ءتىلشىمىز ليۋ دۇڭلاي
8 - ايدىڭ 19 - كۇنى سانجى قالاسى ليۋگۇڭ قالاشىعىنىڭ سولتۇستىك قالا ماڭىنداعى شينجياڭ دۋشى ساياحات - دەمالىس رايونىندا ساياحاتشىلار يىن تىرەسەدى. شارۋالار شاتتىعى ساياجايىنان باستاۋ الىپ، بۇگىندە نەشە مىڭ مۋ جەردى الىپ جاتقان دەمالىس ورنى مەملەكەت دارەجەلى سەيىل - سەرۋەن اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اۋىل - قىستاق ساياحاتىنان ۇلگى كورسەتۋ ءتۇيىنى، مەملەكەتتىك AAAA دارەجەلى ساياحات كورىنىس وڭىرىنە اينالدى. اۋىل - قىستاقتار قازىر رايونىمىزدىڭ ساياحات كاسىبىنىڭ ماڭىزدى تىرەگىنە اينالۋدا. تيانشاننىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىندەگى قىستاقتار تۇرلىشە جاراتىلىستىق كورىنىسى مەن گۋمانيتارلىق كەلبەتتى توعىستىرىپ، توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىنان كەلگەن قوناقتارعا شىنايى شينجياڭدى تۇسىندىرۋدەگى ماڭىزدى تەرەزە جانە بەرىك كوپىر ورناتتى. قازىر ورنىقتى تيىمدىلىكتەردىڭ ۇزدىكسىز بەرىلۋىنىڭ ارقاسىندا، اۆتونوميالى رايوننىڭ جوعارى دەڭگەيدە جوبالاپ ىلگەرىلەتۋىمەن ۇلكەندى - كىشىلى قىستاقتار ساياحاتشىلارعا اناعۇرلىم باي مازمۇندى شينجياڭ كوركىن سەزىندىرۋدە.
اۋىل - قىستاقتار كوركەيىپ، اۋىل شارۋاشىلىق رايونى كورىنىس وڭىرىنە اينالدى
اۋىل - قىستاق ساياحاتى تيىمدىلىگىنىڭ ەڭ نەگىزگى كەنەلۋشىسى اۋىل - قىستاقتىڭ ءوزى. سىرتپەن قارىم - قاتىناس ورناتۋدىڭ ارقاسىندا ءتىپتى دە كوپ قىستاقتار توماعا - تۇيىق كۇيدەن ارىلىپ، ءتىپتى دە تاماشا، وسىزاماندانعان، سالاماتتى تۇرمىسقا تالپىنا باستادى، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ ءومىر پوزيتسياسى دا ءتىپتى دە بەلسەندى، اشىق جانە باۋىرمال بولا تۇسۋدە.
ءپىشان اۋدانى تۇيىق اۋىلى تۇيىق قىستاعى اۋىر كەدەي قىستاق، بۇرىندارى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ يدەياسى توتەنشە ەسكىشىل بولاتىن، كوپتەگەن ادامداردىڭ ءتىپتى قىستاقتان اتتاپ الىسقا بارعىسى دا كەلمەيتىن. ساياحات كاسىبى بۇل اراداعىلاردىڭ يدەياسىنا تەرەڭ وزگەرىس الا كەلدى.
بۇل ارا «مەملەكەتتىك تاريحي مادەنيەتتەگى ايگىلى قىستاق» سياقتى كوپتەگەن اتاقتاردىڭ يەسى، الىستان اتاعىن ەستىپ كەلگەن ساياحاتشىلاردىڭ اياعى جىلدىڭ ءتورت ماۋسىمىندا ۇزىلمەيدى. ساياحاتشىلاردىڭ مولىنان كەلگەنىن كورگەن تۇيىق قىستاعىنىڭ تۇرعىندارى بۇل ارادا ءتىپتى دە باي مازمۇندى، ءتىپتى دە تاماشا تۇرمىس كەشىرۋگە بولاتىنىن تانىپ جەتتى.
2017 - جىلى ءراشيدا ومەر ءوز اۋلاسىندا شارۋالار شاتتىعى ساياجايىن اشىپ، ءبىر جىلدا 150 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزدى. «مەن مۇنداي كوپ اقشا تابامىن دەپ مۇلدە ويلاماعامىن، جۇمىسىمدى، ءسوزسىز، جاقسى جالعاستىرىپ، قۇلشىنىسىم ارقىلى ءتىپتى دە تاماشا كەلەشەككە قول جەتكىزەمىن»، - دەدى ءراشيدا.
اپتا سوڭى بولعان سايىن شينجياڭنىڭ ۇلكەن قالالارىنىڭ توڭىرەگىندەگى اۋىل - قىستاقتارعا ساياحاتشىلار تۇس - تۇستان قۇيىلىپ، اۋىل - قىستاقتاردى دۋمانعا بولەيدى. كوككە شىعۋ، گۇل تاماشالاۋ، شارۋالار شاتتىعى ساياجايلارىنا بارىپ تاماقتانۋ قالا تۇرعىندارىنىڭ دەمالىپ، بوي جازۋىنىڭ جالپى بەتتىك فورماسىنا اينالدى. ۇلكەندى - كىشىلى قىستاقتار قۇشاعىن ايقارا اشىپ قوناقتاردى قارسى الىپ، ىنتىعا جەتكەن ساياحاتشىلاردى قۋانتا قايتارادى.
ءۇرىمجى اۋدانى شۇيشيگوۋ قالاشىعى فاڭجياجۋاڭ قىستاعى بۇرىن اتى الىس - جاقىنعا تانىس شارۋالار شاتتىعى ساياجايلارىنىڭ قوناق قابىلداۋ ءتۇيىنى بولاتىن. قازىر شارۋالار شاتتىعى ساياجايلارىن سۇيەنىش ەتكەن بۇل قىستاق زەردەلى جىلىجايدى دامىتىپ، ايگىلى، ساپالى، ەرەكشە، زالالسىز ماۋسىمدىق جاس كوكونىستەردى ءوسىردى، مۇنىمەن قوسا باعىمشىلىق اۋماعىندا قوي، سيىر، ءۇي قۇستارىن دا باعىپ، ەگىنشىلىك، باعىمشىلىق، شارۋالار شاتتىعى ساياجايى اس - سۋ مادەنيەتى مەن سەيىل - سەرۋەن ساياحاتىن ورگانيكالى ۇشتاستىردى.
قىستاق ءبىر سىدىرعى «ازىق - تۇلىكپەن قامداۋ» فۋنكتسياسىنان ارىلىپ، ساياحاتتىڭ نىسانالى جەرىنە اينالعاننان كەيىن، «الىس جاقپەن» بولعان تۇسىنىك پەن قارىم - قاتىناستى ءتىپتى دە زور تەرەڭدەتتى. ءۇستى - ۇستىنە كەلگەن ادامدار فاڭجياجۋاڭ قىستاعىنان ءدامدى تاعامنان ءلاززاتتانىپ قانا قالمادى، قايتا بۇل ارادان گۇلدەنىپ - كوركەيگەن، ۇزدىكسىز شالقىعان كورىكتى اۋىل - قىستاقتى كوردى. ال، وسىنداي قىستاقتار تيانشاننىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنەن مولىنان تابىلادى.
گۇل تاماشالادى، ات شاپتىردى، ءار قىستاقتىڭ ءوز ەرەكشەلىگى بار
اتىزداعى ورىك گۇلى، الما گۇلى، شاپتول گۇلى، لاۆاندا گۇلى، تاۋ - تاستى الىپ جاتقان باقباق گۇلى، جىلانقياق گۇلى، قوڭىراۋگۇل... ءدال شينجياڭ سياقتى وسىنشاما الۋان رەڭگە تولى، گۇل تەڭىزىنىڭ اراسىنا ءوز - ءوز ەرەكشەلىگىمەن كوزگە ۇراتىن قىستاقتار جاسىرىنعان ءوڭىر تىم كوپ ەمەس.
قورعاس اۋدانى لۋساۋگوۋ قالاشىعى سىگۇڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى جاڭ دۇڭچياڭ ءۇيىنىڭ 40 مۋ جەردەگى لاۆاندا گۇلىن ەكىنشى كەزەكتە ورىپ جاتىر. كوگىلدىر اتىزدان حوش ءيىس اڭقىپ تۇر، تولاسسىز شۇبىرعان ساياحاتشىلار اتىزدىڭ جانىندا تۇرىپ تالاسا - تارماسا ەستەلىك سۋرەتكە تۇسۋدە. قىستاقتا جاڭ دۇڭچياڭ سياقتى ءداستۇرلى داقىل ەگۋدەن لاۆاندا ەگىنشىلىگىنە بۇرىلىس جاساعان 300دەي ادام بار. «قىستاقتىڭ بۇل جوسپارى وتە جاقسى بولدى! بۇرىنعى جۇگەرى ەگۋگە قاراعاندا قازىر مۋ باسىندىق كىرىسىم 3000 يۋان جوعارىلادى»، - دەدى جاڭ دۇڭچياڭ.
لاۆاندا گۇلى سىگۇڭ قىستاعىنىڭ اتاعىن الىسقا تاراتىپ، قىستاقتى بارىنشا بايىتتى. كۇلگىن گۇل تەڭىزى توڭىرەكتەگى قىستاقتارعا دەيىن، ءتىپتى، باسقا اۋىل - قالاشىقتارعا دەيىن جايىلدى. قازىر تەك قورعاس اۋدانىنىڭ لاۆاندا ەگەتىن جەر اۋدانى 30 مىڭ مۋدان اسىپ، ىلە اڭعارى جۇڭگوداعى ەڭ ۇلكەن لاۆاندا ءوندىرىس ورنىنا اينالدى.
جەرگىلىكتى ورىننىڭ باسىمدىققا يە بايلىعىن تۇتقا ەتىپ، ەرەكشە كاسىپتەردە مەحانيزم قالىپتاستىرۋدى جەدەلدەتكەن ءتىپتى دە كوپ قىستاقتار ساياحاتتى دامىتۋ مەن اۋىل - قىستاقتاردى كوركەيتۋدى ۇشتاستىرۋدىڭ جالپى جاعدايىنا تارتىپپەن قاتىناسۋمەن بىرگە، جاپپاي بىردەيلەسىپ باسەكەلەسۋدەن دە ۇتىمدى ساقتاندى.
مارالباسى اۋدانىنىڭ حۇڭحايۋان كورىنىس وڭىرىندە جەرگىلىكتى 31 ەگىنشى - مالشى وتباسى ات اربا كووپەراتيۆىن قۇرىپ، كورىنىس ءوڭىرىنىڭ تيجاراتىنا ات سالىستى، ولار ساياحاتشىلاردى توپ - توبىمەن باستاپ قامىس پەن توراڭعى، وزەن مەن قۋبا تۇز قابىسقان كەرەمەت كورىنىس وڭىرىنەن وتەدى. 14 ات اربانى ىسكە قوسقان ولار ءار كۇنى ورتا ەسەپپەن ءار ات اربادان 300دە 400 يۋان كىرىس كىرگىزەدى، كورىنىس ءوڭىرى ولاردان ەشقانداي باسقارۋ قاراجاتىن المايدى، تيجارات كىرىسى تۇگەلدەي كووپەراتيۆتەگى ەگىنشى - مالشىلارعا تاۋەلدى بولادى.
«اۋىل - قىستاق ساياحاتىن بار كۇشپەن دامىتۋ شينجياڭنىڭ ساياحات ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى ۇتىمدى شارالارىنىڭ ءبىرى. كەزەكتە شينجياڭ اۋىل - قىستاق ساياحاتىنىڭ قابىلداعان ساياحاتشىلارىنىڭ سانى ۇزدىكسىز ارتۋدا. كوپتەگەن ەگىنشى - مالشىلار ساياحات كاسىبىنە قاتىستى كاسىپتەرمەن شۇعىلدانۋ ارقىلى كەدەيلىكتەن قۇتىلىپ، بايىدى»، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق ساياحاتتى دامىتۋ كوميتەتىنىڭ ورىنباسار شارلاۋشىسى ما رۇي.
وتكەن بىرنەشە جىلدا، رايونىمىز بايلىق باسىمدىعى بار وڭىرلەردىڭ، ساياحاتقا ۇيلەسىمدى كەدەي وڭىرلەردىڭ اۋىل - قىستاق ساياحاتى ارقىلى حالىقتى بايىتۋ جانە كەدەيلەردى دالمە - ءدال سۇيەمەلدەۋ كاسىپ سالاسى جۇيەسىن ۇزدىكسىز ورناتىپ، كەدەي بۇقارانى ساياحاتتى گۇلدەندىرۋگە ات سالىسۋعا باستاپ، باۋراپ، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ كىرىس ارناسىن كەڭەيتىپ، ولاردى ءۇرتىس، ورنىقتى كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرىپ، بايۋعا باستاۋعا كۇش سالدى. كوپ ءتۇرلى، يكەمدى دامۋ ءتاسىلى ساياحاتشىلارعا شينجياڭنىڭ كوركەمدىگىن سەزىندىرىپ قالماستان، قىستاق تۇرعىندارىنا تۇرمىستىڭ ءلاززاتىن تاتتىردى.
سەنىم كۇشەيدى، جەرگىلىكتى ەرەكشە ونىمدەردىڭ بازارى كۇسەت بولدى
قىستاق شىت جاڭا بەينەگە ەندى، كورىنىس اناعۇرلىم كورىكتەندى، ادامدار ءوز مەكەندەرىنىڭ دامۋىنا تولىق سەنىم ارتتى.
جەرگىلىكتى ونىمدەر بولسىن، الدە قولونەر بۇيىمدارى بولسىن نەمەسە وزىندىك ەرەكشەلىككە يە رۋحاني بايلىق بولسىن، بارلىعى دا قىستاق كىرىسىنىڭ ماڭىزدى كەلۋ قاينارىنا اينالدى.
موري اۋدانى يگەنبۇلاق اۋىلى يۋەلياڭدي قىستاعىنداعى 49 جىل سىركە سۋ اشىتۋ جۇمىسىمەن شۇعىلدانعان ۋاڭ شۋچين سىركە سۋىن اشىتۋ ونەرىنە جانە تازا استىقتان اشىتۋ ماركاسىنا سۇيەنىپ، ءوزى اشىتقان سىركە سۋىن بەيجيڭگە، شاڭحايعا دەيىن ساتتى. ۋاڭ شۋچين بىلاي دەدى: «مەن، ءبىر جاعىنان، بالام مەن كەلىنىمنىڭ قوناق ءۇي تيجاراتىنا قارايلاسا ءجۇرىپ، ءبىر جاعىنان، سىركە سۋىن ساتامىن، يۋەلياڭديگە كەلگەن ساياحاتشىلار دەرلىكتەي مەنەن سىركە سۋىن سۋىن ساتىپ الادى، ءبىر جىلدا 3 توننا مولشەرىندە ساتامىن، ءوتىمدى مەزگىلدەردە ەڭ كوپ بولعاندا ءبىر كۇندە نەشە ءجۇز كيلوگرام ساتا الامىن».
2017 - جىلى يۋەلياڭدي قىستاعى ءداستۇرلى قىستاقتى جاڭالاپ، دارەجەسىن كوتەرۋ جانە كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرۋ قىزمەتىن تامامداعاننان كەيىن، قىستاق كەلبەتى شىت جاڭا تۇسكە ەندى. قىستاق جولىنىڭ ەكى جاعالاۋىنداعى ۇيلەردىڭ ءبارى ماڭدايشالىق ورناتتى، بۇل ءۇيدىڭ ۇنى، ول ءۇيدىڭ تاۋىعى، تاعى قولدان جاسالعان زىعىر ماي، قولدان جاسالعان كەسپە جانە كەپتىرىلگەن مومى... سان الۋان شەبەرلىكتەن وزىندىك ەرەكشەلىك العان ساياحات ونىمدەرىن جاسادى، ونان دا ماڭىزدىسى، ونى ساياحاتشىلار ەڭ قىزىعاتىن باسىمدى بايلىققا اينالدىردى. «مەنىڭ سىركە سۋىم جاقسى، سەن قايدا بارساڭ دا مۇنداي سىركە سۋىن ساتىپ الا المايسىڭ»، - دەدى ۋاڭ شۋچين سەنىمدى تۇردە.
شارۋالار ساياجايىنىڭ ءدامدى تاعامى، ادەمى ساياحات ەستەلىك بۇيىمدارى، موڭعۇلدىڭ ۇزىن سارىنى، قوداسپەن كوكپار تارتۋ جارىسى، تەرى قار شاڭعى... كەڭ - بايتاق شينجياڭدا قىستاقتاردىڭ باۋرامدىلىعى ايگىلەنە تۇسۋدە. ولار، ءبىر جاعىنان، جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ دامۋ سەنىمىنە ۇزدىكسىز كۇش ۇستەسە، ەندى ءبىر جاعىنان، نەداۋىر ەكونوميكالىق ونىمدىلىك جاراتتى. سانسىزداعان قىستاقتار وزىندىك باسىمدىعىن شوعىرلاندىرىپ، وڭىرلىك ەكونوميكا بارىسىندا بارعان سايىن ماڭىزدى كۇشكە اينالدى. ساياحات ەكونوميكاسىنىڭ باستاۋىندا، «شەكاراداعى ەرتەگى قالا» بۋىرشىن اۋدانى كەدەي اۋداننان شينجياڭداعى ەكونوميكالىق وزات اۋدانعا اينالدى.
جەرگىلىكتى ەرەكشە ونىمدەر بازارىنىڭ كۇسەت بولۋ بارىسى ءىس جۇزىندە قىستاق ەكونوميكاسىنىڭ، قوعامىنىڭ ىقپال كۇشىنىڭ ۇزدىكسىز جوعارىلاۋ بارىسى بولىپ تابىلادى. كەزەكتە اۋىل - قىستاقتاردىڭ ساياحات كاسىبى شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىق، رەفورما، دامۋ جالپى جاعدايىمەن جاپپاي توعىسىپ، ورنىقتىلىقتى قورعاۋ، ىنتىماقتى جەبەۋ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋ، جۇمىس ورنىن كوبەيتۋ، ورنىقتى ارتتىرۋ، قۇرىلىمدى رەتتەۋ، ىشكى سۇرانىستى كەڭەيتۋ سياقتى جاقتاردا بەلسەندى رول اتقارۋدا.
