− كوكجارداعى ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىنان تۇيگەن وي (3)
گازەتىمىزدىڭ شولۋشىسى
ەكولوگيالىق ورماندى، ەكونوميكالىق ورماندى ءبىر تۇلعا ەتە سوعىلعان ميلليون مۋلىق «جاسىل قورعان» ب م ۇ - نىڭ ورتا بايلىعىن قورعاۋ كوميتەتى جاعىنان «الەمدەگى 500 تاماشا ورتا» قاتارىنا قوسىلدى، 32 جىلدى وتكەرگەن كوكجار ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسى كەڭ كوسىلگەن جاسىل القاپتى بارلىققا كەلتىرۋمەن بىرگە، ەكولوگيالىق جۇيەنى قالپىنا كەلتىرۋدەن وراسان زور پايدا تۇسكەن كەرەمەتتى دە جاراتتى.
نەشە ۇرپاق ادامداردىڭ قاجىرلى كۇرەس جاساۋىنىڭ ارقاسىندا، اقسۋ ايماعى ەكولوگياسى تاماشا، ءوندىرىسى دامىعان، تۇرمىسى جاقسارعان كوركەم كورىنىستى ايگىلەدى، بۇل شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىنىڭ شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا تەرەڭ تامىر تارتىپ، گۇل اشىپ جەمىس بەرگەندىگىنىڭ ايعاعى. كوكجار ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسى ەكونوميكالىق دامۋ مەن ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ ءوزارا توعىسقان، ارتىقشىلىقتارى ايگىلەنگەن جولىمەن ءجۇردى، «تۇنىق سۋ مەن جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق» دەگەندى ىشكەرىلەي دالەلدەدى.
تۇنىق سۋ مەن جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق دەگەن ءسوز دامۋ مەن قورعاۋدىڭ ديالەكتيكالىق قاتىناسىن تەرەڭ كورسەتتى. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ مەن ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن قايتا - قايتا دارىپتەۋى ەكولوگيالىق ورتانىڭ ادامزات تىرشىلىگىنىڭ ەڭ ماڭىزدى شارتى، ەلىمىزدىڭ باياندى دامۋداعى ەڭ ماڭىزدى نەگىزى بولعاندىعىن اڭعارتادى. شينجياڭ ەكولوگيالىق ورتاسى ءالسىز، ەلىمىزدەگى شولەيتتەنۋى اۋىر ءوڭىر؛ شينجياڭ، اسىرەسە، وڭتۇستىك شينجياڭ دامۋى كەنجە، ەلىمىزدەگى شوعىرلى، ۇلاسپالى اۋىر كەدەي ءوڭىر. ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ مەن دامۋدىڭ قاتىناسىن، اتاپ ايتقاندا، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ مەن باعالى بايلىقتىڭ قاتىناسىن دۇرىس ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتۋ شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىعىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ قاجەتتى تالابى، شينجياڭنىڭ باياندى دامۋىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ىشكى تالابى، سونداي - اق كورىكتى شينجياڭ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدىڭ كەلەلى پرينسيبى. كوكجار ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىنىڭ جاندى امالياتى تەك جەتەكشى يدەيا دۇرىس بولسا، تەك ەكەۋىنىڭ قاتىناسى ويداعىداي يگەرىلسە، ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتىلسە، ەكولوگيانى جاقسارتۋعا دا، دامۋدى جەدەلدەتۋگە دە بولاتىندىعىن دالەلدەدى.
ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ وندىرگىش كۇشتى قورعاعاندىق، ەكولوگيالىق ورتانى جاقسارتۋ وندىرگىش كۇشتى دامىتقاندىق. تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ مەن باعالى بايلىق استە ءبىر - بىرىنە قارسى ەمەس، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ مەن باعالى بايلىقتىڭ قاتىناسىن ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتۋدىڭ تەتىگى ادامدا، وي جەلىسىندە. كوكجار ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىنىڭ ەكولوگيالىق ورمانى بوران مەن قۇمدى توپىراقتى توسقاندىقتان، ەكونوميكالىق ورمان وسىرۋگە اناعۇرلىم تاماشا شارت ازىرلەندى، ەكونوميكالىق ورماننىڭ ءوسۋ اۋماعىنىڭ كەڭەيۋىنە ىلەسە، تاعى جاسىل ىقتاسىندىق بوراننان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ ەكولوگيالىق يقۋاتىن اناعۇرلىم كۇشەيتتى. ءبىر ءتۇپ اعاشتان ءبىر شوق اعاشقا، ودان ورماندى القاپقا دەيىن كوكجار ەكولوگيالىق ورمانى ۇزدىكسىز كەڭەيدى، اقسۋدىڭ جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعىنىڭ دا ۇزدىكسىز ساپاسى كوتەرىلىپ، ونىمدىلىگى ارتتى. قازىرگى تاڭدا، اقسۋ حۇڭچيپو بيڭتاڭشين الماسى بۇكىل ەلگە تانىلىپ، الما اعاشى شارۋالاردىڭ «ءدىلدا اعاشىنا» اينالدى. سونىمەن بىرگە، اقسۋ ايماعى «ورمان ارقىلى ورماندى كوركەيتۋدەي»، «ءبىر جاعىنان جاسىلداندىرىپ، ءبىر جاعىنان كەدەيلىكتەن قۇتىلدىرۋداي» تاماشا اينالىستى قالىپتاستىردى. تۇنىق سۋ مەن جاسىل تاۋدىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق ونىمدىلىگىن تولىق ساۋلەلەندىرۋدە عىلمي دامۋ وي جۇلگەسىن تاۋىپ، دامىتاتىن كاسىپتەردى جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ويداعىداي تاڭداپ، كاسىپتى ەكولوگيالاندىرۋ مەن ەكولوگيانى كاسىپتەندىرۋ ءبىر تۇلعالانعان ەكولوگيالىق، ەكونوميكالىق جۇيە ورناتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى اناعۇرلىم ىلگەرىلەتۋگە بەرىك نەگىز قالاۋ كەرەك.
ەكولوگيالىق ورتانىڭ ارتىقشىلىعى − ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ ارتىقشىلىعى. كوكجار ىقتاسىن ورمان جۇيەسى قۇرىلىسىنا سۇيەنگەن قازىرگى تاڭداعى جاسىل جەلەك جامىلعان اقسۋ ورماندى قالا، سۋلى قالا، باۋ - باقشالى قالا. تاماشا ەكولوگيالىق ورتاسى بۇل ارانى قارجى باۋرايتىن، جالىندى كۇش ۇيىسقان، دارىندىلار شوعىرلانعان «قۇتتى الاپقا» اينالدىردى. 20 ميلليون يۋان عانا جۇمسالعان كوكجار 4 - مەرزىمدىك ەكولوگيالىق ورمان قۇرىلىسى 2 ميلليارد يۋاننان استام قوعامدىق قارجى باۋرادى؛ قونىس جاڭالاپ كوشكەن ءار ۇلت ەگىنشى - مالشىلارى قىستاق توڭىرەگىندەگى ۇلكەن جەمىس باعىندا، ۇلكەن سەرىكتىكتەردە قىزمەت ىستەدى، ولار قوماقتى كىرىس تاۋىپ، شات - شادىمان تۇرمىس كەشىردى؛ ەكولوگيالىق سامالحانا كوز تارتىپ، تالدار ءيىلىپ، شامگۇل قۇلپىرىپ، شارۋالار شاتتىعى ساياجايىندا قۇستار سايراپ، جۇپار ءيىس اڭقىپ، اۋىل كورىنىسى ايشىقتالىپ، ەكولوگيالىق ساياحات، اۋىل - قىستاق ساياحاتى ءار تاراپتان كەلگەن ساياحاتشىلاردى باۋرادى. «بالىق سۋدا جاسايدى، قۇس ورماندا تىرشىلىك ەتەدى» دەگەندەي، ەگەر باسقالاي شارت تولىق ازىرلەنسە، سۋى تۇنىق، تاۋى جاسىل جەردە قارجى قوسۋدى، دامۋدى، قىزمەت ىستەۋدى، تۇرمىس كەشىرۋدى، ساياحاتتاۋدى كىم قالامايدى دەيسىڭ؟! وسى ماننەن العاندا، تۇنىق سۋ مەن جاسىل تاۋ ءارى تابيعي بايلىق، ءارى قوعامدىق بايلىق، ەكونوميكالىق بايلىق. بۇل تەك تۇنىق سۋ مەن جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق ۇستانىمىنا تاباندى بولساق عانا جاسىل ەكولوگيانى ەڭ ۇلكەن بايلىققا، ەڭ ۇلكەن باسىمدىققا، ەڭ ۇلكەن ماركاعا اينالدىرا الاتىندىعىمىزدى دا دالەلدەدى.
ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇزدىكسىز دامۋداعى ءتۇبىرلى ۇلى جوباسىنا قاتىستى. تۇنىق سۋ مەن جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق ۇستانىمى پارتيامىزدىڭ ماڭىزدى بيلىك جۇرگىزۋ ۇستانىمىنىڭ بىرىنە اينالدى. كوكجار ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسى سىندى ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنداعى وسى جاندى مىسال بىزگە شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، تۇنىق سۋ مەن جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەپ، جوعارى ساپالى دامۋ مەن ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدىڭ بىرگە ءومىر ءسۇرۋىن، بىرگە جەبەلۋىن جۇزەگە اسىرساق «كورىكتى شينجياڭ قۇرىپ، وتان ارمانىن بىرگە ورىنداۋ» نىساناسى، ءسوز جوق، جۇزەگە اسادى دەگەن وي سالدى.
