نۇرجان جانەتقان ۇلى، جاماعات شاربەك ۇلى
«اپا، مەن ەندى شەشەمدى ساعىنىپ جىلامايمىن، ول كىسى مەنى كوكتەن كورىپ تۇرادى، بۇدان بىلاي مەنىڭ شەشەم ءوزىڭىزسىز، ءسىز الاڭداماڭىز، مەن ەندى ۋايىم-قايعىدان ارىلىپ، جاقسى وقيمىن!» مىنە بۇل — اكەسى مەن شەشەسىنەن بىردەي ايرىلعان جاڭ تيانحاۋدىڭ التى جىلدان بەرى وزىنە قورمال اناسىنداي قاراپ، الاقانىنا سالىپ الپەشتەگەن «اپاسى» ءپاريدا مۇقتار قىزىنا ايتقان جۇرەك ءسوزى. ەندى عانا ورتا مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان جاڭ تيانحاۋدىڭ ۇشىراعان باقىتسىزدىعى مەن تارتقان تاۋقىمەتى شىنىندا ەستىگەن ادامنىڭ قابىرعاسىن قايىستىراتىن ەدى.
وشۋگە اينالعان ءۇمىت
وتكەن عاسىردىڭ 80-جىلدارىنىڭ ورتا شەنىندە باس قۇراعان ەرلى- زايىپتى جاڭ شياۋدۇڭ مەن جيڭ ياننىڭ تۇڭعىش بالاسى جاڭ XX 1997-جىلى 2-ايدا توعىز جاسىندا قانقۇيلى زاڭسىز سودىرلاردىڭ قاستاندىعىنا ۇشىراعاندا ولار ومىردەن ءۇمىت ءۇزىپ، شەكسىز قايعى-قاسىرەتكە باتىپ، جىلاي-جىلاي كوز جاستارى دا سارقىلادى. ەڭىرەپ، ەگىلىپ جۇرگەن ەرلى - زايىپتىلار 2001-جىلى ەكىنشى ۇلدارى جاڭ تيانحاۋ دۇنيەگە كەلگەندە وشكەنى جانىپ، ولگەنى تىرىلگەندەي قۋانادى، بار ءۇمىتىن وسى بالاسىنا ارتقان ولار قۇلجا قالاسىندا ۇساق جۇمىس ىستەپ، بالاسىن وقىتىپ، قوڭىر قالتا تۇرمىس كەشىرىپ جاتادى. تۇراقتى قىزمەت ورنى بولماعاندىقتان كەيدە كۇندىك جۇمىس ىستەسە، كەيدە ۋاقىتتىق قىزمەت تاۋىپ ىستەپ، بار تاپقانى تۇرمىسىنا ازەر جەتىپ، قۇلجا قالاسى داۋلەتباق ءمالى باسقارماسىنا قاراستى تاشلاپكە الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى مايعا العان اياداي ۇيدە تۇرادى. دەسە دە وتاعاسى جاڭ شياۋدۇڭ قانتتى نەسەپ اۋرۋىنىڭ اسقىنۋىمەن بارا-بارا ەڭبەك قابىلەتىنەن ايرىلعاندىقتان، وسى شاڭىراقتىڭ بارلىق اۋىرتپالىعى ونىڭ ايەلى جيڭ يانعا تۇسەدى. قاجىرلى انا قيىنشىلىققا مويىماي، شاڭىراقتىڭ بار اۋىرتپالىعىن جالعىز كوتەرىپ، كۇندى تۇنگە جالعاپ ۇستەمەلەپ جۇمىس ىستەپ، اۋرۋشاڭ كۇيەۋى مەن اقۇرپىك بالاپانى ءۇشىن بارىن ارنايدى. ونىڭ بالاسىنان ايىرىلۋى مەن جان جارى اۋىر ناۋقاسقا شالدىعۋدان تۋعان رۋحاني كۇيزەلىستى جانە تۇرمىس تاۋقىمەتىن جانسەبىلدىكپەن جەڭىپ، بولاشاعىنا ۇمىتكەرلىكپەن قاراۋى بالاسى جاڭ تيانحاۋدىڭ وزات وقىپ كوكىرەگىنە سەنىم، كوڭىلىنە جۇبانىش، ءۇمىت سيلاعانىنان شىعار. ءبىراق وسىنداي بولماشى ءۇمىت پەن ءۇپى- تاپى تىنىش تىرلىك تە ولارعا بۇيىرمادى، تۇيقيىل سوققى ونىسىز دا قام- قايعىسى مول وسى شاڭىراقتى ونان دا قيىن كۇيگە دۋشار ەتتى.
2011-جىلى 4-ايدىڭ 10-كۇنى كەشتە ەرەن بازاردا ءبىر كۇن تىكەسىنەن تىك تۇرىپ ىستەگەن جۇمىستان شارشاعان دەنەسىن زورعا سۇيرەپ ۇيگە قايتىپ كەلە جاتقان جيڭ ياندى اراق ءىشىپ اۆتوكولىك ۇرلاعان باۋكەسپە ۇرى ايداعان اۆتوكولىگىمەن سوعىپ كەتەدى، ساقشىنىڭ حابارلاۋىمەن اكەسىنە ەرىپ ناق مايدانعا بارعان كىشكەنتاي جاڭ تيانحاۋ قاتتى شوشىپ، توبەسىنەن جاي تۇسكەندەي بولىپ، تالىپ قالا جازدايدى. وسىلايشا، ءبىر ءۇيدىڭ تىرەگى بولعان جازىقسىز انا كولدەنەڭ كولىك شىرعالاڭىنىڭ قۇربانى بولىپ، ارتىندا اۋرۋ اكە مەن بۇعاناسى قاتپاعان ون جاسار جاڭ تيانحاۋ زار ەڭىرەپ قالا بەرەدى.
باۋىرمال بالا
قارايلاسار ەشقانداي جاناشىر تۋىس-تۋعانى جوق، ءوزى دە اۋرۋدان قۇر سۇلدەرى قالعان جاڭ شياۋدۇڭ ۇكىمەت بەرەتىن بىرنەشە ءجۇز يۋاندىق تومەنگى تۇرمىس قامتاماسىزداندىرۋ قاراجاتىن ءۇي مايلاۋ، بالا وقىتۋ، ءىشىپ-جەۋگە جەتكىزە الماعاندىقتان، قۇلجا قالاسىنان ەرىكسىز كوشىپ، ءۇي ماياقىسى ارزانداۋ بايانداي قالاشىعىنا بارىپ ءۇي مايلاپ وتىرادى، ءبىراق جاڭ تيانحاۋدىڭ ناپوسى قۇلجا قالاسىندا بولعاندىقتان وقۋىن بايانداي قالاشىعىنا اۋىستىرۋ وڭايلىقپەن شەشىلە قويمايدى. سونىمەن 4-كلاسقا تۇسكەن 2011-جىلى كۇزدەن باستاپ ول بۇرىنعى وقيتىن مەكتەبى قۇلجا قالالىق 14-باستاۋىش مەكتەپكە باياندايدان كەلىپ- كەتىپ وقۋىن جالعاستىرادى. قارشاداي بالا تاڭ بوزىنان كەلىپ، تۇستە ۇيىنە قايتپاي، الا كەلگەن نانى مەن سۋىن نەمەسە اكەسى بەرگەن ازىن-اۋلاق اقشاعا ساتىپ العان دايىن كەسپەسىن تالشىق ەتىپ، كەشكى وقۋدان تاراعان سوڭ ۇيىنە ءبىر-اق قايتىپ جۇرەدى، كەيدە توڭسا، كەيدە اش قالادى، ءتىپتى دالادا تۇنەپ قالعان كەزى دە بولادى. سەلبەسىپ ەمدەلۋگە سۇيەنىپ اۋرۋمەن الىسىپ الەك بولىپ جۇرگەن اكەسىنىڭ دە وعان قارايلاسار شاماسى جوق بولعاندىقتان جاڭ تيانحاۋ ونە بويى، كيىمى كىرلەپ، جىرتىلسا جامالماي، كۇيى ابدەن كەتەدى. اسىرەسە اياۋلى اناسىنىڭ ىستىق قۇشاعىن، ايالى الاقانىن اڭساعان بالانىڭ كوڭىل جاراقاتى ودان دا اۋىر ەدى. اياق استىنان قورمال اناسىنان كوز جازىپ، وقۋ مەن تۇرمىستا اۋىر قيىنشىلىققا ءدوپ كەلگەن جاڭ تيانحاۋ سۇلكىنى ءتۇسىپ، ەشكىممەن وينامايتىن، سويلەسپەيتىن، ساباقتاستارىنا كورسەتپەي كوز جاسىن توگىپ-توگىپ الاتىن بولادى، وقۋ ناتيجەسى دە كۇننەن-كۇنگە تومەندەي بەرەدى.
جاڭ تيانحاۋدىڭ تۇنجىراعان قامكوڭىل الپەتى مەن بوزارىپ شوكىمدەي بولعان تۇلعاسىن، كىر-قوجالاق ءتۇر-ءتۇسىن، كەيدە اش، كەيدە توق جۇرەتىن تۇرمىس حالىن كورگەن ونىڭ ساباقتاسى ەرەن نۇردان ۇلى بالا بولسا دا وعان ايرىقشا جاناشىرلىق تانىتادى، سونىمەن ەكى بالا سىر اقتارىسىپ، كوڭىلدەرى توعىسىپ دوس بولىپ كەتەدى.
ايتا كەتەتىن ءبىر جايت، ەرەن دە ءدال سول جىلى كۇزدە توعىزتاراۋ اۋدانىنىڭ اقتۇبەك اۋىلىنان قۇلجا قالالىق 14-باستاۋىش مەكتەپكە اۋىسىپ كەلىپ، جاڭ تيانحاۋدىڭ كلاسىنا ءبولىنىپ، ونىمەن پارتالاس بولعان ەدى. اۋىلداعى اڭقىلداعان اقپەيىل اتا-اپالارىنان تاربيە الىپ وسكەن ەرەن جاڭا تانىسقان دوسى جاڭ تيانحاۋدى تۇسكى دەمالىس كەزىندە بىرنەشە رەت ۇيىنە ەرتىپ اپارىپ بىرگە تاماقتانىپ، بىرگە دەمالىپ، مەكتەپكە بىرگە بارىپ جۇرەدى. بالاسىنا ەرىپ بىرنەشە رەت كەلگەن جاڭ تيانحاۋدىڭ جۇدەپ-جاداعان كۇيى ەرەننىڭ شەشەسى ءپاريدانىڭ نازارىن اۋدارادى.
مەيىربان انا
جاڭ تيانحاۋدىڭ حال-كۇيىنىڭ ناشارلاۋىنا نە سەبەپ بولعانىن بىلگىسى كەلگەن ءپاريدا ونىمەن اڭگىمەلەسىپ ءارى ونىڭ اكەسىمەن كەزدەسىپ، بۇل باقىتسىز شاڭىراقتىڭ جاعدايىن بىلگەندە كوز جاسىن تەجەي الماي ەگىلىپ كەتەدى ءارى وسى بالاعا انالىق قامقورلىق جاساۋ بەكىمىنە كەلىپ، بالاسى ەرەنگە: «بۇدان كەيىن دوسىڭدى ءار كۇنى ۇيگە ەرتىپ كەلىپ تۇر، - دەپ قاداعالاي تاپسىرادى. ءار ءىستى كەڭەسپەن ىستەيتىن ءپاريدا اۋىلدا شيپاحانا اشاتىن كۇيەۋى نۇردانعا تەلەفون جالعاپ جاعدايدى بايانداپ، ءوز ويىن ەسكەرتكەندە نۇردان دا دەرەۋ ونىڭ ويىن قۇپتاپ « مۇنداي ۇلكەن ىسكە جاۋاپكەرلىكپەن قاراعان ءجون، اكەسىنىڭ ماقۇلدىعىن الايىق، قۇپتاسا بالانى باعىپ الايىق، وقىتىپ قاتارعا قوسايىق. جەتىم-جەسىرگە كومەكتەسۋ ۇلكەن ادامگەرشىلىك ەمەس پە»،-دەيدى.
«قۋانعانىمنان ‹راحمەت، راحمەت›،- دەپ بىرنەشە رەت قايتالاپ جىبەرىپپىن. كۇيەۋىم ‹وي، مەن راحمەت ايتاتىن قايمانا بىرەۋ ەمەسپىن عوي›،-دەپ كۇلىپ جىبەردى»،-دەيدى سول كەزدەگى جاعدايدى ەسىنە العان ءپاريدا.
سول كۇنى ءپاريدا جاڭ تيانحاۋدىڭ اكەسىنە تەلەفون شالىپ، ونىڭ الاڭسىز بولۋىن، تيانحاۋدىڭ ەرەنمەن بىرگە بۇگىن وسىندا تۇنەيتىنىن، ەرتەڭ ەرتەمەن مەكتەبىنە ءوزى جەتكىزىپ قوياتىنىن ايتىپ، رۋحساتىن الادى ءارى بالانى مونشاعا ءتۇسىرىپ، كيىمىن جاڭالاپ، وقۋ قۇرالدارىن تولىقتاپ، تاپسىرماسىن تەكسەرىپ، ساباعىن پىسىقتاتادى، جاتاردا ۇلى ەرەنمەن بىرگە قاسىنا الىپ جاتادى، تاڭ اتقانشا نەشە رەت «شەشەلەپ» ءتۇس كورىپ، ساندىراقتاپ سويلەگەن بايقۇس بالانىڭ اماندىعىنان الاڭداعان ءپاريدا ءتۇن ۇيقىسىن ءتورت ءبولىپ، قايتا-قايتا ويانىپ، كورپەسىن قىمتاپ، باسىنان سيپاپ، وعان انالىق مەيىرىن توگەدى. نۇردان مەن ءپاريدانىڭ ويىن بىلگەن جاڭ شياۋدۇڭ دا: «بالام تيانحاۋدىڭ ءبىر قازاق انانىڭ مەيىرىنە بولەنەرى ءۇش ۇيىقتاسام تۇسىمە كىرمەيتىن ءىس ەدى، كوڭىل كۇيىم جاقسارىپ، اۋرۋدان قۇلان-تازا ايىققانداي كۇي كەشتىم. تالاپتارىڭدى قۋانا قۇپتايمىن، مەنىڭ قاراڭعى اسپانىمدى نۇرلاندىرىپ، ومىرىمە ۇلكەن ءۇمىت باعىشتادىڭدار عوي،» دەيدى كوزىنەن ىتقىپ شىققان ىستىق جاسىن ىركە الماي. وسىلايشا، ەرەننىڭ ساباقتاس دوسى جاڭ تيانحاۋ دا بۇل شاڭىراقتىڭ ءبىر مۇشەسىنە اينالادى. ءپاريدا جاڭ تيانحاۋدىڭ نازىك كوڭىلىن جارالاپ الماۋ ءۇشىن ونىڭ كوزىنشە بالالارىن ەركەلەتپەي، بارلىعىنا تەڭ مامىلە جاساپ، تۇرمىسى مەن وقۋىنا جاقسى جاعداي جاراتادى، اتا-انالار جيىنىنا بارعاندا مەكتەپتەگى ۇستازدارىنا جاڭ تيانحاۋدىڭ وقۋدا كەنجەلەۋ سەبەبىن ۇعىندىرىپ، ونىڭ ساباقتى تولىقتاپ ۇيرەنۋىنە كوپ كۇش جۇمسايدى. دەمالىس، مەرەكەلەردە ءوز اۋىلى اقتۇبەكتەگى ۇيىنە ەرتىپ بارىپ، ونى اۋىل ومىرىمەن، دارقان كوڭىلدى اۋىل ادامدارىمەن تانىستىرىپ، بالانى بىرتە-بىرتە ۋايىمنان ارىلىپ، شات-شادىمان كوڭىلدى ءجۇرىپ، وسى وتباسىنىڭ ناعىز ءبىر مۇشەسىنە اينالۋعا جەتەلەيدى. كىشكەنتاي تيانحاۋ باستابىندا جاڭا ورتا، بوتەن شاڭىراققا ۇيلەسە الماي توسىرقاپ جۇرەدى. ءبىراق وتباسى مۇشەلەرىنىڭ شىن نيەت، ىستىق ىقىلاسى اقىرى ونىڭ جۇرەگىنە ۇيالاپ، كوزىنەن نۇر، جۇزىنەن كۇلكى بولىپ ەسەدى. ول جاڭا تۇرمىستان شەكسىز باقىت سەزىنىپ، بالالارمەن بىرگە اسىر سالىپ ويناپ، قيماس دوس، جاناشىر تۋىسقا اينالىپ، مارە-سارە قۋانىشقا شومادى. نۇردان مەن ءپاريدا دا ونى ءوز بالالارىنداي كورىپ، بەتىنەن قاقپاي الپەشتەيدى، وقۋىنا، كوڭىل كۇيىنە قاداعالاي نازار اۋدارىپ، تۇرمىسىن ويداعىداي ورنالاستىرادى. 2012- جىلى قىسقى دەمالىستا اكەسى ونى باياندايداعى ۇيىنە الىپ كەتەدى، وقۋ باستاۋعا ءبىر اپتا قالعاندا جاڭ تيانحاۋدى قايتا قاسىنا اكەلگەن ءپاريدا ونىڭ قىسقى تاپسىرماسىنىڭ تولىق ورىندالماعانىن بايقاپ، ءبىر اپتا ىشىندە تاپسىرماسىن ورىنداتىپ، مەكتەبىنە كىرگىزەدى. جاڭا جانۇيانىڭ جىلۋى مەدەت بەرگەن جاڭ تيانحاۋ وقۋدا بەلسەندىلىك تانىتىپ، ۇزدىك وقۋشىلار قاتارىنا قايتا قوسىلادى، رۋحاني كۇيى دە تىپتەن جاقسارىپ، جايراڭداپ جۇرەتىن بولادى. ءپاريدا بالالاردى عىلىم- ونەردى سۇيۋگە، بەرەكەلى، ءتارتىپتى، تازا، ەڭبەكشىل بولۋعا باۋليدى. قار، جاڭبىر جاۋعان كۇندەرى ءۇش بالانى مەكتەپكە ءوزى اپارىپ تۇرادى. جاڭ تيانحاۋدىڭ وقۋدا العا شىعىپ، رۋحاني بەينەسى جاقسارىپ قالعانىن كورگەن مۇعالىمدەر مەن مەكتەپ ۇيىمى دا ءپاريداعا شىنايى العىس ءبىلدىرىپ، وعان «ۇزدىك اتا-انا»، ەرەنگە «كىشكەنتاي جۇلدىز» اتاعىن بەرەدى. ءپاريدانىڭ قىزمەت ىستەيتىن ورنى ىلە وبلىستىق ءان- ءبي ۇيىرمەسىندەگىلەر ەل اۋزىنان ونىڭ ىزگى ءىسىن ەستىگەن سوڭ راديو-تەلەۆيزيا تىلشىلەرىن ەرتىپ بارىپ وعان تىلشىلىك ىستەتەدى. تىلشىلەر تيانحاۋدان «وسى ۇيگە كەلگەننەن بەرى ساعان ۇمىتىلماستاي تەرەڭ اسەر قالدىرعان ءىس بار ما؟ » دەپ سۇراعاندا ول ويلانىپ بارىپ: «ءبىر جولى تاڭەرتەڭ مەكتەپكە باراتىن ۋاقىتتا جاڭبىر قۇيىپ تۇرعان ەدى. اپام ءوزىنىڭ بالالارىنا كونەتوز جاڭبىرلىقتى ۇستاتىپ، ماعان سۋلىق كيگىزدى، بۇل مەنىڭ ەسىمدە قالعان ەڭ اسەرلى ءىس، ۇمىتپايمىن،»،-دەيدى. جالپى جاعدايدى ۇققان ءان- ءبي ۇيىرمەسى پارتكومىنىڭ شۋجيى يان حۋا دا جىلاپ جىبەرەدى.
«مىنە، سودان بەرى بەس-التى جىل وتە شىقتى، تيانحاۋ دا اكەسىنە تارتقان بويشاڭ بولدى، كەڭ پەيىل، دارقان كوڭىلدى كوپشىل ازامات بولىپ ءوسىپ كەلەدى. ەرەن ەكەۋى تۇيدەي قۇرداس ءارى تاتۋ دوس، قاشان دا ءجۇبى جازىلماي بىرگە جۇرەدى. دەنەسى شىمىر، دەنساۋلىعى جاقسى، سپورتپەن اينالىسقاندى ۇناتادى، اسىرەسە باسكەتبول، ۇستەل دوپ دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قويادى. جاڭاتايدى باۋىرىمىزعا باسقان سوڭ ونىڭ اكەسىن دە بوتەن سانامادىق. اۋىر ناۋقاسقا شالدىققان جاڭ شياۋدۇڭدى اۋىلداعى شيپاحانامدا اقىسىز ەمدەپ، كۇتىمدەپ، بىرنەشە اي باقتىم. ءبىراق اسقىنعان اۋرۋدىڭ بەتى بەرى قاراماي، اقىرى 2015-جىلى بالاسىن ءپاريدا ەكەۋمىزگە اماناتتاپ <جالعىز تۇياعىم، اكەدەن دە، شەشەدەن دە ەرتە ايرىلىپ ارتىمدا قالىپ بارا جاتىر. كوز قىرلارىڭدى سالىپ، يە بولعاندارىڭا العىسىم شەكسىز، سەندەردەي اتا-اپاسى تۇرعاندا مەن دە ارتىمنان الاڭدامايمىن، وزدەرىڭە تاپسىردىم> دەپ كوز جۇمدى. ارتقى ىستەرىن جونگە سالعان سوڭ جاڭ تيانحاۋدىڭ شيحۋدا تۇراتىن ءبىر اتالاس تۋىسى ونى الىپ كەتىپ سول جاقتا وقىتپاق بولدى، ءبىراق ول جاققا كوندىگە الماعان جاڭ تيانحاۋ قايتىپ كەلەدى. قازىر جاڭاتاي ورتالاۋدى ءبىتىرىپ، قۇلجا قالالىق 8- ورتا مەكتەپتىڭ ءبىرىنشى جىلدىعىندا وقىپ ءجۇر، وقۋى دا جاقسى، ءوز قولىمىزبەن جوعارى مەكتەپكە اتتاندىرىپ، وقۋىنا قولىمىزدان كەلگەنشە كومەكتەسىپ، قوعامنان ءوز ورنىن تاۋىپ، باس قۇراپ باقىتتى ءومىر كەشكەنىن كورگىمىز كەلەدى»،-دەدى نۇردان ماكەش ۇلى جاڭ تيانحاۋدىڭ قازىرگى جاعدايىن تانىستىرىپ.
«جاڭاتاي» - نۇرداننىڭ جاڭ تيانحاۋعا قويعان قازاقشا اتى ەكەن. ول دا باستابىندا نۇرداندى ەتجەڭدى تۇلعاسىنا قاراپ «پاڭ شۋشۋ (سەمىز اعاي)»،-دەپ، ءپاريدانى « قازاق اپاي»-دەپ اتاعانىمەن بارا-بارا «اتا-اپا»،-دەپ اتايتىن بولىپتى. ەرەنمەن بىرگە ساباق پىسىقتاپ وتىرعان جاڭ تيانحاۋدان قانداي ايتارى بارىن سۇراعانىمدا ول «جەتىمدىك كورسەتپەي باسىمنان سيپاپ باقىتتى ءومىر سيلاعان اتا-اپامنىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ ءۇشىن جاقسى وقىپ، ۋنيۆەرسيتەتكە وتەمىن، قوعامعا جارامدى ازامات بولىپ، ولاردىڭ كۇتكەن ءۇمىتىن اقتاپ، بالالىق پارىزىمدى وتەيمىن»،-دەدى سەنىمدى تۇردە.
تالقاننان العان تاعىلىم
نۇرداننىڭ ۇيىنە تىلشىلىك بابىمەن بارعاندا وندا تيانحاۋدان باسقا تاعى ءبىر ءتۇر-ءتۇسى بولەكتەۋ قىز بالانىڭ دا جۇرگەنىن كورىپ كىم بولاتىنىن سۇراعانىمىزدا تاعى ءبىر تىڭ اڭگىمەنىڭ ۇستىنەن تۇسكەندەي بولدىق. ول نۇردان مەن ءپاريدانىڭ قىزى تاڭدانانىڭ ساباقتاسى اسيا دەگەن حۇيزۋ قىز ەكەن. قارشادايىنان اكەسى قايتىس بولىپ، شەشەسى تاستاپ كەتكەن جەتىم قىز قالت- قۇلت ەتكەن كارى اتاسى ما جينسايمەن بىرگە كۇن كورەدى ەكەن. بۇرىن تاشلاپكە الەۋمەتتىك اۋماعىندا ءۇي مايلاپ وتىراتىن، تومەن تۇرمىس قامسىزداندىرۋىنا سۇيەنىپ كۇنەلتەتىن ماجينساي كاريا ۇكىمەت بەرگەن ارزان ماياقىلى ۇيگە يە بولىپ، بىلتىر قۇلجا قالاسىنىڭ شىعىس جيەگىندەگى دۇڭچىڭ حۋايۋان تۇرعىندار رايونىنا كوشىپ بارىپتى. وتباسى جاعدايى ناشار، ءۇيى الىس بولعاندىقتان اسيا دا قالالىق 14- باستاۋىش مەكتەپكە اۆتوبۋزبەن كەلىپ وقيدى ەكەن، تۇستە ۇيىنە بارىپ-كەلۋگە ۋاقىت تىعىز بولعاندىقتان تۇسكى تاماعىن الا كەلىپ، سۋىق تاماق، قاتقان نان جەپ جۇرگەنىن كورگەن تاڭدانا نۇردان قىزى ونى ۇيىنە ەرتىپ كەلىپ، تاماقتاندىرىپ، دەمالدىرىپ، كەيدە ۇيىنە قوندىرىپ، مەكتەپكە بىرگە بارىپ، جۇبىن جازباي جۇرەدى ەكەن. ءپاريدا دا بۇل جەتىم قىزدىڭ قيىنشىلىعىنا قارايلاسىپ، كيىم-كەشەگىن تۇزەپ، كەم- كەتىگىن تولىقتاپ، قارايلاسىپ، انالىق مەيىر كورسەتىپ تۇرادى ەكەن. كوپ كەلىپ ءوز بالاسىنداي بولىپ كەتكەن سانيا دا ولاردىڭ وتباسى مۇشەسى دەرلىك. ەكى قىزدىڭ دوستىعى دا جاراسىمدى باۋىرمالدىقتىڭ ايعاعىنداي بولىپ، وسىناۋ بەرەكەلى شاڭىراققا نۇر سيلاپ تۇرعانداي سەزىلدى بىزگە.
ءپاريدادان: «ەرەننىڭ قارىنداسى تاڭدانا دا اعاسىنىڭ ادامگەرشىلىك قاسيەتىن ۇلگى تۇتىپ ءوز ساباقتاسى اسياعا قامقورلىق كورسەتىپ ءجۇر ەكەن، وتاعاسى كوبىندە سىرتتا بولىپ ۇيگە قارايلاسا المايتىن جاعدايدا ۇل-قىزىڭمەن قوسا تاعى ەكى بالانىڭ تۇرمىسى مەن وقۋىنا قارايلاسۋ ونىسىزدا جالعىزىلىك بولىپ جۇرگەن ساعان اۋىرتپالىق تۋدىراتىنى انىق. بۇل قيىنشىلىقتاردى قالاي جەڭىپ ءجۇرسىڭ؟»،-دەپ سۇراعانىمىزدا ءپاريدا بايىپتى تۇردە: «ادامداردىڭ ۇلتى باسقا، ءتىلى تۇرلىشە بولعانىمەن ارمان-تىلەگى ورتاق. قازىر مەملەكەتىمىز ءار ۇلت حالقى اناردىڭ دانىندەي ۇيىسىپ، بەرەكە بىرلىكپەن تاتۋ – ءتاتتى ءوتىپ، جاراسىمدى قوعام قۇرۋدى دارىپتەپ وتىر. بۇل تەك ايتىلعان ءسوز عانا ەمەس، ونى امالياتتان دا كورىپ ءجۇرمىز، قوعامنىڭ ءبىر مۇشەسى، ونەر ادامى، انا بولۋ تۇرعىسىنان پارتيانىڭ دارىپتەمەسىنە ءۇن قوسىپ، سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسىن ءوز ءىس-ارەكەتىممەن كورسەتۋ- ءوز بورىشىم دەپ بىلەمىن. ونىڭ ۇستىنە قارشادايىمىزدان اكە-شەشەمىز قاشان دا قايىرىمدى، مەيىرىمدى بولىڭدار دەپ قۇلاعىمىزعا قۇيىپ وتىراتىن. اكەم دە 9 جاسىندا اناسىنان، 13 جاسىندا اكەسىنەن ايرىلىپ، جەتىم ءوسىپتى. قيىنشىلىقتى كوپ تارتقاندىقتان بولار، جوق-جىتىككە قارايلاسىپ، ادامگەرشىلىك كورسەتىڭدەر، جەتىم-جەسىردەن كومەكتەرىڭدى اياماڭدار، دەپ اقىل ايتىپ وتىراتىن. ءوزىنىڭ 13-14 جاسىندا قۇلجا قالاسىنا كەلىپ بايلارعا جالدانىپ حادەك ايداعانىن، كەيىن ارميا قاتارىندا بولعانىن اڭگىمەلەپ، ءتول كەشۋلەرى ارقىلى ءبىزدى ادامگەرشىلىككە، قايىرىمدىلىققا باۋلىپ وتىراتىن. شەشەمىز دە بىزگە وزگەلەردىڭ الا ءجىبىن اتتاماۋدى، ىزگى نيەتتى بولۋدى، قولدان كەلگەنشە وزگەلەرگە جاقسىلىق جاساۋدى ەكى ءسوزدىڭ بىرىندە قاداعالاپ ايتۋشى ەدى. ءالى ەسىمدە، كىشكەنە كەزىمىز بولاتىن. ول كەز قازىرگىدەي مولشىلىق زامان ەمەس، جالپى بەتتىك استىق تاپشى ەدى، زاعىر نان مەن تالقانعا تويساق تا قۋاناتىنبىز. ءبىزدىڭ اۋىلدا اكە-شەشەسىنەن بىردەي ايرىلىپ جەتىم قالعان ءبىر ۇيدەگى ون بالانىڭ تۇرمىستا تارىعىپ وتىرعانىن كورگەن اكە-شەشەم ءبىزدىڭ اۋزىمىزدان جىرىپ تالقان مەن زاعىر ناندى ەكى كۇننىڭ بىرىندە سول شاڭىراقتاعى وشارلى جانعا اپارىپ بەرىپ ءجۇردى. تيانحاۋدى العاش كورگەندە سول ءىس ەسىمە ءتۇستى. ەت جۇرەكتى پەندە بۇعان قالاي قاراپ تۇرا السىن. وعان قولىمنان كەلگەنشە قارايلاستىم، ءالى دە جوعارى مەكتەپكە دەيىن وقىتىپ، قوعامعا جارامدى ازامات بولۋىنا قول ۇشىمدى بەرە السام ارمانىمنىڭ ورىندالعانى. مەنىڭ ورنىمدا باسقا بىرەۋ بولسا دا وسىلاي ىستەر ەدى دەپ ويلايمىن».
سوڭعى ءسوز
نۇردان مەن ءپاريدانىڭ قۇلجا قالاسى المالى كوشەسى بيڭحۋ ياجۇي تۇرعىندار رايونىنداعى جىلى جانۇياسىندا ءتورت بالانىڭ بەرەكە- بىرلىك پەن مەيىرگە تولى جاراسىمدى تۇرمىسىن، بىرىنە -ءبىرى كومەكتەسىپ، ساباق ءتۇسىندىرىپ، سىرلاسىپ وتىرعان بەينەسىن كورىپ، ولاردىڭ جان تەبىرەنتەر اڭگىمەلەرىنە قانىپ، ۇلكەن اسەرگە بولەندىك ءارى مەيلى ۇلكەن بولسىن نەمەسە كىشى بولسىن، قۇتتى شاڭىراقتىڭ بارلىعىندا ءدال وسىنداي ورتاق ەرەكشەلىك بولادى ەكەن-اۋ دەگەن ويعا كەلدىك.
وتاعاسىنىڭ اشىق - جارقىن اڭگىمەسىنە العىسىمىزدى ايتىپ، ادامداردا شىنايى سەزىم ازايماسا ەكەن، ادامكەرشىلىك پەن باۋىرمالدىقتى، مەيىرىم مەن ماحابباتى ۇرپاق ساناسىنا ءسىڭىرۋدى قاشان دا ۇمىتپاعانىمىز ءجون ەكەن دەگەن وي ءتۇيىپ اتتاندىق.
