تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   ۇيرەنۋ   ›   شولۋ

ءداۋىر اعىمىنا ۇيلەسىپ، تاعى دا «التىن 10 جىلدىقتى» باستايىق

  − ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ بريكس ەلدەرى ونەركاسىپ - ساۋدا تالقى مىنبەرىندە سويلەگەن ماڭىزدى ءسوزى تۋرالى (1)

  حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى

  «مۇراتتاس بولساڭ، الىستىق بولمايدى». كورىكتى «كەمپىرقوساق ەلى» − وڭتۇستىك افريكانىڭ يوحاننەسبۋرگىندە بريكس ەلدەرى باسشىلارىنىڭ 10 - رەتكى كەزدەسۋى باستالدى. بىلتىر شيامىنداعى كەزدەسۋدىڭ ءساتتى بولۋى بريكس سەلبەستىگىنىڭ ەكىنشى «التىن 10 جىلدىعى» باستالعاندىعىن انىق اڭعارتتى. دۇنيە ءجۇزى بريكس سەلبەستىگىنىڭ يوحاننەسبۋرگتەن تاعى باستاۋ الىپ، «التىن 10 جىلدىقتا» جاڭا سەكىرۋدىڭ جۇزەگە اسۋىن كۇتۋدە. 7 - ايدىڭ 25 - كۇنى ءتوراعا شي جينپيڭ بريكس ەلدەرى ونەركاسىپ - ساۋدا تالقى مىنبەرىندە ماڭىزدى ءسوز سويلەپ، دۇنيە ءجۇزى جالپى اۋقىمىن تەرەڭدەي يگەرىپ، ءداۋىر تولقىنىن جالداپ، ورتاق دامۋدى جۇزەگە اسىرۋ سىندى «جۇڭگو باستاماسىن» ايقىن العا قويدى، ادامزاتتىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىنا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوساتىن «جۇڭگو ارەكەتىن» سالتاناتپەن جاريالادى. بۇل ماڭىزدى ءسوز جۇڭگونىڭ جاڭاشىل حالىقارالىق قاتىناس ورناتۋدى، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتۋدەگى بەرىك سەنىمى مەن ناقتى ارەكەتىن ايگىلەدى، جۇڭگونىڭ ادامزاتتىڭ العا باسۋ ىستەرى ءۇشىن كۇرەس جاساۋداعى وسكەلەڭ بورىشى مەن جاۋاپكەرلىك ارقالاۋىن اڭعارتتى، بريكس سەلبەستىگىنىڭ «التىن 10 جىلدىقتا» جاڭا سەكىرۋدى جۇزەگە اسىرۋىنا ايقىن بەتالىس كورسەتتى.

  وتكەن 10 جىلداعى بريكس سەلبەستىگى 5 ەل حالقىن باقىتقا كەنەلدىرۋمەن بىرگە، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتى جاندانۋىنا ءارى ارتۋ جولىنا قايتا ورالۋىنا كورنەكتى ۇلەس قوستى. بريكس سەلبەستىگىنىڭ امالياتى مىنانى تولىق دالەلدەدى: وسى جاسامپاز سەلبەستىك مەحانيزمى ساياسي جانە اسكەري وداقتاستىق كونە سۇردەك جولىن ارتقا تاستادى، سەرىكتەسۋ، ءبىراق وداقتاسپاۋ جاڭا قاتىناسىن ورناتتى؛ يدەولوگيا ارقىلى ايىرۋداي كونە ويدان ارىلدى، ءبىرىن - ءبىرى قۇرمەتتەيتىن، ورتاق العا باساتىن جاڭا جولمەن ءجۇردى؛ جەڭىلۋ - جەڭۋدەي، جەڭگەندەر بارلىعىنا يە بولۋداي كونە كوزقاراستان ارىلدى، ءوزارا تيىمدىلىك جاساۋ، ءوزارا پايدا جەتكىزۋ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ جاڭا ۇستانىمىن ىسكە اسىردى. بۇگىنگى دۇنيە ءجۇزىنىڭ ۇزاق جىلدار كورىلمەگەن ۇلكەن وزگەرىس جاعدايى الدىندا، حالىقارالىق جاعدايدىڭ تاريحي اياق الىسى بارىسىندا بريكس سەلبەستىگىن جوسپارلاعاندا، الەمدىك دامۋدىڭ جانە بريكس ەلدەرىنىڭ ورتاق دامۋىنىڭ تاريحي اياق الىسى بارىسىندا وزىندىك دامۋعا ۇمتىلعاندا عانا، بريكس سەلبەستىگى تاعى ءبىر «التىن 10 جىلدىقتا» جاڭا سەكىرىستى جۇزەگە اسىرا الادى.

  الداعى 10 جىلدا قانداي كەلەلى وزگەرىسكە ءدوپ كەلەمىز؟ ءتوراعا شي جينپيڭ «الداعى 10 جىل − الەمدىك ەكونوميكانىڭ جاڭا - كونە قوزعاۋشى كۇشتەرىنىڭ الماسۋىنداعى شەشۋشى 10 جىل، حالىقارالىق جاعداي مەن كۇشتەردىڭ سالىستىرماسى جەدەل وزگەرەتىن 10 جىل، عالامدىق جونگە سالۋ جۇيەسى تەرەڭدەي قايتا قالىپتاساتىن 10 جىل» دەپ ايقىن اتاپ كورسەتتى. وسى عىلمي تۇجىرىم الەمدىك دامۋدىڭ جالپى اۋقىمىن ايگىلەدى. بىرىنشىدەن، قىرۋار مولشەردەگى جاڭا كاسىپ سالاسى، جاڭا شارۋاشىلىق قالىبى، جاڭا ۇلگى ادامزات تۇرمىسىندا جەر مەن كوكتەي وزگەرىس تۋدىرادى؛ قازىرگى دامۋ جىلدامدىعى ساقتالادى، 10 جىلدان كەيىن بازارى جاڭادان گۇلدەنگەن ەلدەر مەن وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق جالپى مولشەرى دۇنيە ءجۇزى جالپى مولشەرىنىڭ تەڭ جارىمىنا تايايدى. ەكىنشىدەن، ەسىك اشۋ كەرەك پە، الدە تۇيىقتالۋ كەرەك پە، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ كەرەك پە، الدە كورشىگە زيان جەتكىزۋ كەرەك پە، حالىقارالىق قوعام قايدا بارۋدىڭ، كىمگە ىلەسۋدىڭ جول قيىسىنا قايتا ورالادى. تاريحتىڭ جالپى اۋقىمىنا ۇيلەسىپ، دامۋ ورايىن يگەرىپ، سىن - سايىستاردى كۇشتى بىرىكتىرە جەڭىپ، جاڭاشا حالىقارالىق قاتىناس ورناتۋ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ءۇشىن سىندارلى رول اتقارۋ كەرەك، بۇل ءداۋىردىڭ بريكس ەلدەرىنە جۇكتەگەن ورتاق جاۋاپكەرلىگى.

  ەكىنشى «10 جىلدىقتا» جاڭا سەكىرۋدى قالاي جۇزەگە اسىرۋ كەرەك؟ ءتوراعا شي جينپيڭ مىناداي 4 دارىپتەمەنى العا قويدى: تەڭ پايدالى سەلبەستىككە تاباندى بولىپ، اشىق ەكونوميكا قۇرۋ؛ جاڭالىق اشۋ ارقىلى جەتەكشىلىك ەتۋگە تاباندى بولىپ، دامۋ ورايىن يگەرۋ؛ قامتىمدىلىق پەن جالپىعا بىردەيلىككە تاباندى بولىپ، ءار ەل حالقىن يگىلىككە كەنەلتۋ؛ كوپ جاقتىلىققا تاباندى بولىپ، عالامدىق جونگە سالۋدى كەمەلدەندىرۋ. وسى 4 دارىپتەمە ءداۋىر اعىمىنا ۇيلەسىپ، ورتاق دامۋدى بەتكە العان. بۇگىنگى دۇنيە جۇزىندە ەسىك اشقاندا عانا، تۇرلىشە ەلدەر ءوزارا يگىلىككە كەنەلەدى، ورتاق گۇلدەنىپ - كوركەيەدى، باياندى داميدى، ءبىز اشىق الەمدىك ەكونوميكانى باتىل ورناتىپ، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىنىڭ ءتىپتى دە كوپ وڭ اسەر تاراتۋىنا مۇمكىندىك جاساۋىمىز؛ جاڭا عىلىم - تەحنيكا تۋدىرعان جاڭا ورايلار الدىندا، ءبىز جاڭا ەكونوميكالىق ارتۋ ءتۇيىنىن جەتىلدىرۋگە كۇش سالىپ، قۇرىلىمدىق رەفورمانى بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، حالىقارالىق جاڭالىق اشۋ اۋىس - كۇيىسىن، سەلبەستىگىن تەرەڭدەتۋىمىز؛ دامۋدىڭ بىركەلكى بولماۋى، تولىق بولماۋى ماسەلەسى ءار ەل ءدوپ كەلگەن ورتاق سىن - سايىس، ءبىز حالىقتى وزەك ەتۋگە تاباندى بولىپ، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى بولۋىنا تاباندى بولىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن ۇزدىكسىز ارتتىرۋىمىز؛ تاماشا، ورنىقتى سىرتقى ورتا بارلىق ەلدىڭ دامۋىنىڭ ماڭىزدى العى شارتى، ءبىز كوپ جاقتىلىقتى باتىل اتقارىپ، زورەكەرلىككە جانە ساياسي وكتەمدىككە قارسى تۇرىپ، ورتاقتىققا، جالپىلىققا، سەلبەستىككە، باياندىلىققا يە حاۋىپسىزدىك كوزقاراسىن دارىپتەۋىمىز كەرەك.

  بريكس ەلدەرى بەس ساۋساق سياقتى، اركىمنىڭ ءوز ارتىقشىلىعى بار، جۇمىلسا جۇدىرىق بولادى. بريكس سەلبەستىگىنىڭ ەكىنشى «التىن 10 جىلدىعىندا» بريكس ەلدەرى تىزە قوساتىن بولسا، قۇزار شىڭدار مەن جالاما جارتاستاردان ۇزدىكسىز ءوتىپ، جاڭا شىڭدارعا شىعىپ، جاڭا سەكىرۋدى جۇزەگە اسىرىپ، ادامزاتتىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋى سىندى وسكەلەڭ ىسكە جاڭا دا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسا الادى.

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 7 - ايدىڭ 26 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.