شينجياڭ قىزىل كرەست قوعامىنىڭ ورىنباسار شارلاۋشىسى
اسەنجان مامەتجان
«ءۇش ءتۇرلى كۇش» پەن ولاردىڭ سويىلسوعارلارى تەرىس ۋاعىز تاراتىپ، شينجياڭ تاريحىن بۇرمالاپ، وزگەرتىپ، شينجياڭ − جۇڭگو تەرريتورياسىنىڭ ايرىلماس ءبىر بولىگى سىندى تاريحي شىندىقتى تەرىسكە شىعارىپ، ءدىني ۇشقارى يدەيانى جانە ءپانىسلاميزم، پانتۇركيزم يدەياسىن ۋاعىزداپ، زورلىقتى كۇش لاڭكەستىكتى، ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىكتى جانە ءدىني ۇشقارىلىقتى قۇتىرىنا تاراتىپ، يدەولوگيا سالاسىندا وي - سانانى شاتاستىرىپ، بۇقارانى الجاستىرۋعا ۇرىندى؛ ولار شىندىقپەن ساناسپاي، وتىرىكتى سىقپىرتىپ، شينجياڭنىڭ قازىرگى جاعدايىنا سوقتىعىپ، پارتيانىڭ ۇلت، ءدىن ساياساتىنا سوقتىعىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىن تەرىسكە شىعارىپ، بولشەكتەۋشىلىك ارەكەتىمەن جانە زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك ارەكەتىمەن اينالىسىپ، شينجياڭدى وتانىمىزدىڭ قۇشاعىنان ءبولىپ اكەتۋ سۇرقيا ماقساتىنا جەتۋگە ۇرىندى. پارتيالى كادر رەتىندە، «ءۇش ءتۇرلى كۇشكە»، «ەكىبەتكەيلەرگە» قارسى كۇرەستە، ءسوز جوق، كەۋدە كەرىپ العا شىعىپ، اتويلاپ الدا ءجۇرىپ، ونەگەلىلىك رولىمدى تولىق ساۋلەلەندىرەمىن.
تاريح شينجياڭ − جۇڭگو تەرريتورياسىنىڭ ايرىلماس ءبىر بولىگى ەكەندىگىن، ەجەلدەن بەرى كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان ءوڭىر ەكەندىگىن، ءار ۇلتتىڭ تاريحتىڭ ۇزاق كوشىندە شۇعىلالى جۇڭحۋا مادەنيەتىن بىرگە جاراتقاندىعىن تالاسسىز دالەلدەدى. شىندىقتى وزگەرتۋگە بولمايدى، تاريحقا داق سالۋعا كەلمەيدى! ءبىز تاريحتى قورعاۋىمىز، «ءۇش ءتۇرلى كۇشتىڭ» جانە ولاردىڭ سويىلسوعارلارىنىڭ وتاندى بولشەكتەۋ سۇرقيا ماقساتىمەن تاريحتى بۇرمالاۋىنا، جۇرتتى الجاستىرۋىنا استە جول بەرمەۋىمىز كەرەك. پارتيالى كادر رەتىندە، تاريحتى قورعاۋدا توركىنىن تۇزەپ، قاينارىن الاستاپ، ۋىتتى ايداپ، يدەولوگيا سالاسى شەبىن باتىل قورعاۋدىڭ ونەگەسى بولامىن. جۇڭگو تاريحىن جانە شينجياڭ تاريحىن، ۇلتتاردىڭ دامۋ تاريحىن، ءدىننىڭ وزگەرۋ تاريحىن، وركەنيەتتىڭ توعىسۋ تاريحىن باستاماشىلدىقپەن ويداعىداي ۇيرەنىپ، ماركسيزمدىك مەملەكەت كوزقاراسىن، تاريح كوزقاراسىن، ۇلت كوزقاراسىن، مادەنيەت كوزقاراسىن، ءدىن كوزقاراسىن بەرىك ورناتىپ، نازاريامەن قارۋلانۋدى كۇشەيتىپ، بۇقاراعا ۇگىت جۇرگىزۋ، بۇقارانى تاربيەلەۋ، جەتەكتەۋ قابىلەتىمدى كۇشەيتەمىن. ورتاق تانىم ۇيىستىرۋعا تاباندى بولىپ، جۇرت تىلەگىنە قول جەتكىزۋدى شىعار ءتۇيىن جانە تابان تىرەر تياناق ەتۋدەن جازباي، ءوز ارتىقشىلىعىمنان پايدالانىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىن تاريحتى جىعا تانىپ، اق پەن قارانى ايقىن ايىرىپ، قىراعىلىقتارىن ارتتىرىپ، كوپ ۇلتتىڭ ۇلى بىرلىگى جاعدايى − ەلىمىزدىڭ چين، حان داۋىرلەرىنەن بەرى نەگىزىنەن قالىپتاسقان تاريحي ءداستۇر ەكەنىن تەرەڭدەي تۇسىنۋگە؛ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ − ءار ۇلت حالقىنىڭ ورتاق مۇددەسى ەكەنىن تەرەڭدەي تۇسىنۋگە؛ شينجياڭ − كوپ ءتۇرلى ءدىن قاتار ءومىر سۇرگەن ءوڭىر ەكەنىن، ءدىن قاتىناسىنىڭ جاراسىمدىلىعىن جەبەۋ − شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىنىڭ، گۇلدەنىپ - كوركەيۋىنىڭ تاريحي تاجىريبەسى ەكەنىن تەرەڭدەي تۇسىنۋگە باستايمىن. بۇقارا اراسىندا شينجياڭ تاريحى ۇگىت - تاربيەسىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، دۇرىس تاريحي ءبىلىم جانە يدەيالىق كوزقاراس ارقىلى توركىنىن تۇزەپ، قاينارىن الاستاپ، تانىمدى بىرلىككە كەلتىرىپ، جۇرت تىلەگىن ۇيىستىرىپ، شينجياڭدى زاڭمەن جونگە سالۋدىڭ، شينجياڭدى ىنتىماقتاستىرا ورنىقتىرۋدىڭ، شينجياڭدى باياندى كوركەيتۋدىڭ يدەيالىق نەگىزى مەن ساياسي نەگىزىن بەكەمدەيمىن. سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسى، ماركسيزمدىك «بەس كوزقاراس»، «بەستى شىنايى مويىنداۋ»، «ءۇشتىڭ ءبىر - بىرىنەن ايرىلا الماۋى» يدەياسى ۇگىت - تاربيەسىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، «ۇشقارىلىقتى الاستاۋ» ۇگىت - تاربيەسىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىن شينجياڭنىڭ «ءتورت تاريحىن» دۇرىس تانۋعا باستاپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ۇلتتار ىنتىماعىن قورعاۋ، ۇلتتىق بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرۋ يدەيالىق نەگىزىن بەكەمدەيمىن. قاتە يدەيالارعا، ءسوز - ارەكەتتەرگە باتىل ءۇن قاتىپ، جۇرەكتىلىكپەن كۇرەس جۇرگىزىپ، يدەولوگيا سالاسىنداعى بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرۋ كۇرەسىندە پوزيتسيادا ءدۇدامال بولماي، ارەكەتتە سولقىلداقتىق ىستەمەي، كەۋدە كەرىپ العا شىعىپ، مالىمدەپ، اشكەرەلەپ، تەرىس ۋاعىز تۋدىرعاندارعا، تاراتقاندارعا بارار جەر، باسار تاۋ قالدىرماي، يدەولوگيا سالاسىنداعى بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇرۋ كۇرەسى سىندى وسى قيان - كەسكى شايقاستا باتىلدىقپەن شەشۋشى جەڭىسكە جەتۋگە بەلسەنە ۇلەس قوسامىن.
پارتيانىڭ باسشىلىعىندا، بۇگىنگى تاڭدا شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسى اناعۇرلىم دامىدى، قوعام اناعۇرلىم ورنىقتى بولدى، ۇلتتار اناعۇرلىم ىنتىماقتاستى. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم حالىققا ءتيىمدى 9 ءىرى ينجەنەريانى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، شينجياڭداعى 23 ميلليوننان استام ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كوزبەن كورىپ، سەزىنە الاتىن ناقتى تيىمدىلىكتى سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى، شينجياڭ بارعان سايىن كورىكتەنىپ، ءار ۇلت حالقى بارعان سايىن باقىتتى تۇرمىس كەشىرىپ، تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى كورنەكتى كۇشەيدى.
«ءۇش ءتۇرلى كۇش»، «ەكىبەتكەيلەر» شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنا، اسىرەسە، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىنا سوقتىقتى، شينجياڭنىڭ رەال جاعدايىن قاساقانا قارالادى، شينجياڭنىڭ ۇلتتار قاتىناسىنا بارىنشا ىرتكى سالدى، ولاردىڭ تۇپكى ماقساتى − شينجياڭدى بىلىقتىرىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ تاماشا تۇرمىسىن ءبۇلدىرىپ، شينجياڭدى جۇڭگودان ءبولىپ اكەتۋ، ولاردىڭ ارام نيەتى جۇرتقا ايان.
شينجياڭنىڭ تاماشا جاعدايىنا شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا قول جەتتى، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ قالتقىسىز كومەگىندە قول جەتتى، شينجياڭنىڭ جاراسىمدى، ورنىقتى قوعامدىق دامۋ ورتاسىنىڭ ارقاسىندا قول جەتتى. ءبىز مۇنى باتىل قورعاۋىمىز، ۇزدىكسىز بەكەمدەۋىمىز كەرەك. ساياسي سەزگىرلىگىمىزدى شىن مانىندە جوعارىلاتىپ، «ءتورت تانىمدى» بەرىك ورناتىپ، «ءتورت سەنىمدى» بەكەمدەپ، «ەكىنى قورعاپ»، باستان - اياق يدەيادا، ساياسيدا، ارەكەتتە شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىمەن وسكەلەڭ ءبىر اۋىزدىلىقتى ساقتاپ، بارلىق ارەكەتتە پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ بۇيرىعىنا بويسۇنىپ، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن، اسىرەسە، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن ارەكەتتە تياناقتاندىرىپ، ونىڭ تەرەڭ تامىر تارتىپ، قاۋاشاق جارىپ، جەمىس بەرۋىنە مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك.
پارتيالى كادر رەتىندە، مەن تاۋقىمەت تانىمىن اناعۇرلىم كۇشەيتىپ، زەينەتتى كۇندەردە بەينەتتى كۇننىڭ دە بولاتىنىن ويلاپ، باستان - اياق ورنىقتىلىقتى قورعاۋدى بارلىعىن باسىپ تۇسەتىن ساياسي مىندەت، تايشان تاۋىنان دا سالماقتى ساياسي جاۋاپكەرشىلىك دەپ ءبىلىپ، قوعام ورنىقتىلىعىنىڭ اسا تاماشا جاعدايىن باتىل قورعاپ، ورنىقتىلىقتى قورعاۋ شارالارىن باتىل، ەگجەي - تەگجەيلى، ناقتى تياناقتاندىرىپ، ءوز جاۋاپكەرشىلىگىمدى ءبىلىپ، ءوز جاۋاپكەرشىلىگىمدى ارقالاپ، ءوز جاۋاپكەرشىلىگىمدى ادا ەتەمىن. ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ اسا تاماشا جاعدايىن باتىل قورعاپ، قۇلشىنا ىستەپ، «بەستى شىنايى مويىنداۋدى»، «ءۇشتىڭ ءبىر - بىرىنەن ايرىلا الماۋى» يدەياسىنىڭ جۇرت جۇرەگىنە ۇزدىكسىز تەرەڭ ۇيالاۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتەمىن؛ «ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى» جانە ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىن شىن مانىندە ەتەك الدىرىپ، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن كۇشەيتىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ، باس نىسانانى جۇزەگە اسىرۋدىڭ تەڭدەسسىز كۇشىن ۇيىستىرامىن. بۇقارانى «ءۇش ءتۇرلى كۇشكە»، «ەكىبەتكەيلەرگە» قارسى كۇرەس جۇرگىزىپ، مەكەندەرىن قورعاۋعا، باقىتىن قورعاۋعا باستايمىن، جەتەكتەيمىن. «كورىكتى شينجياڭ قۇرىپ، وتان ارمانىن بىرگە جۇزەگە اسىرۋ» ۇگىت - تاربيەسىن كۇش سالا ورىستەتىپ، ءار ۇلتتىڭ بىرگە ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزىپ، بىرگە گۇلدەنىپ، دامۋىن جەبەپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا ۇلەس قوسامىن.
