اۆتونوميالى رايوننىڭ ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىن سىناق رەتىندە اتقارۋ جوباسى

　　شينجياڭ − استىق ءوندىرۋ - ساتۋ مولشەرى تەپە - تەڭ رايون، ىشكى ولكەدەگى، سونداي - اق كورشىلەس ولكە، رايوندارداعىداي استىعى تاپشى ەمەس، استىقپەن ءوزىن - ءوزى قامداي الادى. استىق داقىلدارىنىڭ ىشىندە ءبيداي ەڭ باستى استىق بولعاندىقتان، ءبيدايدىڭ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋ رايونىمىزداعى استىق اينالىمى قىزمەتىندەگى باستى مىندەت. اۆتونوميالى رايونىمىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىمەن مەملەكەتتىڭ استىق حاۋىپسىزدىگى ستراتەگياسىن مۇقيات دايەكتى تياناقتاندىرىپ، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن تىعىز ارقاۋ ەتىپ، استىق حاۋىپسىزدىگى بويىنشا ولكە باستىعى جاۋاپكەرلىك ءتۇزىمىن تياناقتاندىرۋدى جەبەپ، تۇتاس رايونىمىزدىڭ استىق حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتتى. قازىر «ساتىپ الۋدى، تىكە تولىقتاما بەرۋدى اشىق ۇستاۋ، ۇكىمەت باعا بەلگىلەۋ» سىندى ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ مەحانيزمى مەن مەملەكەتتىڭ اۆتونوميالى رايونىمىزعا باعىتتاعان ءبيدايدى ۋاقىتتىق ساقتاۋ ساياساتى ءبيداي ءوندىرىسىن جەبەۋدە، ديقانداردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋدا، رايونىمىزدىڭ استىق حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋدا ءوزىنىڭ ماڭىزدى رولىن ساۋلەلەندىردى. كەزەكتە رايونىمىزداعى ءبيدايدىڭ قامداۋ - قاجەتسىنۋىندە مەزگىلدىك، قۇرىلىمدىق سيپاتتاعى اسىپ قالۋ جاعدايى، بازار مەحانيزمىنىڭ السىرەۋى، اينالىستىڭ ىركىلىسسىز بولماۋى، باعاسىنىڭ ساپاسىنا ساي كەلمەۋى، مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندار تيجاراتىنىڭ قيىن بولۋى، قازىنالىق اۋىرتپالىقتىڭ كوبەيۋى سياقتى جاعدايلار بەلەڭ بەرۋدە. مەملەكەت 2018 - جىلدان باستاپ اۆتونوميالى رايونىمىزدىڭ جىل سايىن ءبىر ميلليون 500 مىڭ توننا ءبيدايدى ۋاقىتتىق ساقتاۋ ساياساتىن كۇشىنەن قالدىرعاندا، ءبيدايدى ساتىپ الۋ - ساتۋداعى قايشىلىعى ءتىپتى دە كۇشەيەدى، سوندىقتان ءبيدايدى ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمىن رەفورمالاۋ قازىرگى تۇستاعى، ءسوزسىز، اتقارۋعا ءتيىستى كوكەي تەستى مىندەت.

　　«ج ك پ ورتالىق كوميتەتىنىڭ مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قۇرىلىم رەفورماسىن ىشكەرىلەي جەبەۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق دامۋىنىڭ جاڭا قوزعاۋشى كۇشىن كۇش سالا جەتىلدىرۋ جونىندەگى پىكىرلەرى» (ورتالىق كوميتەت [2017] 1 - ءنومىر)، «مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ استىق سياقتى ماڭىزدى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋ جونىندەگى پىكىرى» (مەملەكەتتىك كەڭەس[ 2017] 25 - ءنومىر)، «مەملەكەتتىك كەڭەس كەڭسەسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى قۇرىلىمدىق رەفورماسىن جەدەل دامىتىپ، استىق كاسىبى ەكونوميكاسىن كۇش سالا دامىتۋ جونىندەگى پىكىرى» مەملەكەتتىك كەڭەس كەڭسەسى ([2017] 78 - ءنومىر) رۋحىنا ساي، اۆتونوميالى رايونىمىزدىڭ استىق اينالىمى قىزمەتىنىڭ ناقتى جاعدايىنا تىعىز بىرلەستىرە وتىرىپ، استىق حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتۋ نەگىزىندە، ءبيدايدى ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمىن بازارلاندىرۋ رەفورماسىن بەلسەندى، ورنىقتى ىلگەرىلەتىپ، قامداۋ - قاجەتسىنۋدىڭ تەپە - تەڭدىگى مەحانيزمىن ورناتىپ، استىق ءوندىرىسىنىڭ ەكونوميكالىق دامۋىن جەبەۋ ءۇشىن تومەندەگىدەي جوبا جاسالدى.

　　ءبىرىنشى، جالپى تالاپ

　　(1) جەتەكشى يدەيا

　　شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتى تياناقتاندىرىپ، جاڭالىق اشا دامۋ، سايكەستى دامۋ، جاسىل دامۋ، اشىق دامۋ، ورتاق يگىلىككە كەنەلەتىن دامۋداي دامۋ كوزقاراسىن بەرىك ورناتىپ، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن تىعىز ارقاۋ ەتىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ شەشىم، ورنالاستىرۋلارىن دايەكتى تياناقتاندىرۋدى مىقتى يگەرىپ، «رايون ىشىندە قامداۋ - قاجەتسىنۋ تەپە - تەڭدىگىن ساقتاۋ، ىركىندى استىق قالدىرۋ» سىندى استىق قىزمەتى باعىتىنان جازباي، ءبيدايدىڭ قۇرىلىمدىق رەفورماسىن ارقاۋ ەتۋدى شاپشاڭ ىلگەرىلەتىپ، ءبيداي ءوندىرۋ قابىلەتىن قامتاماسىزداندىرۋ، بازار باعاسىنىڭ مەحانيزم قالىپتاستىرۋىن كەمەلدەندىرۋ، كوپ نەگىزدى تۇلعالاردىڭ بازارعا قاتىناسۋىن قولداۋ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ رەفورماسىن تەرەڭدەتۋىن ءتۇيىن ەتە وتىرىپ، اۆتونوميالى رايونىمىزدىڭ ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋدا ساپاسىنا قاراي باعا قويۋىن، قامداۋ - قاجەتسىنۋدى نەگىزىنەن تەڭگەرۋ نىساناسىن ىسكە اسىرۋدى جەبەپ، استىق ءوندىرىسىنىڭ جاڭالىق اشا دامۋ، تۇرلەندىرۋ، دەڭگەيىن ءوسىرۋ جانە ساپاسىن، ءونىمىن ارتتىرۋدى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەي، جوعارى ساپا، جوعارى ءونىمدى، اناعۇرلىم باياندى بولعان استىق حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسىن قۇرۋدىڭ بەرىك نەگىزىن قالاۋ.

　　(2) نەگىزگى پرينسيپ

　　1. ءبيدايدىڭ قامداۋ - قاجەتسىنۋ تەپە - تەڭدىگىنەن مۇمكىندىگىنشە جازباۋ. ۇكىمەت جەتەكشىلىك ەتۋدەن، بازار ارقىلى رەتتەۋدەن، ساياساتتىق قولداۋدان جازباي، ءبيدايدىڭ ءونىمى مەن ساتىلۋ تەپە - تەڭدىگىن ىلگەرىلەتىپ، باعانىڭ ورنىقتىلىعىن ساقتاۋ. ءبيداي ەگۋدەن سالىستىرمالى پايدا تابۋدىڭ مۇمكىندىگىن جاراتىپ، ءوندىرىس قابىلەتىن تومەندەتپەۋگە كەپىلدىك ەتۋ. ءبيدايدىڭ قامداۋ قاجەتسىنۋ ينفورماتسياسىن جاريالاۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، بازاردىڭ باقىلاۋ، ساقتانۋ دابىلى جۇيەسىن ورناتۋ. ورتالىق پەن جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ استىق ساقتاۋ، قابىلداۋ - جونەلتۋ، رەتتەۋ - مەڭگەرۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، بازاردىڭ ورنىقتى ءتارتىبىن ساقتاپ، استىق حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتۋ.

　　2. بازارلاندىرۋ رەفورماسى پرينسيبىنەن جازباۋ. بازاردىڭ بايلىقتى ورنالاستىرۋداعى شەشىم جاساۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، «بازاردىڭ باعا بەلگىلەۋى، باعا مەن تولىقتاما قاراجاتتى ايىرۋ» تالابىنا ساي، ءبيدايعا ۇكىمەت باعا قويۋدى كۇشىنەن قالدىرىپ، بازار باعاسى قالىپتاستىرعان مەحانيزمدى كەمەلدەندىرىپ، ءبيداي باعاسىنىڭ ۇيلەسىمدى دەڭگەيىن ساقتاۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋ. شارت - جاعدايىن دايىنداعان ءبيداي مانەرلەۋ كاسىپورىندارىنىڭ بازارعا كىرىپ ءبيداي ساتىپ الۋىن قولداپ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىك قۋاتىن جانە استىق مانەرلەۋ كاسىپورىندارىنىڭ جاڭالىق اشۋ قوزعاۋشى كۇشىن شابىتتاندىرۋ. بازاردىڭ باقىلاۋ - باسقارۋىن كۇشەيتىپ، بازار ارەكەتىن قالىپقا ءتۇسىرىپ، بازار ءتارتىبىن قورعاۋ.

　　3. ساپاسىنا قاراي باعا قويۋ، تولىقتاما بەرۋ پرينسيبىنەن جازباۋ. ساپاسىنا قاراي باعاسى بار استىق ءوندىرىسىن تۇرگە ايىرىپ ساقتاۋ جانە ساۋدالاسۋ مەحانيزمىن ورناتۋ. ەگىستىك جەر قۇنارلىلىعىن قورعاۋ تولىقتاما قاراجاتىن استىق وندىرەتىن رايوندارعا باعىتتاپ، ساپالى سورتتاردى جالپىلاستىرۋ تەبىنىن كۇشەيتۋ. استىق مانەرلەۋدەگى قوزعاۋشى رولدى تولىق ساۋلەلەندىرىپ، استىق كاسىپورىندارىنىڭ جاڭاشا اۋىل شارۋاشىلىعى تيجارات تۇلعالارىمەن، استىق وندىرەتىن ديقاندارمەن سايكەسىپ جانە سەلبەسىپ، تۇتاس ءوندىرىس تىزبەگىمەن ءونىمدى ۇشتاسقان مەحانيزم ورناتىپ، استىقتىڭ 1 -، 2 -، 3 - كاسىپتەرمەن توعىسا دامۋىن جەبەۋ.

　　4. بەلسەندى، ورنىقتى پرينسيبىنەن جازباۋ. استىق حاۋىپسىزدىگىنە ايماق ۋاليلەرى، وبلىس (قالا) باستىعى جاۋاپتى بولۋ ءتۇزىمىن جاپپاي تياناقتاندىرىپ، ءار دارەجەلى ۇكىمەتتىڭ استىق حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋداعى جەتەكشىلىك رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، استىق حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋ مەن مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارى رەفورماسىن تەرەڭدەتۋدىڭ سۋبيەكتيۆ جاۋاپكەرلىگىن شىنايى ۇستىنە الىپ، ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىن ورنىقتى ءارى ءتارتىپتى ىلگەرىلەتۋ. ءبىر تۇتاس سايكەستىرۋ مەن بازاردىڭ جەتەكشى بولۋىن كۇشەيتىپ، استىقتى ساتىپ الۋ - ساقتاۋداعى شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ قىزمەت جوباسىن الدىن الا دايىنداپ، جەرى كولەمدى ديقانداردىڭ «استىق ساتۋدا قينالۋ» جاعدايىنان باتىل ساقتانۋ، ديقانداردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قورعاپ، استىق ەگۋشىنىڭ، استىق ساتىپ الۋشىنىڭ، استىق ساتىپ الاتىن اقشانىڭ، استىقتى باسقاراتىن ادامنىڭ بولۋ تالابىن ناقتى تياناقتاندىرۋعا كەپىلدىك ەتۋ.

　　(3) باستى نىساناسى

　　رەفورمانى تەرەڭدەتۋ ارقىلى اۆتونوميالى رايونىمىزدىڭ رايون جاعدايىنا، استىق جاعدايىنا ۇيلەسەتىن ءبيدايدى بازارلاندىرۋدىڭ، ساتىپ الۋ - ساقتاۋدىڭ جاڭا مەحانيزمىن ورناتىپ، ساپالى استىققا جوعارى باعا قويىلاتىن بازار قاجەتىن تولىق كورنەكتىلەندىرىپ، استىقتىڭ قامداۋ - قاجەتسىنۋ تەپە - تەڭدىگىن مۇمكىندىگىنشە ساقتاۋ نەگىزىن قالىپتاستىرۋ؛ مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ بازارداعى تيجارات قابىلەتىن كورنەكتى جاقسارتۋ؛ استىق ءوندىرىسى ەكونوميكالىق ومىرشەڭدىگىن كورنەكتى جوعارىلاتىپ، 1 -، 2 -، 3 - كاسىپتەردى توعىسپالى دامىتىپ، ديقانداردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋعا، كاسىپورىنداردىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، استىق حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋ قابىلەتىن كورنەكتى جوعارىلاتىپ، استىقتىڭ قۇرىلىمدىق رەفورماسىن ىلگەرىلەتىپ، استىق ءوندىرىسىن جاڭالاۋ، دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدى پارمەندى نەگىزبەن قامداۋ.

　　ەكىنشى، باستى مازمۇنى جانە ماڭىزدى مىندەتتەر

　　«بازار باعا بەلگىلەۋ، باعا مەن تولىقتاما قاراجاتتى ايىرۋ» تالابىنا ساي، قازىرگى ساتىپ الۋ بۋىنىنداعى ءبيدايعا تىكەلەي تولىقتاما بەرۋ ساياساتىن اتقارۋدى توقتاتۋ، «ساتىپ الۋدى اشىق ۇستاۋ، تىكەلەي تولىقتاما بەرۋدى اشىق ۇستاۋ، ۇكىمەت باعا قويۋ» سىندى ساياساتتىق ساتىپ الۋدى «بازارلاندىرا ساتىپ الۋ + ساپالىسىنا تولىقتاما بەرۋگە» رەتتەپ، «ۇكىمەت جەتەكشى بولاتىن، بازار باعا بەلگىلەيتىن، كوپ نەگىزدى تۇلعالار ساتىپ الاتىن، ءوندىرۋشى تولىقتاما الاتىن، ساپاسىنا قاراي باعاسى بولاتىن، ساپاسىنا قاراي تولىقتاماسى بەرىلەتىن» ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋدىڭ جاڭا مەحانيزمىن قالىپتاستىرۋ.

　　(1) ءبيدايعا تولىقتاما قاراجات بەرۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ، استىق وندىرەتىن ديقانداردىڭ ۇيلەسىمدى پايداعا كەنەلۋىن قامتاماسىزداندىرىپ، استىق ءوندىرىسى قابىلەتىن ورنىقتىرىپ، «استىق ەگەتىن ادام بولۋعا» شىنايى كەپىلدىك ەتۋ

　　1. استىق ابزالدىلىعى بار رايونداردى قۇرىپ، استىق ءوندىرىس قابىلەتىن ورنىقتىرۋ. «استىقتى قاجەتكە قاراي جەردى تىنىقتىرىپ، الماستىرىپ ەگۋ، تەحنيكاعا سۇيەنە وتىرىپ ەگۋدەن» جازباي، ەگىستىك جەردى قورعاۋدىڭ قىزىل سىزىعىن قاتاڭ يگەرۋ، استىق وندىرىسىنە قابىلەتتى وڭىرلەردىڭ استىق ءتۇسىمىن ساپالىلاندىرىپ، شابىتتاندىرۋ مەحانيزمى مەن قولداۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرۋ، ۇقساماعان داقىلدار جونىنەن، پارىقتاندىرىپ ەگىلگەن جەرگە ەگىستىك قۇنارلىلىعىن قورعاۋ تولىقتاما بەرۋ ساياساتىن اتقارۋ، ءبيداي ەگۋگە قولايسىز ءوڭىردى تىنىقتىرۋ، قايتارۋ، باسقا داقىل ەگۋ نەمەسە قايتالاي ەگۋ ءتاسىلىن اتقارىپ، ارتىپ قالعان استىق ءتۇرى كولەمىن ازايتۋ. ءبيدايدىڭ ساپالى جوعارى ءونىمدى تەحنيكاسىن زەرتتەۋ جانە جالپىلاستىرۋدى كۇشەيتىپ، سورتتى استىققا تاماشا ءتاسىلدى سايكەستىرۋ، توپىراقتى ولشەپ، تىڭايتقىش بەرۋ سىندى جاڭا تەحنيكانى قولدانىپ، ءبيدايدىڭ بىرلىك ءونىمى مەن ساپاسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋ.

　　2. «ساپالىسىنا قاراي تولىقتاما قاراجات بەرەتىن» ءبيدايعا تولىقتاما قاراجات بەرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، سورتتى استىق ەككەن ديقاننىڭ ۇيلەسىمدى پايداعا كەنەلۋىن قامتاماسىزداندىرۋ. قامداۋ - قاجەتسىنۋدى تەڭگەرۋ پرينسيبى بويىنشا، اۆتونوميالى رايون ءبيداي ەگۋگە جەتەكشىلىك ەتۋ جوسپارىن دايىنداۋ، ەگىستىككە جەتەكشىلىك ەتۋ جوسپارىن بازاردىڭ قاجەتىمەن جانە استىقتى زاپاس ساقتاۋ دەڭگەيىمەن ماتاستىرىپ، يكەمدى رەتتەۋ جۇرگىزىپ، قامداۋ مەن قاجەتسىنۋدىڭ يكەمدى تەپە - تەڭدىگىن ىسكە اسىرۋ. «ساپالىسىنا قاراي تولىقتاما قاراجات بەرۋ» پرينسيبىنە ساي، قازىرگى ەگىستىك جەردىڭ قۇنارلىلىعىن قورعاۋ تولىقتاما قاراجاتى نەگىزىندە، جەتەكشى جوسپارداعى ءبيداي ەگەتىن جەرگە بەرىلەتىن جەر قۇنارلىلىعىن قورعاۋ تولىقتاما قاراجاتى ولشەمىن جوعارىلاتۋ. مۇندا: دۇمبە ءبيدايدىڭ مۋ باسىنا بەرىلەتىن تولىقتاما قاراجاتىنا 30 يۋان ۇستەۋ، جازعى ءبيدايدىڭ مۋ باسىنا بەرىلەتىن تولىقتاما قاراجاتىنا 15 يۋان ۇستەۋ. جاڭا قوسىلعان قارجىنى بۇرىنعى استىققا تىكە بەرىلەتىن تولىقتاما قاراجاتتان لايىقتى رەتتەۋ.

　　3. استىق ءوندىرىسىنىڭ قامسىزداندىرۋ قىزمەتىن كۇشەيتىپ، ءبيداي كىرىسىن قامسىزداندىرۋدان جاڭالىق اشۋ. استىق داقىلىن اۋىل شارۋاشىلىعىن قامسىزداندىرۋ قىزمەتىن كەپىلدەندىرۋدەگى ماڭىزدى ءتۇيىن رەتىندە قاراپ، استىق ەككەن ديقانداردىڭ «قامسىزداندىرۋعا قاتىناسۋدى قالايتىندارىن مۇمكىندىگىنشە قامسىزداندىرۋ» مەن قامسىزداندىرۋ وبيەكتىلەرىنىڭ «قامسىزداندىرۋعا تيىستىلەرىن مۇمكىندىگىنشە قامسىزداندىرۋدى» ورگانيكالى ۇشتاستىرۋ پرينسيبى بويىنشا، ءبيدايدى قامسىزداندىرۋعا قامتۋ مولشەرىن ۇزدىكسىز مولايتۋ. ءبيدايدى تولىق نارقى بويىنشا قامسىزداندىرۋدى سىناق تۇيىندەرى بويىنشا جالپىلاستىرىپ، ەڭبەككۇش نارقى، جەردى اينالىمعا سالۋ نارقى سياقتىلاردى قامسىزداندىرۋ قامتاماسىزدىعى كولەمىنە قامتىپ، قامسىزداندىرۋ قامتاماسىزدىعى دەڭگەيىن ءونىمدى جوعارىلاتۋ. ءبيداي كىرىسىن قامسىزداندىرۋدى جاڭالىق اشا دامىتىپ، قامسىزداندىرۋ قامتاماسىزدىعىنىڭ ءوندىرىس اپاتى حاۋپىن، بازار باعاسى حاۋپىن قامتۋىن ىلگەرىلەتىپ، استىق ەگەتىن ديقاندار كىرىسنىڭ ورنىقتى ارتۋىنا بەلسەنە كومەكتەسۋ.

　　(2) كوپ نەگىزدى تۇلعالاردى بازارعا كىرىپ ساتىپ الۋعا شابىتتاندىرۋ، بازاردىڭ ءتارتىپتى اينالىمىن ىلگەرىلەتىپ، «استىق ساتىپ الاتىن ادام بولۋعا» شىنايى كەپىلدىك ەتۋ

　　1. مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ جەتەكشى رولىن ساۋلەلەندىرۋ. مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ ساتىپ الۋ ساياساتىن باستاماشىلدىقپەن اتقارۋىن، ولاردىڭ بازارعا كىرىپ ساتىپ الۋ بەلسەندىلىگىن قولداپ، «استىق ساتۋدىڭ قيىن بولۋىن» كەڭ كولەمدە بولعىزباۋدىڭ تومەنگى شەگىن باتىل يگەرىپ، استىقتىڭ اينالىم ءتارتىبىن قورعاۋ. جۇڭگو زاپاس استىقتى باسقارۋ باس سەرىكتەستىگى شينجياڭ بولىمشە سەرىكتەستىگى مەن جەرگىلىكتى ورىنداعى زاپاس استىق باسقارۋ ورىندارى استىق ساقتاۋعا مىندەتتەگەن كاسىپورىندار زاپاس استىقتى جيناۋ - قابىلداۋ، كەزەكتەسۋ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، كەزەكتەسۋ جوسپارى بويىنشا، باستاپتا - اق بازارعا ەنىپ ساتىپ الىپ، ءبيداي ساتىپ الۋداعى ساتىپ الۋعا جەتەكشى بولۋ رولىن ساۋلەلەندىرۋ، باعانىڭ جەتەكشىلىك رولىن، بازار قامداۋىنىڭ ورنىقتىرۋ رولىن جانە ماكرولىق رەتتەۋ - مەڭگەرۋدىڭ دانەكەرلىك رولىن ساۋلەلەندىرىپ، بازار باعاسىن ورنىقتىرىپ، استىق وندىرەتىن ديقانداردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قورعاپ، استىقپەن قامداۋدى قامتاماسىزداندىرىپ، رايونىمىزدىڭ استىق حاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتۋ.

　　2. كوپ نەگىزدى بازار تۇلعالارىنىڭ بازارعا ەنىپ استىق ساتىپ الۋىنا بەلسەندى جەتەكشىلىك ەتۋ. جەر - جەر ءونىمدى شارالاردان پايدالانىپ، قاراستىلىعىنداعى استىق ساتىپ الۋعا رۇقسات كۋالىگى بار مانەرلەۋ كاسىپورىندارىنىڭ (ءبيداي مانەرلەۋ كاسىپورىندارىنىڭ كۇندەلىكتى مانەرلەۋ قۋاتى 100 توننادان جوعارى بولعان بولۋى؛ ساتىپ الۋدا قاجەتتى تەكسەرىپ الۋشى جانە قاجەتتى جابدىقتارى بولۋى) بازارعا ەنىپ ساتىپ الۋىن بەلسەنە قولداپ، قارجى قۇراۋعا كەپىل بولۋ، قارىز اقشا وسىمىنە تيىمدىلىك جاساۋ سياقتى ساياساتتاردى شىعارىپ، كاسىپورىنداردىڭ تاپسىرىسپەن، كەلىسىممەن ساتىپ الۋ سياقتى جولدارمەن استىق ەككەن ديقاندار، استىق ەككەن وتباسىلارى، ديقاندار سەلبەستىك كووپەراتيۆى، وتباسىلىق ەگىس الاڭى سياقتى جاڭا تيجارات تۇلعالارىمەن باياندى، ورنىقتى سەلبەستىك قاتىناسىن ورناتىپ، كوپ نەگىزدى تۇلعالاردىڭ استىق ساتىپ الۋعا بەلسەنە قاتىناساتىن استىق اينالىمىنىڭ جاڭا جاعدايىن قالىپتاستىرۋدى جەبەۋ.

　　3. ءبيداي ساتىپ الۋداعى شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، «استىق ساتۋ قيىن بولۋ» جاعدايىنىڭ تۋىلۋىنان ساقتانۋ. «اۆتونوميالى رايوننىڭ ءبيداي ساتىپ الۋدا شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ جوباسىن» بەلگىلەپ، ۇكىمەت جاريالاعان مىندەتتەپ ساتىپ الۋ باعاسى بويىنشا ساتىپ الۋدى اتقارىپ، ءبيدايدى بازارلاندىرا ساتىپ الۋ بارىسىنداعى باعانىڭ ءۇرتىس قۇلدىراۋى، ەشكىمنىڭ دە استىق ساتىپ الماۋى جانە ديقانداردىڭ «استىق ساتۋى قيىن بولۋ» ماسەلەسى جارىققا شىعۋىن ءبىر جاقتى ەتۋ. ءبيدايدى ساتىپ العاننان كەيىن، بازار باقىلاۋىنداعى ورتاشا باعا مىندەتتەپ ساتىپ الۋدان تومەن بولعاندا، ايماق (وبلىس، قالا) استىق اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋلارىنا ءوتىنىش بەرۋ، اۆتونوميالى رايوندىق استىق مەكەمەسى قايتا تەكسەرىپ، اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى بەكىتكەننەن كەيىن «اۆتونوميالى رايوننىڭ ءبيداي ساتىپ الۋداعى شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ جوباسىن» ىسكە قوسۋ، مۇنداعى ساتىپ الۋ، قويمادا ساقتاۋ قاراجاتى مەن بانكە قارىزى ءوسىمىن اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا مەكەمەسى ۇستىنە الۋ. مىندەتتەپ ساتىپ الۋ باعاسىن دۇمبە ءبيداي مەن جازدىق ءبيداي بويىنشا جەكە - جەكە تۇراقتاندىرۋ، مۇندا دۇمبە ءبيدايدى مەملەكەت بەلگىلەگەن ەڭ تومەنگى ساتىپ الۋ باعاسى بويىنشا تۇراقتاندىرۋ (2018 - جىلى كيلوگرامى 3. 2 يۋان دەپ ۋاقىتشا بەلگىلەنگەن). جازدىق ءبيدايدىڭ مىندەتتەپ ساتىپ الۋ باعاسى (2018 - جىلى كيلوگرامى 15. 2 يۋان دەپ ۋاقىتشا بەلگىلەنگەن). مىندەتتەپ ساتىپ الۋ باعاسىن بەلگىلەۋ جىلىنا ءبىر رەت جۇرىلەدى. جەر - جەر (وبلىس، قالانىڭ) ناقتى جاعدايىنا قاراي جوبانى باستاۋ مەرزىمىن، اتقارۋ مەرزىمىن، ساتىپ الۋ كولەمىن بەلگىلەۋ. جەر - جەردىڭ (وبلىس، قالا) مىندەتتەپ ساتىپ الۋ مەرزىمى ۇزاعاندا 2 ايدان اسپايدى. مىندەتتەپ ساتىپ الۋدى اۆتونوميالى رايوندىق استىق مەكەمەسى شارت - جاعدايى بار مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق ساتىپ الۋ - ساتۋ كاسپورىندارىنا جاۋاپتاندىرىپ تابىستايدى، بازار باعاسى مىندەتتەپ ساتىپ الۋ باعاسىنا جەتكەندە اتقارۋ جوباسىن توقتاتۋ. مىندەتتەپ ساتىپ الىنعان ءبيداي استىق ءونىمىنىڭ ۇقىعى اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتىنە تاۋەلدى، بازاردىڭ اينالىم جاعدايىنا ساي، ءۇرىمجى مەملەكەتتىك استىق ساۋدا ورتالىعىندا باسەكەلەستىرىپ باعا قويىلادى دا كەلەسى جىلى جاڭا جىلدان بۇرىن ساتىپ تاۋىسادى، پايداسى اۆتونوميالى رايوندىق قازىناعا تاپسىرىلادى، زيانىنا اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا مەكەمەسى جاۋاپتى بولادى.

　　4. استىق ساقتاۋ بايلىق ورنالاستىرۋىن ساپالىلاندىرىپ، «قامباعا قاراي استىق ساتىپ الۋدى» ورىنداۋ. استىق جيناۋ، ساقتاۋ، قامداۋ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسىن جاپپاي اتقارىپ، استىق قويماسى قۇرىلعى قۇرىلىسى سوماسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، «كونە قويما، حاۋىپتى قامبالاردى» جوندەۋ، جاڭالاۋ جانە يقۋاتىن جوعارىلاتۋ، قىرمانداردى كەڭەيتۋ، اداقتاۋ سياقتى قۇرىلعى قۇرىلىستارىنا قارجى قوسۋ تەبىنىن كۇشەيتۋ، استىق قويمالارىن زەردەلىلەندىرىپ جاڭالاۋ، استىق جاعدايىن اۆتوماتتى باقىلاۋ، ولشەۋ، ماشينالى اۋا الماستىرۋ، ىشكى اينالىس سياقتى استىق ساقتاۋدىڭ وزىق تەحنيكاسى مەن ينفورماتسيالاندىرۋ تاسىلىنەن پايدالانۋ. مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ جارناعا قاتىناسۋى، جارنا مەڭگەرۋى، قارجى توپتاۋى سياقتى كوپ ءتۇرلى فورمالار ارقىلى، ارالاسپالى مەنشىكتەگى ەكونوميكانى دامىتىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاپيتال يقۋاتىن مولايتىپ، استىق قويماسىنىڭ قىزمەت كورسەتۋ كولەمىن كەڭەيتۋىنە جەتەكشىلىك ەتۋ. استىق كاسىپورىندارىنىڭ استىقتى تۇرگە قاراي، دارەجەگە قاراي قامباعا ساقتاۋىنا شابىت بەرۋ، استىق وندىرەتىن نەگىزگى اۋدانداردا جيناۋ، ساتىپ الۋ، كەپتىرۋ، مانەرلەۋ، جەتكىزۋ، ساتۋ سياقتى ءبىر تۇلعالانعان وندىرىستەن كەيىنگى قىزمەت وتەۋ ورتالىعىن قۇرىپ، استىق ەككەن ديقانداردى قىزمەت كورسەتۋمەن قامداپ، استىقتىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ، تۋىلاتىن زياندى ازايتۋ جانە ديقاندار كىرىسىن ارتتىرۋدى جەبەۋ. مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ استىق ساقتاۋ قۇرىلعىلارىنان تولىق پايدالانىپ، جاڭاشا اۋىل شارۋاشىلىعى تيجاراتىنىڭ باستى تۇلعالارى مەن ديقانداردى استىق ونىمىنەن كەيىنگى قىزمەت كورسەتۋمەن، استىق مانەرلەيتىن كاسىپورىنداردى قامباعا الۋ، ساقتاۋ، باسقارۋ قىزمەت كورسەتۋىمەن، «ينتەرنەت + استىق» تيجارات ءتاسىلى ارقىلى قويماعا بەرۋ قىزمەت كورسەتۋىمەن، قالا، اۋىل تۇرعىندارىن استىق جەتكىزىپ بەرۋ قىزمەت كورسەتۋىمەن قامداۋ.

　　5. استىق كاسىبى ەكونوميكاسىن بار كۇشپەن دامىتىپ، تۇتاس كاسىپ تىزبەگىنىڭ دامۋىن جەدەلدەتۋ. استىق كاسىپورىندارى استىق ءوندىرىسىنىڭ يقۋاتتى رايونى قۇرىلىسىنا بەلسەنە قاتىناسىپ، «ءوندىرۋ، ساتىپ الۋ، ساقتاۋ، مانەرلەۋ، ساتۋ» ءبىر تۇلعالانعان دامۋ ۇلگىسىن دامىتىپ، اتىزدان اس ۇستەلىنە دەيىنگى تۇتاس كاسىپ تىزبەگىن ورناتۋ. «ساپالى استىق ينجەنەرياسىن» بار كۇشپەن اتقارىپ، نەگىزگى استىقتى كاسىپ سالالاندىرا دامىتىپ، «جۇڭگونىڭ تاماشا استىق - مايى» ارەكەتىن مىقتى يگەرىپ، استىق ساپاسىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن تەكسەرۋ، باقىلاۋ جۇيەسى قۇرىلىسى مەن استىق وندىرىسىنەن كەيىنگى قىزمەت كورسەتۋ جۇيەسى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، استىق كاسىپورىندارىنىڭ جاڭالىق اشا دامۋىن، تۇرلەندىرىپ، دارەجەسىن ءوسىرۋدى جانە ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ءونىمىن ارتتىرۋدى جەبەۋ.

　　(3) استىقتى بازارلاندىرىپ ساتىپ الۋدى امانات − قارىز سوماسىمەن قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسىن ورناتىپ، «استىق ساتىپ الۋعا اقشا بولۋعا» شىنايى كەپىلدىك ەتۋ

　　1. اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بانكەسىنىڭ استىق ساتىپ الۋدى قارىز اقشامەن قامداۋداعى ماڭىزدى رولىن ساۋلەلەندىرۋ. اۋىل شارۋاشىلىق بانكەسى شينجياڭ تارماق بانكەسىنىڭ ساياساتتىق بانكە فۋنكتسياسىن اتقارۋىن بەلسەنە قولداپ، استىق - ماي قارىز اقشاسى قىزمەتىن جاقسى ىستەپ، استىق ساتىپ الۋدى اقشامەن قامداۋداعى تىرەكتى كۇش رولىن ساۋلەلەندىرىپ، استىق ساتىپ الۋ قارجىسىن قامتاماسىزداندىرۋدىڭ ەڭ تومەنگى شەگىن باتىل ساقتاپ، ساتىپ الۋعا قارجى بولماۋ سەبەپتى كوپ جەردە «استىق ساتۋ قيىن بولۋ» جانە «قۇر حۇجات بەرۋ» ماسەلەسىنەن ساقتانۋ.

　　2. اۆتونوميالى رايوننىڭ استىق ساتىپ الۋ قارىز اقشا سەنىمدى كەپىلدىك قورىنىڭ قارجى توپتاۋ كەپىلدىك مەحانيزمىن ورناتۋ. سەنىمدى كەپىلدىك قورىن «رەفورماعا قىزمەت ەتۋ، ۇكىمەت جەتەكشىلىك ەتۋ، كاسىپورىن ەرىكتى بولۋ، بانكە مەن كاسىپورىن سەلبەسۋ، ءبىر تۇتاس باسقارۋ، جابىق اينالىم، بازاردا جۇمىس جۇرگىزۋ، حاۋىپ - قاتەردى بىرگە كوتەرۋ، استىق پەن قارىز اقشانى بايلانىستىرۋ» پرينسيبىنە ساي، ۇكىمەت، كاسىپورىن بىرلەسىپ قارجى شىعارىپ قۇرادى. جەتەكتەۋ سيپاتىنداعى تولەم قورى رەتىندە ارنايى باسقارىلىپ، بانكەنىڭ سەنىمدى كەپىلدى قورىن تاپسىرعان كاسىپورىندارعا قارىز اقشا تاراتۋدا جارىققا شىعاتىن سەنىمدى قارىز حاۋىپ - قاتەرىنەن ساقتانۋ مەن ونى باسەڭدەتۋگە ارنايى پايدالانىلادى. قور كولەمى 800 ميلليون يۋان، مۇندا استىق حاۋىپ - قاتەرى قورىنان بولىنگەنى 400 ميلليون يۋان، ايماقتىق (وبلىس، قالا)، سونداي - اق اۋداندىق (قالا) ۇكىمەتتەر 80 ميلليون يۋانىن دايىنداۋعا جاۋاپتى بولادى، مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارى، سونداي - اق كولەمدى وڭدەۋ كاسىپورىندارى 320 ميلليون يۋان دايىندايدى. سەلبەستىك بانكەسى كاسىپورىندار اماناتقا تاپسىرعان سەنىمدى كەپىلدىك قوردىڭ 10 − 15 ەسەسى بويىنشا قارىز اقشا تاراتادى، استىقتى ساتىپ الۋ ءۇشىن العان قارىز اقشانى استىقتى ساتۋ ارقىلى قايتارادى، قامباداعى استىق پەن قارىز اقشا بايلانىستىرىلىپ، جابىق اينالىمعا سالىنادى. قوردان وكىلەتتى تولەۋ ءتارتىبى: الدىمەن، كاسىپورىن تاپسىرعان سەنىمدى كەپىلدىك قور پايدالانىلادى، ونان سوڭ، قاراستى جەردىڭ باسقارۋ پرينسيبى بويىنشا جەرگىلىكتى ۇكىمەت دايىنداعان سەنىمدى كەپىلدىك قور پايدالانىلادى، جەتپەگەن بولىگىن اۆتونوميالى رايون دارەجەلى سەنىمدى كەپىلدىك قور وكىلەتتى تولەيدى. كاسىپورىننىڭ ءوزىنىڭ اماناتقا تاپسىرعان سەنىمدى كەپىلدىك قورى تارتىلىپ قالعان سوڭ، ۇكىمەتتىڭ سەنىمدى كەپىلدىك قورى وكىلەتتى تولەگەن سوماسى ءالى قايتارىلماعان قارىز اقشا سوماسىنىڭ %80ىنەن اسپاسا، قالعان بولىگىن قارىز اقشا بەرۋدى ۇستىنە العان بانكە ۇستىنە الادى. قور وكىلەتتى تولەنگەن سوڭ، ۇكىمەتتىڭ قاتىستى تاراۋلارى، قور باسقارۋ ورىندارى، قارىز اقشا بەرەتىن بانكە زاڭ بويىنشا شارا قولدانىپ، وكىلەتتى تولەتكەن كاسىپورىننان وزدەرىنىڭ وكىلەتتى تولەگەن قارجىسىن قايتارىپ الادى.

　　3. ءبيداي ساتىپ الۋ قارىز اقشاسىنىڭ وسىمىنە قوسىمشا قاراجات بەرۋ ءتۇزىمىن جولعا قويۋ. تاپسىرىستى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىنا شابىت بەرۋ ءۇشىن، مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارى مەن كولەمدى وڭدەۋ كاسىپورىندارىنىڭ شارۋالارمەن نەمەسە جاڭاشا اۋىل شارۋاشىلىعى تيجارات تۇلعالارىمەن ءبيداي ەگۋ تاپسىرىستى توقتامىن جاساسۋىنا ءارى توقتام بويىنشا ساتىپ الۋ مىندەتىن ورىنداۋىنا سايكەس، ساتىپ الۋ قارىز اقشاسىنىڭ وسىمىنە قوسىمشا قاراجات بەرىلەدى. قارىز اقشا ءوسىمىن قازىنادان تولەۋ ءتاسىلى اۆتونوميالى رايوندىق قازىنانىڭ قارىز اقشا بەرگەن بانكەگە ءوسىمدى تولەۋى نەمەسە اۆتونوميالى رايوندىق قازىنانىڭ كاسىپورىنعا ءوسىم قوسىمشا قاراجاتىن بەرۋى سىندى ەكى ءتۇرلى ءتاسىلدى قامتيدى. ناقتى قوسىمشا قاراجات ولشەمى مەن ءتاسىلىن اۆتونوميالى رايوندىق استىق مەكەمەسى، قازىنا مەڭگەرمەسى، اۋىل شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋ بانكەسى سياقتى تاراۋلار اقىلداسىپ بەلگىلەيدى.

　　4. استىق ساتىپ الۋدىڭ كوپ نەگىزدى قارجى توپتاۋ مەحانيزمىنىڭ ورناتىلۋىن ىلگەرىلەتۋ. اۆتونوميالى رايوندىق اۋىل شارۋاشىلىعى سەنىمدى قارىز قارجى توپتاۋ كەپىلدىك سەرىكتەستىگى مەن فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتىپ، استىق ساتىپ الۋ قارىز اقشاسىن الۋعا قارجى توپتاۋ كەپىلدىك كاسىبىن جولعا قويىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار مەن باسقا دا بازار تۇلعالارىنا قارىز اقشا ارقىلى قولداۋ كورسەتىپ، كوپ نەگىزدى قارجى توپتاۋ قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋ. جەر - جەر استىق حاۋىپسىزدىگى ارنايى قىزمەتكەرى، وبلىس (قالا) باستىعى جاۋاپكەرلىگى ءتۇزىمىنىڭ تالابىنا ساي، جەر - جەردەگى ۇكىمەتتىك قارجى توپتاۋ كەپىلدىك سەرىكتەستىكتەرىنىڭ، فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ استىق ساتىپ الۋ كاسىپورىندارىن سەنىمدى قارىز ارقىلى قولداۋ سەرپىنىن ارتتىرۋعا جەتەكتەپ جانە ونى قولداپ، بازارلاندىرۋ شارتى استىندا استىق ساتىپ الۋ قارجىسىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەسىن شەشۋ. حاۋىپ - قاتەردەن ساقتانۋ قىزمەتىن جاقسى ىستەۋ العى شارتى استىندا، قاراستى وڭىردەگى بانكە كاسىبىن، فينانس قۇرىلىمدارىن استىق ساتىپ الۋشى كاسىپورىنداردىڭ زاۆود ۇيلەرىن، جەرلەرىن كەپىلگە قويۋ جانە امانات كۋالىگى، تاپسىرىس، قويما تۇبىرتەگى، جيناۋعا ءتيىستى ەسەپ كەپىلى سياقتى قارجى توپتاۋ كاسىپتەرىن جولعا قويۋعا بەلسەنە جەتەكتەۋ.

　　(4) استىقتى ماكرولىق رەتتەۋدى − مەڭگەرۋدى كۇشەيتىپ، «استىقتى باسقاراتىن ادام بولۋعا» شىنايى كەپىلدىك ەتۋ

　　1. استىق حاۋىپسىزدىگىنە ايماق، وبلىس (قالا) باستىعى جاۋاپتى بولۋ ءتۇزىمىن قاتاڭ تياناقتاندىرۋ. اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ «مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ استىق حاۋىپسىزدىگىنە ولكە باستىعى جاۋاپتى بولۋ ءتۇزىمىن ورناتۋ، اقاۋسىزداندىرۋ جونىندەگى ءبىرقانشا پىكىرىن دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ تۋرالى اتقارۋ پىكىرىن» (شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى [2015] 98 - ءنومىرلى) مۇقيات دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، جەر - جەردەگى (ايماق، وبلىس) حالىق ۇكىمەتتەرىنىڭ (اكىمشىلىك مەكەمەسى) ءوز رايونىنىڭ استىق حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدەگى سۋبيەكتيۆ جاۋاپكەرلىگىن نىعايتۋ. تەكسەرۋدىڭ بۇيرىقتىق رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ءبيداي ەگىمشىلىگىنىڭ جەتەكشى جوسپارىن تياناقتاندىرۋ جاعدايىن استىق حاۋىپسىزدىگى ارنايى قىزمەتكەرىنىڭ، وبلىس (قالا) باستىعىنىڭ جاۋاپكەرلىك تۇزىمىنە ەنگىزىپ، ەگىلگەن اۋدانىن، وندىرىسشىلەرگە بەرىلەتىن قوسىمشا قاراجاتتى تياناقتاندىرۋ جاعدايىن تەكسەرىپ، تەكسەرۋدىڭ سالماعىن ارتتىرۋ. استىقتى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ، استىق ساتىپ الۋدى ويداعىداي يگەرىپ، استىق ەگەتىن شارۋالاردىڭ بەلسەندىلىگىن قورعاۋ؛ استىق ساپاسى حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، باقىلاۋ - باسقارۋ جاۋاپكەرلىگىن تياناقتاندىرۋ؛ استىقتى ۇنەمدەپ، زياندى ازايتۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، قالا، اۋىل تۇرعىندارىن اقاۋسىز تۇتىنۋعا جەتەكتەۋ.

　　2. ينفورماتسيالاندىرۋ قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، بازار ينفورماتسياسىنىڭ قىزمەت كورسەتۋ ورەسىن جوعارىلاتۋ. استىقتىڭ ينفورماتسيالاندىرىلعان امبەباپ قىزمەت كورسەتۋ تۇعىرىن قۇرىپ، رايونىمىزدىڭ استىقتى اكىمشىلىك باسقارۋ، قوعامدىق قىزمەت كورسەتۋ، ماكرولىق تىزگىندەۋ، شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋ، استىق ساتىپ الۋ جانە بازار باقىلاۋى سياقتى جاقتارداعى ينفورماتسيالىق سۇيەۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ. استىق جاعىنداعى ساقتاندىرۋدى، باقىلاۋدى كۇشەيتىپ، ساندى مالىمەتتەردى ءدال، دەر كەزىندە باقىلايتىن، جۇمىسى ءونىمدى استىق باقىلاۋ - ساقتاندىرۋ جۇيەسىن قۇرۋ. استىق ءوندىرۋ، اينالىمى، وڭدەۋ جانە تۇتىنۋدى تەكسەرۋ، ساناققا الۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، استىق ءوندىرۋشى ءىرى اۋدانداردىڭ استىق ءونىمىن ۇلگى الىپ تەكسەرۋ ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرىپ، تەكسەرۋ ساندى مالىمەتتەرىنىڭ ءدال ۋاعىندا ءارى دۇرىس بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ. استىق تيجارات كاسىپورىندارىنىڭ ساندى مالىمەتتى مالىمدەۋ ءتۇزىمىن تياناقتاندىرىپ، تيجارات اشىق ەسەبىن قۇرىپ، ساناق ساندى مالىمەتتەرىن مەرزىم سايىن جولداپ وتىرۋ. بازار قامداۋى مەن قاجەتى، باعاسى، ساۋداسى سياقتى ينفورماتسيالاردى دەر كەزىندە جاريالاپ، بازار سيگنالىن جاپپاي ءدال تاراتىپ، شارۋالار، دەلدالدار، جيناپ ساقتاۋ، سونداي - اق وڭدەۋ كاسىپورىندارى سياقتى بازار سۋبيەكتتەرىنە ينفورماتسيالىق قىزمەت كورسەتۋدى كۇشەيتىپ، بازار ينفورماتسياسىنىڭ قامداۋ جاعىنداعى رەفورمانى اتقارۋداعى، ماكرولىق تىزگىندەۋگە قىزمەت ەتۋدەگى جەتەكتەۋ رولىن بەلسەنە ساۋلەلەندىرىپ، ينفورماتسيانىڭ قىزمەت كورسەتۋ دەڭگەيىن شىن مانىندە جوعارىلاتۋ.

　　3. استىق اينالىمىن قاراستى جەر باقىلاۋ - باسقارۋ جاۋاپكەرلىگىن نىعايتۋ. سەنىمدى باقىلاۋ - باسقارۋدى وزەك، كاسىپورىنداردىڭ ءوزىن تەجەۋىن نىسانا ەتكەن اكىمشىلىك باقىلاۋ - باسقارۋ ءتۇزىلىسىن جەدەل ورناتىپ، استىق اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋىنىڭ باقىلاۋ - باسقارۋىن جەتەكشى، بازاردىڭ ءوزىن تەجەۋىن نەگىز، سەلبەسىپ باقىلاۋ - باسقارۋدى تولىقتاما، قوعامنىڭ بىرگە جونگە سالۋىن كەپىل ەتكەن كوپ نەگىزدى استىق بازارىن باقىلاۋ - باسقارۋ جاڭا ۇلگىسىن قالىپتاستىرۋ. «2 كەزدەيسوق، ءبىر اشىق ۇستاۋ» قىزمەت مەحانيزمىن جانە «4 بولماۋ، 2 تىكە» قىزمەت ءادىسىن جالپىلاستىرىپ، استىق ساتىپ الۋ، ساقتاۋ، تاسىمالداۋ، وڭدەۋ جانە ساتۋ سياقتى بۋىندارداعى، سونداي - اق تيجارات قيمىلدارىنداعى استىق ساپاسى حاۋىپسىزدىگىن جانە مەملەكەتتىڭ استىق اينالىمى ساناق ءتۇزىمىنىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ - باسقارۋدى كۇشەيتۋ. ساتىپ الۋ جانە ساقتاۋ بۋىنىنداعى استىق ساپاسى حاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋدى جولعا قويىپ، استىق ساپاسى حاۋىپسىزدىگىنىڭ كومەسكى كىناراتتارىن تەكسەرىپ، استىق ساپاسى حاۋىپسىزدىگى ينفورماتسياسىن ۇيلەسىمدى ۋاقىتتا جاريالاۋ. استىق تيجاراتشىلارىنىڭ استىق ساپاسى حاۋىپسىزدىگى بويىنشا سەنىمدىلىك ارحيۆىن جانە استىق ساپاسى حاۋىپسىزدىگىن قۋزاۋ ءتۇزىمىن ورناتۋ. ءدارى قالدىقتارى، ميكوتوكسيندەر، اۋىر مەتالدار ولشەمنەن اسىپ كەتكەن استىقتى باقىلاۋ - مەڭگەرۋدى كۇشەيتىپ، ولشەمنەن اسقان استىقتى ءبىر جاقتى ەتۋدىڭ باياندى مەحانيزمىن ورناتىپ، استىق حاۋىپسىزدىگى ولشەمىنە ۇيلەسپەيتىن استىقتىڭ ىشەر استىق بازارىنا كىرۋىنەن ساقتانۋ.

　　4. استىق ساپاسىنىڭ قامتاماسىز ەتۋ، قامداۋ، باعانى تۇراقتاندىرۋ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، استىق حاۋىپسىزدىگىنىڭ قورعانىس شەبىن مىقتاپ ورناتۋ. اۆتونوميالى رايوندىق استىق مەكەمەسىندە جەرگىلىكتى زاپاس استىق باسقارۋ ورتالىعىن كوبەيتىپ قۇرىپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ زاپاس استىعىن كۇندەلىكتى باسقارۋعا جاۋاپتى ەتۋ. وسى زامانعى ينفورماتسيا تەحنيكاسىنا سۇيەنە وتىرىپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ جەرگىلىكتى زاپاس استىق مولشەرىن، ساپاسىن جانە زاپاس استىق حاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ - باسقارۋدى كۇشەيتىپ، زاپاس استىقتىڭ «جاقسى ساقتالۋىنا، باسقارىلۋىنا، شىعارىلۋىنا، ىستەتىلۋىنە» شىنايى كەپىلدىك ەتۋ. جەرگىلىكتى زاپاس اينالمالى استىقتىڭ ءۇرىمجى مەملەكەتتىك استىق ساۋدا ورتالىعىنا كىرىپ، اشىق باسەكە باعامەن ايىرباسقا ءتۇسۋىن ءتارتىپتى تۇردە ۇيىمداستىرۋ. ورتالىق زاپاس استىق قاراجاتىنا قازىنادان بەرىلەتىن قوسىمشا قاراجات ولشەمى بويىنشا، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى جەرگىلىكتى زاپاس ءبيدايدى ساقتاپ باسقارۋ قاراجاتىن، سونداي - اق اينالمالى قاراجاتتى جەكە - جەكە ءار كيلوگرامىن0.1 يۋان ءوسىرۋ. مەملەكەت ولشەمى بويىنشا، اۆتونوميالى رايوننىڭ جەرگىلىكتى زاپاس استىق قوسىمشا قاراجاتىنىڭ ولشەمىن ديناميكالىق رەتتەۋ مەحانيزمىن ورناتۋ. ورتالىقتىڭ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ زاپاس استىق كولەمىن ورنالاستىرۋ، سورت قۇرىلىمى جانە ساتىپ الۋ - ساتۋ اينالىمى سياقتى جاقتارداعى بايلانىس مەحانيزمىن ورناتىپ، بازاردى تىزگىندەۋدەگى، استىق باعاسىن ورنىقتىرۋداعى سايكەسۋ اسەرىن تولىق ساۋلەلەندىرۋ.

　　5. استىق تيجارات ەتەتىن، وڭدەيتىن كاسىپورىنداردىڭ ەڭ تومەنگى، ەڭ جوعارعى قامبادا ساقتاۋ ءتۇزىمىن قاتاڭ اتقارىپ، كاسىپورىنداردى تاۋاردى قامبادا ۇيلەسىمدى ساقتاۋعا شابىتتاندىرۋ. تۇتاس رايونىمىزداعى استىق تيجارات ەتەتىن جانە وڭدەيتىن كاسىپورىندار جونىنەن ونىڭ ءوندىرىس، تيجارات شارت - جاعدايىنا نەگىزدەلىپ، قامبادا ساقتاۋدىڭ ەڭ تومەنگى، ەڭ جوعارعى ولشەمىن تۇراقتاندىرۋ كەرەك. استىق بازارىندا قامداۋ قاجەتسىنۋدەن ارتىپ قالعان، باعانىڭ قۇلدىراۋى ءبىرشاما زور بولعان كەزدە استىق ساتىپ الۋ تيجاراتىمەن شۇعىلداناتىن كاسىپورىنداردىڭ استىقتى قامبادا ساقتاۋ مولشەرىنىڭ ەڭ تومەنگى ولشەمى وتكەن جىلعى ايلىق ورتاشا ساتىپ الۋ مولشەرىنىڭ %10ى بويىنشا بولادى، استىق وڭدەۋ تيجاراتىمەن شۇعىلداناتىن كاسىپورىنداردىڭ بىتەۋ استىقتى قامبادا ساقتاۋ مولشەرىنىڭ ەڭ تومەنگى ولشەمى وتكەن جىلعى ايلىق ورتاشا وڭدەۋ مولشەرىنىڭ %10ى بويىنشا بولادى، وڭدەلگەن استىقتى قامبادا ساقتاۋ مولشەرىنىڭ ەڭ تومەنگى ولشەمى وتكەن جىلعى ايلىق ورتاشا ساتۋ مولشەرىنىڭ %5ى بويىنشا بولادى؛ استىق بازارىندا قامداۋ قاجەتسىنۋدى قاناعاتتاندىرا الماعان، باعا ءبىرشاما جوعارى بولعان كەزدە استىق ساتىپ الۋ تيجاراتىمەن شۇعىلداناتىن كاسىپورىنداردىڭ قامبادا ساقتاۋ مولشەرىنىڭ ەڭ جوعارعى ولشەمى وتكەن جىلعى ايلىق ورتاشا ساتىپ الۋ مولشەرىنىڭ %20ى بويىنشا بولادى، استىق وڭدەۋ تيجاراتىمەن شۇعىلداناتىن كاسىپورىنداردىڭ بىتەۋ استىقتى قامبادا ساقتاۋ مولشەرىنىڭ ەڭ جوعارعى ولشەمى وتكەن جىلعى ايلىق وڭدەۋ مولشەرىنىڭ %20ى بويىنشا بولادى، وڭدەلگەن استىقتى قامبادا ساقتاۋ مولشەرىنىڭ ەڭ جوعارعى ولشەمى وتكەن جىلعى ايلىق ورتاشا ساتۋ مولشەرىنىڭ %10ى بويىنشا بولادى. استىقتى اكىمشىلىك جاقتان باسقاراتىن ءار دارەجەلى تاراۋلار كاسىپورىنداردىڭ ساياساتتى اتقارۋ جاعدايىنا زاڭ بويىنشا باقىلاۋ - تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، قىمباتقا ساتۋ ءۇشىن باسىپ قويۋ، ادەيى اسقىندىرۋ جايتىن تەجەۋ كەرەك.

　　(5) مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارى رەفورماسىن تەرەڭدەتۋ

　　1. مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارى رەفورماسىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، بازاردىڭ باسەكەلىك قۋاتىن كۇشەيتۋ. مال - مۇلىك ۇقىعى ءتۇزىمىن وزەك ەتىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ قۇرىلىم جاڭالاۋ اياق الىسىن ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ مال - مۇلىك ۇقىعىن اشالاپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ بازارداعى باسەكەلىك قۋاتىن ارتتىرىپ، استىق كاسىپ سالاسىنىڭ بۇرىلىس جاساپ، دارەجەسىن كوتەرۋىنە ىرىقتىلىقپەن سايكەسۋ جانە وعان جەتەكشىلىك ەتۋ. شارا قولدانىپ مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاپيتال قارجىسىن ارتتىرۋ ءتاسىلى ارقىلى جەردى بولىسكە سالۋدى جەردى ساتىپ بەرۋگە اينالدىرۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، جەردىڭ سيپاتىن وزگەرتىپ ۇقىقتى تۇراقتاندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ.

　　2. مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ قۇرىلىم جاڭالاۋ، قايتا ۇيىمداسۋ بارىسىندا باسى ارتىق جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردى ءبولىپ ورنالاستىرۋ قىزمەتىن ۇتىمدى ويداعىداي ىستەپ، قوعامدىق جالپى جاعدايدىڭ ورنىقتىلىعىنا كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. ءار دارەجەلى ۇكىمەتتەر مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ رەفورما بارىسىندا جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردى ءبولىپ ورنالاستىرۋ قىزمەتىن ۇتىمدى ويداعىداي ىستەپ، جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر مەن كاسىپورىنداردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن ويداعىداي قورعاپ، جۇمىسسىز قالعان قىزمەتكەرلەردى قىزمەت ورنىن اۋىستىرىپ ورنىقتى جۇمىستاندىرىپ، حالىق تۇرمىسىن تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەي، مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارى رەفورماسىنا جاراسىمدى، ورنىقتى قوعامدىق ورتا جاراتۋ كەرەك. كاسىپورىندار جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەرمەن ەڭبەك قاتىناسىن كۇشىنەن قالدىرۋىنا تۋرا كەلسە، زاڭ بويىنشا ەكونوميكالىق تولەم تولەۋ، جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ قىزمەت كەزىندەگى كەشەۋىلدەگەن ەڭبەكاقىسىن قايتارۋ جانە قوعامدىق قامسىزداندىرۋ اقىسىن تولىقتاپ تاپسىرۋ ءارى قوعامدىق قامسىزداندىرۋ قاتىناسىن اۋىستىرۋ، جالعاستىرۋ راسمياتى سياقتى قىزمەتتەردى ويداعىداي ىستەۋ، ۇكىمەت كاسىپورىنعا زاڭ بويىنشا ەكونوميكالىق تولەم تولەۋ جانە تولىقتاپ تاپسىراتىن قوعامدىق قامسىزداندىرۋعا كومەك قاراجات بەرۋ. تەحنيكالىق تاربيەلەۋ، شاعىن سومالى كەپىلدەمەلى قارىز اقشا، باجىنى ازايتۋ، كەشىرىم ەتۋ سياقتى تاسىلدەردى تياناقتاندىرىپ، جۇمىسسىزداردىڭ قايتادان جۇمىستانۋىن نەمەسە دەربەس شارۋاشىلىق قۇرۋىن جەبەۋ. جۇمىستانۋى قيىنعا سوققانداردى جۇمىستاندىرۋ كومەك تەبىنىن ارتتىرىپ، الەۋمەتتىك يگىلىك سيپاتتى قىزمەت ورنىن اشۋ سياقتى كوپتەگەن تاسىلدەر ارقىلى كومەك كورسەتۋ. شارتقا ۇيلەسەتىن جۇمىسسىزدارعا بەلگىلەمە بويىنشا جۇمىسسىزداردى قامسىزداندىرۋ قاراجاتىن تاراتۋ، كومەكتەسۋ شارتىنا ۇيلەسەتىندەردى قوعامدىق كومەكتەسۋ كولەمىنە دەر كەزىندە ەنگىزىپ، ولاردىڭ نەگىزگى تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ.

　　3. مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىن قوسىپ الىپ، قايتا ۇيىمداستىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، وڭىرلىك سيپاتتى توپ نەگىزىندەگى استىق كاسىپورىندارىن جەدەل جەتىلدىرۋ. ءوڭىر اتتاعان، مەنشىك اتتاعان استىق كاسىپورىندارى توبىن قۇرۋ. كاپيتالدى دانەكەر، جەرگىلىكتىڭ زاپاس استىقتى كوتەرەگە الۋ، ساقتاۋ قامباسىن، استىق كاسىپ باقشاسىن، زات جەتكىزۋ ورتالىعىن سۇيمەن ەتۋگە ىنتالاندىرىپ، اكىمشىلىك دەڭگەي شەكتەمەسىن تالقانداپ، بىرىكتىرۋ، ءبولۋ، قوسىپ الۋ سياقتى شارالاردى قولدانىپ، اۋدان، قالا ارا، مەنشىك مال - مۇلكى ارا قايتا ۇيىمداسىپ، باسقارۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، تيجارات ۇيىمىن ويداعىداي قۇرىپ، زورايۋدى، قۇدىرەتتەنۋدى جۇزەگە اسىرۋ. مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىن وڭدەۋ كاسىپورىندارىمەن سەلبەسۋگە ىنتالاندىرىپ، كاسىپ جەلىسىن ۇزارتىپ، ارالاس مەنشىكتەگى شارۋاشىلىقتى دامىتىپ، كاسىپورىنداردىڭ تيجارات دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ.

　　4. مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق كاسىپورىندارىنىڭ مال - مۇلكىن باسقارۋدى كۇشەيتىپ، مال - مۇلىكتىڭ زايا بولۋىن تەجەۋ. مەملەكەت مەنشىگىندەگى دەربەس قارجىلانعان، مەملەكەت مەنشىگىندەگى جارناسى تىزگىندەلگەن، مەملەكەت مەنشىگىندەگى جارنا قوسقان استىق كاسىپورىندارىنىڭ مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلكىن مەملەكەت مەنشىگى، دارەجە بويىنشا باسقارۋ، تيجارات ۇقىعىن بەرۋ، جۇمىس ءبولىسى بويىنشا باقىلاۋ پرينسيبىنە ساي، ءار دارەجەلى مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىك باسقارۋ تاراۋلارى مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىك قارجىگەرى رەتىندە سول دارەجەلى استىقتى اكىمشىلىك جاقتان باسقارۋ تاراۋلارىنا باقىلاۋ - باسقارۋدى مىندەتىنە العان كاسىپورىندارعا باقىلاۋ جانە باسقارۋ جۇرگىزۋدى، قىزمەتكەر باسقارۋ جانە جۇمىس باسقارۋ جاۋاپكەرلىگىن اتقارۋدى مىندەتتەپ، استىق حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ فۋنكتسيالىق رولىن ساقتاۋ. كاسىپورىن رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا ءارقانداي ورىننىڭ جانە جەكەنىڭ استىق، ماي قامباسى، زات جەتكىزۋ قۇرىلعىلارىن يەمدەنىپ الۋىنا، بۇلدىرۋىنە، ءوز بەتىمەن بۇزۋىنا بولمايدى، استىق - ماي قامباسى، زات جەتكىزۋ قۇرىلعىلارىنىڭ پايدالانۋ ورنىن ءوز بەتىمەن وزگەرتۋىنە بولمايدى، استىق - ماي قامباسى، زات جەتكىزۋ قۇرىلعىلارىنىڭ حاۋىپسىزدىگىنە جانە استىق - ماي ساقتاۋ حاۋىپسىزدىگىنە زيان جەتكىزۋىنە بولمايدى، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتىڭ زايا بولماۋىنا كەپىلدىك ەتۋ. مەملەكەت مەنشىگىندەگى استىق ساقتاۋ قۇرىلعىلارىن وزگەرتەتىندەر، بۇزاتىندار، وزگە جەرگە كوشىرەتىندەر، ءسوز جوق، اۆتونوميالى رايوندىق استىق مەكەمەسىنىڭ بەكىتۋىنە جولداۋ. ءار دارەجەلى ۇكىمەتتەر كاسىپورىنداردىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بانكەسىنىڭ قارىز اقشاسىن قايتارۋ ۇقىعىن ويداعىداي تياناقتاندىرۋىنا قۋزاۋ سالىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بانكەسى قارىز اقشاسىنىڭ «تياناقتان ايرىلىپ قالۋىنان» ساقتانۋ.

　　ءۇشىنشى، قامتاماسىزداندىرۋ شاراسى

　　ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىنىڭ ساياساتتىق سيپاتى كۇشتى، قامتۋ اياسى كەڭ، مىندەتى جاپالى، جاۋاپكەرلىگى اۋىر، ول استىق حاۋىپسىزدىگىنە جانە استىق ەگەتىن ديقانداردىڭ ءتول مۇددەسىنە سايادى، تۇتاس رايونىمىزدىڭ قوعام ورنىقتىلىعى جالپى جاعدايىنا قاتىستى. جەر - جەر، قاتىستى تاراۋلار، ءسوزسىز، وسكەلەڭ ءمان بەرىپ، باسشىلىقتى كۇشەيتىپ، دەن قويا ۇيىمداستىرىپ، جاۋاپكەرلىكتى ناقتىلاندىرىپ، رەفورما قىزمەتىنىڭ ءتارتىپتى ىلگەرىلەۋىنە كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.

　　1. ۇيىمدىق باسشىلىقتى كۇشەيتۋ. اۆتونوميالى رايوننىڭ ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسى قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ گرۋپپاسىن قۇرىپ، ونى ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسى قىزمەتىنە جاۋاپتاندىرىپ، رەفورمانى ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا ورىن تەپكەن ماسەلەلەردى دەر كەزىندە اقىلداسىپ شەشىپ، تالداۋ جاساپ تۇجىرىمداۋدى جانە ساياساتتى زەرتتەۋدى كۇشەيتىپ، قۋزاۋ - جەتەكشىلىك ەتۋ، تەكسەرۋ قىزمەتىن ورىستەتۋ. باسشىلىق ەتۋ گرۋپپاسىنا مۇشە ورىندار مىندەت جۇمىسى ءبولىسى بويىنشا ءوز مىندەتىن اتقارىپ، رەفورما مىندەتىن تياناقتاندىرۋ، باسشىلىق ەتۋ گرۋپپاسى كەڭسەسىن اۆتونوميالى رايوندىق استىق مەكەمەسىندە قۇرىپ، باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ كۇندەلىكتى قىزمەتىنە جاۋاپتاندىرۋ. ءارقايسى تاراۋدىڭ جاۋاپكەرلىگىن ناقتىلاندىرىپ، رەفورمانىڭ ۇتىمدى، ءتارتىپتى ىلگەرىلەتىلۋىنە كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن باسشىلىق ەتۋ گرۋپپاسىنىڭ قاراماعىندا قامتاماسىز ەتۋ گرۋپپاسىن، قارىز اقشا گرۋپپاسىن، ۇگىت گرۋپپاسىن، باقىلاۋ - تەكسەرۋ گرۋپپاسىن قۇرۋ. اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ - رەفورما كوميتەتى، استىق مەكەمەسى، قازىنا مەڭگەرمەسى، ەگىن شارۋاشىلىق مەڭگەرمەسى، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باقىلاۋ - باسقارۋ كوميتەتى، ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەڭگەرمەسى، قوعام حاۋىپسىزدىگى مەڭگەرمەسى، فينانس كەڭسەسى، ونەركاسىپ - ساۋدا مەكەمەسى، ساپانى باقىلاۋ مەكەمەسى، قامسىزداندىرۋدى باقىلاۋ - باسقارۋ مەكەمەسى، اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بانكەسىنىڭ شينجياڭ بولىمشەسى سياقتى تاراۋلار ءوز مىندەت جاۋاپكەرلىگىنە ساي، جۇمىس ءبولىسى بويىنشا سەلبەسىپ، ءبيداي ەگىلگەن جەرگە جەر قۇنارلىلىعى قوسىمشا قاراجاتىن بەرۋ ساياساتىن كەمەلدەندىرىپ جانە تياناقتاندىرىپ، استىق ءوندىرىسىن قامسىزداندىرۋ قىزمەتىن كۇشەيتۋ؛ اۆتونوميالى رايوننىڭ ءبيدايدى شۇعىل جاعدايدا ساتىپ الۋ جوباسىن، ءبيدايدى بازارلاندىرىپ ساتىپ الۋ سەنىمدى قارىز اقشا قارجىسىن قامتاماسىزداندىرۋ جوباسىن جاساۋ، جاريالاۋ ءارى ۇيىمداستىرىپ اتقارۋ؛ ءبيداي ساتىپ الۋ، ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىن ۇگىتتەۋ، حابارلاۋ قىزمەتىن سايكەسىپ جاقسى ىستەۋ؛ ءتۇرلى ساتىپ الۋ - ساقتاۋ كاسىپورىندارىنىڭ ونەركاسىپ - ساۋدا تىركەۋىنە قاتىستى قىزمەتتەردى جانە استىقتى ساتىپ الۋدا ساپانى تەكسەرۋ اسپابىن، تارازىنى سالىستىرۋ - تەكسەرۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ؛ استىق بازارىن باسقارۋدى كۇشەيتىپ، بازار ءتارتىبىن قورعاۋ. ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسى قىزمەتىنە ءارقايسى ايماقتاردىڭ (وبلىس، قالا) استىق حاۋىپسىزدىگى ارناۋلى قىزمەتكەرلەرى (وبلىس، قالا باستىعى) جاۋاپتى بولۋ ءتۇزىمىن باعالاۋ مازمۇنىنا ەنگىزۋ. ايماقتىق (وبلىس، قالا)، اۋداندىق (قالا، رايون) ۇكىمەتتەر رەفورمانى ىلگەرىلەتۋدىڭ سۋبيەكتيۆ جاۋاپكەرلىگىن شىنايى ارقالاپ، قاتىستى ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسى قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ گرۋپپاسىن جانە قىزمەت گرۋپپاسىن تەز ارادا قۇرىپ، ءوز جەرىندەگى ءتۇرلى رەفورما مىندەتىن تياناقتاندىرۋعا ناقتى جاۋاپتى بولۋ.

　　2. ساياسات، زاڭ - ەرەجەلەردى كەمەلدەندىرۋ. اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ - رەفورما كوميتەتى، استىق مەكەمەسى باس بولىپ، اۆتونوميالى رايوندىق قازىنا مەڭگەرمەسى، اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ بانكەسىنىڭ شينجياڭ بولىمشەسى سياقتى تاراۋلارمەن بىرگە «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ جەرگىلىكتى زاپاس استىقتى باسقارۋ ادىسىنە» وزگەرىس ەنگىزىپ، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ جەرگىلىكتى زاپاس استىقتى كەزەكتەسىپ باسقارۋ ءادىسىن» جاساپ، استىق تيجاراتىن جۇرگىزەتىن جانە وڭدەيتىن كاسىپورىنداردىڭ سەنىمدىلىك جۇيەسى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، كاسىپورىنداردىڭ سەنىمدىلىك ارحيۆىن ورناتىپ، قاتىستى اكىمشىلىك رۇقسات بەرۋ جانە اكىمشىلىك جازا كورۋ ينفورماتسياسىن «مەملەكەت كاسىپورىندارىنىڭ سەنىمدىلىك ينفورماتسياسىن جاريالاۋ جۇيەسىندە» جاريالاپ، سەنىمسىزدىك ارەكەتتەرىن جازالاپ ساقتاندىرۋ تەبىنىن ارتتىرۋ.
　3. استىقتىڭ شۇعىل قاجەتتى شەشۋدى قامتاماسىزداندىرۋ جۇيەسى قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ. ءارقايسى ايماق (وبلىس، قالا)، اۋدان (قالا، رايون) ۇكىمەتى جەرگىلىكتىڭ استىق ساقتاۋ جانە شۇعىل قاجەتتى شەشۋگە دايىن استىق، ماي ساقتاۋىن تياناقتاندىرۋعا جاۋاپتى بولىپ، ساقتالۋ مولشەرىنىڭ جەتكىلىكتى، قۇرىلىمى ۇيلەسىمدى، ساپاسى جاقسى، رەتتەپ پايدالانۋى جوعارى ءونىمدى بولۋىنا كەپىلدىك ەتۋ؛ استىقتىڭ شۇعىل قاجەتتى شەشۋ ماشىعىن ورىستەتىپ، وڭىرلىك استىق بازارىن مەڭگەرۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، استىق بازارىنىڭ ورنىقتىلىعىن قورعاۋ؛ كومەك ورنىنا سيلىق بەرۋ ءتاسىلى ارقىلى جەر - جەردىڭ شۇعىل قاجەتتى شەشۋ ءتۇيىنى قۇرىلىسىن قولداپ، استىقتىڭ شۇعىل قاجەتتى شەشۋ، قامداۋ ءتۇيىنىنىڭ قالا، اۋىلدى تۇگەل قامتۋىن ىسكە اسىرۋ.

　　4. استىقتى اكىمشىلىك باسقارۋ قۇرىلىمىنىڭ قوسىن قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ. استىقتى اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋلارىنىڭ قۇرىلىمى مەن قىزمەتكەرلەرىن اتقاراتىن فۋنكتسيالىق قىزمەت مىندەتىنە ۇيلەستىرۋ پرينسيبىنە ساي، رەفورمادان كەيىن ايماق (وبلىس، قالا) استىق اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋلارى «ءتورت ءبولىم، ءبىر كەڭسە، ءبىر پۋنكتتى» ساقتاپ قالادى (تىزگىندەۋ ءبولىمى، ساقتاۋ ءبولىمى، كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ءبولىمى، باقىلاۋ، تەكسەرۋ ءبولىمى، اسكەري استىقتى قامداۋدى باسقارۋ كەڭسەسى مەن استىق، ماي ونىمدەرىنىڭ ساپاسىن باقىلاۋ، تەكسەرۋ پۋنكتى)، ايماق (وبلىس، قالا) استىق اكىمشىلىك باسقارۋ تاراۋلارىنىڭ مىندەتى، ۇقىعى وزگەرمەيدى، قاراجات قامتاماسىزداندىرىلادى. ءار دارەجەلى ۇكىمەت استىق قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋدى كۇشەيتىپ، استىق تاراۋلارىنىڭ زاڭ بويىنشا مىندەتىن اتقارۋىن قولداپ، قىزمەتكەرلەردى تولىقتاپ، كوللەكتيۆتى بەكەمدەۋى، استىق بازارىن باقىلاۋدى كۇشەيتىپ، ءبيدايدى ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىنىڭ ورنىقتى، ءتارتىپتى ىلگەرىلەۋىنە كەپىلدىك ەتۋ.

　　5. ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسى ساياساتىن ۇگىتتەۋدى مىقتى ۇستاۋ. اۆتونوميالى رايون تۇراقتاندىرعان ءبىر تۇتاس ۇگىتتەۋ ولشەمى بويىنشا ۇگىت ماتەريالدارىن باسىپ تاراتۋ. اقپارات قۇرالدارىن ۇيىمداستىرىپ، ءبيدايدى ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىنىڭ ساياساتتىق ۇگىتى مەن جاماعات پىكىرىنە جەتەكشىلىك ەتۋ قىزمەتىن جاقسى ىستەپ، تەلەۆيزور، راديو، گازەت، ينتەرنەت سياقتى ءتۇرلى اقپارات قۇرالدارى ارقىلى قالىڭ شارۋالارعا، نەگىزگى ساتى كادرلارىنا ساياساتتى ۇگىتتەۋ. «ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ» بويىنشا قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنەن تولىق پايدالانىپ، وتباسىلارىن ارالاپ ۇگىت جۇرگىزۋدى بەلسەندىلىكپەن ورىستەتۋ.

　　6. ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىنىڭ ساياسي كۋرس قىزمەتىن كۇشەيتۋ. «شينجياڭنىڭ ءبيدايدى ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسى ساياساتى جانە قاتىستى سايكەستى ساياسي كۋرس ماتەريالدارى توپتاماسىن» باسىپ تاراتىپ، «شينجياڭنىڭ ءبيدايدى ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىنىڭ كۋرس قىزمەتى اتقارۋ جوباسىن» شىعارۋ. جەر - جەردىڭ (وبلىس، قالا) ۇكىمەتى (اكىمشىلىك مەكەمەسى) رەفورما جانە كۋرس قىزمەتى تالابىنا ساي، باستاماشى تاراۋلاردى بەلگىلەپ، باعىتتامالى تۇردە توپقا ءبولىپ، تاراۋ، اۋدان (قالا، رايون)، اۋىل (قالاشىق)، قىستاق (اترەت)، استىق مانەرلەۋ كاسىپورىندارى سياقتى ءىسورىنداردىڭ قاتىستى قىزمەتكەرلەرىن تاربيەلەۋ.

　　7. ءبيداي ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسى ساياساتىن اتقارۋدى باقىلاۋ، تەكسەرۋدى كۇشەيتۋ. تاراۋلاردىڭ مىندەت بولىسىنە قاراي مەرزىمدى ۋاقىتتا باقىلاۋ قىزمەتىن جۇرگىزىپ، ءارقايسى جەر، ءارقايسى تاراۋلاردىڭ ساياساتتى تياناقتاندىرۋى مەن اتقارۋ احۋالىن حابارلاندىرۋ. اۆتونوميالى رايوندىق استىق مەكەمەسى باقىلاۋ، مالىمدەۋ تەلەفونىن ورناتىپ، ارىز ايتۋ، مالىمدەۋ ارناسىن ىركىلىسسىزدەندىرۋ. اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ، رەفورما كوميتەتى، قازىنا مەڭگەرمەسى ايىرىم - ايىرىم ءبيدايدى ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسى جاردەماقى جانە باعانى باقىلاۋ، مالىمدەۋ تەلەفونىن بەلگىلەيدى. باقىلاۋ تەلەفونى باستى اقپارات قۇرالدارى مەن ينتەرنەت ارقىلى قوعامعا اشىق جاريالانادى. ءارقايسى ايماق (وبىلىس، قالا)، اۋدان (قالا، رايون) قازىنا، ەگىن شارۋاشىلىق تاراۋلارى باقىلاۋ تەلەفونىن ورناتىپ ءارى جەرگىلىكتەگى باستى اقپارات قۇرالدارى مەن اۋىل، قالاشىقتا اشىق جاريالاپ، بۇقارانىڭ باقىلاۋىن قابىلداۋ. قاتىستى تاراۋلار بۇقارانىڭ استىققا قاتىستى ارىز، اشكەرەلەۋىن مۇقيات ءبىر جايلى ەتىپ، قاتىستى ماسەلەلەردى ۋاعىندا شەشۋ.

　　8. تاراۋلاردىڭ اقىلداسۋ، سايكەستىرۋ مەحانيزمىن قۇرۋ. ءبيدايدى ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىنا قاتىستى تاراۋلار بايلانىس جاساۋدى كۇشەيتىپ، مەرزىمدى ۋاقىتتىق اقىلداسۋ، سايكەستىرۋ مەحانيزمىن قۇرۋ. وڭتۇستىك شينجياڭداعى 3 ايماق، ءبىر وبلىس جانە اۋىر كەدەي وڭىرلەردىڭ رەفورما بارىسىندا جولىققان جاڭا جاعداي، جاڭا ماسەلەلەرگە باسا ءمان بەرىپ، ۋاعىندا زەرتتەپ، ۇيلەسىمدى ءبىر جايلى ەتۋ. ءىشىنارا وڭىرلەردىڭ بازارىندا باعانىڭ زور تولقۋى، ءبيداي ەگەتىن شارۋالاردىڭ استىقتى ساتا الماۋى سياقتى ءبىر جاقتى ماسەلەلەر كورىلگەندە اۆتونوميالى رايوندىق ءبيدايدى ساتىپ الۋ - ساقتاۋ ءتۇزىمى رەفورماسىنا باسشىلىق ەتۋ شاعىن گرۋپپاسى كەڭسەسى (اۆتونوميالى رايوندىق استىق مەكەمەسى) دەر كەزىندە ءتۇرلى مۇشە ءىسورىندارىن زەرتتەۋگە، ءبىر جايلى ەتۋ شارالارىن ورتاعا قويۋعا ۇيىمداستىرىپ، اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتى تەكسەرىپ بەكىتكەننەن كەيىن اتقارىلادى. ايماق (وبلىس، قالا)، اۋدان (قالا، رايون)، اۋىل (قالاشىق) ايىرىم - ايىرىم اقىلداسۋ، سايكەستىرۋ مەحانيزمىن قۇرىپ، مەرزىمدى، مەرزىمسىز ۋاقىتتا رەفورما بارىسىندا جولىققان ماسەلەلەردى اقىلداسىپ، زەرتتەپ، شەشىپ، ەلەۋلى ماسەلەلەردى دارەجە بويىنشا جوعارىعا جولدايدى.