شۋانيان:
«ۇلى ناتيجەگە قول جەتكىزۋ ءۇشىن جاپا - ماشاقاتتىڭ، قيىنشىلىقتىڭ شىڭداۋىنان ءوتۋ كەرەك». وڭتۇستىك افريكانىڭ يوحاننەسبۋرگ قالاسىندا وتكىزىلگەن بريكس ەلدەرى ونەركاسىپ - ساۋدا تالقى مىنبەرىندە باس شۋجي شي جينپيڭ جۇڭگونىڭ ەجەلگى وسى ءبىر سويلەم ءسوزى ارقىلى جۇڭگونىڭ جاپا - ماشاقاتتان تايسالماي باسىپ وتكەن ەلدەن ەرەك ساپارىن، بوران - شاشىندى قاسقايا جارىپ ءوتىپ قول جەتكىزگەن ەلدەن ەرەك جەتىستىكتەرىن جيناقتادى جانە بەينەلەدى. بۇل تاريحتىڭ قورىتىندىسى، ونان دا ماڭىزدىسى، رەالدىقتىڭ شابىتتاندىرۋى، كەلەشەكتىڭ جارناماسى. ەجەلگى ۇلت، جاس مەملەكەت، باقىتتى تۇرمىسقا تالپىنعان ءجۇز ميلليونداعان حالىق بوران - شاشىندى باستان كەشىرە ءجۇرىپ ابىروي سانارلىق جانە ماقتانىش ەتەرلىك بۇگىندى جاراتتى، بوران - شاشىندا دا بوگەلمەي، ەرلىكپەن العا ىلگەرىلەپ، ءتىپتى دە تاماشا بولاشاققا بەت الارى انىق.
(1)
ىستەردىڭ ۇلىلىعى نىسانانىڭ ۇلىلىعىندا عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، بارىسىنىڭ ۇلىلىعىندا؛ تۇرمىستىڭ تاماشا بولۋى كەنەلۋدىڭ مول بولۋىنان عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، باستان كەشىرگەننىڭ مول بولۋىندا. سان - ساناقسىز بوران - شاشىندار باستان ءوتتى، تالاي ماۋسىمدار الماستى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىندا، جۇڭگو حالقى جاپا - ماشاقاتپەن تالماي كۇرەسىپ، تالاي رەتكى قامال الىپ، قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، تايسالماي قايسارلىقپەن العا ىلگەرىلەپ، داۋىرگە ساۋلە شاشقان تاريحي تاراۋلاردى جازىپ، وزىنە ءتان تاماشا تۇرمىستى جاراتتى.
ءالى ەسىمىزدە، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان العاشقى مەزگىلدە جۇڭگونىڭ حالىقتىق ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنى نەبارى ون نەشە ميلليارد دوللار عانا، اۋىر ونەركاسىپ جوقتىڭ قاسى ەدى، جەڭىل ونەركاسىپتە تەك ساناۋلى توقىماشىلىق كاسىبى بار بولاتىن. ءتوراعا ماۋ زىدۇڭ كەزىندە «ءبىز ۇستەل - ورىندىق جاساۋدان، شاۋگىم - شىنى جاساۋدان سىرت، ءبىر اۆتوموبيل دە، ءبىر ۇشاق تا، ءبىر تانكى دە، ءبىر تراكتور دا وندىرە الماي وتىرمىز» دەپ قامىققان بولاتىن. وسىنداي بىرىنشىدەن كەدەي، ەكىنشىدەن اق، تامتىعى كەتكەن مۇشكىل جاعدايدا، يمپەرياليزمنىڭ ەكونوميكالىق، اسكەري ىستەردەگى جاپپاي قۇرساۋلاۋىنا توتەپ بەرىپ، يالۋجياڭ وزەنىنە دەيىن جەتكەن سوعىس ورتىنە قارسى سوققى بەرىپ، 3 جىلدىق جاراتىلىستىق اپات سىندى توتەنشە زور قيىنشىلىقتى جەڭىپ... دەربەس، ءبىر شاما كەمەلدى ونەركاسىپ جۇيەسى مەن حالىق شارۋاشىلىعى جۇيەسىن ورناتىپ، «مۇناي تاپشى ەل» قالپاعىن لاقتىرىپ تاستاپ، ءوزىمىزدىڭ جيەفاڭ ماركالى اۆتوموبيلىمىزدى، دۇڭفاڭحۇڭ ماركالى تراكتورىمىزدى ءوندىرىپ، دۇنيە ءجۇزىن ءدۇر سىلكىندىرگەن «2 بومبى، ءبىر سەرىكتى» زەرتتەپ جاسادىق... جۇڭگو حالقى ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرىپ، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جاساپ، ساياسيدا ەڭسە كوتەرىپ قانا قالماستان، ەكونوميكادا ەڭسە كوتەردى، مەملەكەتتىڭ بەت - بەينەسىندە، ادامداردىڭ تۇرمىسىندا ءتۇبىرلى وزگەرىستەر تۋىلدى.
ءالى ەسىمىزدە، رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋدىڭ العاشقى مەزگىلىندە استىق بەلەتى، ماي بەلەتى، ەت بەلەتى، كەزدەمە بەلەتى، قوسىمشا ازىقتار بەلەتى، ونەركاسىپ بەلەتى سياقتىلار بۇقارانىڭ تۇرمىسىنداعى ءزارۋ نارسەلەر بولاتىن، ءتىپتى قانت - كامپيت، جەمىس - جيدەك، سىرىڭكە، سابىن سياقتىلاردى ساتىپ الۋعا دا بەلەت كەرەك بولاتىن؛ بىرنەشە ۇرپاق ادامداردىڭ ءبىر ۇيدە تۇرۋى توتەنشە جالپىلىق ءىس ەدى، توپىراق ۇيلەر، ءشوپ كۇركەلەر، ۇزىن ءدالىزدى جاتاقحانالار، ارالاس اۋلالى ۇيلەر قالا، اۋىل تۇرعىندارى تۇرمىسىنىڭ ەستەن كەتپەس ەستەلىگى؛ ۆەلوسيپەد، قول ساعات، تىگىن ماشيناسى، راديو سىندى بۇيىمدار ادامداردىڭ تۇرمىسىنداعى باعالى زاتتار بولدى؛ فرانسيانىڭ دەگولل اۋەجايىنان ءبىر ساعات ىشىندە 60 ۇشاق ۇشىپ - قوناتىن، ال بەيجيڭنىڭ استانا حالىقارالىق اۋەجايىنان ءبىر ساعات ىشىندە نە بارى 2 ۇشاق ۇشىپ - قوناتىن؛ جاپونيانىڭ توكيو قالاسىنداعى ءىرى دۇكەندەردەگى تاۋارلار 500 مىڭ تۇردەن اسسا، بەيجيڭدەگى ۋاڭفۋجيڭ ءتۇرلى بۇيىمدار عيماراتىنداعى تاۋارلار نەبارى 22 مىڭ ءتۇرلى عانا بولاتىن... ءدال وسىنداي زاتتىق بايلىق تاپشى، تۇرمىستى جوقشىلىق جايلاعان، حالىق شارۋاشىلىعى كۇيرەۋگە شاق قالعان جاعدايدا، ءبىز ەكونوميكالىق قۇرىلىستى وزەك ەتىپ، رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋ ستراتەگيالىق تالعامىن باتىلدىقپەن جاساپ، يدەيا، كوزقاراستاعى بۇعاۋدى بۇزىپ، ءتۇزىلىس - مەحانيزمدەگى كەدەرگىلەردى الاستاپ، جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىن اشتىق. ءبىز باعادان قامال الۋدىڭ قيىنشىلىعىن باستان كەشىردىك، باتىس ەلدەرىنىڭ ەكونوميكالىق جازالاۋىنىڭ جاپا - ماشاقاتىن باستان كەشىردىك، ازيا فينانس داۋىلىنىڭ، حالىقارالىق فينانس داعدارىسىنىڭ سوققىسىن باستان كەشىردىك، ەرەكشە جويقىن سەل اپاتى، ەرەكشە زور جەر سىلكىنىسى، سارس ىندەتى سياقتىلاردىڭ سىن - سايىسىن باستان كەشىردىك... شالقار تەڭىزدە ءجۇزۋدى ۇيرەندىك، شىڭدالۋ بارىسىندا كۇشەيدىك، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق قۋاتى، عىلىم - تەحنيكا قۋاتى، مەملەكەت قورعانىسى قۋاتى جانە جالپىلىق مەملەكەت قۋاتى تاريحي سەكىرىستى جۇزەگە اسىردى، جۇڭگو حالقىنىڭ تۇرمىسى «بەلەت داۋىرىنە» قوش ايتىپ، «اۋزى اسقا،ءيىنى كيىمگە جارۋ كەزەڭىنەن» ءوتىپ، «جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتىلىكتى» قارسى الدى.
جاپا - ماشاقاتتىڭ جەمىسى كوكتەمدە گۇلدەپ، كۇزدە ماۋەلەدى. قازىر جۇڭگو دۇنيە جۇزىندەگى ەكىنشى ءىرى ەكونوميكالىق تۇلعا سىندى ناقتى قۋاتپەن ءبىر ميلليارد 300 ميلليوننان استام ادامدى تۇگەل قامتىعان الەمدەگى ەڭ زور قامتاماسىزدىق تورىن تۇلعالاپ، جىلىنا 13 ميلليوننان استام كەدەيدى كەدەيلىكتەن ارىلتۋداي كەرەمەتتى جاراتىپ، مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەدەن، ءبىلىم الۋدان، ەڭبەكاقىدان، ەمدەلۋدەن، كۇتىمدەلۋدەن، تۇرعىن ۇيدەن، كومەكتەن يگىلىكتەنۋدىڭ حالىق تۇرمىسى تاراۋىن جازدى، ميلليارد حالىق قول ۇستاسا ءبىرىنشى 100 جىلدىقتا جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى ورەگە جەتۋدىڭ ارمانىنا تالپىندى... بۇل زور جەتىستىكتەردىڭ، ايقىن ساندىق مالىمەتتەردىڭ استارىندا جۇڭگو حالقىنىڭ بوران - شاشىنعا توتەپ بەرگەن قۇرىشتاي قايسارلىعى تۇردى، جۇڭگو حالقىنىڭ بوران - شاشىندا سۋىت العا تارتقانداعى قاجىرلى تەر تامشىسى تامدى، جۇڭگو حالقىنىڭ تاماشا تۇرمىسقا دەگەن تالپىنىسى مەن ارمانى ۇيىستى.
(2)
تاۋلار اسقار شىڭىمەن ايباتتى، تەڭىز وركەشتەگەن تولقىنىمەن ايبىندى. ءبىز اسقار تاۋلاردان اسىپ، اساۋ وزەندەردەن وتتىك، ايتسەدە، بولاشاققا بەت الۋ ءالى دە ۇزدىكسىز تاۋ اسىپ، تاس باسۋدى قاجەت ەتەدى. تاماشا تۇرمىس قولىن جىلى سۋعا مالعان تۇرمىس ەمەس، ناعىز بوستىقتاعى تۇرمىس ەمەس، بوران - شاشىننىڭ ءوزى تۇرمىس.
تاماشا تۇرمىستى جاراتۋدا، «شاپشاڭ دامۋدان» قالعان ماسەلەلەردى شەشۋ كەرەك. ءبىز ەكونوميكانىڭ ءتيىمسىز دامۋ فورماسىن وزگەرتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، تاعى دا «بارىمىزدى سالىپ ءبىر سەكىرۋىمىز» قاجەت؛ قالا، اۋىل اراسىنداعى، شىعىس - باتىس بولىك اراسىنداعى دامۋ پارقىن ازايتۋدىڭ، اۋىل - قىستاقتاردى كوركەيتۋدىڭ، وڭىرلىك سايكەستى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ مىندەتى توتەنشە جاپالى؛ قوعامدىق جونگە سالۋدىڭ ءبىرشاما كەنجە بولۋىنداي، الەۋمەتتىك حاۋىپسىزدىك حاۋىپ - قاتەرىنىڭ كوپ تۋىلۋىنداي ولقىلىقتى تولىقتاپ، مەملەكەتتى جونگە سالۋ جۇيەسى مەن جونگە سالۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ مىندەتى ءالى دە اۋىر، جولى ءالى دە الىس؛ ەكولوگيالىق ورتا جاعىنداعى تاريحي قارىزدى قايتارىپ، تاۋى جاسىل، سۋى تۇنىق، اسپانى اشىق، اقشا بۇلتى قالىقتاعان كورىكتى جۇڭگو قۇرۋ ءۇشىن تەك قانا ۇزاق ۋاقىت بويى قۇلشىنۋ كەرەك... وسىندايلاردىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ سۋىت شەرۋ تارتقاننان كەيىن، ءسوزسىز، قاتارعا قوسىپ الۋعا ءتيىستى كەنجە قالعان مۇشەمىز، بارلىعى ءبىزدىڭ تىڭ ساپارعا تاعى شىققاندا، ءسوزسىز، قايتا رەتتەۋگە ءتيىستى قورجىن - قولاڭىمىز.
تاماشا تۇرمىستى جاراتۋدا، «دامىعاننان كەيىنگى» اتتەگەن - ايلاردى جويۋ كەرەك. ءبىر - بىرلەگەن كونە ماسەلەلەرگە قوش ايتقانىمىزدا، كوپتەگەن جاڭا ماسەلەلەر قارسى الدىمىزدان شىعادى، قاتپار - قاتپار تاۋلاردان اسقاننان كەيىن، جاڭا شىڭدار الدىمىزدا قاسقايىپ تۇرادى. جوعارى قارقىنمەن شەرۋ تارتقان 40 جىلدان سوڭ، جۇڭگو قوعامىندا ادامداردىڭ تابىسى ازايدى، تۇزىمدىك تابىستىڭ، تەحنيكالىق تابىستىڭ مۇمكىندىكتەرىن اشۋدىڭ كەزەگى كەلدى؛ قوعامدىق ءوندىرىس قابىلەتى زور مولشەردە جوعارىلاعاندا، ءوندىرىس قۋاتى اسىپ قالۋ، ۇتىمدى قامداۋدىڭ جەتكىلىكسىز بولۋى كۇن سايىن كورنەكتىلەندى... جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى ورەگە قادام باسۋ الدىندا تۇرعان جۇڭگو حالقى زاتتىق مادەني تۇرمىسقا ءتىپتى دە جوعارى تالاپ قويىپ قانا قالماستان، دەموكراتيا، زاڭمەن جونگە سالۋ، ادىلدىك، ادىلەتتىلىك، حاۋىپسىزدىك، قورشاعان ورتا سياقتى جاقتارداعى تالابى دا كۇن سايىن ارتىپ، ءتىپتى دە جاقسى تاربيە الۋ، ءتىپتى دە ورنىقتى قىزمەت، ءتىپتى دە قاناعاتتانارلىق تابىس، ءتىپتى دە سەنىمدى قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ، ءتىپتى دە جوعارى ورەلى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋدان قىزمەت كورسەتۋ، ءتىپتى دە جايلى قونىستانۋ شارت - جاعدايى، ءتىپتى دە تاماشا قورشاعان ورتا بولۋىن كوكسەۋدە... حالىق بۇقاراسىنىڭ تاماشا تۇرمىسقا دەگەن قاجەتى ۇزدىكسىز ءوسىپ وتىرادى. وسىلاردىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ وسى دامۋ كەزەڭىنە جەتكەننەن كەيىنگى، ءسوزسىز، توتەپ بەرۋگە ءتيىستى سىن - سايىستارىمىز، ءسوزسىز، جەتۋگە ءتيىستى نىسانامىز.
تاماشا تۇرمىستى جاراتۋدا، «ونان ارى دامۋ» سوقپاي وتپەيتىن كەزەڭنەن اسۋ كەرەك. جاڭا ءداۋىر شارت - جاعدايىن تياناق ەتىپ، جاڭا دامۋ كەڭىستىگىن اشىپ، تىڭ ءورىستى ۇزدىكسىز كەڭەيتۋ بىزدەن العا ىلگەرىلەۋ جولىمىزدا كەس - كەستەپ جاتقان شاتقالداردان، قاتەرلى قايراڭداردان اتتاپ ءوتۋىمىزدى قاجەت ەتەدى. جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ ەلەۋلى حاۋىپ - قاتەرلەردەن ساقتانۋ جانە ونى شەشۋ، كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال قۇتىلدىرۋ، لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋ سىندى 3 ۇلكەن قامال الۋ شايقاسىن تىڭعىلىقتى جۇرگىزۋىمىزدى قاجەت ەتەدى؛ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ ابدەن داعدىلانىپ العان مۇددە «قاساڭدىقتارىن» تالقانداۋىمىزدى قاجەت ەتەدى؛ دامۋدى جاڭالىق اشۋ ارقىلى دەمەۋ شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكادا ماڭىزدى ناتيجەگە قول جەتكىزۋىمىزدى قاجەت ەتەدى... مۇنان سىرت، جۇڭگونىڭ قازىرگى دامۋى كىلكىپ اققان «ىشكى وزەن» ەمەس، قايتا ءارقاشان دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىمەن توعىسىپ جوڭكىلەتىن «دۇنيە جۇزىلىك مۇحيت اعىسى» ەكەنىن دە كورە ءبىلۋىمىز كەرەك. ءبىز بەيبىت دامۋدان، سەلبەستىك جاساپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدەن جازباي، ءتىپتى دە جوعارى دەڭگەيلى اشىق ەكونوميكانى دامىتىپ، اشىق دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتتىك، ال كەيبىرەۋلەر ويانعان ارىستاننىڭ سىلكىنگەنىن، الىپ ايداعاردىڭ شالقي كوتەرىلگەنىن كورگىسى كەلمەي، ءبىر ميلليارد 300 ميلليوننان استام ادامنىڭ تاماشا تۇرمىسىن كورگىسى كەلمەي، سىڭار جاقتىلىقتى، قورعامپازدىقتى، ساۋداداعى زورەكەرلىكتى بارىنشا جۇرگىزۋدە، بۇل − تايساقتاۋعا بولمايتىن، ءسوزسىز، توتەپ بەرۋگە ءتيىستى سىن - سايىس.
بوران - شاشىن كوپ كورسەڭ دە، جىگەرىڭدى جاني ءتۇس، اسقار تاۋدان جاڭا اسساڭ دا، جۇرەر جولىڭ ءالى الىس. تاريحقا قايىرىلا قاراساق، ءبىزدى «جەر شارىنان ايدالۋ» ۋايىمىنان ارىلتقان − جۇڭحۋا پەرزەنتتەرىنىڭ اي مەن كۇنگە جاڭا الەم اش دەپ جارلىق شاشقان ايباتى؛ ءبىزدىڭ «جان قيارلىقپەن جاڭا جول تابۋىمىزعا» جاردەم بەرگەن − ميللياردتاعان حالىقتىڭ ەرلىكپەن ناتيجە جاراتىپ، باتىلدىقپەن ءىس تىندىراتىن رۋحى، كۇش - قۋاتى. جۇڭگولىقتار بوران - شاشىندى باستان كەشىرگەندە عانا، كەمپىرقوساقتى كورە الاسىڭ، قىساڭنان ەرلىكپەن وتكەندە عانا، جازىق جەرگە جەتەسىڭ دەگەن «ارەكەت فيلوسوفياسىن» بۇلجىماي ۇستانىپ كەلەدى.
(3)
تاريحي ۇدەرىستى يگەرۋ، تاريحي وقيعالاردى تانۋ ءۇشىن، نازاردى ۇزاققا سالىپ، بۇرىنعى مەن قازىرگىنى، قازىرگى بولمىس پەن كەلەشەكتى توعىستىرا وتىرىپ باعامداۋ قاجەت. بۇل تاريح عىلىمىندا ۇنەمى ايتىلاتىن «ۇلكەن تاريح كوزقاراسى». جۇڭگو حالقىنىڭ كوركەم تۇرمىس جاراتۋ، ۇلى گۇلدەنۋدى جۇزەگە اسىرۋ ۇدەرىسىندە باستان كەشىرىپ وتىرعان جانە جولىعۋى مۇمكىن بولعان بوران - شاشىندارعا وسىنداي كوزقاراسپەن قاراعاندا، باستان - اياق داڭعازالىقتا سەرگەكتىكتى ساقتاۋعا، اساۋ تولقىندا ۇستامدىلىقتى ساقتاۋعا بولادى.
ءبىزدىڭ مىناعان سەنىمىمىز بار: «ەلىمىز ءىرى ىستەر تىندىراتىن تاريحي وراي مەزگىلىندە تۇر». ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى اسۋدان اسىپ، كەدەرگىدەن ءوتۋدىڭ شەشۋشى كەزەڭىندە، بۇگىنگى دۇنيە جۇزىندەگى وزگەرىستەردىڭ توتەنشە جاعدايىندا، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى تۋ كوتەرىپ باعدار بەلگىلەپ، رول ۇستاپ جول باستاپ، ەلدى كوركەيتۋ جولىندا قۇلشىنىپ، ەسكىنى تاستاپ جاڭالىققا كوشىپ، قامال الىپ قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، ەسكى دەرتتەردى كۇش سالا الاستاپ، ۇزاق ۋاقىتتان بەرى شەشۋدى ويلاسا دا شەشە الماي كەلگەن كوپتەگەن قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، ۇزاق ۋاقىتتان بەرى ىستەۋدى ويعا السا دا ىستەي الماي كەلگەن كوپتەگەن ءىرى ىستەردى ىستەدى، پارتيا توڭكەرىستىك شىنىعۋدا اناعۇرلىم بەرىك بولا ءتۇستى، پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ دامۋىندا تاريحي جەتىستىكتەرگە قول جەتىپ، تاريحي وزگەرىستەر جارىققا شىعىپ، جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ جاڭا ءداۋىرىن اشتى. وسى جاڭا داۋىردە ەكونوميكانىڭ ساپاسى، تيىمدىلىگى ۇزدىكسىز ءوستى، حالىق تۇرمىسىنداعى جالپىلىق تيىمدىلىك ءتىپتى جاقسى قامتاماسىز ەتىلدى، پارتيانىڭ ۇيىستىرۋ قۋاتى، جاسامپازدىق قۋاتى، جاۋىنگەرلىك قۋاتى بارىنشا ارتتى، ءجۇز ميلليونداعان حالىقتىڭ ارمانعا ۇمتىلۋ، ارماندى جۇزەگە اسىرۋ جىگەرى تاسقىنداپ، كەمەل شاعىنا كەلدى... تاياۋدا جۇڭگو ەكونوميكاسىندا قۋانارلىق «جارتى جىلدىق مالىمەت» جارىققا شىقتى، GDP %6.8 ارتىپ، ءۇرتىس 12 توقسان بويى ورتا جوعارى جىلدامدىق ارالىعىندا ورنىقتى ءجۇردى، بۇكىل ەل بويىنشا تۇرعىنداردىڭ جان باسىندىق قولداعى تابىسى ناقتى %6.6 ارتتى، قالا - قالاشىقتاردا تەكسەرىلگەن جۇمىسسىزدىق سالىستىرماسى ءۇرتىس 3 اي بويى %5تەن تومەن بولدى، 10 مىڭ يۋاندىق GDPنىڭ ەنەرگيا قۇراۋى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %3.2 تومەندەدى... جۇڭگو ءالى دە دۇنيە جۇزىندەگى دامۋى ەڭ جاقسى، كومەسكى كۇشى ەڭ زور، بەرىكتىلىگى ەڭ تولىق مەملەكەتتەردىڭ ءبىرى. تاپتىرماس تاريحي وراي، بەلسەندى ءارى جاقسارۋعا بەت العان نەگىزگى اۋقىم ءدال ءبىزدىڭ وزىندىك سەنىمىمىزدىڭ قۋات قاينارى.
ءبىز «جۇڭگوشا سوتسياليزم ءتۇزىمى − قازىرگى تاڭداعى جۇڭگونىڭ دامۋى مەن العا باسۋىنىڭ ءتۇبىرلى تۇزىمدىك كەپىلى» ەكەندىگىنە تاباندى بولامىز. ءتۇزىم تۇبىرگە، ۇزاق بولاشاققا سايادى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى جۇڭگو حالقىن باستاپ ۇزاق ۋاقىت جاپالى ىزدەنىس جاساۋ ارقىلى، اسىرەسە، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋدىڭ 40 جىلدىق قاجىرلى كۇرەسى ارقىلى اشقان جۇڭگوشا سوتسياليزم جولىندا جۇڭگوشا سوتسياليستىك ءتۇزىمدى كەمەلدەندىردى جانە دامىتتى. بۇل ءتۇزىم پارتيا باسشىلىعىنىڭ، حالىقتىڭ ءوز - وزىنە قوجايىن بولۋىنىڭ، مەملەكەتتى زاڭمەن جونگە سالۋدىڭ ورگانيكالى بىرلىگىن قامتاماسىز ەتىپ، ومىرشەڭدىك كۇشتى قاۋلاتۋ مەن كۇش - قۋاتتى شوعىرلاندىرۋدىڭ ءونىمدى تۇردە ۇشتاسۋىن جۇزەگە اسىرىپ، قوعامدىق وندىرگىش كۇشتەردى بارىنشا ازات ەتىپ جانە دامىتىپ، ءجۇز ميلليونداعان ەڭبەكشىنىڭ بەلسەندىلىگىن، ىرىقتىلىعىن، جاسامپازدىعىن تولىق جۇمىلدىرىپ، حالىقتىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسى مەن رەال مۇددەسىن ءونىمدى تۇردە جۇزەگە اسىردى، قورعادى، دامىتتى. ءدال وسى ءتۇزىم جاعدايىندا، دالمە - ءدال كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدە، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋدا شەشۋشى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتتى، كوك اسپاندى قورعاۋ شايقاسىنىڭ، تۇنىق سۋدى قورعاۋ شايقاسىنىڭ، تازا توپىراقتى قورعاۋ شايقاسىنىڭ ناتيجەلەرى كورنەكتى بولدى، حالىق تۇرمىسىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن، الەۋمەتتىك حاۋىپسىزدىكتى قورعاۋ شارالارى باتىل دا پارمەندى بولدى... جۇڭگو ءتۇزىمىنىڭ ارتىقشىلىعى تولىق ىسكە قوسىلىپ، ءبىزدىڭ ۇزدىكسىز اقاۋسىز دامۋ، بوران - شاشىننىڭ سىناعىن جەڭۋ ەركىمىز قۇرىشتاي بەرىكتەلدى، سەنىمىمىز بولاتتاي شىڭالدى.
ءبىز ۇستامدى بولامىز، «دۇنيە ەكونوميكاسى تەڭىزىن وقشاۋ - وقشاۋ شاعىن كولدەرگە، وزەندەرگە اينالدىرۋ مۇمكىن ەمەس ءارى ول تاريح اعىمىنا ۇيلەسپەيدى». دۇنيەنىڭ كوپ ۇيەكتەنۋى، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋى، قوعامنىڭ ينفورماتسيالانۋى، مادەنيەتتىڭ كوپ تۇرلىلەنۋى ىشكەرىلەي دامۋدا، ادامزات قوعامى بارعان سايىن ءبىر - بىرىمەن بىتە قايناسقان جەر شارى قىستاعىنا اينالۋدا، زەينەت پەن بەينەتتى بىرگە وتكەرگەن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن مۇددە ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ جۇرت تىلەگى، جاعداي اۋقىمى. كەيبىرەۋلەر باس پايداسى ءۇشىن اعىمعا قارسى قيمىلداپ، ءمورالعا قايشى ارەكەت جاساپ، كەدەندىك باجىنىڭ قامالىن بەتالدى بيىكتەتىپ، زورەكەرلىك تاياعىن بەتالدى ءۇيىردى، ءبىر مەزەت ماسايراعانداي بولعانىمەن، ەكونوميكانىڭ تەپە - تەڭدىگىنىڭ بۇزىلۋى، ساياسيدىڭ تارتىپسىزدەنۋى سياقتى تەرەڭ قاتپارلى قايشىلىقتاردى شەشە الماي، ەڭ سوڭىندا ءوزى كوتەرگەن شوقپارى ءوز باسىنا ءتيدى، بۇل تاريح اعىسىنداعى بوگەۋ بەرمەس ءبىر انىقتاماعا اينالدى. تەرەزەنى اشساڭ اۋا وتەدى، ەسىكتى اشساڭ ءورىسىڭ كەڭەيەدى. ءبىز بەيبىتشىلىكتى، سەلبەستىكتى، ءوزارا پايدا جەتكىزۋدى، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى نەگىزگى قۇن بەتالىسى ەتىپ، ءداۋىردىڭ الدىڭعى لەگىنەن، ءمورالدىڭ بيىك تۇعىرىنان بوي كوتەرىپ، بۇكىل دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل حالقىنا ءتىپتى كوپ باقىت جەتكىزىپ، ءتىپتى كوپ پايدا جاراتۋعا تالپىندىق. داڭعىل جولمەن ءجۇرىپ جەر جۇزىنە پايدا جەتكىزسەك، قايىسپاس بۇلتتاي قاپتاپ كوشىپ، مىعىم قادام تاستاپ، تاريحتىڭ العا باسۋ لوگيكاسىمەن العا تارتىپ، ءداۋىر دامۋىنىڭ اعىسىندا دامي الامىز.
«قايىسپاي قارعا تىك تۇرعان جاسىل قاراعاي»، «شىدايدى ءتوزىپ، داۋىل ۇرىپ سوقسا دا»، «ايازدا تۇر گۇل اشىپ، داۋال تۇبىندە قارا ورىك»... جۇڭگولىقتار قاراعايدى، بامبۋكتى، قارا ورىكتى سۋىققا ءتوزىمدى دەپ القايدى، ويتكەنى ولار بوراننان، ۇسىكتەن، جاڭبىردان، قاردان قورىقپايدى، قىستىڭ قاقاعان ايازىندا سولمايدى. وسى مويىماس كۇش، بەرىك قاسيەت مىڭداعان جىلدان بەرى جۇڭحۋا ۇلتىن بوران - شاشىننان قورىقپاۋعا، مويىماستىققا، ۇدەرە العا باسۋعا شابىتتاندىرىپ كەلەدى.
(4)
ءبىر ەكونوميست: جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ەڭ ۇلكەن كومەسكى كۇشى − ءاربىر ادامنىڭ كوركەم تۇرمىسقا دەگەن تىلەگى، − دەپ تۇجىرىمداپتى. ءاربىر ادامنىڭ العا قاراي قۇلشىنا ۇمتىلۋى جۇڭگو قوعامىن باستان - اياق جالىندى، تاسقىنداعان كۇش - قۋاتقا يە ەتتىردى، جۇڭگونىڭ دامۋىن باستان - اياق مىعىم نەگىزگە، سارقىلماس قوزعاۋشى كۇشكە يە ەتتىردى.
«ىستەگەندە عانا تابىسقا جەتۋگە بولادى». ءتىپتى اسقاق نىسانانى جۇزەگە اسىرىپ، ءتىپتى كوركەم تۇرمىستى قارسى الۋ ءۇشىن، ءجۇز ميلليونداعان جۇڭگو حالقىنىڭ قاجىرلىلىقپەن شارۋاشىلىق قۇرۋ رۋحىن ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرىپ، بوس ءسوز ەل ىسىنە نۇقسان جەتكىزەدى، ناقتى ىستەۋ ەلدى گۇلدەندىرەدى دەگەن ەسكەرتۋدى ۇزدىكسىز ساقتاپ، كۇرەس ەسكەگىن مىقتى ۇستاپ، كۇرەس جەلكەنىن بيىك كوتەرىپ، ءوز جولىمەن ءجۇرىپ، ءوز ءىسىن ويداعىداي ىستەۋىن قاجەت ەتەدى −
ەگەر ءسىز قىزمەت ورنىندا قاربالاس ىستەپ جاتقان پارتيالى كادر بولساڭىز، اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاي، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاپ، مۇرات - سەنىمدى نىعايتىپ، «ءتورت تانىمدى» كۇشەيتىپ، باستاماشىلدىقپەن بىلەك سىبانا قايراتتانا ىستەپ، باتىلدىقپەن جۇمىس تىندىرىپ، دەن قويا ىستەپ، جاپالى مىندەتتەر الدىندا اتويلاپ الدا ءجۇرىپ، جاپا - ماشاقات، قيىنشىلىق، حاۋىپ - قاتەر، كەدەرگىلەر الدىندا اتويلاپ كۇرەس جاساپ، سەنىم مەن نانىمدى ناقتى ارەكەتپەن جەتكىزىپ، ەكپىندەي ىلگەرىلەۋدىڭ كۇشىن ۇيىستىرۋعا ءتيىسسىز.
ەگەر ءسىز ءوندىرىستىڭ ءبىرىنشى شەبىندەگى جۇمىسشى بولساڭىز، ەڭسەڭىزدى تىك ۇستاپ، ەڭبەك ۇلگىلەرىن ونەگە تۇتىپ، قاجىرلى ەڭبەكپەن ارمانعا ۇمتىلىپ، كاسىپتى ءسۇيىپ، كاسىپكە زەر سالا ءۇڭىلىپ، شىنايى قابىلەتتى شىڭاپ، جاقسى تەحنيكا يگەرىپ، كورنەكتى ەڭبەك جاسامپازدىعى ارقىلى جاڭا داۋىردەگى ءىرى ەل ۇستاسى بولۋعا ۇمتىلۋعا ءتيىسسىز.
ەگەر ءسىز اتىزدا ەگىن ەگەتىن ەگىنشى بولساڭىز، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ جالىندى امالياتىنا بەلسەنە ارالاسىپ، باييتىن، دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە جەتەتىن ارىندى ءارقاشان ساقتاپ، قۇنارلى توپىراققا تامىر تارتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن قىزۋ ءسۇيىپ، تەحنيكا ۇيرەنىپ، شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ جۇمىسىنا جاتىلىپ، قاجىرلىلىقتىڭ تەرىمەن ءۇمىت اتىزىن سۋارىپ، ەڭبەكشىل قوس قولىڭىزبەن كورىكتى مەكەن قۇرۋعا ءتيىسسىز.
ەگەر ءسىز بازاردىڭ ۇلى تولقىنىندا ايانباي الىسقان كاسىپورىنشى بولساڭىز، ناقتى شارۋاشىلىق ارقىلى وتاننىڭ ءۇمىتىن اقتايتىن، ناقتى شارۋاشىلىق ارقىلى مەملەكەتتى گۇلدەندىرەتىن تالپىنىسقا تاباندى بولىپ، جاڭا داۋىردەگى كاسىپورىنشىلار رۋحىن اسقاقتاتىپ، نەگىزگى كاسىپتى تياناق ەتىپ، ساپاعا ءمان بەرىپ، ۇزدىكتىككە تالپىنىپ، ءارقاشان كەلىسىمنەن جانە سەنىمدىلىكتەن يمەنىپ، يىعىڭىزداعى جاۋاپكەرلىكتى باتىلدىقپەن ارقالاپ، بازاردا باتىلدىقپەن اتويلاپ، جۇرەكتىلىكپەن سىناپ كورىپ، اساۋ اعىسپەن جان اياماي الىسىپ، دامۋ بارىسىندا قۇن ايگىلەپ، قوعامعا ۇلەس قوسۋعا ءتيىسسىز.
ەگەر ءسىز جاڭالىق اشىپ، قامال الۋدىڭ سوڭىنا تۇسكەن عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرى بولساڭىز، «عىلىم - تەحنيكا گۇلدەنسە، ۇلت گۇلدەنەدى، عىلىم - تەحنيكا كۇشەيسە، مەملەكەت قۇدىرەتتەنەدى» دەيتىن ماڭىزدى تاپسىرمانى ەستە بەرىك ساقتاپ، دەربەس جاڭالىق اشۋدىڭ نەگىزگى مايدانىنا بەلسەنە ارالاسىپ، ۇلى مۇرات ورناتىپ، قاجىماس تاباندىلىق كورسەتۋگە پەيىل بولىپ، شەشۋشى سالالاردى، «كىلتەڭ» جەرلەردى نىساناعا الىپ، زەيىن سالا زەرتتەۋمەن شۇعىلدانىپ، تالىقپاي ىزدەنىپ، شىن پەيىلمەن سايكەسىپ، عىلىم - تەحنيكانىڭ جاڭا شىڭىنا باتىلدىقپەن ورلەپ، جاڭا داۋىردە ەڭبەك كورسەتىپ، ناتيجە شىعارۋعا ءتيىسسىز.
ەگەر ءسىز مەكتەپ قابىرعاسىندا تاباندىلىقپەن ءبىلىم الىپ، بولاشاق تۋرالى ارمانداپ جۇرگەن جاس وقۋشى بولساڭىز، ءداۋىر سيلاعان تاپتىرماس ورايدى قادىرلەپ، ۇلى مۇرات ورناتىپ، كۇرەسكەر بولىپ، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ، گۇلدەندىرۋ ءۇشىن شىنايى ءبىلىم ىزدەپ، ناعىز ونەر شىڭداپ، ءومىردىڭ ءبىرىنشى تۇيمەسىن جاقسى تۇيمەلەپ، قۇلشىنا ۇيرەنىپ، ءمورال سومداپ، اڭعارلى، شىنشىل بولىپ، ءارقاشان جاستىق جالىندى، جەتكىنشەكتىك جىگەردى ساقتاپ، جاڭا ءداۋىر ادامىنا ءتان بەينەمەن سوتسياليزمنىڭ قۇرىلىسشىسى جانە ءىزباسارى بولۋعا ءتيىسسىز.
ەگەر ءسىز...
20 نەشە جىلدىڭ الدىندا «ناعىز قاھارمان» ءانى ەلىمىزدىڭ جەر - جەرىندە كەڭىنەن شىرقالدى، «ومىردەگى ءار مينۋتتى مىقتى ۇستاپ، جۇرەكتەگى ارمان ءۇشىن بارىمىزدى سالايىق» دەپ كەلەتىن ءان جولدارى جۇرت كوڭىلىن ءالى كۇنگە تاسقىنداتادى. ءبىر ميلليارد 300 ميلليوننان استام جۇڭگو حالقىنىڭ اربىرىندە «بوران - شاشىندى باستان كەشىرمەي، كەمپىرقوساق قايدان كورىنسىن» دەيتىن سەنىم بار، بارلىعى ارمانىنا تالپىنعان «ناعىز قاھارماندار»، اركىم ءوز جاۋاپكەرلىگىمىزدى ادا ەتىپ، جاپالى ەڭبەك ەتىپ، ناقتى ىسكەرلىك كورسەتىپ، بار كۇشىمىزدى سالساق، ماقساتقا جەتپەي تىنبايتىن، المايتىن قامالى جوق جويقىن كۇش قاۋلاتا الامىز.
بوران - شاشىننىڭ بولۋى قالىپتى جاعداي، ال بوران - شاشىنعا بوگەلىپ قالماۋ كوڭىل ىنتاسىنىڭ بەينەسى، بوران - شاشىندا دا العان بەتتەن قايتپاۋ بابىنا كەلگەندىكتىڭ بەلگىسى. بۇگىنگى جۇڭگو تولىسۋدىڭ بوران - شاشىنىن باستان كەشىرۋدە. «ەلەمەگىن، جاڭبىردىڭ جاپىراقتى سابالاعان داۋىسىن، جۇرە بەرگىن، قاپەرسىز اۋەنىڭمەن ءارلى، شىن». مەيلى قانداي بوران - شاشىن بولسا دا، جۇڭگو حالقىنىڭ جارقىن ومىرگە تالپىنعان اياق الىسىن بوگەي الماق ەمەس.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 7 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
