− كوكجارداعى ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىنان تۇيگەن وي (2)
گازەتىمىزدىڭ شولۋشىسى
بايتاق ءشول دالا جاسىل جەلەك جامىلدى؛ قۇمدى بوران ءوتى جاسىل قالتقىعا اينالدى. اقسۋلىقتار 32 جىل بويى ۇزبەي قۇلشىنىپ، سان ساناقسىز جاندى امالياتتار ارقىلى باقىتتىڭ كۇرەسپەن كەلەتىنىن ايگىلەدى.
كوكجاردا سۋ تاپشى، 505 كوپىر وتكىنى بار سۋ سىڭبەيتىن بەلتوعان قازىپ شىعۋ − كۇرەستىڭ ارقاسى؛ كوكجاردا جول جوق، جارتى مەتر كەلەتىن سارى توپىراق قاباتى بار جەردەن جول سالىپ شىعۋ − كۇرەستىڭ ارقاسى؛ كوكجاردىڭ سورتاڭدانۋى كۇشتى، توپىراقتىڭ سورتاڭدانۋىن باسىپ، ساپاسىن جاقسارتۋ − كۇرەستىڭ ارقاسى.
كوكجارداعى ميلليون مۋلىق ورماندى القاپ ءبىر - ءبىر تۇپ اعاشتان ەگىلىپ شىقتى. كوكجاردىڭ 32 جىلدىق جاسىلداندىرۋ تاريحى جاندى كۇرەس تاريحى سانالادى.
اماليات مىنانى كورسەتتى: باقىت ەجەلدەن اسپاننان تۇسپەيدى، جەل ءسوزدىڭ مايىن تامىزۋمەن ىسكە اسپايدى، تەر توكپەي راقاتقا بولەنۋ ءتىپتى مۇمكىن ەمەس. باقىتتى تۇرمىس جاراتۋ ءۇشىن، ءسوز جوق، قۇلشىنا كۇرەسۋ كەرەك. تەك كۇرەسكەندە عانا اناعۇرلىم كوپ، اناعۇرلىم تاماشا زاتتىق بايلىق جانە رۋحاني بايلىق تۋىندايدى، سوندا عانا باقىتتىڭ ءمانى مولىعىپ، دەڭگەيى كوتەرىلەدى؛ كۇرەسكەندە عانا تابىس سەزىمى، ماقتانىش سەزىمى ۇزبەي كۇشەيىپ، تاماشا تۇرمىس جاراتۋ بارىسىنان باقىتتىڭ بال ءدامىن سەزىنۋگە بولادى.
«ءبىر جوبانى سوڭىنا دەيىن اتقارىپ، ءبىرىنىڭ ءىزىن ءبىرى باسىپ ىستەدى»، مىنە بۇل كۇرەستىڭ جالعاسۋى. حالىقتى وزەك ەتۋ سىندى دامۋ يدەياسى ۇزبەي كۇرەسۋدىڭ ەڭ ۇلكەن قوزعاۋشى كۇشى. باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيا 19 - قۇرىلتايى بايانداماسىندا: «جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ اۋەلگى ماقساتى مەن بورىشى − جۇڭگو حالقىن باقىتقا كەنەلتۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ» دەپ اتاپ كورسەتتى. 32 جىلدىڭ الدىندا، اقسۋ ايماقتىق پارتكومنىڭ سول كەزدەگى شۋجيى شيە فۋپيڭ كوكجار ءشول دالاسىن جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىن اتقاردى. سول كەزدەگى ايماقتىق پارتكوم مەن اكىمشىلىك مەكەمەسى اۋىر قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ، ءار ۇلت كادر - جۇرتشىلىعىن باستاپ، بەتپاق ءشول دالادا جاسىل ءۇمىت ۇرىعىن ەكتى. تالاي جىلدار ءوتىپ كەتتى، كوپتەگەن ءتىلشى شيە فۋپيڭنەن ۇقساس ءبىر سۇراق سۇرايدى: سول كەزدە شارت - جاعداي سونداي ناشار بولا تۇرسا دا، نە ءۇشىن، ءسوز جوق، ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ كەرەك بولدى؟ بۇعان شيە فۋپيڭ: سول كەزدەگى ناشار ەكولوگيالىق ورتا ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ءوندىرىس - تۇرمىسىنا اۋىر ىقپال جەتكىزىپ، بۇقارانىڭ شەشۋدى كۇتىپ وتىرعان ەڭ ماڭىزدى ماسەلەسىنە اينالدى، - دەپ قانا جاۋاپ قايتاردى. حالىقتى باقىتقا كەنەلتۋ سىندى اۋەلگى ماقسات «ەڭبەكتىڭ، ءسوزسىز، ماعان جازىلۋىنىڭ قاجەتى جوق» دەيتىن رۋحاني ورە جانە «ەڭبەك سىڭىرۋدە، ءسوزسىز، مەن بولۋىم كەرەك» دەيتىن تاريحي جاۋاپكەرشىلىكتى تۋىنداتىپ، ادامدى قايران قالدىراتىن جاسىل ينجەنەريانى ىسكە اسىرىپ، ۇرپاقتاردى يگىلىككە كەنەلتەتىن جاسىل قورعاندى سالدى.
«جىلدى - جىلعا جالعاپ، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاپ ىستەدى»، مىنە بۇل كۇرەستىڭ ۇلاسۋى. كوكجارلىقتاردىڭ قولىنداعى ەكولوگيالىق وركەنيەت ۇتىلامالى تاياعى بىرىنەن - بىرىنە جالعاستى. ۇزاق ۋاقىت تىنباي ەڭبەكتەنگەندە عانا ەكولوگيالىق ورتانى قالپىنا كەلتىرۋگە بولاتىندىعى، ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ۇزاق ۋاقىتتىق جاپالى جۇيەلى ينجەنەريا ەكەندىگى بارشاعا ايان. كوكجار ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسى 32 جىلعا جالعاستى، وسى بارىستا، 4 ميلليونعا تاياۋ ادام )رەت( ات سالىسقان 54 رەتكى ۇلى كۇرەس جۇرگىزىلدى، وسى بارىستىڭ ءوزى ەكولوگيالىق وركەنيەت ۇستانىمىن جەتكىزۋ بولىپ تابىلادى. 32 جىل اۋناپ وتە شىقتى، اقسۋلىقتار ءشول دالانى جاسىلداندىرۋدىڭ ات سالۋشىسى، كۋاگەرى ءارى يگىلىگىن كورۋشى بولدى. ولار تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدىڭ تابيعي بايلىق، ەكولوگيالىق بايلىق ءارى ەكونوميكالىق بايلىق، قوعامدىق بايلىق ەكەندىگىنە كامىل سەندى. وسىنداي ۇستانىم ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسىپ، بىرتىندەپ تۇتاس قوعامنىڭ ورتاق تانىمىنا اينالادى. تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدىڭ ءوزى باعا جەتپەس بايلىق، وسىنداي قۇن كوزقاراسى جاس جاڭا بۋىن اقسۋلىقتاردىڭ كوڭىلىندە جاسىل تۇقىمدى بۇرشىك اتقىزدى، ولاردىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ جاڭا ءبىر كەزەكتى نەگىزگى قوسىنىنا اينالۋىنا مۇمكىندىك تۋدىردى. ولاردان ءبىز اناعۇرلىم كوركەم، اناعۇرلىم ومىرشەڭدىككە تولى اقسۋ قۇرۋدى ءۇمىت ەتەمىز.
باقىت كۇرەسپەن كەلەدى. كۇرەس ءشول دالانىڭ، قۇبا ءتۇزدىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن وزگەرتىپ قانا قالماستان، «ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ، ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزۋ، قاجىرلىلىقپەن شارۋاشىلىق قۇرۋ، قالتقىسىز ۇلەس قوسۋ» سىندى كوكجار رۋحىن دا سومدادى. كوكجار ينجەنەرياسى ءبىرىنشى بولىك ورمانىنىڭ ماڭىندا ءبىر ەسكەرتكىش سارايى بار، 32 جىلدىڭ الدىنداعى رەڭسىز سۋرەت اقسۋلىقتاردىڭ توتەنشە ناشار شارت - جاعدايدا ءشول دالادا قاجىرلىلىقپەن اعاش ەككەندىگىن ايگىلەپ تۇر، ول تاماشالاۋشىلارعا تەرەڭ اسەر قالدىرىپ، ەشقانداي قيىنشىلىققا باس يمەيتىن رۋحاني كۇشتى سەزىندىردى. ءدال وسىنداي كومەسكى كۇش اقسۋداعى ءار ۇلت كادر - جۇرتشىلىعىن قايسارلىقپەن ۇدەرە العا تارتۋعا شابىتتاندىرىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ تىڭ ساتىعا كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتتى. بۇل كۇندەرى، كوكجاردان باستالعان سوناۋ جاسىل ءتۇس توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىنا كەڭەيىپ، بىرتىندەپ ايدىن - شالقار تەڭىزگە اينالدى؛ كوكجار رۋحى دا ۇزبەي بايىدى ءارى وعان جاڭا داۋىرلىك ءمان ۇستەلىپ، شينجياڭ قىزمەتىنىڭ باس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساۋدىڭ قۇدىرەتتى رۋحاني قوزعاۋشى كۇشىن ۇيىستىردى.
باقىت كۇرەسپەن كەلەدى. كوكجارداعى ىلگەرىندى - كەيىندى جالعاسقان جاسىل كۇش جۇڭگونىڭ بايتاق دالاسىنداعى جاسىل دامۋدىڭ جاندى ىقشام كورىنىسى. ءبىز تەك قانا قۇر قيالعا بەرىلمەي، قۇر اتاققا بوي ۇرماي، نىق قاداممەن ىلگەرىلەسەك، ءسوز جوق، اناعۇرلىم كوپ جاسىل حيكىمەتتەردى جاراتامىز.
