ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ بريكس ەلدەرى ونەركاسىپ - ساۋدا تالقى مىنبەرىندە سويلەگەن ماڭىزدى ءسوزى تۋرالى (2)
حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى
توماعا - تۇيىققا جول جوق، ەسىكتى اشىق ۇستاعاندا عانا دامۋعا بولادى.
وڭتۇستىك افريكانىڭ يوحاننەسبۋرگ قالاسىندا وتكىزىلگەن بريكس ەلدەرى ونەركاسىپ - ساۋدا تالقى مىنبەرىندە، ءتوراعا شي جينپيڭ ماڭىزدى ءسوز سويلەپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ جالپى جاعدايىن جانە ءداۋىر اۋقىمىن كوزدە ۇستاپ، بريكس ەلدەرىنىڭ ەكىنشى «التىن 10 جىلدىقتا» جاڭا سەكىرىستى ىسكە اسىرۋعا كۇش سالىپ، ءداۋىر اۋقىمىنا ۇيلەسىپ، بىرگە دامۋدى ىسكە اسىرايىق دەگەن «جۇڭگو باستاماسىن» ايقىن العا قويعاندا، ەڭ الدىمەن باسا دارىپتەگەنى «سەلبەستىك جاساۋعا، تەڭ ۇتۋعا تاباندى بولىپ، اشىق ەكونوميكا قۇرۋ» بولدى. وسى ماڭىزدى ءسوز دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ايقىن باعدار نۇسقادى، بريكس ەلدەرى سەلبەستىگىنىڭ تىڭ ساپارعا قادام تاستاپ، جاڭا بورىشتى ورىنداۋىنا جوبا جاساپ، تاماشا بولاشاق ايشىقتاپ، ماجىلىسكە قاتىناسقان قوناقتاردىڭ ايرىقشا قولداۋىنا يە بولدى.
ەسكتى اشىق ۇستاۋ، سەلبەستىك جاساۋ − عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعىنىڭ جانە وندىرگىش كۇش دامۋىنىڭ تالاسسىز لوگيكاسى. دۇنيە ءجۇزى كوپ ۇيەكتەنگەن، ەكونوميكا جاھاندانعان، مادەنيەت الۋان تۇرلىلەنگەن، قوعام ينفورماتسيالانعان ءداۋىر اۋقىمى الدىندا، ءارقانداي مەملەكەتتىڭ ەسىگىن تارس بەكىتىپ، قۇرىلىس جۇرگىزۋىنە بولمايدى. تاريحتىڭ دامۋىنان قاراعاندا، ادامزات بولىنبەس تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا قالىپتاستىردى، مۇددە ايرىقشا توعىستى، ءبىرىن - ءبىرى سۇيەنىش ەتەتىن بولدى. ءاربىر مەملەكەتتىڭ دامۋ ۇقىعى بار، سونىمەن قاتار اناعۇرلىم كەڭ دەڭگەيدە ءوز مۇددەسىن ويلاسۋ كەرەك، وزگە مەملەكەتتىڭ مۇددەسىنە زيان جەتكىزۋگە بولمايدى. ءتوراعا شي جينپيڭ: «ساۋدا سوعىسىن جۇرگىزۋگە بولمايدى، ويتكەنى بۇدان ولجا تۇسىرەتىندەر جوق. ەكونوميكا زورەكەرلىگىنە تىپتەن جولاۋعا بولمايدى، ويتكەنى بۇل حالىقارالىق قوعامنىڭ ورتاق مۇددەسىنە زيان جەتكىزەدى، اقىرعى ەسەپتە ءوز تۇبىمىزگە ءوزىمىز جەتەمىز»، - دەپ باسا دارىپتەدى. وسى ماڭىزدى تۇجىرىم ماجىلىسكە قاتىناسقان قايراتكەرلەردەن كۇشتى ۇندەس تاپتى. ولار جاپپاي بىلاي دەپ قارادى: ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋى تەز قارقىنمەن دامىعان بۇگىنگى كۇندە، بۇكىل دۇنيە جۇزىنەن وقشاۋلانۋ مۇرىن ۇشىن عانا كورەتىن ويلام، سىڭار جاقتىلىق، ساۋدا سوعىسى دۇنيە جۇزىلىك ەكونوميكاعا ناشار ىقپال جاساۋمەن قاتار، حالىقارالىق قوعامنىڭ ورتاق مۇددەسىنە دە زيان جەتكىزەدى.
دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى تەرەڭ رەتتەلۋدى، وزگەرىستى باستان وتكىزگەن ساتتە، ەسىكتى اشىق ۇستاعاندا عانا، تۇرلىشە مەملەكەتتەر ءوزارا يگىلىككە كەنەلىپ، بىرگە گۇلدەنىپ، باياندى داميدى، بۇل ءار ەلدە بولۋعا ءتيىستى كورەگەن تالعام. ءتوراعا شي جينپيڭ كەزىندە مىنانى اتاپ كورسەتكەن بولاتىن: دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ شالقار تەڭىزىن مەيلى قاجەت ەتسەڭىز دە، قاجەت ەتپەسەڭىز دە، سول ورىندا، بۇدان اۋاشالانا المايسىز. ءار ەل ەكونوميكاسىنىڭ قارجى اعىنىن، تەحنيكا اعىنىن، ءونىم اعىنىن، كاسىپ سالاسى اعىنىن، قىزمەتكەر اعىنىن ادام ەركىمەن ءۇزىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ شالقار تەڭىزىن وقشاۋ قالعان شاعىن كولگە، وزەنگە اينالدىرۋ مۇمكىن ەمەس، بۇل تاريحتىڭ اۋقىمىنا دا ۇيلەسپەيدى. اشىق دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن تاباندىلىقپەن دامىتىپ، ەسىكتى اشىق ۇستاۋ بارىسىندا وراي مەن پايدادان تەڭ يگىلىكتەنگەندە، ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى جۇزەگە اسىرعاندا عانا، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، قيىنشىلىق قىسپاعىنان قۇتىلۋعا، كەڭ تىنىستى ارتۋدى جانە بىرگە گۇلدەنۋدى ىسكە اسىرۋعا بولادى.
دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ جانە حالىقارالىق جۇيەنىڭ وزگەرىسىنىڭ تۋىندىسى رەتىندە، بريكس ەلدەرىنىڭ سەلبەستىك مەحانيزمى ءبىرىنشى 10 جىلدا ۇتىمدى ساتتەن پايدالانىپ ىلگەرىلەپ، كوپتەگەن تاماشا تابىستارعا قول جەتكىزدى. 5 ەل اشىق، سيىسىمدى، سەلبەستىك جاساسىپ، تەڭ ۇتاتىن بريكس رۋحىنا تاباندى بولىپ، ءتۇرلى سالاداعى سىندارلى سەلبەستىكتىڭ ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋىن ىلگەرىلەتىپ، ىنتىماقتى، ءوزارا سەنىمدى تەرەڭدەتىپ، 5 ەل حالقىنىڭ باقىتىن نىعايتىپ، مۇددە مەن سۇيىسپەنشىلىك دانەكەرىن جاقىنداستىرىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتىلىعىنا، قايتا قالپىنا كەلۋىنە ءارى ارتۋ جولىنا قايتا ورالۋىنا كورنەكتى ۇلەس قوستى. بولاشاققا بەت الساق، بريكس ەلدەرى اشىق دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋعا تاباندى بولىپ، سىڭار جاقتىلىق پەن قورعانپازدىققا ايقىن تۋ ۇستاي قارسى تۇرىپ، ساۋدانىڭ، قارجى سالۋدىڭ ەركىندىگىن جانە قولايلىلانۋىن جەبەپ، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىنىڭ اناعۇرلىم اشىق، سيىسىمدى، جالپىعا بىردەي، تەپە - تەڭ، تەڭ ۇتۋ بەتالىسىمەن دامۋىنا بىرگە جەتەكشىلىك ەتەدى؛ ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىنىڭ جاقسى اسەرىن اناعۇرلىم كوپ ساۋلەلەندىرىپ، بازارى جاڭادان گۇلدەنگەن ەلدەر مەن وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ، اسىرەسە، افريكا ەلدەرى مەن ەڭ دامىماعان ەلدەردىڭ حالىقارالىق كاسىپ بولىسىنە ءونىمدى تۇردە ات سالىسۋىنا كومەكتەسىپ، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىنىڭ ۇلەس پايداسىنان تەڭ يگىلىكتەندىرگەندە عانا، بريكس سەلبەستىگىنىڭ جاڭا بورىشتى ورىنداۋىن ىلگەرىلەتىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا تىڭ ۇلەس قوسۋعا بولادى.
ەسكتى اشىق ۇستاعاندا عانا، العا ىلگەرىلەۋگە، سيىسىمدى بولعاندا عانا، العا باسۋدىڭ باياندىلىعىن ساقتاۋعا بولادى. سەلبەستىك جاساۋعا، تەڭ ۇتۋعا تاباندى بولىپ، اشىق ەكونوميكا قۇرىپ، ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتىپ، قول ۇستاسىپ، ءبىر نيەتپەن ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارساق بولعانى، ءسوزسىز، دۇنيە ءجۇزىن ونان ارى كوركەيتىپ، حالىقتى ونان ارى باقىتتى ەتە الامىز.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 7 - ايدىڭ 27 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
