماسەلەسىن ءتۇيىن ەتىپ يگەرەمىز. جۋىرداعى بىرنەشە جىلدا ءبىز تۇزىلىستە جاڭالىق اشىپ، نەگىزگى ەمدەلۋدى قامسىزداندىرۋ مەن ساۋدالىق قامسىزداندىرۋدى ۇشتاستىرىپ، «ۇلكەن ساندى ەرەجەنى» قولدانىپ، قاراجات ەففەكتىن ۇلعايتىپ، ءتىپتى دە كوپ ادامدى سالماقتى اۋرۋلاردى ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنان يگىلىكتەندىردىك، بىلتىر 17 ميلليوننان استام ادام وسىنىڭ يگىلىگىن كوردى.
بيىل ءبىز وسى جاعىنداعى تەبىندى ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، ورتالىق قازىنانىڭ نەگىزگى ەمدەلۋدى قامسىزدانداندىرۋعا قاراتقان كوبەيتىلگەن جاردەم قاراجاتىنىڭ تەڭ جارتىسىن سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋىنا پايدالانىپ، از دەگەندە، 20 ميلليوننان استام ادامدى سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋدىڭ كومەگىنەن يگىلىكتەندىرەمىز، ونىڭ ۇستىنە سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋىنا جاتاتىن اۋرۋ تۇرلەرىنىڭ كولەمىن كەڭەيتتىك. سونىمەن بىرگە، «ينتەرنەت + ەمدەۋ»، وڭىرلىك ەمدەۋ بىرلەسپە تۇلعاسى سياقتىلاردى دامىتۋ ارقىلى ساپالى ەمدەۋ بايلىعىن تومەنگە ءتۇسىرىپ، ءتىپتى دە كوپ سالماقتى اۋرۋ ناۋقاستارىن ساپالى ەمدەۋ بايلىعى بويىنشا قىزمەت كورسەتۋدەن يگىلىكتەندىرەمىز.
بيىل كوكتەم مەرەكەسىنىڭ الدىندا جەرگىلىكتى ورىندارعا بارىپ قىزمەت تەكسەرگەندە، ءبىر كەدەي وتباسىنا جول - جونەكەي باس سۇقتىم، ۇيدەگى قاريانىڭ ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى كارتچكاسى بولا تۇرا، اۋرۋىن ەمدەتۋگە باتىلدىق ەتە الماي وتىرىپتى. بۇل جاعداي كۇنى بۇگىنگە دەيىن ويىمنان كەتپەيدى. اۋرۋدىڭ كەلگەنى جەلكەڭنەن تاۋ باسقانمەن تەڭ دەگەندى ۇنەمى ايتامىز، ءبىز سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋى سياقتى كوپ ءتۇرلى تۇزىمدەر ارقىلى ءبىر ادام اۋىرسا، ءبىر وتباسى تۇرالايتىن جاعدايدى بولدىرمايمىز.
جاپونيا توكيو راديو سەرىكتەستىگىنىڭ ءتىلشىسى: بيىل «جۇڭگو - جاپونيا بەيبىتشىلىك دوستىق شارتى» جاسالعانىنىڭ 40 جىلدىعى. ءسىز 1 - ايدا ساپارلاي كەلگەن جاپونيانىڭ سىرتقى ىستەر ءۋازىرى كاۋانو تارومەن كەزدەسكەندە جۇڭگو - جاپونيا قاتىناسى «بىردە ىستىق، بىردە سۋىق» دەگەن ەدىڭىز. ءسىز ەكى جاق تاعى قانداي شارالاردى جولعا قويىپ، ەكى ەل قاتىناسىن شىن مانىندە قايتا جانداندىرۋ كەرەك دەپ قارايسىز؟ ءسىز جاپونيا جاقتىڭ ۇسىنىسىن قابىلداپ، بيىلعى جۇڭگو - جاپونيا - كورەيا باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋىمەن بىرلەستىرىپ، جاپونياعا تۇڭعىش رەت رەسمي ساپارلاي بارىپ، جۇڭگو مەن جاپونيا باسشىلارىنىڭ ءوزارا ساپارلاۋىن باستاۋدى ويلاستىرىپ وتىرسىز با؟
لي كىچياڭ: ءبىراز ۋاقىتتان بەرى جۇڭگو مەن جاپونيانىڭ قاتىناسىندا جاقسارۋ جاعدايى جارىققا شىقتى، باس ءۋازىر شىنزو ابە مەنى جاپونياعا ساپارلاۋعا كوپ رەت ۇسىنىس ەتتى. مەن جۇڭگو - جاپونيا قاتىناسى ءۇرتىس جاقسارۋ اۋقىمىن ساقتاعان جاعدايدا، بيىل الدىڭعى جارىم جىلدا جۇڭگو - جاپونيا - كورەيا باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋىمەن بىرلەستىرىپ جاپونياعا رەسمي ساپارلاۋدى بەلسەندىلىكپەن ويلاستىرامىن.
مەنىڭشە، جۇڭگو - جاپونيا قاتىناسىنىڭ جاقسارۋى اۋقىمدى عانا قاجەت ەتىپ قالماستان، ونان دا ماڭىزدىسى، كورەگەندىك پەن تۇراقتىلىقتى قاجەت ەتەدى. جۇڭگو - جاپونيا ەلدەرى باسشىلارىنىڭ ءوزارا ساپارلاۋى جۇڭگو - جاپونيا قاتىناسىنىڭ قالىپتى ارناعا قايتا ورالۋىنا ءتيىمدى، الايدا، ونان دا ماڭىزدىسى، جۇڭگو - جاپونيا قاتىناسىنىڭ نەگىزىن بەكەمدەۋ كەرەك. ءبىز «ساۋدا ساقال سيپاعانشا» دەگەنگە باسپاۋىمىز، جۇڭگو - جاپونيا قاتىناسىن ۇزدىكسىز جاقسارتۋىمىز كەرەك. بيىل «جۇڭگو - جاپونيا بەيبىتشىلىك دوستىق شارتى» جاسالعانىنىڭ 40 جىلدىعى، «جۇڭگو - جاپونيا بەيبىتشىلىك دوستىق شارتى» سياقتى جۇڭگو مەن جاپونيا اراسىنداعى 4 ساياسي حۇجاتتىڭ رۋحى مەن ورتاق تانىمىنا بويسۇنۋ جانە تاباندى بولۋ كەرەك. ەگەر ەكى ەل قاتىناسىندا قازىر «جىلىمىق كوكتەم» تۋىلدى دەسەك، «بىردە ىستىق، بىردە سۋىق» بولۋدان ساقتانىپ، جۇڭگو - جاپونيا قاتىناسىن ۇزدىكسىز ورنىقتى بەتالىستا دامىتۋ كەرەك. ءبىز جاپونيادان بۇل جاعىندا ءۇمىت كۇتەمىز.
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: بەرتىنگى بىرنەشە جىلدا «ينتەرنەت +» مەن ەكونوميكانىڭ دامۋشىلىقتارىنان تەڭ يگىلىكتەنۋ سەرپىنى ەرەكشە كۇشەيدى، ايتسە دە كەيبىر ماسەلەلەر دە جارىققا شىقتى، الداعى دامۋ جولىندا كەيبىر كەدەرگىلەر كەزىگۋى مۇمكىن. زۇڭلي بۇعان قالاي قارايسىز؟ بولاشاقتا ۇكىمەت «ينتەرنەت +»دى ىلگەرىلەتۋ جونىندە قانداي جاڭا شارا اتقارادى؟
لي كىچياڭ: ەگەر جۇڭگونىڭ ەكونوميكاسى سىندى الىپ كەمەنى وسى بىرنەشە جىلدا ورنىقتى قاداممەن ۇدەرە العا تارتتى دەسەك، وندا مۇنداعى ءبىر ماڭىزدى سەبەپ − دۇنيە ءجۇزى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسىنىڭ جاڭا كەزەكتى تولقىنىندا «ينتەرنەت +» دەگەن جەلكەندى ءساتتى تۇردە جايدى، بۇل جاڭا قوزعاۋشى قۋاتتاردى تۋىنداتتى. وسى بىرنەشە جىلدا ءبىز ۇكىمەتتىڭ فۋنكتسياسىنا بۇرىلىس جاساۋدى ىلگەرىلەتىپ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىگىن كۇشەيتىپ، تۇتىنۋدىڭ دامۋداعى نەگىزگى قوزعاۋشى كۇش بولۋىن جەبەپ، ەكونوميكالىق قۇرىلىمدا تەرەڭ وزگەرىستەر تۋدىرىق. وسىنىڭ بارلىعى ءوزارا بايلانىستى بولعاندىقتان، جۇڭگو ەكونوميكاسى «قاتتى قونۋدان» ءونىمدى تۇردە ساقتاندى. وتكەن بىرنەشە جىلدا «قاتتى قونۋعا» قاتىستى سوزدەردىڭ ۇزىلمەگەنى جۇرتقا ايان. قازىر ەكونوميكا ورنىقتىلىق بارىسىندا جاقساردى، الگىندە ايتقان جاڭا قوزعاۋشى قۋات سياقتىلار وسى جاقتارداى ماڭىزدى رول اتقاردى.
«ينتەرنەت +» جاڭا قوزعاۋشى قۋاتتار قوسۋمەن قاتار، ول ەكونوميكادان تەڭ يگىلىكتەنۋدەگى ەڭ ۇلكەن تۇعىرعا اينالىپ، كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى جۇمىلىپ جاڭالىق اشۋ ءۇشىن كەڭ ءورىس ازىرلەدى، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتتى جانە حالىقتىڭ تۇرمىسىنا تەرەڭ وزگەرىستەر اكەلدى، عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىنىڭ، كاسىپورىنشىلاردىڭ قابىلەتىن ايگىلەيتىن ورايلاردى دا اناعۇرلىم كوبەيتتى، سان ميلليونداعان قاراپايىم بۇقارا اقىل - پاراساتىن ساۋلەلەندىرىپ، وزدەرىنىڭ وزگەشە قۇنىن بەينەلەدى.
ارينە، جاڭا نارسە رەتىندە، «ينتەرنەت +»دىڭ دا تۇرلىشە ماسەلەلەرى بار، مۇنداعى شەشۋشى ءتۇيىن پايدالىلارىنا بەيىمدەلىپ، زياندىلارىنان اۋلاق بولىپ، قامتىمدى دا قۇنتتى باقىلاۋ - باسقارۋ ءتاسىلىن قولدانۋ. «ينتەرنەت +»عا كەلسەك، ماسەلەدەن قورقىپ، اۋرەشىلىكتەن قاشىپ، ماسەلە بايقالسا بولدى ونى تۇيىققا تىرەۋگە بولمايدى؛ «ينتەرنەت +»دان پايدالانىپ، الدامكوستىك ىستەۋگە، «ينتەرنەت +»دىڭ بەدەلىنە نۇقسان جەتكىزۋگە، «ينتەرنەت +»دى قارالاۋعا بولمايدى. مۇنى ەكى جاقتان دەن قويا قورعاۋىمىز كەرەك. كەلەسى قادامدا ءبىز تاعى «ينتەرنەت +»دى ىلگەرىلەتەتىن كوپتەگەن جاڭا شارا قولدانامىز، ماسەلەن، كەيبىر «ينتەرنەت +» كاسىپورىندارى بۇرىن جارناسىن ۇنەمى شەتەلدە بازارعا شىعاراتىن، قازىر ءبىز قاتىستى تاراۋلاردان ەلىمىز ىشىندە بازارعا شىعارۋ ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋدى تالاپ ەتتىك، ولاردىڭ A جارناعا ورالۋىن قارسى الامىز، سونىمەن قاتار ەلىمىزدە جاڭالىق اشاتىن، شارۋاشىلىق قۇراتىن كاسىپورىنداردىڭ جارناسىن بازارعا شىعارۋىنا اناعۇرلىم ءتيىمدى، زاڭ بەلگىلەمەلەرگە ۇيلەسەتىن شارت - جاعداي ازىرلەيمىز. «ينتەرنەت +»دى ىلگەرىلەتۋ ارقىلى «زەردە +»دىڭ كولەمىن كەڭەيتىپ، مۇنى ەمدەۋ، وقۋ - اعارتۋ، ۇكىمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ سياقتىلارمەن ۇشتاستىرىپ، سيفرلى ەكونوميكانىڭ، تەڭ يگىلىكتەنەتىن ەكونوميكانىڭ العا دامۋىنىڭ ءارى تەز، ءارى اقاۋسىز بولۋىن ىلگەرىلەتەمىز. ارينە، دامۋدى قالاي ىلگەرىلەتۋ دامۋدىڭ زاڭدىلعىنا ۇيلەسۋ كەرەك. سونىمەن قاتار ءداستۇرلى يدەيانىڭ وي - تولعامىمىزعا تۇساۋ بولۋىنان مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا ساقتانۋىمىز كەرەك.
شياڭگاڭ سامۇرىق جاساندى سەرىك تەلەۆيزياسىنىڭ ءتىلشىسى: ءسىز بيىل جاساعان ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا اۋىزعا العان گۋاڭدۇڭ - شياڭگاڭ - اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونىن قۇرىپ، شياڭگاڭ مەن اۋمىننىڭ مەملەكەتتىڭ دامۋ جالپى جاعدايىمەن توعىسۋىن قولداپ، ىشكى ولكەلەر مەن شياڭگاڭ - اۋمىننىڭ ءوزارا تيىمدىلىك جاساسىپ، سەلبەسۋىن جاپپاي ىلگەرىلەتۋ دەگەن سوزدەرگە نازار اۋداردىق. ايتسە دە شياڭگاڭنىڭ دا الاڭداپ وتىرعان تۇستارى بار، وسى سەبەپتى شياڭگاڭ ءوز ەرەكشەلىگى مەن ورنىنان ايرىلىپ قالا ما - جوق پا؟ «ءبىر ەل، ەكى ءتۇزىمنىڭ» تياناقتاندىرىلۋىنا ىقپال جاساي ما - جوق پا؟ اۋەلى «ەكى ءتۇزىمنىڭ» شەك - شەكاراسىن كۇڭگىرتتەندىرە مە - جوق پا؟ دەپ الاڭدايدى، بۇعان قالاي قارايسىز؟
لي كىچياڭ: ءبىز گۋاڭدۇڭ - شياڭگاڭ - اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونىن قۇرامىز، ونى الەمدىك دەڭگەيدەگى شىعاناق رايونى ەتىپ قۇرىپ شىعامىز، مۇنداعى ماڭىزدى سەبەپ − وسى 33 جەردىڭ دە وزىنە ءتان ەرەكشە باسىمدىعى بار، ءبىر - ءبىرىن تولىقتاي الادى، ويتپەگەندە الەمدىك باسەكەلىك قۋاتقا يە ۇلكەن شىعاناق رايونىن قۇرۋدان اۋىز اشۋ مۇمكىن ەمەس. قازىر ۇلكەن شىعاناق رايوننىڭ جوبا جوسپارى جاسالۋدا، تاياۋ ارادا العا قويىلىپ، اتقارىلادى، شياڭگاڭ مەن اۋمىن تۇرعىندارى ىشكى ولكەلەرگە، اسىرەسە، گۋاڭدۇڭعا كەلىپ قىزمەت ىستەسە، تۇرمىس كەشىرسە، تۇرعىن ءۇي، وقۋ - اعارتۋ، قاتىناس سياقتى كوپتەگەن جاقتاردا بىرتىندەپ ۇقساس مامىلەدەن يگىلىكتەنەدى. مەملەكەتىمىزدىڭ دامۋ ورايىنان شياڭگاڭدىق، اۋمىندىق باۋىرلاستاردىڭ دا يگىلىكتەنۋىنە پەيىلمىز. تايۋاندىق باۋىرلاستاردىڭ دا ۇلى قۇرلىقتىڭ دامۋ ورايلارىنان يگىلىكتەنۋىن ءۇمىت ەتەمىز.
شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ مەملەكەتتىڭ دامۋ جالپى جاعدايىمەن توعىسۋىنا كەلسەك، ءبىز، ارينە «ءبىر ەل، ەكى ءتۇزىم»، «شياڭگاڭدى شياڭگاڭدىقتار باسقارۋ»، «اۋمىندى اۋمىندىقتار باسقارۋ»، وسكەلەڭ اۆتونوميا بولۋ باعىتىنا تاباندى بولامىز. ءبىزدىڭ باسقا ەلدەرمەن بىرگە دامىپ، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋىمىزگە بولادى ەكەن، وندا ىشكى وڭىرلەر مەن شياڭگاڭ، اۋمىن ءبىر مەملەكەت قاراستىلىعىندا بولا تۇرا، «ءبىر ەل، ەكى ءتۇزىم جاعدايىندا» ءوز باسىمدىعىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، باسىمدىقتارى ارقىلى ءبىرىن - ءبىرى تولىقتاپ، جاڭا ارتۋ ۇيەكتەرىن قالىپتاستىرۋىنا نەگە بولماسقا؟!
جۇڭگو حالىقارالىق راديو ستانسياسىنىڭ ءتىلشىسى: جۇڭگونىڭ قازىر دەموگرافيالىق قارتايۋ قوعامىنا وتكەنى بارلىعىمىزعا ايان. الايدا، زەينەتكەرلەردى قامداۋى جەتەرسىز، ساپاسى تومەن، ونىڭ ۇستىنە كوپتەگەن ادامداردىڭ قارتايعاندا كۇتىنە الماۋ ماسەلەسى ورىن تەۋىپ وتىر. مۇنان سىرت، ءمالىم ءبىر ولكەدە بىلتىر زەينەتاقى تاراتا الماۋ قۇبىلىسى جارىققا شىققانىن بايقاپ وتىرمىز. ءبىرسىپىرا جۇرت باسقا ولكەلەر دە ولاردىڭ كەبىن كيە مە دەپ الاڭداۋدا. بۇل ماسەلەگە قالاي توتەپ بەرۋ كەرەك؟ 200 ميلليوننان استام ادامنىڭ زەينەتكەرلىك ماسەلەسىن قالاي شەشۋ كەرەك؟
لي كىچياڭ: تاماق ۋاقىتى دا بولىپ قالىپتى. ءسىز تاماققا قاتىستى ماسەلەنى سۇراعان ەكەنسىز. زەينەتاقىنى تولىعىمەن تاراتۋعا، ءوز ۋاعىندا بەرۋگە كەپىلدىك ەتۋ − بۇل ءبىزدىڭ، ءسوز جوق، ورىنداۋعا ءتيىستى ءىسىمىز. راسىندا، ءىشىنارا ولكەلەردە بىلتىر زەينەتاقى كىرىسى شىعىسىنا جەتپەي قالدى. بايىرعى ونەركاسىپ بازالارىندا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەنىمدە، اسىرەسە، بيىل ەكى ماجىلىسكە قاتىناسقان ۇيىرمەلەردىڭ تالقىسىندا بولعانىمدا زەينەتاقىنى دەر كەزىندە تولىعىمەن تاراتا الدىڭدار ما - جوق پا؟ دەگەندى ەڭ الدىمەن سۇرادىم، ءىشىنارا ولكەلەردىڭ زەينەتاقىنى تاراتۋىنىڭ قيىنعا سوعۋى جەرگىلىكتى ورىننىڭ ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋ قىسىمىنىڭ ءبىرشاما زور بولۋىمەن، قازىنا كىرىسىنىڭ ازايۋىمەن قاتىستى بولىپ وتىر. ولار مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى جانداندىرۋ، ىڭعايلاۋ، قازىنا شىعىس قۇرىلىمىن رەتتەۋ، ت. ب ارقىلى دەر كەزىندە تولىعىمەن تاراتۋعا كەپىلدىك ەتتى. ارينە، ورتالىق قازىنادان دا بەلگىلى كومەك بەرىلدى.
تاعى دا ءىشىنارا ولكەلەردىڭ زەينەتاقىنى تاراتۋىندا جالپىلىق جاقتان ءىشىنارا قيىنشىلىقتار جارىققا شىعۋى مۇمكىن ەكەنىن تەرىسكە شىعارا المايمىز. الايدا، بۇكىل ەل كولەمىنەن الىپ ايتقاندا، زەينەتاقىنى دەر كەزىندە تولىعىمەن تاراتۋعا كەپىلدىك ەتۋگە قۋاتىمىز قاپتال جەتەدى. بىلتىر جىل سوڭىندا كاسىپورىن جۇمىسشى - قىزمەتشىلەرىنىڭ زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋ قورىنىڭ ىركىندى سوماسى 4 تريلليون 100 ميلليارد يۋان بولىپ، سول جىلى كىرىس شىعىستان كوپ بولدى. بىزدە تاعى زەينەتاقىعا ارنالعان ستراتەگيالىق قور بار، اتاپ ايتساق، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ قورىنا جينالاتىن قارجى ارتتىرىلۋدا، بىلتىر ءبىر تريلليون 800 ميلليارد يۋانعا جەتتى. ەندەشە، بۇكىل ەل كولەمىندە زەينەتاقىنى دەر كەزىندە تولىعىمەن تاراتۋعا بۇكىلدەي كەپىلدىك ەتۋگە بولادى.
ارينە، وسى سالاداعى قاتىستى رەفورمانى ىلگەرىلەتەمىز. ايتالىق، بيىل زەينەتاقى قورىن رەتتەۋ ءتۇزىمىن اتقارىپ، ورتالىق %3ىن الىپ قالىپ، ءبىر تۇتاس رەتتەپ وتىرادى، الدا سالىستىرماسىن تاعى جوعارىلاتىپ، ءىشىنارا ولكەلەردىڭ مۇمكىندىگى بار زەينەتاقى تاپشىلىعىن تولىقتايدى. سونىمەن بىرگە، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىك كىرىسىن ءبولۋ ارقىلى قوعامدىق قامسىزداندىرۋ قورى جالپى مولشەرىن ارتتىرىپ، ونىڭ حاۋىپسىز بولۋىنا مۇمكىندىك جاساۋمەن بىرگە، تابىس ءورىسىن كەڭەيتەمىز. وسىلاردىڭ بارلىعى قارتايعاندا كۇتىمدەلۋىنە كەپىلدىك ەتۋدىڭ «تەڭگەرۋ نۇكتەسى». جۇرت بولاشاققا تولىق سەنىم ارتۋى كەرەك. بۇلاي دەيتىنىمىز، ەگەردە ءبىز مۇنى ىستەي المايتىن بولساق، قارتتار ءومىر بويى جاپا شەگىپ، قارتايعاندا تاعى كۇتىنە الماسا، كەيىنگىلەر سەنىمنەن ايرىلادى.
قارتتاردى اۋىرتپالىق ساناۋعا بولمايدى. قارتتار سالاسىنىڭ ءوزى ءبىر كاسىپ سالاسى. كوپتەگەن قارتتار شاما - شارقى كەلەتىن ىستەردى ىستەي الادى. ارينە، بۇل ءبىزدىڭ قارتتاردىڭ كۇتىمدەلۋىنە، ءسوز جوق، كەپىلدىك ەتۋ جاۋاپكەرلىگىمىزدەن، استە، قاشقالاقتاعاندىعىمىز ەمەس.
الگىندە جۇرگىزۋشى بۇل ەڭ سوڭعى سۇراۋ دەپ ايتقان ەدى.ءسىزدىڭ سۇراۋىڭىز حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى ماسەلە ەكەن. الگىندە باسقا تىلشىلەر دە حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى ماسەلەلەر جونىندە بىرنەشە سۇراۋ قويعان بولاتىن. كوپشىلىك مىناعان سەنىڭىزدەر، ءبىز شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتۋدە، ەڭ ماڭىزدىسى − حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىن دايەكتىلەندىرەمىز، حالىق ۇكىمەتى قىزمەتىنىڭ شىعار ءتۇيىنى مەن تياناعى − حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ جانە جاقسارتۋ. ءبىز حالىقتىڭ نەگىزدىك تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتىپ، حالىق تۇرمىسىنداعى قيىنشىلىقتاردى ارىلتىپ، باسىمدىققا يە بايلىقتى مولايتىپ، مۇنان حالىق بۇقاراسىن يگىلىكتەندىرەمىز.
تىلشىلەردى قابىلداۋ ءماجىلىسى اياقتالاردا چۋتيان ورتالىق قالا گازەتىنىڭ ءتىلشىسى: جەكەلەردەن الىناتىن سالىق باستاپقى دەڭگەيى قانشالىق بولادى؟ - دەپ سۇراعاندا، لي كىچياڭ: ۋاقىتتى مىقتى ۇستاپ ىسكە كىرىسىپ، زاڭدىق تارتىپتەر ارقىلى ىستەيمىز، - دەدى.
بۇل جولعى سۇحبات حالىق سارايىنىڭ 3 - قاباتىنداعى جينسى زالىندا وتكىزىلدى. تىلشىلەرمەن كەزدەسۋ 2 ساعاتقا تاياۋ جالعاستى. 1200دەن استام جۇڭگولىق - شەتەلدىك ءتىلشى قاتىناستى.
