كورمەگە نازار (1)
تىلشىلەرىمىز ۋاڭ يۇڭفي، شيە حۇيبيان، ميھىرگۇل ناسىر
انار شىرىنى، اپەلسين شىرىنى، ءسابىز شىرىنى... ازەربايجاندىق ساۋداگەر يادىكار يسىراپيلوۆتىڭ جايماسىندا جەمىس شىرىنىنىڭ ءتۇر - ءتۇرى ءتىزۋلى تۇر. 8 - ايدىڭ 30 - كۇنى، تىلشىلەردىڭ كەلگەنىن كورگەن ول ءبىر قۇمىرا انار شىرىنىنىڭ تىعىنىن اشىپ، تىلشىلەردى ءدام تاتۋعا شاقىردى جانە: «مىنا جەمىس شىرىنىنىڭ بارلىعى تابيعي ءونىم. شينجياڭ − جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى ماڭىزدى بۋىن، ءبىز 6 - كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسىنە قاتىناسۋعا كەلگەندە، شينجياڭمەن سەلبەستىك جاساسۋدىڭ ورايىن قاراستىرىپ، ونىمدەرىمىزدى شينجياڭعا تانىستىرىپ، ءوزارا ءتيىمدى سەلبەستىكتى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن كەلدىك»، - دەدى.
يادىكار يسىراپيلوۆ، ت. ب كورمەگە قاتىسقان سيلى قوناقتار جاپپاي مىنالاردى ءبىلدىردى: جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ وزەكتى رايونى رەتىندە، شينجياڭنىڭ قوعامى جاراسىمدى دا ورنىقتى، دامۋ كومەسكى قۋاتى كورنەكتى ەكەن، جۇڭگو شينجياڭ − جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ بويىنداعى مەملەكەتتەردىڭ ءوزارا ءتيىمدى سەلبەستىكتى ىسكە اسىراتىن ماڭىزدى سەرىگى.
وزگەشە ارتىقشىلىق جۇرت كوڭىلىن باۋرادى
كورمە باستالعان العاشقى كۇنى، كورمەگە قاتىسقان 3 توقىماشىلىق جانە كيىم - كەشەك كاسىپورنى ءپايزاۋات اۋدانى شيڭيە ورتا، شاعىن كاسىپورىندار جەتىلدىرۋ بازاسىنىڭ جاۋاپتىسى حى كاڭدىمەن جۇزدەسىپ، نىساننىڭ تياناقتانۋى تۋراسىندا كەڭەستى. «بيىل مەنى كەڭەسۋگە ىزدەگەن كاسىپورىندار وتە كوپ، شاڭحاي، جىجياڭ، چۇڭچيڭ سياقتى جەرلەردىڭ كاسىپورىندارى بار، سانى بىلتىرعىدان %20 كوبەيدى، بۇل كاسىپورىنداردىڭ بارلىعى شينجياڭنىڭ دامۋ بولاشاعىن جاقسى باعالاپ وتىر»، - دەدى حى كاڭدى.
شياڭگاڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونى ۇكىمەتى قارجى قوسۋدى جالپىلاستىرۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى ستيۆەن فيلليپس بىلاي دەدى: شينجياڭ − جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ وزەكتى رايونى، باتىسقا ەسىك اشقان وزگەشە وڭىرلىك باسىمدىعى جانە شارۋاشىلىق نەگىزى باسىمدىعى بار، بۇل شياڭگاڭ كاسىپورىندارىنىڭ شينجياڭدا دامۋىنا تاپتىرماس دامۋ ورايىن سيلادى.
شىنجىن قالاسى شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ قىزمەتى الدىڭعى شەپ قولباسشىلىق شتابىنىڭ ورىنباسار باس قولباسشىسى يۋان فۋيۇڭ قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى باسقارۋ كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى مىندەتىن قوسىمشا وتەيدى، ول بىلاي دەدى: بيىل قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى شىنجىندا ەكى رەت ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزۋ جينالىسىن ۇيىمداستىردى، ءار رەت قاتىسقان ساۋداگەرلەر سانى نەشە جۇزدەن اسادى. سوڭعى 2 ايدا قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونىنا ساۋدا ىستەرى تەكسەرۋ ۇيىرمەسى اعىلىپ كەلىپ جاتىر.
«بۇل شينجياڭنىڭ وراسان زور تارتىمدىلىعى بار ەكەنىن تولىق تۇسىندىرەدى. جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى شەشۋشى بۋىن رەتىندە، قاشقار ەرەكشە وڭىرلىك باسىمدىققا يە، بولاشاقتا جۇڭگو - قىرعىزستان - وزبەكستان تەمىر جولى، جۇڭگو - پاكيستان تەمىر جولى سالىنعاننان كەيىن، قاشقاردىڭ وڭىرلىك باسىمدىعى ءتىپتى كورنەكتىلەنەدى. <ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدىڭ> ساياسات باسىمدىعىنىڭ، وزگەشە بايلىق باسىمدىعى مەن قايتالانباس وڭىرلىك باسىمدىقتىڭ ارقاسىندا، شينجياڭنىڭ، ءسوز جوق، كەسەك ناتيجەلەرگە جەتەتىنىنە كامىل سەنەمىن!»، - دەدى يۋان فۋيۇڭ.
قول ۇستاسا سەلبەسىپ، ءوزارا پايدا، تيىمدىلىك جەتكىزدى
شريلانكا شريلانكا - جۇڭگو دوستىق ساۋدا قوعامىنىڭ ءتوراعاسى باندرا وسى كەزەكتى كورمەگە اق جەلىم، كوكس مايى جانە سەيلون شايى سياقتى ءۇش ءتۇرلى ءونىم الا كەلىپتى: «وسى رەت شينجياڭعا كورمەگە قاتىسىپ، سەلبەستىك سەرىكتەستەرىن قاراستىرۋعا كەلدىم، شريلانكانىڭ ونىمدەرىن شينجياڭعا ساتىپ، شريلانكا مەن جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ ءوزارا پايدا، تيىمدىلىك جەتكىزۋىمەن بىرگە، دامۋىن ىسكە اسىرۋعا بولادى».
ستيۆەن فيلليپستىڭ تانىستىرۋىنشا، 2017 - جىلدىڭ اياعىنا دەيىن شياڭگاڭنىڭ شينجياڭدا قارجى قوسقان نىسان سانى 286عا جەتىپتى، ولار قارجى قۇراۋ، جالگەرلىك، كاسىپورىن باسقارۋعا كەڭەس بەرۋ، اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكاسى، ازىق - تۇلىك جاساۋ، كەنشىلىك جانە توقىماشىلىق سياقتى سالالارعا سايادى. شينجياڭنان جالپى 8 كاسىپورىن شياڭگاڭدا جارنا بازارىنا قاتىناسقان، شياڭگاڭنىڭ حالىقارالىق فينانس ورتالىعى رەتىندەگى باسىمدىعى دا شينجياڭ كاسىپورىندارىنىڭ دامۋى مەن زورايۋىنا كومەكتەسەدى.
يۋان فۋيۇڭ شىنجىن مەن شينجياڭنىڭ سەلبەستىگى، ءسوز جوق، ءبىرىن - ءبىرى تولىقتايدى جانە ەكى جاققا بىردەي ءتيىمدى دەپ قارادى. «شىنجىن دامىپ بۇگىنگى كۇنگە جەتكەندە، شارۋاشىلىقتىڭ تۇرلەنۋى كوكەي كەستى مۇقتاجدىققا اينالىپ وتىر. شىنجىن ونىمدەرى شينجياڭ ارقىلى ەۆروپا - ازيا بازارىنا ەكسپورت ەتىلسە، سۋ جولى ارقىلى تاسىلعاننان 15تە 30 كۇن ۋاقىت ۇنەمدەۋگە بولادى، ونىڭ ۇستىنە شينجياڭدا ادام كۇشىنىڭ وزىندىك قۇنى وتە تومەن، بۇل شىنجىن كاسىپورىندارىن وزىنە ەرەكشە باۋرايدى. شىنجىن كاسىپورىندارىنىڭ شينجياڭعا كەلىپ قارجى قوسىپ، شارۋاشىلىقتى وركەندەتىپ، <ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول> قۇرىلىسىنا ات سالىسۋى، ءبىر جاعىنان، شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق دامۋىن جەتەكتەسە، ەندى ءبىر جاعىنان، شىنجىن ەكونوميكاسىنىڭ تۇرلەنۋىنە ءورىس ازىرلەپ، ەڭ سوڭىندا ءوزارا پايدا، تيىمدىلىك جەتكىزۋگە جول اشادى».
جۇڭگو تەلەگرافى حالىقارالىق شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ورىنباسار باسالقاسى ياڭ ليۋ بىلاي دەدى: «<ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدىڭ> قۇرىلۋ اياق الىسىندا جۇڭگو تەلەگرافى ۇنەمى توڭىرەكتەگى ەلدەرمەن سەلبەستىك ورناتىپ، جۇڭگو تەلەگرافىنىڭ جاقسى ادىستەرىن توڭىرەكتەگى ەلدەرگە جالپىلاستىرىپ، توڭىرەكتەگى ەلدەردىڭ حابارلاسۋعا قىزمەت كورسەتۋ دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋىنە كومەكتەسىپ، توڭىرەكتەگى ەلدەردىڭ سيفرلى ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتىپ كەلەدى. جۇڭگو تەلەگرافى جۇڭگو تەلەگرافى شينجياڭ بولىمشە سەرىكتەستىگىنە ۇسىنىلىمدى ارتتىرىپ، سەرىكتەستىگىمىزدىڭ توڭىرەكتەگى ەلدەرمەن ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، ءوزارا تۇتاسۋىن جەبەيدى».
كورىكتى شينجياڭ ەستەن شىقپايدى
«بيىل قاشقارعا ساياحاتتاپ كەلگەن ادام وتە كوپ، شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعىنىڭ تيىمدىلىگىن ءبىز تولىق سەزىندىك»، - دەدى 8 - ايدىڭ 30 - كۇنى كاسىپورىنشىلاردى باستاپ وسى كەزەكتى كورمەگە قاتىناسۋعا كەلگەن يۋان فۋيۇڭ.
يۋان فۋيۇڭ بىلاي دەدى: بيىل شىنجىن 2000نان استام ادامدى قاشقارعا ساياحاتتاپ كەلۋگە ۇيىمداستىردى، كوپشىلىك كەلگەننەن كەيىن: قاشقاردىڭ وسىنشاما ادەمى، حالىقتىق سالت - سانانىڭ وسىنشاما ەرەكشەلىككە يە ەكەنىن ويلاماعان ەكەنبىز، ءبىز تاعى دا كەلەمىز، - دەستى.
يۋان فۋيۇڭنىڭ سەزىنگەنى سياقتى، كورمەگە قاتىناسقان كوپتەگەن سيلى قوناقتار شينجياڭنىڭ جاراسىمدى، ورنىقتى قوعامدىق ورتاسىنا وڭ باعالارىن بەردى. ستيۆەن فيلليپس ۇرىمجىگە 6 - رەت كەلىپتى، ول بىلاي دەدى: «ءۇرىمجى قالاسىنىڭ كەلبەتى اي سايىن جاڭارىپ، كۇن سايىن تۇرلەنىپ، ەكونوميكاسى شاپشاڭ دامىپ كەلەدى ەكەن، وسى بىرنەشە كۇندە مەن ۇرىمجىدە ەكسكۋرسيادا بولعاندا ەرەكشە تەبىرەندىم. شينجياڭنىڭ دامۋ وزگەرىسى ءبىزدىڭ <ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدىڭ> دامۋ بولاشاعىنا دەگەن سەنىمىمىزدى، شينجياڭمەن سەلبەستىك جاساۋعا دەگەن سەنىمىمىزدى نىعايتا ءتۇستى».
يادىكار يسىراپيلوۆ شينجياڭعا ءبىرىنشى رەت كەلگەنمەن، كورىكتى ءۇرىمجى وعان دا تەرەڭ اسەر قالدىرىپتى: «شينجياڭ حالقى ەڭبەكشىل، اشىق - جارقىن، ادەپتى، اق پەيىل ەكەن. شينجياڭنىڭ قوعامى جاراسىمدى، ورنىقتى، بۇل جەردە ساۋدا جاساساق، ءبىزدىڭ كوڭىلىمىز الاڭسىز، سەنىمىمىز نىق بولادى».
«بىرنەشە كۇننىڭ الدىندا شينجياڭعا كەلىسىممەن بوعدا كولىنە باردىم، ۇلكەن بازاردى ارالادىم، شينجياڭنىڭ كاۋاپ سياقتى ەرەكشە تاعامىنان ءدام تاتتىم، شينجياڭنىڭ كورىنىسى كوركەم، ادامى سۇلۋ ەكەن». 8 - ايدىڭ 30 - كۇنى دۇنحۋاڭ تۇقىمشىلىق توبى شيانفىڭ اسىل تۇقىم شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ وڭىرلىك ديرەكتورى گاۋ لۇڭفەي بىلاي دەدى: «جاقىننان بەرى كوپتەگەن دوستارىم دوستىق شەڭبەرىنە شينجياڭعا ساياحاتقا بارعاندا تۇسكەن سۋرەتتەرىن شىعارىپ جاتىر، كوپشىلىكتىڭ ورتاق باعاسى: شينجياڭ جاقسى جەر ەكەن».
