ۇرىمجىدەگى تاقىرىپتىق شىراق سالتاناتى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ورتاق جۇرەك ءۇنىن جەتكىزدى −
كەشكى الەم كۇندىزگىدەي جارقىرادى... 10 - ايدىڭ 6 - كۇنى كەشتە ۇرىمجىدە «سۇيەم سەنى جۇڭگو» تاقىرىبىنداعى شىراق سالتاناتى وتكىزىلدى. شىراق نۇرىمەن جازىلعان «سۇيەم سەنى جۇڭگو» جازۋى قالا قۇرىلىستارىنىڭ قابىرعاسىن نۇرلاندىردى؛ اسەرلى مۋزيكا «سۇيەم سەنى جۇڭگو» ءتۇن كەڭىستىگىندە شىعاندادى؛ قايشالىسقان ادامدار «سۇيەم سەنى جۇڭگو» ءانىن اسقان سەزىممەن بىرگە شىرقادى... ءار ۇلت بۇقاراسى مەملەكەت تۋىن بۇلعاپ، ورتاق جۇرەك ءۇنىن اڭداتتى: ۇلى وتانعا باقىت تىلەيمىز، كورىكتى شينجياڭ قۇرامىز.
«مۇنداي ساۋلەتتى شىراق سالتاناتىن العاش رەت كورۋىم، وتە تاماشا!». 84 جاستاعى لي شۋشيان قىزى مەن كۇيەۋ بالاسىنىڭ سەرىك بولۋىندا شىراق سالتاناتىن ارناۋلى كورگەلى كەلدى. ول بىلاي دەدى: 1951 - جىلى حىناننان اسكەرگە قاتىناسىپ ۇرىمجىگە كەلگەم، ول كەزدە شيداچياۋ كوپىرى قاراپايىم اعاش كوپىر بولاتىن. رەفورما جاساپ، ەسىك اشقانعا 40 جىل بولدى، ءۇرىمجى شەكارا وڭىردەگى شاعىن قالادان وسىزاماندانعان ءىرى قالاعا اينالدى، بۇرىن قۇرىلىسشى بولعان مەن مۇنى ەرەكشە ماقتانىش سەزىنەمىن!
سامالاداي سامسىعان شىراقتار ەرەكشە كورىك قوستى. قالا تۇرعىنى جاڭ مىرزا اسكەري بولىمدە تالاي جىل اسكەرلىك مىندەت وتەگەن ەدى، ۇرىمجىدە العاش رەت شىراق سالتاناتىن كورگەنىنە قاتتى تەبىرەنگەن ول بىلاي دەدى: شىراق سالتاناتىندا ايگىلەنگەن وتانشىلدىق سۇيىسپەنشىلىك كوڭىلدى كولدەي تولقىتتى. ءبىز باس شۋجي شي جينپيڭگە شىن جۇرەكتەن العىس ايتۋىمىز، پارتياعا العىس ايتۋىمىز، ۇلى وتانعا العىس ايتۋىمىز كەرەك. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى حالىق ءۇشىن تالايلاعان ناقتى ىستەر مەن يگى ىستەردى ىستەدى.
ءتىلشى قۇرىلىس قابىرعاسىنا تۇسكەن الىپ «سۇيەم سەنى، جۇڭگو» جازۋىنىڭ ادامداردىڭ سۋرەتكە ءتۇسىپ، ەستەلىك قالدىراتىن باعالى كورىنىسىنە اينالعاندىعىن بايقادى: قىزىل ءتۇستى كويلەك جانە كيىم كيگەن ءبىر جۇپ ۇيعۇر عاشىقتار تويلىق سۋرەتكە ءتۇستى؛ سامايىن قىراۋ شالعان قارت جولداستار پارتيا زناگىن تاعىپ، مەملەكەت تۋىن بيىك ۇستاپ سۋرەتكە ءتۇسىپ، ەستەلىك قالدىرۋدا؛ كوپتەگەن وتباسىلارى سۋرەتكە تۇسكەندە «وتانىمىز كەرەمەت!»، «سۇيەم سەنى، جۇڭگو» دەپ شىن جۇرەكتەن داۋىستادى.
قىزىل تۋ جەلبىرەپ، ءان اۋەنى شارىقتادى. «سۇيەم سەنى، جۇڭگو» وسى تۇندە اۋەلەگەن ەڭ قۇدىرەتتى اۋەنگە اينالدى، «وتانىمىزدىڭ دامىعاندىعىن ماقتان ەتەمىز، ۇلى، جاڭا ءداۋىر ءۇشىن ماقتانامىز!» شينجياڭداعى ءار ۇلت پەرزەنتتەرىنىڭ ورتاق جۇرەك ۇنىنە اينالدى.
اينالمالى قىزىل شىراقتان اينالىپ شىعىپ تۇرعان «سۇيەم سەنى، جۇڭگو » تاقىرىبىنداعى جەلىلەس ۇراندار، جەلكەن كوتەرگەن جەل قايىق... شىراق ساۋلەلەرى ءۇرىمجى گاۋتيە اۋماعىنىڭ كەشكى كورىنىسىن ايرىقشا قۋانىشتى مەرەيگە، سالتاناتتى سانگە بولەدى. قالا تۇرعىنى ليۋ انلۇڭ: سوڭعى جىلدارى ءۇرىمجىنىڭ قورشاعان ورتاسى بارعان سايىن كورىكتەنىپ، قوعامى بارعان سايىن جاراسىمدى، ورنىقتى بولا ءتۇستى، مۇنىڭ بارلىعىن بىزگە باس شۋجي شي جينپيڭ بەردى، پارتيا مەن وتان بەردى، ءبىز بۇعان ايرىقشا العىس ايتامىن، - دەدى.
مەملەكەت مەرەكەسىنىڭ الدىنداعى 3 كۇندە، شينجياڭ بەيشين ۋىنفىڭ ءۇي - قورا - جاي اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگى شىراقتاردى، ورنەكتەردى، جازۋلاردى ءتۇن ورتاسىنا دەيىن تىنباي سىناقتان وتكىزدى. «سوڭعى جىلدارى مەملەكەتتىڭ <ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول> قۇرىلىسى شىعىس جەلىنىڭ دەمەۋىندە، ءبىزدىڭ انا سەرىكتەستىگىمىز بەيشين لۋچياۋ سەرىكتەستىگىنىڭ دامۋ بەتالىسى بارعان سايىن جاقسارىپ، ءبىز اشقان بەيشين عيماراتى كوپتەگەن ايگىلى كاسىپورىنداردى ىرگە تەبۋگە تارتتى، ءبىز شينجياڭنىڭ دامۋ جەتىستىكتەرىنە كۋا بولدىق، ءبىزدىڭ وسى رەتكى شىراق سالتاناتىنا بەلسەنە قاتىناسۋداعى ماقساتىمىز شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ وتانعا العىس ايتاتىن، وتاندى قىزۋ سۇيەتىن سۇيىسپەنشىلىگىن ايگىلەۋ»، -دەيدى اتالعان سەرىكتەستىكتىڭ ساتۋ - وتكىزۋ باس باقىلاۋشىسى چي شانجاڭ.
مەملەكەت مەرەكەسى قارساڭىندا، ءۇرىمجى قالاسى ەكونوميكالىق - تەحنيكالىق اشۋ رايونى (توۋتۇنحى رايونى) مادەنيەت - دەنە تاربيە ورتالىعى سىرتقى قابىرعالاردى جۋىپ، شىراقتاردى كوپ رەت جوندەدى، الماستىردى جانە سىناقتان وتكىزدى. «رەفورما جاساپ، ەسىك اشقان 40 جىلدان بەرى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ تۇرمىس دەڭگەيى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، رۋحاني مادەنيەت تۇرمىسى بارعان سايىن بايىدى، شىراق سالتاناتى شينجياڭنىڭ كوركىن، جاراسىمدىلىعىن، ورنىقتىلىعىن كورسەتتى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ رۋحاني بەت - بەينەسىن ايگىلەدى»، - دەيدى ءۇرىمجى قالاسى ەكونوميكالىق - تەحنيكالىق اشۋ رايونى (توۋتۇنحى رايونى) مادەنيەت - دەنە تاربيە ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ياڭ فان.
(تىلشىلەرىمىز يان شياۋجۋان، ۋاڭ يۇڭفي، دۇڭ لياڭ)
