بەرىك وقاباي ۇلى
ءداستۇرلى جانە جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ توعىسىپ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ _ پارتيا ورتالىعىنىڭ ۇگىت-يدەيا، مادەنيەت شەبىن بەكەمدەۋدى، نەگىزگى اعىمداعى يدەيا مەن قوعامدىق پىكىردى دامىتۋدى كوزدە ۇستاي وتىرىپ جاساعان ءىرى ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋى. 2013-جىلى 11-ايدا پارتيا 18-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ 3-جالپى ماجىلىسىندە اقپارات قۇرالدارى بايلىعىن بىرىكتىرىپ، ءداستۇرلى جانە جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ توعىسىپ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ العا قويىلدى. 2014-جىلى تامىزدا ورتالىقتىڭ رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ قىزمەتىنە باسشىلىق ەتۋ گرۋپپاسى «ءداستۇرلى جانە جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ توعىسىپ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى جەتەكشى پىكىردى» قاراپ ماقۇلدادى. باس شۋجي شي جينپيڭ ماڭىزدى ءسوز جاريالاپ، ءداستۇرلى جانە جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ ابزالدىقتاردى تولىقتاپ ءبىرتۇلعالانىپ دامۋىن باسا دارىپتەپ ول بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: «ءداستۇرلى جانە جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ توعىسىپ دامۋىن ىلگەرىلەتۋدە اقپاراتتىڭ تارالۋ زاڭدىلىعى مەن جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ دامۋ زاڭدىلىعىنا بويسۇنىپ، ينتەرنەتتىك ويلاۋدى كۇشەيتىپ، ءداستۇرلى جانە جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ ابزالدىقتارىن ءوزارا تولىقتاۋىندا، ءبىر تۇلعالانىپ دامۋىندا تاباندى بولىپ، وزىق تەحنيكانى تىرەك، مازمۇن قۇرىلىسىن كەپىل ەتىپ، ءداستۇرلى جانە جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ مازمۇن، ءتاسىل، تەكشە، تيجارات، باسقارۋ سياقتى جاقتارىندا ىشكەرىلەي توعىسۋىن جەبەۋ كەرەك». ەندەشە، رايونىمىزداعى قازاق تىلىندەگى اقپارات قۇرالدارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى توعىسىپ دامۋدى قالاي تۇسىنەمىز جانە ونى قايتكەندە ويداعىداي جۇرگىزە الامىز؟
اقپارات كاسىبىنىڭ دامۋ زاڭدىلىعىنان قاراعاندا، توعىسىپ دامۋ اسا زور ءارى تەرەڭ وزگەرىس. الدىمەن جارىققا شىعىپ، ۇزاق ۋاقىتتىق دامۋدى باستان كەشىرگەن گازەت–جۋرنال، راديو، تەلەۆيزيا ءداستۇرلى اقپارات قۇرالدارى بولسا؛ قىسقا عانا جىلداردىڭ ىشىندە جەدەل دامىپ، بەلگىلى اۋقىم قالىپتاستىرعان توراپ، ۋيچات تەكشەسى، قولفون گازەتى، ميكرو بلوك، جىلجىمالى تەرمينال قاتارلىلار جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارى ەسەپتەلەدى. ءداستۇرلى اقپارات قۇرالدارى مەن جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارى ۇزاق ۋاقىت بويى ورتاق ءومىر ءسۇرىپ، ورتاق داميدى. سوندىقتان اقپارات قىزمەتكەرلەرى جاڭا جاعدايعا ۇيلەسىپ، جاڭا تەحنيكا مەن بىلىمدەردى قۇلشىنا ۇيرەنىپ، قىزمەتتى جاسامپازدىقپەن ورىستەتۋى ءتيىس.
ءداستۇرلى جانە جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ توعىسپالى دامۋىن جەبەۋ ءۇشىن مىناداي بىرنەشە جاقتان قۇلشىنىس جاساۋ قاجەت دەپ ويلايمىن:
ءبىرىنشى، گازەت پەن توراپتىڭ بايلانىسىن دۇرىس ءتۇسىنىپ، قىزمەتكە ءبىرتۇتاس جەتەكشىلىك ەتۋ
سوڭعى جىلداردان بەرى ينتەرنەتتىك جاڭا اقپارات تەحنيكاسىنىڭ قارىشتاپ دامۋى مەن جالپىلاسۋىنا بايلانىستى، جاڭا اقپارات قۇرالدارى ادامداردىڭ كۇندەلىكتى ۇيرەنۋىنە، تۇرمىسىنا، قىزمەتىنە ارالاسىپ، سىرتتان ينفورماتسيا قابىلدايتىن جانە بارىس-كەلىس جاسايتىن ماڭىزدى فورماعا اينالدى. قاراپايىم سوزبەن ايتقاندا، گازەت، راديو، تەلەۆيزيا دەگەندەر «قارا شاڭىراق» بولسا، تور بەكەتى، ۋيچات تەكشەسى، قولفون گازەتى، ميكرو بلوك، جىلجىمالى تەرمينال سىندى جاڭا اقپارات قۇرالدارى وسى ۇيادان تۇلەپ ۇشقان «جاڭا وتاۋ» يەلەرى. ءداستۇرلى اقپارات قۇرالدارى جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىن قۇرۋ، ءوزارا ىقپالداستىقپەن دامۋ، ىشكەرىلەي توعىسىپ دامۋ سىندى 3 بارىستى باستان كەشىرەدى. «بۇرىن شىققان قۇلاقتان كەيىن شىققان ءمۇيىز وزىپتى» دەگەندەي، سوڭعى جىلداردان بەرى رايونىمىزدا قازاق تىلىندەگى اقپارات قۇرالدارىنىڭ دامۋ اياق الىسى تەزدەپ، ءارقايسى اقپارات قۇرالدارى اۋقىمعا بەتالىپ، سايت اشىپ، ۋيچات تەكشەسىن، قولفون گازەتىن، ميكرو بلوكتارىن ىسكە قوستى. ءداستۇرلى اقپارات قۇرالدارىنا جەتەكشىلىك ەتەتىن باسشىلار مەن كاسىپپەن شۇعىلداناتىن اقپارات قىزمەتكەرلەرى يدەيانى ازات ەتۋ، تانىمدى ايقىنداۋ، ءوز قىزمەتىنىڭ جاۋاپكەرلىگىن تەرەڭ سەزىنىپ، قىزمەتتى قۇلشىنا ىستەۋى كەرەك. گازەت، راديو، تەلەۆيزيا سىندى ءداستۇرلى اقپارات قۇرالدارى پارتيانىڭ باعىت-ساياساتتارىن ۇگىتتەۋ بارىسىندا ءوز باسىمدىقتارىن ساۋلەلەندىرۋدەن سىرت، قولفون گازەتى، ۋيچات الەۋمەتتىك تەكشەسى، ميكرو بلوك سياقتى جاڭا اقپارات قۇرالدارىنان پايدالانىپ، ۇگىتتىڭ قامتۋ كولەمىن ءتىپتى دە كەڭەيتۋى كەرەك. ءداستۇرلى اقپارات قۇرالدارى وقىرمانمەن بايلانىس جاساۋ، قامتۋ اۋماعىن كەڭەيتۋ، ۇزدىك، سارا تۋىندىلاردى ىشكەرىلەي ۇگىتتەۋ جاقتارىندا جاڭا اقپارات قۇرالدارىنىڭ كومەگىنە سۇيەنۋىنە تۋرا كەلەدى. سوندىقتان «ەكىنىڭ ءبىر–بىرىنەن ايرىلا الماۋى» كوزقاراسىن قالىپتاستىرۋ قاجەت.
ەكىنشى، ابزالدىقتاردان ورتاق پايدالانىپ، ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدا تاباندى بولۋ
ءارقانداي اقپارات قۇرالدارىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى مەن باسىمدىعى بولادى، سونداي–اق ءبىرىنىڭ ورنىن ءبىرى باسا المايدى. قاعاز جۇزىندەگى گازەتتىڭ دامۋى ينتەرنەت تەحنيكاسىنىڭ جالپىلاسۋىمەن تىڭ بەلەسكە كوتەرىلىپ، ەلەكتروندىق گازەت داۋىرىنە ءوتتى. ءداستۇرلى اقپارات قۇرالدارىندا جاريالانعان حابارلار جاڭا اقپارات قۇرالدارى ارقىلى زامانعا ساي اقپاراتتىق تەحنيكا مەن ءادىس ارقىلى قايتا وڭدەلىپ، كومپيۋتەرگە، قولفونعا بەيىمدەلىپ، وقىرمانمەن، كورەرمەنمەن جۇزدەسەدى. سايتتىڭ قولفون نۇسقاسى، ۋيچات تەكشەسى، ميكرو بلوك سياقتىلاردا حابار-وشارلاردىڭ رەداكسيالانۋى مەن وڭدەلىپ دايىندالۋىنا قويىلاتىن تالاپتار مەن تەحنيكالىق ادىستەر دە ءار الۋان بولادى، حاباردىڭ كورىلىمى اۆتوماتتى تۇردە ەسەپتەلىپ تۇرادى، وقىرمانداي حابار-وشاردىڭ سوڭىنا لەبىز قالدىرۋىنا بولادى، بۇل حالىققا اسا پايدالى اقپارات قابىلداۋ كوزى بولماق. قازىر گازەت-جۋرنال تارالمايتىن، راديو-تەلەۆيزيا سيگنالى جەتپەيتىن جەرگە قولفون جەتىپ وتىر، قولفون ارقىلى ءار الۋان ينفورماتسيا قابىلدايمىز، ال بۇل جازۋ، دىبىس، كەسكىن ءبىر تۇلعالانعان جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارى ارقىلى ىسكە اسىپ وتىر. سوندىقتان مۇنى ءبىر تۇتاس باسشىلىققا الىپ، مۇقيات جوسپارلاپ ، ءوزارا سايكەستىرىپ جۇرگىزۋ كەرەك. باسىلىمداردا كۇندەلىكتى بەرىلىپ جاتقان حابار-ماقالالاردى سارالاپ، قايتادان وڭدەپ، ۋيچات تەكشەسىندە جاريالاپ وتىرسا، ءداستۇرلى اقپارات قۇرالدارىنىڭ تارتىمدىلىعىن، باۋراۋ قۋاتىن ارتتىرۋعا بولادى. مۇنان سىرت، باسىلىمداردىڭ ساپاسىن تەكسەرۋ، وقىرمان پىكىرىن قابىلداۋ، سيلىقتى شىعارما جارىسىن وتكىزۋ سياقتى ءتۇرلى باعالاۋ قيمىلدارىندا جاڭا اقپارات قۇرالدارىنىڭ ارتىقشىلىعى زور، بۇدان جان-جاقتى پايدالانۋ كەرەك.
ءۇشىنشى، وتكەلدى مىقتى يگەرىپ، ساپانى جوعارىلاتۋ
دۇرىس جۇرتشىلىق پىكىرىنە جەتەكشىلىك ەتۋ جانە ۇنامدى جاقتان ۇگىت جۇرگىزۋدى نەگىز ەتىپ، گازەت پەن توراپتى ساياساتشىلار باسقارۋدا تاباندى بولىپ، ساپا وتكەلىن مىقتى يگەرۋ، ينتەرنەتتەگى جاماعات پىكىرىنىڭ جەتەكشىلىك ەتۋ ورەسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، وڭ ەنەرگيانى تولىقتاۋ، نەگىزگى اۋەندى اسقاقتاتۋ كەرەك. جاڭا اقپارات قۇرالدارىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن ساۋلەلەندىرۋ، ياعني تور بەكەتى، ءۇنحات تەكشەسى سياقتى جاڭا اقپارات قۇرالدارىنىڭ ارتىقشىلىقتارىن ساۋلەلەندىرىپ، زاڭسىز، ۇنامسىز حابار–وشاردىڭ تارالۋىن تەجەپ، قاتاڭ قاداعالاۋدان جانە سۇزگىدەن وتكىزىپ، جاڭا اقپارات قۇرالدارىمىزدىڭ اقاۋسىز بولۋىن، حالىققا دۇرىس تاربيە بەرۋىن كوزدەۋ كەرەك. ءبىر حاباردىڭ قولفون گازەتىندە، ۋيچات تەكشەسىندە، ميكرو بلوك پەن سايتتىڭ قولفون نۇسقاسىنداعى وڭدەلۋى مەن تەحنيكالىق ولشەمى ۇقسامايدى. قازىر تارالىپ جۇرگەن جەكەلىك ۋيچات تەكشەلەرىندە ەملەلىك، مازمۇندىق، لوگيكالىق قاتەلىكتەر كوبەيىپ كەتتى، تەك قاداعالاۋدى جانە ساپا وتكەلىن مىقتى يگەرىپ، كاسىپپەن شۇعىلدانۋشىلاردىڭ ساپاسىن جوعارىلاتقاندا عانا قاتەلىكتەر مەن كىناراتتاردان اۋلاق بولۋعا بولادى. جاڭا اقپارات قۇرالدارىن دامىتۋدا وزىق تەحنيكانى يگەرۋ اسا ماڭىزدى، قازىر جاڭا اقپارات قۇرالدارىنداعى جازۋدى سايكەستىرۋ، ولشەمدەستىرۋ قىزمەتتەرى نەگىزىنەن ارناعا ءتۇسىپ بولدى، جاڭا اقپارات قۇرالدارىن دامىتۋداعى تەحنيكالىق قيىندىقتار نەگىزىنەن شەشىلدى. نەگىزگىسى، تەحنيكالىق قىزمەتكەرلەر قوسىنىن مولايتىپ، كاسىپتىك ساپانى ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋ، دارىندىلاردى تاربيەلەۋ قىزمەتىنە ءمان بەرۋ كەرەك.
ءتورتىنشى، عىلمي زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە ءمان بەرۋ
ءداستۇرلى جانە جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ توعىسىپ دامۋى زامان تالابى، ول ءارقايسى اقپارات قۇرالدارىنىڭ بارلىق بۋىنىن قامتيدى. جاڭادان كوركەيگەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ تەحنيكاسىنىڭ جاڭالانۋ قارقىنى وتە تەز، تەحنيكالىق ولشەمى دە بارعان سايىن جوعارىلاۋدا، وسىعان سايكەستى عىلمي زەرتتەۋ جۇمىستارى دا جۇيەلى جۇرگىزىلۋى كەرەك. قازىر بۇكىل ەلىمىز كولەمىندە اقپارات قۇرالدارىنىڭ توعىسىپ دامۋى نەگىزگى زەرتتەۋ تاقىرىبىنا اينالىپ، ورتالىقتاعى نەگىزگى اقپارات قۇرالدارى توعىسىپ دامۋدىڭ سىناق ءتۇيىنى ەتىلىپ، توعىسىپ دامۋ بارىسىنداعى جەتىستىكتەر مەن قيىنشىلىقتارعا، ورىن تەپكەن ماسەلەلەرگە جۇيەلى زەرتتەۋ جۇرگىزىلۋدە. ءبىز حانزۋ تىلىندەگى جانە باسقا ۇلت تىلىندەگى زەرتتەۋ جاڭالىقتارىنا ءۇڭىلىپ، تاجىريبە–ساباق قابىلداۋعا ءتيىسپىز. قازىرگە دەيىن قازاق تىلىندەگى اقپارات قۇرالدارىنىڭ دامۋىن، دەڭگەيىن عىلمي تۇرعىدان سارالاپ، عىلمي جۇيەگە ءتۇسىرىپ زەرتتەۋ جۇرگىزىلە قويعان جوق، جۇيەلى عىلمي زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى نەگىزىنەن اق تاڭداق دەسەك بولادى، بۇل بولاشاقتىڭ ەنشىسىندە بولماق.
قورىتىپ ايتقاندا، اقپارات قۇرالدارى پارتيا مەن حالىقتىڭ ءتىل-جاعى. اقپارات قۇرالدارىنىڭ توعىسىپ دامۋىن ىلگەرىلەتۋدە، پارتيانىڭ اقپاراتتىق قوعامدىق پىكىر قىزمەتىنە باسشىلىعىنا باستان–اياق تاباندى بولىپ، ىنتىماق، ورنىقتىلىق ارقىلى جىگەرلەندىرۋدى، ۇنامدى جاقتان ۇگىتتەۋدى نەگىز ەتۋ، دۇرىس جەتەكشى باعىتتى توعىسىپ دامۋ بارىسىنىڭ ءارقايسى بۋىندارى مەن جالپى بارىسىنا دەيىن ءسىڭىرىپ، ءداستۇرلى جانە جاڭا اقپارات قۇرالدارىن توعىستىرىپ دامىتۋ ارقىلى ءبىر تۇلعالانعان، نەگىزگى اۋقىمداعى اقپارات قۇرالىنا اينالدىرۋ كەرەك. ورتالىقتىڭ قاتىستى بەلگىلەمەلەرىنىڭ رۋحىن مۇقيات ۇيرەنىپ، يدەيانى اناعۇرلىم بىرلىككە كەلتىرىپ، تانىمدى جوعارىلاتىپ، اقپارات قۇرالدارىنىڭ توعىسىپ دامۋىن ىلگەرىلەتۋدەگى جاۋاپكەرلىك پەن بورىشتىلىقتى شىنايى كۇشەيتۋىمىز كەرەك.
