تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ

قالاسى كوركەم، حالقى باي جاڭا كارتينانى كەستەلەدى

  − اقسۋدىڭ كوكجارداعى ءشول دالانى جاسىلداندىرعاندىعى تۋرالى (3)

  تىلشىلەرىمىز جاڭ حايفىڭ، ليۋ دۇڭلاي، سۇي يۇنيان

  10 - ايدىڭ 11 - كۇنى، جەمىس ەگىنشىلەرى اقسۋ قالاسى يگەرشى اۋىلى دولان قىزىلى جەمىس ونىمدەرى شارۋالار سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جەمىس باعىندا الما جيناۋدا. اقسۋ قالاسى شىلان، جاڭعاق، الما سياقتى ەرەكشە جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعىن كۇش سالا دامىتتى، بيىل جەمىس ورمانىنىڭ اۋدانى 4 ميلليون 500 مىڭ مۋعا جەتتى. سۋرەتتى ءتىلشىمىز حان لياڭ تۇسىرگەن

  التىن كۇز، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ ەڭ كوركەم كەزى!

  اقسۋداعى ۇشى - قيىرسىز قالىڭ ورماندا، قىزارىپ پىسكەن المالار باقىتتى جۇزدەرگە كۇلكى سيلادى؛ بالىعى تۋلاپ، ءتۇبى كورىنگەن، جاعاسى جاسىل قۇراق ءمولدىر سۋ بويىنداعى ەكولوگيالىق كورىنىس ءوڭىرى شار تاراپتان كەلگەن ساياحاتشىلارعا قۇشاق اشتى؛ كەزىندەگى قۇلان جورتپاس قۋ مەدياننان بۇگىنگى كۇندە جاڭا قىستاقتار بوي كوتەرىپ، قىزىل قابىرعالى، اق شاتىرلى شارۋالاردىڭ اۋلاسىنان شاتتىق شالقىپ، كۇلكى ەستى.

  قات - قابات قيىنشىلىققا شىداپ اعاش وتىرعىزعاننان كوپ نەگىزدى سۋبيەكتىلەردىڭ باسقارۋىنا دەيىن، ۇكىمەت تىكەلەي قارجى سالۋدان «ورماندى ورمانمەن كوركەيتۋ» ۇلگىسىنىڭ قالىپتاسۋىنا دەيىن؛ جالاڭ جاسىلداندىرۋدان ساپالى ەكولوگيالىق ونىمدەرمەن جاپپاي قامداۋعا دەيىن، كوكجار ءشول دالانى جاسىلداندىرۋدىڭ باياندى دامۋ ۇلگىسى ۇستىندە ىزدەنىس جاساپ، جاسىل شارۋاشىلىقتىڭ ۇزدىكسىز تۇردە ءتىپتى جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتتى. 32 جىلدا، كوكجار ينجەنەرياسىن باستاما ەتىپ، اقسۋلىقتار قۇبا ءتۇز، قۇلا دالانى سۋى تۇنىق، تاۋى جاسىل باعالى بايلىققا اينالدىردى.

 ۇلان - قايىر قۋاڭ دالا كورىكتى جەمىس باعىنا اينالدى

  9 - ايدىڭ 26 - كۇنى، اقسۋ حۇڭچيپو ەگىس الاڭىنىڭ 260 مىڭ مۋلىق جەمىس باعىندا، كوزدىڭ جاۋىن الاتىن الما بۇتاقتى مايىستىرىپ، المانىڭ حوش ءيىسى مەن مول ءونىم شاتتىعى بۇكىل جەمىس باعىن كەرنەپ تۇر. «الما اعاشى ءبىزدىڭ ءدىلدا اعاشىمىز». حۇڭچيپو ەگىس الاڭىنىڭ زەينەتكەر كادرى، 64 جاستاعى شيۇڭ فاڭيۋان ءماز بولىپ بىلاي دەدى: «كوكجار ينجەنەرياسى بولماعاندا، بۇگىنگىدەي تاماشا كۇندەر قايدا». 16 مۋ جەمىس باعىنان شيۇڭ فاڭيۋان جىلىنا 200 مىڭ يۋاننان استام تابىس تابادى، سونىڭ ارقاسىندا اقسۋ قالاسىنان ءۇي جانە اۆتوكولىك ساتىپ تا العان.

  باياعىداعى بايابان دالا قالايشا بۇقارانىڭ «جاسىل بانكەسىنە» اينالدى؟ حۇڭچيپو اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ توپ سەرىكتەستىگىنىڭ باسالقاسى فان جياڭميڭ بىلاي دەدى: 1986 - جىلى باستالعان كوكجار جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىندا، حۇڭچيپو نەگىزگى شايقاس مايدان بولدى. ءبىرىنشى مەرزىمدى ينجەنەريانىڭ ناتيجەسىندە ەكولوگيالىق ورمان قۇمدى بوراندى توسىپ، ءبىزدىڭ ەكونوميكالىق ورمان وسىرۋىمىزگە تاماشا شارت - جاعداي ازىرلەدى. الما ەگىلگەن اۋداننىڭ ۇلعايۋىنا ىلەسە، ەكونوميكالىق ورمان جەلگە ىق، قۇمعا توقتاۋ رەتىندەگى ەكولوگيالىق فۋنكتسيانى كۇشەيتە ءتۇستى.

  ەكونوميكالىق ورمان مەن ەكولوگيالىق ورماننىڭ ارالاس تارالىپ، ۇيلەسىمدى ورنالاسۋى كوكجارداعى ءشول دالانى جاسىلداندىرۋدىڭ تابىسقا جەتۋىندەگى شەشۋشى فاكتوردىڭ ءبىرى. كوكجار ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىنىڭ اۋدانى ءبىر ميلليون 153 مىڭ مۋ، ونىڭ ىشىندە ەكونوميكالىق ورماننىڭ ۇلەسى %60تەن اسادى. جۇڭگو مەن شەتەلگە تانىمال حۇڭچيپو الماسىنىڭ كاسىپ سالالانۋى مەن كولەمدەنۋى دە وسى جەردەن باستالعان.

  2006 - جىلى فان جياڭميڭ حۇڭچيپو ەگىس الاڭىنا كەلىپ، ەرەكشە جەمىس - جيدەك شارۋاشىلىعىن زورايتۋ ويىنا كەلەدى. بۇگىنگى كۇندە، حۇڭچيپونىڭ بيڭتاڭشين الماسى بۇكىل ەلدە كۇسەت ساتىلىپ، دۇنيە جۇزىنە بەت الدى. فان جياڭميڭ بىلاي دەدى: حۇڭچيپونىڭ كۇنى مەن ءتۇنىنىڭ تەمپەراتۋرا پارقى زور، كۇن ساۋلەسى ۇزاق تۇسەدى، تيانشان تاۋىنىڭ تەمىر شىڭىنداعى مۇزدىقتىڭ سۋىمەن سۋارىلادى. ەكولوگيالىق ماسەلە شەشىلىپ، بۇل جەر جاسىل جەمىس - جيدەك شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ قۇتتى مەكەنىنە اينالدى.

  كوكجار ينجەنەرياسى اقسۋ قالاسى مەن ونسۋ اۋدانىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن وزگەرتۋمەن بىرگە، وسى جەردى بۇكىل ەلگە تانىمال «جەمىس اۋىلىنا» اينالدىردى. ادامدار تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدىڭ ەكولوگيالىق بايلىق ءارى ەكونوميكالىق بايلىق ەكەنىن شىن جۇرەكتەن ءتۇيسىندى.

  كوكجار ينجەنەرياسىنىڭ امالياتى ارقىلى، ساياسات سۇيمەنى ارقىلى قوعامدىق كاپيتالدى قارجى سالۋعا قاتىناسۋعا باۋراۋ ءشول دالانى جاسىلداندىرۋدىڭ تابىستى تاجىريبەسىنە اينالدى. ونسۋ اۋدانىنىڭ «بيڭشۋە ميسۇييۋان» الماسىن قاراپايىم جولمەن باپتاۋدان ۇلگى كورسەتۋ بازاسىندا، ءتىلشى ۋاڭ شياۋپيڭمەن كەزدەستى. وسى 46 جاستاعى حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىنشى ارميا قاتارىنان بوساپ، كاسىپ اۋىستىرعان اسكەري ادام ەكەن، ءبىر قاراعاندا قاراپايىم ەگىنشىدەن اۋمايدى. 2012 - جىلدىڭ جازىندا، ۋاڭ شياۋپيڭ جەكە كولىگىمەن ونسۋعا ساياحاتتاپ كەلەدى، كەڭ دالاداعى 100 مىڭ مۋلىق ەكولوگيالىق باق ونىڭ جەمىس باعى ارمانىن تۇتاندىرادى.

  كەلەسى جىلى كوكتەمدە، ۋاڭ شياۋپيڭ ونسۋ اۋدانىنا كەلىپ، 6300 مۋ قاعىر جەردى كوتەرمەگە الىپ، اقسۋ بيڭشۋە ميسۇييۋان جەمىس شارۋاشىلىعى سەرىكتەستىگىن قۇرادى. 50 جىلدىق توقتام جانە كوپتەگەن ءتيىمدى ساياسات ۋاڭ شياۋپيڭدى الاڭنان ارىلتىپ، ىسكە قاۋىرت كىرىستىرەدى. العاشقى جىلى توپىراقتى وڭدەۋگە 40 ميلليون يۋاننان كوبىرەك قارجى سالادى، ىزىنشە 2 ميلليون يۋانمەن لابوراتوريا قۇرىپ، ەل ىشىندەگى ۇزدىك جەمىس ەگىسى ماماندارىن شاقىرىپ، توپىراقتىڭ قۇرىلىمىنا قاراي دالمە - ءدال تىڭايتقىش بەرەدى؛ سونداي - اق بازارى كۇسەت ا ق ش الما سورتى «ميسۇيدى» ەنگىزىپ، «حۇڭشۋەسۇي» الما ايگىلى ماركاسىن تىركەۋگە الدىرادى. قازىر 800 مۋ جەردەگى حۇڭشۋەسۇي پىستى. ۋاڭ شياۋپيڭدى ونان ارى قۋانتقانى، ساپاسى جاقسى بولعاندىقتان، بۇل المالارعا گۋاڭجوۋ مەن شاڭحايداعى ساۋداگەرلەر كۇن ىلگەرى تاپسىرىس بەردى.

  پارتيا، ۇكىمەت باستاماشى بولۋ، بازار ارقىلى جۇمىس جۇرگىزۋ، قوعام ات سالىسۋ ءشول دالانى جاسىلداندىرۋدىڭ اياق الىسىن جەدەلدەتىپ قالماستان، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كەدەيلىكتەن قۇتىلىپ، اۋقاتتانۋىنا تۇرتكى بولدى. ونسۋ اۋداندىق ورمان شارۋاشىلىعى مەكەمەسىنىڭ باستىعى دىڭ حاۋدىڭ تانىستىرۋىنشا، جەمىس - جيدەك شارۋاشىلىعى جەرگىلىكتى شارۋالاردىڭ اۋقاتتانۋىنداعى جاسىل شارۋاشىلىققا اينالعان. بۇكىل اۋدانداعى ءبىر ميلليون 600 مىڭ مۋ ەگىستىك جەردىڭ ءبىر ميلليون 240 مىڭ مۋىنا ەرەكشە جەمىس ورمانى وسىرىلگەن. 2017 - جىلى بۇكىل اۋدانداعى شارۋالاردىڭ كىسى باسىنا شاققانداعى تازا كىرىسى 15 مىڭ يۋاننان اسقان، ونىڭ 10 مىڭ يۋاننان استامى جەمىس - جيدەكتەن كەلگەن.

  ءبىر ءتۇپ اعاشتان ءبىر شوق اعاشقا، ونان ورماندى القاپقا اينالعانعا دەيىن، كوكجار ينجەنەرياسىنىڭ ۇشقىنى اقسۋ دالاسىندا جالىن بولىپ قاۋلادى. ۇزدىكسىز كەڭەيگەن جاسىل القاپ كەزىندەگى سارى قۇمنان كوز اشپايتىن قۇلا ءتۇزدى جۇڭگو مەن شەتەلگە ءماشھۇر ساپالى جەمىس باعىنا اينالدىردى. قازىر اقسۋ ايماعىندا جەمىس ورمانىنىڭ جالپى اۋدانى 4 ميلليون 500 مىڭ مۋعا، جەمىس - جيدەكتىڭ جىلدىق جالپى ءونىم مولشەرى 2 ميلليون 210 مىڭ تونناعا جەتىپ، جالپى ءونىم قۇنى 13 ميلليارد يۋاننان اسىپ، شارۋالاردىڭ تازا كىرىسى 4530 يۋانعا جەتىپ، شارۋالاردىڭ كىسى باسىنا شاققانداعى تازا كىرىسىنىڭ %32ىن ۇستادى.

  ەكولوگيالىق ينجەنەريا ساياحاتتى دۋمانداتتى

  وتكەن «1 - قازان» ۇزاق دەمالىسىندا، كوكجار ەكولوگيالىق باعى ساياحاتشىلاردان بوسامادى. بۇل اقسۋ قالاسىنداعى ەڭ ۇلكەن شارۋالار شاتتىعى ساياجايى، قالا رايونىنان اۆتوكولىكپەن 10 نەشە مينۋتتا جەتۋگە بولادى، جايشىلىقتا سەنبى، جەكسەنبى كۇندەرى دە ساياحاتشىلار ساپىرىلىسىپ جاتادى.

  اۋدانى 80 مۋلىق شارۋالار شاتتىعى ساياجايىنىڭ 40 مۋى جەمىس باعى. حوش ءيىسى اڭقىعان الما اعاشىنىڭ اينالاسىندا، جالت - جۇلت ەتكەن ءجۇزىم دالىزىندە ۋىلجىپ پىسكەن ءجۇزىم سامسىپ تۇر، ساياحاتشىلار قولىن سوزىپ - اق ۇزە الادى. كولشىكتە سارى - جاسىلى ارالاس تۇڭعيىق قالقىپ، شەشەكتى ماۋسىمنىڭ اسەم كورىنىسىن ەسكە سالادى. باقتىڭ ىرگەسىندەگى جولدىڭ ار جاعى كوكجار ينجەنەرياسىنىڭ ءبىرىنشى مەرزىمىندە ەگىلگەن ەكولوگيالىق ورمان. 32 جىل ءوتتى، كەزىندەگى قالامشالار بۇل كۇندە اسپانعا بوي سوزىپ، جاسىل قالتقى قۇمدى جەلگە قالتقى بولىپ، ءمولدىر سۋ مەن كوك اسپاندى قورعاپ تۇر. «كوكجاردىڭ جاسىلدانۋى اقسۋلىقتاردىڭ بارلىعىنا جاقسى كۇندەر الا كەلدى»، - دەدى ەكولوگيالىق باقتىڭ جاۋاپتىسى لۇي پىڭ - ان.

  لۇي پىڭ - اننىڭ اكەسى مەن كوكەسى كەزىندە كوكجاردا اعاش وتىرعىزىپ، ورمان وسىرۋگە قاتىناسقان، كەيىن وسى جەردەن 10 جىل ۋاقىتپەن جەمىس باعىن كوتەرمەگە الادى. 2007 - جىلدان باستاپ، ولار وزدەرى وسىرگەن جەمىس باعىنان شاعىن كولەمدى شارۋالار شاتتىعى ساياجايىن اشادى. «تاياۋ جىلدارى ەكولوگيالىق ورتا بارعان سايىن جاقسارىپ، ساياحاتشىلار مولايا ءتۇستى، ءبىز دە كولەمىمىزدى ۇزبەي ۇلعايتۋدامىز. بيىل ءبىزدىڭ كىرىسىمىز 3 ميلليون يۋاننان اسىپ، بىلتىرعىدان %50 ارتادى دەپ مەجەلەپ وتىرمىز». لۇي پىڭ - ان اراسان، ءجۇزۋ كولشىگى، ءۇي ىشىندە قارماق سالۋ جانە ءۇي - كولىك لاگەرى نىساندارىن ارتتىرىپ، قىسقى ساۋدانى دا قىزدىرا ءتۇسۋدى جوسپارلاپ وتىر ەكەن.

  اقسۋ ايماقتىق ساياحات مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى حۋاڭ جيۋشياڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: كوكجار ورمان القابىندا قازىرگە دەيىن 40 نەشە شارۋالار شاتتىعى ساياجاي توبى قالىپتاسىپ، مىڭداعان ەگىنشى - مالشىنىڭ ەسىك الدىندا جۇمىسقا ورنالاسۋىنا جەتەكشى بولىپ، اقسۋ ايماعىنىڭ ەكولوگيالىق ساياحاتتى دامىتۋىنا جول قاراستىرىپ، ۇلگى ۇسىندى.

  ەكولوگيالىق قۇرىلىستىڭ قادامى ەشقاشان توقىراعان ەمەس، 2015 - جىلدان بەرى، اقسۋ بۇكىل ايماقتىڭ كۇشىن جۇمىلدىرىپ، اقسۋ وزەنى، وگەن وزەنى بويىنان ميلليون مۋلىق ەكى ەكولوگيانى جونگە سالۋ ينجەنەرياسىن اتقاردى. وسى ەكولوگيانى قورعاۋ، جەمىس شارۋاشىلىعىن دامىتۋ، ەكولوگياسى جانعا جايلى، ساياحات - سەرۋەن ءبىر تۇلعالانعان جالپىلىق جونگە سالۋ ينجەنەريالارى اقسۋدىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن جاقسارتىپ قالماستان، جاڭا ساياحات كورىنىس وڭىرلەرىن دە كوبەيتتى.

  بيىل 8 - ايدا، اقسۋ وزەنى الابىنداعى دولان وزەنى كورىنىس ءوڭىرى مەملەكەتتىك 4A دارەجەلى ساياحات كورىنىس ءوڭىرىنىڭ قاتارىنان ورىن الدى. وسى جەرگە كەلسەڭىز جياڭناننىڭ سۋلى مەكەنىنە قادام باسقانداي بولاسىز، سامالدىقتىڭ ساياسى سۋ بەتىندە ويناپ، ءسامبى تال باسىن سالبىراتىپ، قۇس سايراپ، كوك ءشوپ، شەشەك اتقان گۇل كوز تارتىپ، ورمان اراسىنداعى شاعىن سوقپاق وزىنە باۋرايدى... سىزعان سۋرەتتەي اسەم كورىنىس اقسۋلىقتاردىڭ عانا ماقتانىشى ەمەس، جان - جاقتان كەلگەن ساياحاتشىلاردى دا ءتانتى ەتەدى. مەملەكەت مەرەكەسىنىڭ دەمالىسى كەزىندە، بۇل جەردە ادامدار ءيىن تىرەستى. حىفەيلىق ساياحاتشى حى جيڭيۇي بىلاي دەدى: وسى رەت اقسۋعا كەلگەنىمدە قىزىل مىڭ ءۇيىن كورىپ قالماستان، ادامدى قايران قالدىراتىن دولان وزەنى كورىنىس ءوڭىرىن بايقادىم، اقسۋ وتە كوركەم ەكەن!

  دولان وزەنى كورىنىس رايونىنان الىس ەمەس جەردە، بيىل 6 - ايدا عانا اشىلعان اقسۋ مەملەكەتتىك شۇرات باقشاسى بار. اۋدانى 1800 مۋ باقشادا 20 نەشە ۇلكەندى - كىشىلى تابيعي كول بىتىراي ورنالاسىپ، ءتۇرلى - ءتۇستى گۇل تەڭىزى جانە جاپ - جاسىل اعاشتارمەن كومكەرىلىپ جاتىر... قالادا ۇزاق تۇرعان ادام ءۇشىن ايتقاندا، وسىنشاما تىنىش ءارى كوركەم كورىنىس البەتتە جۇرەكتىڭ قالاۋى بولماق. باقشا اشىلعاننان بەرى ساياحاتشى سانى ءبىر ميلليون ادامنان (رەت) استى. سونىمەن تەڭ ۋاقىتتا، اۋدانى 3000 مۋلىق اقسۋ ورمان باقشاسى دا رەسمي تۇردە ساياحاتشى قابىلداي باستادى.

  دولان وزەنى كورىنىس ءوڭىرى، شۇرات باقشاسى، ورماق باقشاسى − اقسۋ وزەنى ميلليون مۋلىق ەكولوگيانى جونگە سالۋ ينجەنەرياسىنىڭ قۇرامداس بولىگى. وگەن وزەنى ميلليون مۋلىق ەكولوگيانى جونگە سالۋ ينجەنەرياسى رايونىندا، اۋات اۋدانى دولان كورىنىس بەلدەۋىن، شايار اۋدانى توراڭعى ورمان باقشاسىن قۇردى...

  بۇگىنگى تاڭدا، اقسۋ ايماعىنىڭ ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرى 1985 - جىلعى %3.35تەن %6.8كە جوعارىلاپ، قالانىڭ جاسىلدانۋ مولشەرى %35.46كە جەتىپ، اقسۋ قالاسى «مەملەكەتتىك ورمان قالا»، «باۋ - باقشامەن جاسىلداندىرۋدا مەملەكەتتىك وزات قالا»، «جۇڭگونىڭ تاڭداۋلى ساياحات قالاسى» سياقتى اتاقتارعا يە بولدى.

  تاماشا ەكولوگيالىق ورتا اقسۋ ساياحاتىنىڭ جارقىن تانىستىرعىسىنا اينالدى. بيىل 8 - ايدىڭ سوڭىنا دەيىن، بۇكىل ايماق بويىنشا جيىنى 5 ميلليون 40 مىڭ ادام (رەت) ساياحاتشى قابىلدانىپ، ساياحاتتىڭ جالپى تابىسى 3 ميلليارد 400 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەن جەكە - جەكە %54، %107 ارتىپ، حالىقارالىق ساياحاتشىلار مولشەرى سايكەس مەزگىلدەن %300 كوبەيگەن. «ءبىزدىڭ نىسانامىز اقسۋدى بۇكىل شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ساياحاتتان ۇلگى كورسەتۋ رايونى ەتىپ قۇرىپ شىعۋ»، - دەيدى حۋاڭ جيۋشياڭ نىق سەنىممەن.

  جاسىل كاسىپ سالاسى باياندى باقىتقا جەتەلەدى

  ونسۋ اۋدانىنىڭ «بيڭشۋە ميسۇييۋان» المانى ىقشامداپ ەگۋدەن ۇلگى كورسەتۋ بازاسىنان 20 نەشە كيلومەتر جەردەگى تاۋ بوكتەرىندە شىت جاڭا اۋلالار كوز تارتىپ، قىزىل قابىرعالى، اق توبەلى نەشە ءجۇز ۇيلەر ادامعا جىلى سەزىم باعىشتايدى، بۇل كوكجار قالاشىعى حۇڭشان جاڭا قىستاعى، ونسۋ اۋدانىنىڭ ەكولوگيا بويىنشا حالىقتى كوشىرۋگە ارناپ سالعان وتىرىقتاندىرۋ ءتۇيىنى.

  كوكجار قالاشىعىنىڭ باستىعى اسەن ءابدىراحمان بىلاي دەدى: «تاۋداعى جايلىمنىڭ تۇياق كەستى بولماۋى ءۇشىن، سونىمەن قاتار تاۋلى ءوڭىردىڭ سول جەردەگى ادامداردى اسىراي الماۋ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن، حۇڭشان جاڭا قىستاعىن سالۋ ۇيعارىلدى. ەگىستىكتەن ورماندى قالپىنا كەلتىرىپ، جايلىمدى قالپىنا كەلتىرىپ، يەن تاۋدا شاشىراپ جۇرگەن مالشىلار جازىقتاعى وتىرىقتاندىرۋ تۇيىنىنە كوشىرىپ اكەلىندى. جەمىس ورمان شارۋاشىلىعى وتىرىقتانعان مالشىلاردىڭ كىرىستى ارتتىراتىن ماڭىزدى ارناسى بولىپ تابىلادى».

  اباس ايتەكتىڭ اۋلاسى كەڭ، رەتتى، ەگىنشىلىك اۋماعى مەن باعىمشىلىق اۋماعى بولەك، 2 جاتىن بولمە، قوناق بولمە جانە اس ءۇيى بار شىت جاڭا، ادەمى ءۇيى 80 شارشى مەتردەن اسادى. «ءبىز 2014 - جىلى 11 - ايدا كوشىپ كەلگەنبىز، بۇل ۇيگە مەملەكەت 100 مىڭ يۋاننان ارتىق جاردەماقى بەردى، ءوزىم از تولەدىم»، - دەدى ول.

  قازىرگى تۇرمىسىن تىلگە العاندا، اباس ايرىقشا جەلپىنىپ: مەملەكەت 8 مۋ جەر ءبولىپ بەردى، وعان جاڭعاق اعاشى ەگىلدى. ءوزىم ەگە بىلمەيمىن، قىستاقتاعىلار سياقتى جەردى مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىننىڭ باسقارۋىنا 3 جىلعا مىندەتتەپ بەردىم، 8 مۋدان جىلىنا 8000 يۋان كىرىس كىرگىزەمىن. قىستاعىمىزدىڭ اينالاسىندا كوپتەگەن ۇلكەن جەمىس باقتارى، ۇلكەن سەرىكتەستىكتەر بار، ايەلىم ەكەۋىمىز بىرگە جۇمىس ىستەپ، اقشا تابا ءجۇرىپ، تەحنيكا ۇيرەنىپ، ءبىر جىلدا 40 − 50 مىڭ يۋان تابامىز. قىستا قوي بورداقىلايمىن، ايەلىم شاعىن ساۋدا دۇكەنىن اشادى، مۇنان تاعى 20 نەشە مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزەمىز، - دەدى.

  اباس قازىر وتىرىقتى تۇرمىستىڭ ءلاززاتىن تاتىپ وتىر ەكەن، ول: بۇرىن ءبىز اۋدان قالاشىعىنان 200 كيلومەتردەن استام جەردە تۇراتىنبىز. بالالارىمىزدىڭ وقۋعا ءتۇسۋى، ۇلكەن كىسىلەردى شيپاگەرگە كورسەتۋ وتە قولايسىز بولاتىن. قازىر مەكتەپ، شيپاحانا جانىمىزدا، تۇرمىسىمىز وتە جايلى، - دەدى. ءجۇرىس - تۇرىسقا قولايلى، ونىڭ ۇستىنە اقشا تاباتىن جولى كوپ وتىرىقتى تۇرمىس اباس سياقتى كوپتەگەن ادامداردىڭ بۇرىنعى جەرلەرىنەن كوشىپ شىعۋىنا، وتىرىقتانا الۋىنا، باياندى باقىتقا كەنەلۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.

  پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، اقسۋدىڭ ءشول دالانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسى كوپتەگەن قوعامدىق كاپيتالدى وزىنە تارتتى، وسى حالىق باسقارۋىنداعى كاسىپورىندار كىرىستى ارتتىرىپ، كەدەيلىكتەن قۇتىلدىراتىن جۇمىس ورايىن ەگىنشى - مالشىلاردىڭ ەسىگىنىڭ الدىنا الىپ كەلدى. ۋاڭ شياۋپيڭنىڭ 6300 مۋلىق جەمىس ورمان ەگىنشىلىگى بازاسى كوكجار قالاشىعىندا. «اۋىلداستار موتوتسيكلدەرىمەن 10 مينۋتتا جەمىس باعىنا جەتىپ كەلەدى، وتە قولايلى. قالاشىقتىڭ 5 قىستاعىنداعى اۋىلداستاردىڭ %70ى مەنىڭ جەمىس باعىمدا جۇمىس ىستەيدى. سەرىكتەستىگىمىز جىلىنا جۇمىسشى ىستەتۋ ءۇشىن 20 ميلليون يۋاننان ارتىق قاراجات جۇمسايدى»، - دەدى ول.

  اقسۋدىڭ جەمىس ورمان شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن كوتەرىپ، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ ارەكەتى دە ۇزدىكسىز تەرەڭدەپ، جەمىس ورمان شارۋاشىلىعى كاسىپ تىزبەگىنىڭ ۇزارۋى ساپالى جەمىس ورمانىنىڭ قۇنىن ارتتىرىپ قانا قويماي، اۋىلداستارعا دا كىرىستى ارتتىرىپ، بايۋ جولىنا تۇسەتىن اناعۇرلىم كوپ جۇمىس ورنىن ۇسىندى. حۇڭچيپو جين - ۋليان ەلەكتروندىق ساۋدا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ رەتتى، تازا، كەڭ سەحىندا ءتىلشى ەل ىشىندە ەڭ وزىق سانالاتىن جەمىس ايىرۋ جابدىعىن كوردى. تەرەڭدەي وڭدەۋ سەحىندا 100دەن استام جاڭا ءونىم كوزدىڭ جاۋىن الادى. ورىنباسار باس ديرەكتور ۋاڭ جۇنبو سۋسىزداندىرىلعان ءبىر قوراپ الما كىرتىلدەگىن الىپ: 100 گرام عانا بولعانىمەن، مىنانى 8 يۋانعا ساتۋعا بولادى، ءبىر كيلوگرام المانىڭ باعاسىمەن قارايلاس. كاسىپ تىزبەگىن ۇزارتۋ، جەمىس ونىمدەرىنىڭ قوسىمشا قۇنىن جوعارىلاتۋ جاسىل ەكولوگيالىق اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدىلىگىن بارىنشا ارتتىرىپ قانا قويماي، جەرگىلىكتى ونەركاسىپ جۇمىسشىلارىن دا تاربيەلەپ شىقتى، - دەدى.

  21 جاستاعى ماحمۇت ءماتقاسىم سولاردىڭ ىشىندەگى ۇزدىكتەرىنىڭ ءبىرى. «قازىر ايىنا 3800 يۋان ەڭبەكاقى الامىن. ءار كۇنگى 3 ۋاق تاماق سەرىكتەستىكتەن، ايىنا اكە - شەشەمە 3000 يۋان بەرەمىن، ۇيدەگى 6 مۋ المانىڭ ءبىر جىلدىق تابىسى 30 مىڭ يۋاننان اسادى، اكە - شەشەم دە ءايتىپ - ءبۇيتىپ جۇمىس ىستەيدى. وتباسىمىزدىڭ تۇرمىسى جاقساردى، ورتالاۋ مەكتەپتە وقيتىن 2 ءىنىم دە الاڭسىز وقۋلارىن وقيتىن بولدى»، - دەدى ول. بيىل 5 - ايدا، ماحمۇت كەزەك باستىعى بولىپ ءوسىپ، 62 جاڭا قىزمەتشىنى باسقاراتىن بولىپتى.

  كوكجاردى جاسىلداندىرۋدان اقسۋ وزەنىنىڭ، وگەن وزەنىنىڭ ەكولوگياسىن جونگە سالۋعا دەيىن، اقسۋدىڭ ەكولوگيا قۇرىلىسى ۇزدىكسىز بايلىق تۋىنداتۋ بارىسىندا جالعاسا ءتۇستى. بيىل كوكتەمدە، اقسۋداعى ءتورتىنشى ميلليون مۋلىق ەكولوگيا قۇرىلىسى ينجەنەرياسى − كوڭتايلىكتەگى ءشول دالانى جونگە سالۋ باستالدى. 2020 - جىلى ورىندالادى دەپ جوسپارلانعان بۇل ينجەنەريا توڭىرەكتەگى وڭىرلەردىڭ ءوندىرىسى، تۇرمىسى ءۇشىن اناعۇرلىم جاقسى ەكولوگيالىق قورعان ۇسىنادى، سونىمەن بىرگە بۇل 4500 جۇمىس ورنىن اشاتىندىعىن كورسەتەدى.

  وسى ساتتە، كوڭتايلىك اۋماعىندا جاڭادان وتىرعىزىلعان جاس قالامشالار تەزدەن ءوسىپ، تىڭايتقىش پەن سۋ جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋ قۇرىلعىسىمەن بەرىلىپ، قالامشالاردىڭ تامىرلارىن تولاسسىز نارلەندىرىپ، كەيىنگى مول جەمىس ءۇشىن قورەكتىك جەتكىزۋدە. بۇگىنگى اقسۋ بۇرىنعى جىلدارداعى جاپالى ەڭبەكتىڭ يگىلىگىن كورۋدە، ال بولاشاقتاعى مۇنان دا تاماشا تۇرمىس قازىرگى تۇنىق سۋ مەن جاسىل تاۋ ىشىندە تۋىنداپ كەلەدى!

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى