ادام دەنەسىنىڭ بەلوكقا بولعان قاجەتى جانە ونىڭ رولى

　　بەكمۇرات قىدىرحان ۇلى

　　بەلوك — ءبىر ءتۇرلى كۇردەلى، كوپ مولەكۋلالى ورگانيكالىق زات بولىپ، بارلىق تىرشىلىكتىڭ (ادام، حايۋانات، وسىمدىك، ءتىپتى ميكرو ورگانيزم) توقىلما، كلەتكالارىنىڭ ەڭ نەگىزگى قۇرامى بولعاننان تىس، اس قورىتۋ ورگاندارىنىڭ بۇكىل زات الماستىرۋ بارىسى بەلوكتىڭ قاتىناسۋى ارقىلى عانا قالىپتى جۇرىلەدى.

　　تابيعات دۇنيەسىندەگى اۋا، سۋ، توپىراق، وسىمدىك قۇرامىندا بەلگىلى مولشەردە بەلوك بولعاننان تىس، ادام، حايۋانات جانە باسقادا بارلىق ورگانيزمدەردىڭ دەنەسىندە قالىپتى مولشەردە بەلوك بولعاندا عانا، تىرشىلىكتەرىن جالعاستىرا الادى. عالىمدار زەتتەۋ ارقىلى جەرشارىنداعى بەلوكتىڭ مولشەرى 1000 تريلليون توننا دەپ مەجەلەۋدە.

　　بەلوك — تىرشىلىكتىڭ تىرەگى، ادام دەنەسىندەگى بۇلشىق ەت، قان، كوز، ءتىس، جۇرەك، وكپە، مي، نەرۆ، تەرى، شاش، تۇك سياقتى مۇشەلەر مەن توقىلمالار بەلوك زاتىنان قۇرام تابادى. بۇلشىق ەتتەردە بۇكىل دەنەدەگى بەلوك زاتىنىڭ 1 بولەگى، تەرىدە 1 دە 10 بولەگى، ومىرتقا سۇيەكتەرىندە 1 دە 5 بەلوگى ساقتالادى. قالعان بەلوكتار ادام دەنەسىنىڭ باسقا ورىنداردا (كلەتكا، قان جانە ليمفا سۇيىقتىقتارىندا) ساقتالادى. مامانداردىڭ مەجەلەۋىنە نەگىزدەلگەندە، ادام سالماعىنىڭ جارتىسىن بەلوك زاتى يەلەيدى ەكەن. سوندىقتان، بەلوكتىڭ ادام دەنەسىندەگى رولىن بەينە عيماراتتاردى سالۋدا كەم بولسا بولمايتىن كىرپىش، شاعىل، سەمونت سياقتى ماڭىزدى ماتەريالدارعا ۇقساتۋعا بولادى.

　　ادام دەنەسىندەگى بەلوكتى قالىپتاستىراتىن امين قىشقىلدارى 20 تۇرلىدەن استام بولىپ، 12 ءتۇرى زات الماستىرۋ بارىسىندا ادام دەنەسىندە بەلوك بولىپ قالىپتاسادى.

　　بەلوك «وسىمدىك بەلوگى» جانە «جايۋانات بەلوگى» دەپ ەكى تۇرگە بولىنەدى. ەت، جۇمىرتقا، ءسۇت ونىمدەرىنىڭ قۇرامىنداعى بەلوك «حايۋانات بەلوگى»؛ ال، استىق، كوكونىس،جەمىس-جيدەك سياقتى ازىقتىقتار قۇرامىنداعى بەلوك «وسىمدىك بەلوگى» بولادى. سوندىقتان، تاعام ازىرلەۋدە ۇن، كۇرىش، جۇمىرتقا، تاۋىق، بالىق جانە كوكونىس قاتارلى جەمەكتىكتەردى قالىپتى مولشەردە ارالاستىرىپ تۇتىنعاندا، ءتۇرلى ازىقتىقتار ءبىرىن-ءبىرى تولىقتاپ، دەنەنىڭ بەلوكقا بولعان سۇرانىسىن قاناعاتتاندىرۋعا بولادى. ادەتتە ءبىر ادامنىڭ ءبىر كۇندىك ازىعىنىڭ قۇرامىندا حايۋانات بەلوگى سول ءبىر كۇندىك قاجەتتى بولعان بەلوك شاماسىنىڭ 1 دە 3 بولەگىن، ال، وسىمدىك بەلوگى 2 بولەگىن يەلەسە قالىپتى بولادى.

　　دەنەدە بەلوك تاپشىلىقتىڭ بەلگىلەرى

　　بەلوك — ورگانيزمنىڭ تىرشىلىك قيمىلدارى ءۇشىن كەم بولسا بولمايتىن قورەكتىك زات. ونىڭ دەنەدەگى مولشەرى ازايىپ كەتسە، ءتۇرلى اۋرۋلار پايدا بولادى.

　　ەگەر جاستارمەن وسپىرىمدەر دەنەسىندە بەلوك تاپشى بولسا، اسقا تابەتى بولمايدى، شارشاعىش كەلەدى. تەرىسى مەن شاشتارىنىڭ جىلتىرلىعى جويىلىپ، مورتتاسىپ، وڭاي سىنىپ تۇسەدى. ەستە ساقتاۋ قابىلەتى شۇعىل تومەندەيدى، ارىقتايدى، اۋرۋعا قارسىلىق قۋاتى السىرەپ، ءوڭى قۋارىپ، بەت تەرىلەرىنە ءاجىم ءتۇسىپ، شاشتارى اعارىپ جاسىنا جەتپەي قارتايۋعا بەت الادى. سوندىقتان، جاستار مەن وسپىرىمدەر ءتۇرلى-ءتۇستى بەلوك قۇرامى جوعارى تاعامداردى قالىپتى مولشەردە ۇنەمى تۇتىنۋلارى كەرەك.

　　ەگەر ەرەسەك ادامدار دەنەسىندە بەلوك كەم بولسا، بۇكىل دەنەدەگى ءتۇرلى فيزولوگيالىق ارەكەتتەر كەدەرگىگە ۇشىراپ، كۇننەن-كۇنگە ارىقتايدى، بۇلشىق ەتتەرى سولادى.

　　ايەلدەر جۇكتى مەزگىلدە، ومىراۋدا بالاسى بار كەزدە دەنەسىندە بەلوك قۇرامى تاپشى بولسا، زات الماسۋى توسقىندىققا ۇشىراپ، ىشتەگى بالانىڭ ءوسىپ-جەتىلۋى كەدەرگىگە ۇشىرايدى. مىسالى، قان قۇرامىنداعى %50 كالتسي بەلوكپەن بىرىككەن كۇيدە بولاتىندىقتان، بەلوك جەتىسپەگەندە كالتسيدىڭ ءسىمىرىلۋى ازايىپ، ىشتەگى بالا قالىپتى ءوسىپ-جەتىلە المايدى. مۇنان تىس، قان قىسىمى جوعارىلاۋ، دەنەدە سۋلى ىسىك پايدا بولۋ سياقتى پاتالوگيالىق وزگەرىستەر جاپپاي كورىلە باستايدى. سوندىقتان، جۇكتى جانە ومىراۋدا بالاسى بار ايەلدەر بەلوك قۇرامى جوعارى، وڭاي قورىتىلىپ دەنەگە تەز سىڭەتىن ازىقتاردى تاڭداپ تۇتىنعاندا عانا، انا-بالانىڭ دەنساۋلىعىنا جانە ومىراۋداعى بالانىڭ اقاۋسىز ءوسىپ-جەتىلۋىنە اسا پايدالى.