− «ماماندار مىنبەرىنىڭ» ەرەكشە باعدارلاماسى «كوكەيگە قونىمدى قاراپايىم <ءسوز> −شي جينپيڭ قولدانعان قاناتتى سوزدەر» قوعامدا قىزۋ اڭىس تۋدىردى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى
شۇي شياۋياڭ − فۋجوۋ قالاسى اۋفىڭ ساقشى بولىمشەسىندەگى قاراپايىم حالىق ساقشىسى. چۇڭياڭ مەرەكەسى قارساڭىندا، ول قاراستى اۋماقتاعى قارتتارعا ەرەكشە ساۋعات − ءوز قولىمەن جاساعان ەكىلىك كود اپارىپ بەردى.
ورتالىق تەلەۆيزياسى «ماماندار مىنبەرىنىڭ» ەرەكشە باعدارلاماسى «كوكەيگە قونىمدى قاراپايىم <ءسوز> − شي جينپيڭ قولدانعان قاناتتى سوزدەردىڭ» «ءدال بەينە كوكتەمدەگى شالعىن سىندى اقتايمىن كۇن نۇرىنىڭ جىلۋلىعىن» دەگەن 5 - ءبولىمىن كورگەننەن كەيىن، ول تەرەڭ اسەر الادى. وسى بولىمدە باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ امالي ارەكەتى ارقىلى «ءوز قارتىڭدى قادىرلە، وزگە ءۇيدىڭ قارتتارىن دا ارداقتا» دەگەن وپالىلىق ۇستانىمىن امالياتتان وتكىزگەندىگى كورسەتىلگەن.
اۋفىڭ ساقشى بولىمشەسىنە قاراستى اۋماق فۋجوۋدىڭ كونە قالا رايونىندا، قارتتاردىڭ ۇلەس سالىستىرماسى جوعارى، ورتا ەسەپپەن ءار اپتادا 2 − 3 رەت قارتتاردىڭ اداسۋ وقيعاسى بولىپ تۇرادى. سونىمەن، حالىق ساقشىلارى ەكىلىك كود دايىنداپ، ونى قارتتارعا قاسىنان تاستاماي جۇرۋگە بەرەدى، تەك قول تەلەفونمەن سكانەرلەسە بولعانى، جەكە ينفورماتسيانى كورۋگە بولادى، قازىر قاراستى اۋماقتاعى 15 مىڭ وتباسىنداعى قارتتاردىڭ بارلىعىندا وسىنداي ەكىلىك كود بار.
«قارتتاردى قادىرلەۋ، قارتتارعا وپالى بولۋ، قارتتاردى قۇرمەتتەۋ ۇساق ىستەردەن ايگىلەنەدى. ءبىر حالىق ساقشىسى رەتىندە، ءوزىمنىڭ جۇمىس ورنىما تاباندى بولىپ، بولماشى ىستەردەن باستاپ ىستەپ، شىنايى قامقورلىعىمدى قارتتارعا جەتكىزەمىن»، - دەدى ول.
باعدارلامانىڭ «جۇپار ءيىسى اڭقىعان اشىق اسپاندى، مانات جەردى ۇرپاقتارعا قالدىرايىق» دەگەن 6 - ءبولىمى «كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەلەرىنىڭ شىنىعۋى» دەگەن وسى تاقىرىپتى ارقاۋ ەتە ورىستەيدى.
«باعدارلامادا باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ پارتيا مۇشەلەرىنىڭ شىنىعۋى تۋرالى قولدانعان قاناتتى سوزدەرىنە ءار قىرىنان تۇسىنىك بەرىلۋى بىزگە تەرەڭ وي سالدى». شاڭحاي قالاسى شۇيحۇي رايونى حۇڭمەي ءمالى باسقارماسى الەۋمەتتىك اۋماعى پارتيا قۇرىلىسى كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ساۋ لەي بىلاي دەدى: شىنىعۋ − پارتيا مۇشەلەرىنىڭ ءوزىن جوعارىلاتۋداعى سانالىلىعى، سونداي - اق ءوز رولىن ايقىندايتىن ارەكەتى. «باعدارلامادا ايتىلعانداي، شىنىعۋ − بارلىق پارتيا مۇشەسىنىڭ ومىرلىك تاقىرىبى».
ساۋ لەي بىلاي دەدى: قازىر نەگىزگى ساتىداعى جاڭادان گۇلدەنگەن سالالارداعى پارتيا قۇرىلىسى قىزمەتىندەگى سايىستار ءبىرشاما زور، حۇڭمەي ءمالى باسقارماسى پارتيا قىزمەتى كوميتەتى قىزمەت بارىسىندا «وقۋ مارافونى» اتىندا كلاسسيكالىق شىعارمالاردى وقۋ، «جۇڭگو ارمانىمەن ديالوگ» نەگىزگى تاقىرىپتىق لەكسيا سويلەۋى سياقتى جاڭاشا، تارتىمدى ۇيرەنۋ قيمىلدارىن ورىستەتۋ ارقىلى پارتيا مۇشەلەرىن شومۋ تۇرىندەگى اسەر الۋ بارىسىندا شىنىعۋ تاربيەسىن جۇرگىزۋگە جەتەكتەدى، ءسويتىپ، ءاربىر پارتيا مۇشەسىنىڭ ءوز جۇمىس ورنىندا ۇلگىلىك رولدارىن ساۋلەلەندىرۋىنە كومەكتەستى.
باعدارلامانىڭ «جەتە ءتۇسىنۋ ءۇشىن ءوز باسىڭنان وتكىزۋىڭ كەرەك» دەگەن 7 - بولىمىندە، وسكەلەڭ قۇلىق، سەزىمتالدىق جانە قۇلشىنا ىسكە اسىرۋ دەگەن ءۇش تۇرعىدان، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ۇيرەنگەندى قولدانۋ تۋرالى بايىمداۋىنىڭ ەلىمىزدىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتىندەگى ءبىلىم مەن ءىستى ۇشتاستىرۋ رۋحى مەن ماركسيزمدىك اماليات كوزقاراسىنىڭ جالعاستىرىلۋى مەن دامىتىلۋى ەكەنى بايىمدالعان.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، اۋىل - قىستاقتىڭ گۇلدەنۋىن ىلگەرىلەتۋ... ءار كۇنى قات - قابات قىزمەتتەرمەن اينالىسىپ، ءتۇن جارىمىنا قاراي جۇمىستان قايتىپ جۇرسە دە، شيزاڭ اۆتونوميالى رايونى لحاسا قالاسى چىڭگۋان رايونى سايگۇڭتاڭ اۋىلىنىڭ باستىعى جاڭ يۇڭحاي «كوكەيگە قونىمدى قاراپايىم <ءسوز> − شي جينپيڭ قولدانعان قاناتتى سوزدەردىڭ» قايتالاي بەرىلىمىن جالعاستىرىپ كورىپ كەلەدى.
جاڭ يۇڭحاي 5 جىلدىڭ الدىندا جۇڭگو تەڭىز - مۇحيت داشۋەسىنەن ماگيسترانتتىق وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن، ىرىقتى تۇردە شيزاڭعا كەلىپ جىگەرىن شىڭاپ، ۇيرەنگەنىن امالياتتان وتكىزۋدى تاڭدايدى. باعدارلامانىڭ 7 - بولىمىندە امالياتتىڭ ماڭىزدىلىعى بايىمدالعان، بۇل جوعارى مەكتەپتەن شەكارا وڭىرگە قادام تاستاعان نەگىزگى ساتىداعى جاس كادرعا تەرەڭ اسەر ەتىپتى.
«بوسءسوز ەل ىسىنە نۇقسان جەتكىزەدى، ناقتى ءىس ەلدى كوركەيتەدى. وتاننىڭ شەكارا ءوڭىرىنىڭ شارت - جاعدايى جاپالى بولعانمەن، ءورىسى وتە كەڭ، جاستاردىڭ قۇتتى ۇياسى سانالادى». جاڭ يۇڭحايدىڭ ايتۋىنشا، ەڭبەك ەتىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋعا دەگەن ىنتا - ىقىلاس ونى العان بەتتەن قايتپاي شيزاڭعا كەلۋگە جەتەكتەپتى.
سايگۇڭتاڭ اۋىلىنا كەلگەننەن كەيىن، ول شەكارا وڭىردەگى بۇقارانىڭ تاسقىنداعان اۋقاتتانۋ ىنتاسىن ءبىرىنشى رەت تىكە سەزىنەدى، الايدا، جەرگىلىكتى ورىن ءبىلىم مەن تاجىريبەنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنە بايلانىستى دامۋ جولىن تابا الماعان ەكەن. ەنگىزىلگەن دارىندى رەتىندە، جاڭ يۇڭحاي ىشكى ولكەلەردىڭ ۇزدىك تاجىريبەلەرىن شيزاڭعا الا كەلىپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ عىلىم - تەحنيكا شارۋاشىلىعى مەن ساياحات شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، زاڭزۋ بۇقاراسىنىڭ قۇپتاۋىنا يە بولادى.
«انىعىندا، بۇقارانىڭ تالابى وتە قاراپايىم، ۇرىمتال تۇستى يگەرىپ، از سويلەپ، كوپ ىستەپ، ءوز ارەكەتىڭمەن ۇلگى كورسەتىپ، بۇقارانىڭ ماسەلەسىن شىنايى شەشسەڭ، بۇقارا تابيعي تۇردە ساعان سەنىم ارتادى». جاڭ يۇڭحاي بىلاي دەدى: بۇقارانىڭ رازىلىقتان كۇلكى ويناعان ءجۇزى − جاس كادرلار ءۇشىن ەڭ قىمباتتى ءومىر كەشىرمەسى جانە تالپىنىسى بولماق.
باعدارلامانىڭ «بىلىمگە ماڭگى قۇشتارمىن» دەگەن 8 - بولىمىندە باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ «ۇيرەنۋگە ىنتالاندىرۋ» تۋرالى يدەياسىنا ءتۇيىندى تۇردە تۇسىنىك بەرىلەدى.
مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، انحۇي ولكەلىك اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ ورىنباسار باستىعى جاۋ ۋانپيڭ بيىل 4 - ايدا لياڭجياحىعا بارىپ ەكسكۋرسيادا، ۇيرەنۋدە بولعان ول وسى ءبولىمدى كورگەننەن كەيىن تەرەڭ اسەر الىپتى. «ۇڭگىر ۇيلەردىڭ شارت - جاعدايى سونشاما جاپالى بولسا دا، باس شۋجي شي جينپيڭ تاباندىلىقپەن كىتاپ وقىپ، ءبىلىم ۇيرەنىپتى، بۇل ءبىزدى ۇزدىكسىز ۇيرەنۋگە ىنتالاندىرادى جانە قامشىلايدى».
ەكونوميكا ماماندىعىنان ءبىلىم العان جاۋ ۋانپيڭ داشۋەدەن وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن ۇزاق مەزگىل اۋىل شارۋاشىلىعىن باسقارۋ قىزمەتىمەن اينالىسقان، قازىر اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار قىزمەتىنىڭ مامانى، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ مامانى. «كەڭ كولەمدە كىتاپ وقىپ، ۇيرەنىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاتىستى كوپ ءبىلىم تولىقتاپ، ونى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ امالياتىمەن ۇشتاستىرعاندىقتان عانا ەكونوميكا بىلىمىندەگى ارتىقشىلىعىمنان ءونىمدى پايدالانىپ، اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكاسىن باسقارۋدى ىسكە اسىرا الدىم».
«ۇيرەنۋدە شەك جوق، ۋاقىتتى ۇنەمدەپ، ۇيرەنۋدى تاماق جەۋمەن، ۇيىقتاۋمەن بىردەي ماڭىزدى ءىس رەتىندە كورۋ كەرەك». 52 جاستاعى جاۋ ۋانپيڭ بۇل كۇندە بارعان سايىن قاربالاستاپ بارادى، ءبىراق ول قاشاندا مۇمكىندىگىنشە كەشكى ۋاقىتىن ۇنەمدەپ، ۇستەل الدىندا تىنىش وتىرىپ كىتاپ وقيدى.
«باس شۋجي قولدانعان قاناتتى سوزدەرىندە مەيلى جاڭا داۋىردەگى وپالىلىق ۇستانىمى، پارتيا مۇشەلەرىنىڭ شىنىعۋى مەن ۇيرەنۋى بولسىن، الدە شىن يگەرىپ، شىنايى ىستەۋ سىندى ۇيرەنگەندى قولدانۋ جونىندەگى بايىمداۋى دارىپتەلسىن، ءبارى دە نەگىزگى ساتىداعى پارتيالى كادرلارعا وراسان زور ىقپال ەتىپ، ءبىزدىڭ الداعى قىزمەتتەرىمىزگە ايقىن بەتالىس كورسەتىپ، ادىستەر نۇسقادى»، - دەدى سانشي ولكەسى لۇيلياڭ قالاسى شيڭيشان اۋدانىندا ورىنباسار اكىم بولىپ شىنىعىپ جاتقان ليۋ حايگۇي.
بيىل جازدا ليۋ حايگۇي كادرلاردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى رەتىندە لۇيلياڭ تاۋىنىڭ قويناۋىنداعى شيڭشيان اۋدانىنىڭ جەرگىلىكتى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ىسىنە قىزمەت كورسەتۋگە جىبەرىلەدى. تاۋى بيىك، سايى تەرەڭ، جاراتىلىستىق شارت - جاعدايى ناشار شيڭشيان اۋدانىنداعى 80 مىڭ كەدەي حالىقتىڭ ىشىندە ءالى دە 35 مىڭى كەدەيلىكتەن ارىلماعان. «ورتالىقتىڭ شەشىم - ورنالاستىرۋى بويىنشا، بار ىنتا - پەيىلىمەن كىرىسىپ، تياناقتى ءىس تىندىرىپ، شىن يگەرىپ، شىنايى ىستەپ كەلەمىز، كەدەيلىكتەن ۋاعىندا ارىلتۋعا سەنىمىمىز كامىل. قازىر اۋدان كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ماسەلەسىن ويلاۋمەن عانا شەكتەلمەي، اۋىل - قىستاق شارۋاشىلىعىن قۇلشىنا دامىتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعاننان كەيىنگى اۋىل - قىستاقتاردىڭ گۇلدەنۋىنە بەرىك نەگىز قالاۋدا».
(تىلشىلەر باي يىڭ، ۋاڭ چىڭ، گو جيڭدان، ۋاڭ چين - وۋ، جاڭ زىيۇن، سۇن لياڭچۋان)
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 10 - ايدىڭ 16 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
