− رايونىمىز حالىق تۇرمىسىنا ەڭ كوپ تيىمدىك جاساۋعا كۇش سالدى
ءتىلشىمىز ۋاڭ يايۇن
«سەبەزگىلەپ جاۋعان جاڭبىردا كوك شالعىن اراسىندا ءبىر جيرەن ات تۇر. تاۋ باسىندا بۇلتتار جوڭكىلۋدە. 3 جىلدىڭ الدىنداعى سول ءبىر جاراسىمدى تابيعات كورىنىسى كۇنى بۇگىن كوز الدىمنان كەتەر ەمەس». 5 - ايدىڭ 13 - كۇنى ساياحاتشى تاڭ لۋپيڭ گۋاڭجوۋدان اڭسارى اۋعان قاناسقا تاعى دا ات باسىن تىرەپ، شينجياڭداعى ساياحاتىن باستادى.
ەرتەگىدە ايتىلعانداي شەكارا قالا بۋىرشىن، قاسيەتتى جەر قاناس، ەڭ كوركەم قارلى القاپ قوم، عاجايىپ گەولوگيالىق كورىنىسكە يە كوكتوعاي، مۇزدى قالا بۋرىلتوعايداعى ۇلىڭگىر كولى، اعاشى ماۋەلەپ، گۇلى جايقالعان شۇڭقىر... تىنىش، جاراسىمدى، كوركەم تابيعي ەكولوگيالىق كوركەم كورىنىس التاي ايماعىنىڭ ساياحاتشىلاردى تارتۋداعى نەگىزى بولۋمەن قاتار، جەرگىلىكتى ورىننىڭ جاسىل تاۋ، تۇنىق سۋ − باعالى بايلىق دەيتىن دامۋ ۇستانىمىن دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، جاسىل دامۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتكەندىگىنىڭ كۋاسى دا بولدى.
تاماشا ەكولوگيالىق ورتا − حالىق تۇرمىسىنا ەڭ كوپ تيىمدىلىك اكەلەتىن ىرىس. التاي ايماعى بۇقارانىڭ دەنساۋلىعىنا زيان جەتكىزەتىن قورشاعان ورتاعا قاتىستى كورنەكتى ماسەلەلەردى كۇش سالا شەشۋدى حالىق تۇرمىسى قۇرىلىسىندا ەڭ الدىمەن ويلاسىترىلاتىن سالا ەتىپ، اشىق اسپاندى قورعاۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە باتىل قول جەتكىزدى. التاي قالاسى جىلۋمەن شوعىرلى قامداۋ، لاستانۋدى وڭاۋ قۇرىلعىلارىن جاپپاي سالىپ، وندىرىسكە قوسپ، لاس زاتتاردىڭ شىعارىلۋىن ورنىقى تۇردە ولشەمگە جەتكىزدى، جەلىدە تەكسەرۋ - ولشەۋ قۇرىلعىسىن ورناتىپ، ايماقتىق قورشاعان ورتانى قورعاۋ مەكەمەسىمەن جەلىنى تۇتاستىردى؛ موتورلى كولىكتەردى قورشاعان ورتانى قورعاۋ بويىنشا تەكسەرۋ - ولشەۋ قىزمەتىن ارناعا ءتۇسىرىپ، موتورلى كولىكتەردەن شىىعاتىن جاراقسىز گازداردى تەكسەرىپ - ولشەيتىن پۋنكتتەردىڭ ەرەجەگە قايشىلىق جاساۋ ماسەلەسىن قاتاڭ تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتتى؛ تاس جولداردان، قۇرىلىس جۇرىلگەن ورىنداردان كوتەرىلگەن شاڭ - توزاڭداردى ناقتاپ باسقارۋدى كۇشەيتىپ، قالانى كوگالداندىرۋ، تاقىر تاۋلاردى جاسىلداندىرۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، جاسىل جامىلعىلارمەن كومكەرۋ سالىستىرماسىن جوعارىلاتتى. 2017 - جىلى ايماقتىڭ اۋا ساپاسى جاقسارىپ، التاي قالاسىنىڭ اۋا ساپاسى جاقسى بولعان كۇن سانى %100تى ساقتادى.
سۋدىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى وڭاۋ قيمىل جوسپارىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتتى. قورشاعان ورتانى قورعاۋ تاراۋلارى مال شارۋاشىلىق تاراۋلارىمەن سايكەسىپ، مال باعۋعا تيىم سالىناتىن وڭىرلەردى بەلگىلەۋ جانە زاڭ بويىنشا جابۋ، قونىس اۋدارۋ قىزمەتىن جەدەلدەتتى، شىڭگىل، بۋرىلتوعاي، بۋىرشىن اۋداندارى مال باعۋعا تيىم سالىناتىن وڭىرلەردى بەلگىلەۋ قىزمەتىن تامامدادى. قابا، جەمەنەي، كوكتوعاي اۋداندارى جوبا جاساپ بولدى؛ 33 ميلليون يۋان قارجى ءبولىپ، 30 جانار ماي پۋنكتىنىڭ جانار ماي سىڭۋدەن ساقتانۋ قۇرىلعىسىن جاڭالادى. بىلتىر ايماقتاعى 7 شوعىرلى اۋىز سۋ كوزىنىڭ سۋ ساپاسىنىڭ ولشەمگە جەتۋ سالىستىرماسى %100تى ساقتادى، جەر ءۇستى سۋىنىڭ 34 قيماداعى قورشاعان ورتا ساپاسى Ⅲ ءتۇر ىشىندە ساقتادى.
توپىراقتىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى وڭاۋ قيمىل جوسپارىن جاپپاي تياناقتاندىرىپ، توپىراقتىڭ قورشاعان ورتا حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتتى. «توپىراقتىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى وڭاۋ قىزمەت جوباسىن» جاساپ اتقارىپ، توپىراقتىڭ لاستانۋىن وڭاۋ جانە ونى قالپىنا كەلتىرۋ نىسانىن بەلسەنە قولعا كەلتىرىپ، ءتۇيىندى اۋماقتاردى، كاسىپتەردى جانە لاس زاتتاردى ءتۇيىن ەتىپ، باقىلاۋ - باسقارۋدى، تۋ باستان ساقتانۋدى - مەڭگەرۋدى كۇشەيتىپ، حاۋىپ - قاتەرلەردى قاتاڭ مەڭگەردى.
«تاماشا ەكولوگيا ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن بارىنشا كۇشەيتۋمەن، ساياحاتشىلاردى تارتۋمەن بىرگە، تۇتاس قوعامدى ەكولوگيالىق وركەنيەت ساناسىن ورناتۋعا جەتەلەدى. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى تاپسىرماسىن ەستە بەرىك ساقتاپ، ەكولوگيالىق ورتانى كوز قاراشىعىمىزداي قورعاپ، ەكولوگيالىق ورتاعا ومىرىمىزدەي مامىلە جاساۋىمىز كەرەك»، - دەيدى التاي ايماقتىق ساياحات مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى گو ۋىنحۇي.
اسپانى اشىق، جەرى جاسىل، سۋى تۇنىق ەكولوگيالىق ورتا التاي ايماعىنىڭ عانا ەڭ ۇلكەن باسىمدىعى ەمەس، قايتا بۇكىل شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ سارقىلماس بايلىعى.
اۆتونوميالى رايوندىق قورشاعان ورتانى قورعاۋ مەڭگەرمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، مەڭگەرمە باستىعى ورازبەك راسۇلقان ۇلى: شينجياڭ شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت جۇيەسىن قۇرۋعا كۇش سالۋدا. قازىرگى كەزەڭدە لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىن ويداعىداي جۇرگىزۋدەگى ەڭ ماڭىزدى نارسە − اشىق اسپاندى قورعاۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ. تۇنىق سۋ، تازا توپىراق ارەكەتىن كۇش سالا ورىستەتىپ، اۋىل - قىستاقتاقتىڭ قونىس ورتاسىن جاپپاي وڭاپ، نەگىزگى لاستاۋشى زاتتىڭ ىعىستىرىلۋ جالپى مولشەرىن زور دارەجەدە ازايتىپ، ەكولوگيالىق ورتا ساپاسىن جالپى بەتتىك جاقسارتىپ، جاسىل دامۋ ورەسىن كورنەكتى جوعارىلاتىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ كۇن سايىن ارتىپ وتىرعان ەكولوگيالىق ورتاعا دەگەن قاجەتىن ويداعىداي قاناعاتتاندىرۋعا كەپىلدىك ەتەمىز، - دەدى.
وتكەن ءبىر جىلدا كوركەم شينجياڭنىڭ اسپانى ونان ارى اشىق بولا ءتۇستى، تۇتاس شينجياڭداعى 14 وبلىس، ايماقتىڭ قالالارىنىڭ PM10 قويۋلىعى 2013 - جىلداعىدان %15.8 تومەندەدى؛ جەرى اناعۇرلىم جاسىلدانىپ، ورمان اۋماعى، ساقتالعان ورمان مولشەرى ۇزبەي ارتتى، تۇتاس جىلدا 3 ميلليون 207 مىڭ 500 مۋ ورمان ەگىلىپ، تۇتاس رايوننىڭ ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرى %4.24تەن %4.87كە كوتەرىلدى؛ سۋى بارعان سايىن تۇنىدى، اۆتونوميالى رايون 3481 وزەندە تۇگەلدەي دارەجە، بولەك بويىنشا وزەن باستىقتارىن تۇراقتاندىردى،Ⅲ تۇردەن استام سۋ ساپاسىنىڭ سالىستىرماسى 2013 - جىلعى %94.8تەن 2017 - جىلعى %98.2كە جەتتى.
تۇتاس شينجياڭنىڭ جەر - جەرىندە ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدىلىعى بارعان سايىن كورنەكتىلەنە ءتۇستى.ءۇرىمجى قالاسى گانچۋانباۋ ەكونوميكالىق، تەحنيكالىق اشۋ رايونىندا يانكۋاڭ توبى شينجياڭ كومىرحيميا ونەركاسىپ سەرىكتەستىگى «جاسىل دامۋدى» كاسىپورىن دامۋىنىڭ ەڭ تومەنگى شەگى جانە ايناسى ەتىپ، جالپى 500 ميلليون يۋان قارجى قوسىپ، ورتانى قورعاۋدان قامال الۋ شايقاسىن جۇرگىزدى؛ گولمۇت - كورلا تەمىر جولى قۇرىلىس ورنىندا جۇڭگو تەمىر جول 21 - مەمەكە توبى 1 - سەرىكتەستىگى «ورتانى قورعاۋ مەن قۇرىلىستى تەڭ جۇرگىزۋگە، قۇرىلىس پەن ورتانى قورعاۋدى تەڭ يگەرۋگە» تاباندى بولىپ، «قۇرىلىس ماشينالارى يرەلەڭدەپ ۇزاق جول باسسادا، ءبىر ءتۇپ توراڭعىعا زالال كەلتىرمەدى»؛ تارىم وزەنىنىڭ تومەنگى اعارىنا ەكولوگيالىق سۋ جىبەرۋ ينجەنەرياسىنىڭ ىلگەرىلەۋىنە بايلانىستى چارقىلىق اۋدانى تىكەنلىك قالاشىعى جاڭاسۋ مال شارۋاشىلىق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ۇسەن ومەر كەتكەنىنە تالاي جىل بولعان اۋىلىنا قايتا ورالدى، ونىڭ قوي سانى 100دەن 400گە كوبەيدى؛ ماناس وزەنى جاعالاۋىن وڭاۋ ۇزبەي ءجۇرىلىپ، ماناس وزەنى مەملەكەتتىك سازدىق باقشاسىنىڭ ماڭايىنداعى شارۋا چىن شۋە - ۋ «سازدىققا سۇيەنۋدىڭ» يگىلىگىن كوردى، ول ءوزى اشقان شاعىن اسحانادان ايىنا 10 مىڭ يۋان تازا كىرىس تابادى...
