تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   ۇيرەنۋ   ›   شولۋ

ەكولوگيالىق ورتانىڭ ساپاسى ۇزدىكسىز جاقسارىپ، كورىكتى جۇڭگو قۇرىلىسى كۇن سايىن كوركەيىپ، اي سايىن تۇلەدى

  − ەلىمىزدىڭ پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرگى ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ جەتىستىكتەرىنە شولۋ

  شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى دۇڭ جۇن، گاۋ جيڭ

  پارتيا 18 - قۇرىلتايىندا «ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، كورىكتى جۇڭگونى قۇلشىنا قۇرىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ماڭگى باياندى دامۋىن جۇزەگە اسىرۋ كەرەك» دەپ ايقىن العا قويىلدى. 5 جىلدان بەرى «تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق» دەيتىن ۇستانىم جۇرت كوڭىلىنە تەرەڭ ۇيالاپ، ەكولوگيالىق وركەنيەتتى جوعارى دەڭگەيدە جوبالاۋ جانە ءتۇزىلىس جۇيەسى قۇرىلىسى جەدەل ىلگەرىلەپ، لاستانۋدى جونگە سالۋ پارمەندى ىلگەرىلەپ، جاسىل دامۋدىڭ ونىمدىلىگى كورنەكتىلەنىپ، ەكولوگيالىق ورتانىڭ ساپاسى ۇزدىكسىز جاقسارىپ، كورىكتى جۇڭگونىڭ جاڭا بەينەسى اشىلدى.

  لاستانۋدى جونگە سالۋ تەبىنى بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە ارتىپ، ەكولوگيالىق ورتانىڭ ساپاسىن جاقسارتۋ تەزدەي ءتۇستى

  جاڭبىردان كەيىن، جاز باسىنداعى بەيجيڭ تاپ - تازا كۇيگە ەنىپ، جاسىل جەلەك جامىلدى. قالا تۇرعىنى گاۋ شياڭ اسەرلەنە: بۇرىن جاڭبىر جاۋسا قاشاتىنبىز، ويتپەگەندە ءۇستى - باسىمىز بالشىق بولىپ كەتەتىن، قازىر جاڭبىر كوپ تازاردى، - دەدى.

  قورشاعان ورتانىڭ ءوزى حالىق تۇرمىسى، جاسىل تاۋ دەگەنىمىز كوركەمدىك، اشىق اسپان − باقىت. قازىر اشىق اسپان، اقشا بۇلت سيرەك كەزدەسەتىن قۇبىلىس بولۋدان قالدى. بەيجيڭنىڭ وزگەرىسى ەلىمىزدىڭ «اشىق اسپاندى قورعاۋ شايقاسىن» زور كولەمدە ورىستەتۋىنىڭ ناتيجەسى −

  2013 - جىلداعىمەن سالىستىرعاندا، بىلتىر بۇكىل ەلدەگى ايماق دارەجەلىدەن جوعارعى 338 قالانىڭ سىمىرىلگىش شاڭ - توزاڭىنىڭ (PM10) ورتاشا قويۋلىعى %22.7تومەندەپ، بۇرىن مۇناردان كوز اشا الماي قالعان بەيجيڭ، تيانجين، حىبەي وڭىرلەرىندەگى 5.PM2نىڭ ورتاشا قويۋلىعى %39.6 تومەندەدى. ال بەيجيڭدە 5.PM2نىڭ ورتاشا قويۋلىعى ءار شارشى مەتردە 89.5 ميكروگرامنان 58 ميكروگرامعا تومەندەدى.

  پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن «بەستى ءبىر تۇلعالاندىرۋ» جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتۋدىڭ جانە «ءتورتتى جاپپاي ورىنداۋ» ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋىن سايكەستى ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدى مازمۇنى ەتىپ، ءبىر قىدىرۋ ءتۇبىرلى، جاسامپاز، باياندى قىزمەتتەردى جوسپارلاپ ورىستەتىپ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدا تاريحي سيپاتتى، بۇرىلىستىق، جالپى جاعدايلىق وزگەرىستەر تۋدىرۋدى جەبەدى.

  جاقىندا جابىلعان ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك ماجىلىستە باس شۋجي شي جينپيڭ: «ءبىز حالىق بۇقاراسىنىڭ ويلاعانىنا، ارمان - تىلەگىنە، كوكەي تەستى ىسىنە بەلسەنە جاۋاپ بەرىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، اناعۇرلىم كوپ ساپالى ەكولوگيالىق ونىمدەر ۇسىنىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ كۇن سايىن ارتقان تاماشا ەكولوگيالىق ورتا قاجەتىن ۇزدىكسىز قاناعاتتاندىرۋىمىز كەرەك» دەپ باسا دارىپتەدى.

  وسى قىسقا عانا 5 جىلدان استام ۋاقىت ەلىمىزدىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ تەبىنى ەڭ زور، شارالارى ەڭ ناقتى، ىلگەرىلەۋى ەڭ تەز، ونىمدىلىگى ەڭ جاقسى مەزگىل بولدى: اتموسفەرانىڭ، سۋدىڭ، توپىراقتىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋدىڭ 3 ءىرى ارەكەت جوسپارى جاريالانىپ اتقارىلىپ، لاستانۋدى جونگە سالۋ تەبىنى بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە زور بولدى؛ قورشاعان ورتاعا قاتىستى نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى جەدەل ىلگەرىلەپ، دۇنيە جۇزىندەگى لاس سۋدى، قوقسىقتى ءبىر جاقتى ەتۋ قۋاتى ەڭ جوعارى ەلگە اينالدىق.

   بۇگىنگى تاڭدا تاۋلار جاسىلداندى، بۇكىل ەلىمىز بويىنشا 508 ميلليون مۋ جەرگە ورمان وتىرعىزىلىپ، ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرى 21.66٪كە جەتىپ، دۇنيە جۇزىندەگى ۇقساس مەزگىلدەگى ورمان بايلىعىنىڭ ارتۋى ەڭ جوعارى بولعان مەملەكەتكە اينالدى. سۋ تۇنىدى، 2012 - جىلداعىمەن سالىستىرعاندا، 2017 - جىلى بۇكىل ەلدەگى جەر بەتى سۋى 3 تۇردەگى سۋ ساپاسىنان جاقسى بولىپ، ۇستاعان سالىستىرماسى 6.3 پايىز جوعارىلادى، ناشار 5 تۇردەگى سۋدىڭ سالىستىرماسى 4.1 پايىز تومەندەدى.

  ءتۇزىلىس جۇيەسى ۇزدىكسىز كەمەلدەنىپ، جونگە سالۋ قابىلەتى كورنەكتى جوعارىلادى

  وتكەن ايدا باسىفۋ جاڭا ماتەريال شەكتى سەرىكتەستىگى شاڭحاي قالاسى اشقان تۇڭعىش قورشاعان ورتانى قورعاۋ سالىق تالونىن تاپسىرىپ الدى. بۇل بۇكىل ەلدەگى تۇڭعىش قورشاعان ورتانى قورعاۋ سالىعىنىڭ تالونى. بۇل سەرىكتەستىك، باستىسى، ماشينا، قۇرىلىس، جوعارى قارقىندى پويەز سياقتى سالالاردىڭ جاڭا ماتەريالىن زەرتتەپ جاسايدى جانە وندىرەدى، قورشاعان ورتانى قورعاۋ اقىسى سالىققا وزگەرتىلگەننەن كەيىن، لاستاۋشى زاتتاردى ىعىستىرۋ مولشەرى مەملەكەتتىك ولشەمنەن تومەن بولعاندىقتان سالىق تيىمدىلىگىنەن يگىلىكتەندى.

  قورشاعان ورتانى قورعاۋ سالىعىن الۋ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدەگى جەلىلەس شارالاردىڭ ءبىرى. قورشاعان ورتا قازىناسى، قورشاعان ورتا باعاسى، ەكولوگيالىق تولەماقى، قورشاعان ورتا ۇقىعى ايىرباسى، جاسىل سالىق، جاسىل فينانس، قورشاعان ورتا بازارى، قورشاعان ورتا جانە ساۋدا، قورشاعان ورتا بايلىعىنىڭ قۇنىن ەسەپتەۋ، كاسىپ سالاسى ساياساتى سياقتى مازمۇنداردى قامتيتىن قورشاعان ورتا ەكونوميكا ساياساتىنىڭ جۇلگەسى قازىر نەگىزىنەن قالىپتاستى.

  پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى ءتۇزىمىنىڭ شىعارىلۋ جيىلىگى بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە جوعارىلادى. نىشاندىق، تىرەكتىك سيپاتقا يە ءبىر توپ رەفورما شارالارى ىركەس - تىركەس شىعارىلدى:

  ورتالىقتىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋدى باقىلاۋ - تەكسەرۋى ورىستەتىلىپ، 31 ولكە، رايون، قالانى جاپپاي قامتىپ، 10 مىڭنان استام ادام جاۋاپقا تارتىلىپ، ءبىر توپ كورنەكتى قورشاعان ورتا ماسەلەلەرىن شەشۋ ىلگەرىلەتىلدى؛

  ولكەدەن تومەن ورىندارداعى قورشاعان ورتانى قورعاۋ قۇرىلىمدارىنىڭ باقىلاۋ - تەكسەرۋ، زاڭ اتقارۋىن تىكە باسقارۋ ءتۇزىم رەفورماسى تارتىپپەن ىلگەرىلەپ، قورشاعان ورتانى باقىلاۋ - باسقارۋ جانە اكىمشىلىك زاڭ اتقارۋ قۇرىلىمىن سالا بويىنشا ورنالاستىرۋدىڭ، ەكولوگيالىق ورتانى ءبۇلدىرۋدىڭ تولەم ءتۇزىمى رەفورماسىنىڭ سىناق تۇيىندەرى ورىستەتىلدى؛

  قورشاعان ورتانى قورعاۋ زاڭى، اتموسفەرانىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋ زاڭى، سۋدىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋ زاڭى، قورشاعان ورتا ىقپالىن باعالاۋ زاڭى، قورشاعا ورتانى قورعاۋدىڭ سالىق زاڭى سياقتى زاڭدار جاسالىپ جانە ولارعا وزگەرىس ەنگىزىلىپ، قورشاعان ورتاعا قاتىستى زاڭعا قايشى ارەكەتتەرگە سوققى بەرۋ تەبىنى بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە ارتتى.

  ەكولوگيالىق ورتا مينيسترلىگى قورشاعان ورتانى دامىتۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى رىن يۇڭ بىلاي دەدى: جاراتىلىستىق بايلىق مال - مۇلىك ۇقىعى ءتۇزىمى، مەملەكەت جەرىن اشۋ − قورعاۋ ءتۇزىمى، كەڭىستىك جوسپارلاۋ جۇيەسى، بايلىقتىڭ جالپى مولشەرىن باسقارۋ جانە ۇنەمدەۋ ءتۇزىمى، بايلىقتان اقىلى پايدالانۋ جانە تولەماقى ءتۇزىمى، قورشاعان ورتانى وڭاۋ جۇيەسى، قورشاعان ورتانى وڭاۋ جانە ەكولوگيانى قورعاۋدىڭ بازار جۇيەسى، ەڭبەك ونىمدىلىگىن باعالاۋ جانە جاۋاپكەرلىكتى قۋزاستىرۋ ءتۇزىمى سياقتى 8 جاقتاعى ءتۇزىم، جيىنى 85 رەفورما مىندەتى مەن جەتىستىگى قاينارىنان قاتاڭ ساقتاناتىن، بارىسىن قاتاڭ باسقاراتىن، زاردابىن قاتاڭ جازالايتىن ەكولوگيالىق وركەنيەتتى جونگە سالۋ جۇيەسىن تۇلعالادى.

  بيىل 3 - ايدا مەملەكەتتىك 13 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 1 - ءماجىلىسى «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ نەگىزگى زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزۋ جوباسىن» ماقۇلداپ، ەكولوگيالىق وركەنيەتتى رەسمي تۇردە مەملەكەتتىڭ ءتۇبىرلى زاڭىنا جازىپ، پارتيانىڭ قۋاتتاماسىنىڭ، مەملەكەتتىڭ ەركىنىڭ، حالىقتىڭ ارمان - تىلەگىنىڭ وسكەلەڭ بىرلىگىن جۇزەگە اسىردى. 

ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى جوعارى ساپالى دامۋدى جەبەدى 

  5 - ايدىڭ 13 - كۇنى ەكولوگيالىق ورتا مينيسترلىگى سانشي ولكەسى لينفىن قالاسى سانۋەي توبىنىڭ بەلگىلەمەگە قايشىلىق ىستەپ ونەركاسىپ قالدىعىن توگۋ دەلوسى سياقتى قاتتى كەرەكسىز زاتتاردى جانە قاتەرلى كەرەكسىز زاتتاردى زاڭعا قايشى تاسىمالداۋ، توگۋ جونىندەگى 6 دەلونىڭ جاۋاپكەرلىگىن قۋزاستىرۋ جاعدايىن حابارلاندىردى. كەيبىر جەرلەردىڭ باسشى كادرلارى مىندەتىنەن الىنىپ نەمەسە قىزمەتىنەن توقتاتىلىپ، قورشاعان ورتاعا قاتىستى زاڭعا قايشى ارەكەتتەرگە باتىل «ءۇن قاتۋدىڭ» بەكىمى مەن ارەكەتى ايگىلەندى.

  «ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن جاقسى دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىن تىڭعىلىقتى جۇرگىزۋدە، ەڭ ماڭىزدىسى، ءار جاقتاردىڭ جاۋاپكەرلىگىن ناقتىلاندىرىپ، پارتكوم مەن ۇكىمەت بىردەي جاۋاپكەرلىك ارقالاۋدى، ءبىر قىزمەت ورنىندا قوس جاۋاپكەرلىك بولۋدى اتقارۋ كەرەك»، - دەدى ەكولوگيالىق ورتا مينيسترلىگى قورشاعان ورتا جانە ەكونوميكا ساياساتىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ۋ شۇنزى. ول: «بەستى ءبىر تۇلعالاندىرۋ» جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ تالاپتارىن ساياسي قۇرىلىسقا ءسىڭىرۋدىڭ نەگىزگى مازمۇندارىنىڭ ءبىرى قاتاڭ باعالاۋ، قاتاڭ جاۋاپقا تارتۋ، - دەدى.

  بايلىقتى ۇنەمدەۋ جانە ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ تالاپتارىن جاپپاي ەكونوميكالىق قۇرىلىستىڭ، ساياسي قۇرىلىستىڭ، مادەنيەت قۇرىلىسىنىڭ جانە قوعامدىق قۇرىلىستىڭ جالپى بارىسىنا ءسىڭىرىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋ − ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدەگى تابىستى تاجىريبەلەردىڭ ءبىرى.

  5 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى ەلىمىز بولات - تەمىر، كومىر سياقتى جاقتارداعى ارتىق ءوندىرىس قۋاتىن ازايتۋ جانە مەشەۋ ءوندىرىس قۋاتىن قالدىرۋ قىزمەتىنىڭ تەبىنىن كۇشەيتىپ، بىرلىك ءونىمنىڭ باستى لاستاۋشى زاتتارىن شىعارۋ كۇشەمەلىلىگىن، بىرلىك GDPنىڭ ەنەرگيا سارىپ ەتۋ مولشەرىن ۇزدىكسىز تومەندەتىپ، بايلىقتىڭ، ەنەرگيانىڭ ونىمدىلىگىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتى. ەنەرگيانى تۇتىنۋ قۇرىلىمىندا بەلسەندى وزگەرىستەر تۋىلىپ، جۇڭگو دۇنيە جۇزىندەگى جاڭا ەنەرگيادان، تۋىندامالى ەنەرگيادان پايدالاناتىن ءبىرىنشى ءىرى ەلگە اينالدى.

  سونىمەن بىرگە، ەكولوگيانى قورعاۋدىڭ قىزىل سىزىعىن، قورشاعان ورتا ساپاسىنىڭ تومەنگى شەگىن، بايلىقتان پايدالانۋدىڭ جوعارعى شەگىن جانە قورشاعان ورتا جاعىنداعى رۇقسات ەتۋدىڭ ۇنامسىز تىزىمدىگىنىڭ قاتاڭ تەجەمىن كۇشەيتىپ، كاسىپتىڭ ورنالاسۋى مەن قۇرىلىمىن كەمەلدەندىردى؛ بەيجيڭ، تيانجين، حىبەي جانە توڭىرەگىندەگى رايوندارداعى «بىتىراندى، بىلىققان، لاستاۋشى» كاسىپورىنداردى زور كۇشپەن رەتكە سالۋ ارقىلى «ناشار اقشانىڭ جاقسى اقشانى ىقسىرۋى» ماسەلەسىن ءونىمدى شەشىپ، زاڭعا بويسۇناتىن كاسىپورىندارعا ءادىل باسەكە ورتاسىن ازىرلەدى؛ لاستاۋشى زاتتاردى شىعارۋ ولشەمىن بىرتىندەپ جوعارىلاتۋ ارقىلى كاسىپ تەحنيكاسىنىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدى، جاسىل دامۋدى جەبەدى.

  اماليات قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ىلگەرىلەتۋ، كاسىپ قۇرىلىمىنىڭ تيپىن وزگەرتىپ، دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ، ەكونوميكانىڭ دامۋ تاسىلىنە بۇرىلىس جاساۋ، ەكونوميكانىڭ قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرۋ، ارتۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىن اۋىستىرۋ جاقتارىندا ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدىڭ ەشنارسە ورنىن باسا المايتىن رول اتقارىپ وتىرعانىن دالەلدەدى. 

(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 22 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.