«ج ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ اۋىل - قىستاق رەفورماسىنىڭ دامۋىن جەبەۋگە قاتىستى ءبىرقانشا ماسەلە جونىندەگى قاۋلىسىندا» بىلاي دەپ باسا دارىپتەلگەن: جەردى وتكىزىپ الۋ تۇزىمىنە رەفورما جاساپ، يگىلىك سيپاتىندىق جانە تيجارات سيپاتىندىق قۇرىلىسقا جەر ىستەتۋدى قاتاڭ بەلگىلەپ، جەردى الۋ اۋماعىن بىرتىندەپ ازايتىپ، وتكىزىپ الىنعان جەرگە تولەم بەرۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرۋ كەرەك. اۋىل - قىستاقتاعى كوللەكتيۆتىك جەرلەردى زاڭ بويىنشا وتكىزىپ الىپ، ۇقساس جەرگە ۇقساس باعامەن تولەم بەرۋ پرينسيبى بويىنشا اۋىل - قىستاقتارداعى كوللەكتيۆ ۇيىمدار مەن شارۋالارعا ۇيلەسىمدى تولەمدى دەر كەزىندە تولىق بەرىپ، جەرى وتكىزىپ الىنعان شارۋالاردىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋ، تۇرعىن ءۇي، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ ماسەلەسىن ويداعىداي شەشۋ كەرەك. جەردەن پايدالانۋ جوسپارى تۇراقتاندىرىلعان قالا - قالاشىق قۇرىلىستارىنا ىستەتىلەتىن جەر اۋماعىنان سىرت، بەكىتۋ ارقىلى اۋىل - قىستاقتارداعى كوللەكتيۆتىك جەردى يەمدەنىپ جۇرگىزىلەتىن يگىلىك سيپاتتى وبيەكتىلەرگە شارۋالاردىڭ زاڭ بويىنشا كوپ ءتۇرلى فورمالارمەن اشۋىنا، شارۋاشىلىق جۇرگىزۋگە قاتىناسۋىنا جول قويۋ ءارى شارۋالاردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. قالا، اۋىلدار ءبىرىڭعاي قۇرىلىسقا ىستەتىلەتىن جەر بازارىن بىرتىندەپ قۇرىپ، اۋىل - قىستاقتارداعى زاڭ بويىنشا الىنعان كوللەكتيۆتىك شارۋاشىلىق قۇرىلىسقا ىستەتىلەتىن جەرلەردىڭ پايدالانۋ ۇقىعىن ءبىرىڭعاي ناقتى جەر بازارى ارقىلى اقىلى، جاريا، جۇيەلى تۇردە وتكەرمەلەپ، ونى جوسپارعا ۇيلەسەتىن العى شارت نەگىزىندە مەملەكەت مەنشىگىندەگى جەردەن يگىلىكتەنەتىندەي تەڭ ۇقىق - مۇددەگە يە ەتۋ كەرەك. قاتىستى زاڭ - ەرەجەلەر مەن سايكەستى ساياساتتاردى جەدەل كەمەلدەندىرىپ، اۋىل - قىستاق جەرىن باسقارۋ ءتۇزىمى جونىندەگى رەفورمانى جۇيەلى ىلگەرىلەتۋ كەرەك.
ەلىمىزدىڭ «جەر باسقارۋ زاڭىندا» بىلاي دەپ بەلگىلەنگەن: تەمىر جول، تاس جول، سۋ يگىلىگى قۇرىلىسى قاتارلى مەملەكەت قۇرىلىسى ءۇشىن كوللەكتيۆتىك جەرلەردى وتكىزىپ العاندا، جەر ىستەتەتىن ورىن جەرى وتكىزىپ الىنعان ورىنعا تولەم بەرەدى. وتكىزىپ الىنعان ەگىستىك جەردىڭ تولەماقىسى جەر تولەماقىسىن، ورنالاستىرۋ كومەك قاراجاتىن، سونداي - اق جەر بەتىندەگى قوسالقى زاتتارعا جانە مايسالارعا بەرىلەتىن تولەم اقىسىن قامتيدى. وتكىزىپ الىنعان ەگىستىك جەردىڭ تولەماقىسى سول ەگىستىك جەردى بەرۋدەن بۇرىنعى 3 جىلداعى جىلدىق ورتاشا ءونىم قۇنىنىڭ 6 − 10 ەسەسىنە دەيىن بولادى. وتكىزىپ الىنعان جەردەگى قوسالقى زاتتارعا جانە مايسالارعا بەرىلەتىن تولەماقىسىنىڭ ولشەمى ولكەلەردىڭ، اۆتونوميالى رايونداردىڭ، توتە قاراستى قالالاردىڭ بەلگىلەمەسى بويىنشا اتقارىلادى. وتكىزىپ الىنعان ەگىستىك جەرگە بەرىلەتىن ورنالاستىرۋ كومەك قاراجاتى اۋىل شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلداناتىن ورنالاستىرۋعا ءتيىستى ادام سانى بويىنشا ەسەپتەلەدى. اۋىل شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلداناتىن ورنالاستىرۋعا ءتيىستى ادام سانى وتكىزىپ الىنعان ەگىستىك جەر مولشەرىن جەرى وتكىزىپ الىنعان ورىننىڭ جەرى الىنعانعا دەيىنگى ادام باسىنا تۋرا كەلەتىن ەگىستىك جەرىنىڭ سانىنا ءبولۋ جولىمەن ەسەپتەلەدى. اۋىل شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلداناتىن ورنالاستىرۋعا ءتيىستى ءاربىر ادامنىڭ ورنالاستىرۋ كومەك قاراجاتىنىڭ ولشەمى سول ەگىستىك جەردىڭ وتكىزىپ الىنۋدان بۇرىنعى 3 جىلداعى جىلدىق ورتاشا ءونىم قۇنىنىڭ 4 − 6 ەسەسىندەي بولادى، الايدا وتكىزىپ الىنعان ەگىستىك جەردىڭ ءار گەكتارىنىڭ ورنالاستىرۋ كومەك قاراجاتى ەڭ جوعارى بولعاندا، وتكىزىپ الىنۋدان بۇرىنعى 3 جىلداعى جىلدىق ورتاشا ءونىم قۇنىنىڭ 15 ەسەسىنەن اسپاۋى كەرەك. وسى بەلگىلەمە بويىنشا ورنالاستىرۋ كومەك قاراجاتىن ەسەپتەپ بەرۋدە ورنالاستىرۋعا ءتيىستى شارۋالاردىڭ بۇرىنعى تۇرمىس ورەسىن ساقتاي الماعاندارىنا ولكەلىك، اۆتونوميالى رايوندىق، توتە قاراستى قالالىق حالىق ۇكىمەتتەرىنىڭ بەكىتۋى ارقىلى ورنالاستىرۋ كومەك قاراجاتىن مولايتىپ بەرۋگە بولادى، الايدا جەر تولەمىنىڭ جانە ورنالاستىرۋ كومەك قاراجاتىنىڭ جيىنتىعى سول جەر الىنۋدان بۇرىنعى 3 جىلداعى جىلدىق ورتاشا ءونىم قۇنىنىڭ 30 ەسەسىنەن اسپاۋى كەرەك.
وتكىزىپ الىنعان باسقا جەرلەردىڭ تولەمى مەن ورنالاستىرۋ كومەك قاراجاتىنىڭ ولشەمى ولكەلەردىڭ، اۆتونوميالى رايونداردىڭ، توتە قاراستى قالالاردىڭ بەلگىلەمەسى بويىنشا اتقارىلادى. قالا ماڭى رايوندارىنداعى كوكونىس ەگىلەتىن جەرلەردى وتكىزىپ الۋشى ورىندار مەملەكەتتىڭ قاتىستى بەلگىلەمەسى بويىنشا كوكونىس ەگىلەتىن جەردى تىڭنان اشۋ قۇرىلىسى قورىن تاپسىرادى. وتكىزىپ الىنعان جەردەگى جەكەلەرگە ءتان قوسالقى زاتتارعا بەرىلەتىن تولەم مەن مايسالارعا بەرىلەتىن كومەك قاراجاتتى جەردى كوتەرمەگە العان وتباسىلارعا بەرۋ، قالعان بولەگىن ءوندىرىستى وركەندەتۋگە جانە شارۋالاردىڭ تۇرمىسىن ورنالاستىرۋعا جۇمساۋ كەرەك.
مەملەكەت كوللەكتيۆ مەنشىگىندەگى جەردى وتكىزىپ الاتىندىقتان، شارۋالاردىڭ كوتەرمەگە العان جەرىنىڭ كوپ بولەگى نەمەسە بارلىعى وتكىزىپ الىنادى، سوندىقتان كوللەكتيۆ شارۋاشىلىق ۇيىمدارىنىڭ الىپ قالىنعان زاپاس جەرلەردى كوتەرمەگە الاتىن جەر ەتىپ رەتتەۋلەرىنە بولادى، زاپاس جەر ادام مەن جەردىڭ قايشىلىعىن شەشە الماسا، كوللەكتيۆ شارۋاشىلىق ۇيىمدارى مۇشەلەر جينالىسىنىڭ نەمەسە مۇشەلەر ۋاكىلدەرى جينالىسىنىڭ تالقىلاپ بەلگىلەۋىمەن كوتەرمەگە الاتىن جەرلەردى ءبىر تۇتاس رەتتەۋىنە بولادى. جەردى وتكىزىپ الۋدان پايدا بولعان ارتىق ەڭبەككۇشتەردى اۋىل شارۋاشىلىعىمەن قوسالقى كاسىپ ءوندىرىسىن وركەندەتۋ جانە اۋىل - قالاشىق كاسىپورىندارىن قۇرۋ سياقتى جولدارمەن ورنالاستىرۋعا بولادى. ورنالاسىپ بولماعاندارىن جەر ىستەتەتىن ورىندار جۇمىسقا ورنالاستىرۋلارى ءارى كوتەرمەگە العان جەرلەرى وتكىزىپ الىنعان شارۋالارعا الدىمەن قامقورلىق جاساۋلارى كەرەك.
دايىنداعان: بەگزات يساقان ۇلى
