تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

سۋ يگىلىگى قۇرىلىسى: نەگىزدى بەكەمدەپ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتتى

ءتىلشى ليۋ دۇڭلاي

  12 - ايدىڭ 7 - كۇنى سولتۇستىك شينجياڭداعى جوڭعار ويپاتى اق مامىق كورپەگە ورانسا، كۇنلۇن تاۋىن دا قار باسىپ سالدى. كەلەسى جىلى وسى قار ەرىگەندە سان مىڭداعان بۇلاق بولىپ، تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندەگى جاسىل القاپتارعا ءنار بەرەدى. 40 جىلدان بەرى، اۆتونوميالى رايونىمىز جاعدايعا قاراي ءىس تىندىرىپ، سۋ بايلىعىن ۇيلەسىمدى اشىپ، سۋ يگىلىگى قۇرىلىسىنا جالپى 189 ميلليارد يۋان قارجى قوسىپ، كەلەلى تىرەكتى سۋ يگىلىگى ينجەنەريالارىنان جانە حالىق تۇرمىسىنا قاتىستى سۋ يگىلىگى نىساندارىنان ءبىر توبىن سالىپ، شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسى مەن قوعامىنىڭ باياندى دامۋىنا پارمەندى دەم بەرىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ىرىس - قۇتىن ارتتىردى.

  كەلەلى سۋ يگىلىگى ينجەنەريالارى جاسىل القاپتاردى قورعادى

  ۇلۇعاتا سۋ يگىلىگى تورابى قاراقاش وزەنىندە ايباتپەن بوي كوتەرىپ تۇر. شينجياڭنىڭ سۋ يگىلىگى مامانى ۋاڭ ۋي 1986 - جىلى ويىن ورتاعا سالىپ جوبالاعان، ەڭ سوڭىندا، 2009 - جىلى سالىنعان وسى تاۋلى ءوڭىر سۋ يگىلىگى تورابى ينجەنەرياسى حوتانداعى جاسىل القاپتاردىڭ تۇراقتىلىعى مەن كەڭەيۋىنە ماڭىزدى ۇلەس قوستى.

  40 جىلدان بەرى، شينجياڭنىڭ بولاشاقتىق دامۋىنا ساياتىن كەلەلى سۋ بايلىعىن جايعاستىرۋ ينجەنەريالارىنىڭ كوپ شوعىرى ىلگەرىندى - كەيىندى سالىندى نەمەسە قۇرىلىسى باستالدى ءارى ونىمدىلىگىن بەرە باستادى، اساۋ وزەن بىرتىندەپ تىزگىندەلدى. سۋ بايلىعىن تولىق پايدالانۋدىڭ جانە ءونىمدى تۇردە قامتاماسىز ەتۋدىڭ ناتيجەسىندە، شينجياڭ اعاش ەگىپ، ورمان ءوسىردى، جاساندى جاسىل القاپتاردىڭ جەر اۋدانى جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان العاشقى تۇستاعىدان 5 ەسەگە جۋىق كەڭەيدى.

  ياركەن وزەنىنىڭ جوعارعى اعارىنداعى كۇنلۇن تاۋىنىڭ قويناۋىنداعى اراتاش سۋ يگىلىگى تورابى ىسكە قوسىلدى. بيىك توسپانىڭ تاعانىنىڭ قالىڭدىعى 800 مەتردەن اسادى، جالپى توسپانىڭ بيىكتىگى 257 مەتر، سۋ قويماسىنىڭ جالپى سيىمدىلىعى 2 ميلليارد 204 ميلليون تەكشەمەتر، سۋارۋ اۋماعى 6 ميلليون 514 مىڭ 700 مۋعا جەتەدى. بۇل نەگىزىنەن تۇتاس ياركەن وزەنىنىڭ سۋارۋ ءوڭىرىنىڭ اۋماعىنا بارابار كەلەدى.

  «پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، ءبىز <سۋ ۇنەمدەۋدى الدىمەن ويلاستىرۋ، كەڭىستىك تەپە - تەڭدىك، جۇيەلى تىزگىندەۋ، ەكى جاقتان كۇش سالۋ> سىندى سۋ تىزگىندەۋ باعىتىن ۇستانىپ، سۋدى تىزگىندەۋ، سۋ يگىلىگىن گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتىپ، سۋ بايلىعىن ءبىر تۇتاس باسقارۋدى كۇشەيتتىك، شينجياڭنىڭ سۋ يگىلىگى قۇرىلىسىنىڭ جىلدامدىعى زور دارەجەدە ارتتى»، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق سۋ يگىلىگى مەڭگەرمەسى جوبا - جوسپار باسقارماسىنىڭ باستىعى چيۋ شىڭبين.

  40 جىلدان بەرى، بۇكىل شينجياڭدا سۋ قويمالارىنىڭ سانى 19دان 543كە، سۋ قويمالارىنىڭ جالپى سيىمدىلىعى 870 ميلليون تەكشەمەتردەن 17 ميلليارد 100 ميلليون تەكشەمەترگە ارتتى، ءتۇرلى سۋ يگىلىگى ينجەنەريالارىنىڭ جىلدىق سۋمەن قامداۋ قۋاتى 46 ميلليارد 500 ميلليون تەكشەمەتردەن استى. سۋ ەلەكتر گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ جالپى مولشەرى 114 مىڭ 500 كيلوۆاتتان 6 ميلليون 690 مىڭ كيلوۆاتقا كوتەرىلىپ، اۆتونوميالى رايوننىڭ ەلەكتر تاراتۋ گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ جالپى مولشەرىنىڭ %10.5ىن ۇستادى.

  ال تارىم وزەنىنىڭ نەگىزگى اعارىنداعى قۇرعاق اعىنداردا جانە كوپتەگەن كونە سۋ اعارلارىندا ۇلكەندى - كىشىلى سۋ بولگىش توراپتار، ەكولوگيالىق توسپالار بار، تالاي جىلدار بويى بىتەلىپ جاتقان وزەن ارنالارى اشىلىپ، تارىم وزەنىنىڭ سۋى توراڭعى ورمانىنا قاراي اعىپ، توراڭعى ورمانىنا تىڭ تىنىس بەردى.

  سۋ ۇنەمدەپ سۋارۋ اۋىل شارۋاشىلىعى ساپاسىنىڭ ءوسىپ، ونىمدىلىگىنىڭ ارتۋىنا باستاماشىلدىق ەتتى

  لوپنۇر اۋدانى تارىم اۋىلىنىڭ قۋانكول قىستاعىندا وپپاسىزداندىرىلعان توعاندار، سور ىعىستىرۋ توعاندارى ەگىس اتىزدارىن بويلاپ سوزىلىپ جاتىر. «بۇرىندارى ماقتا سۋارعاندا ارىق قازىپ سۋ اكەلەتىنبىز، قازىر جاقسى بولدى، اتىزعا توتە تارتىلعان وپپاسىزداندىرىلعان توعان بار، سونداي - اق وعان سۋ تيەكتەرى ورناتىلعان، بۇل توعانداعى سۋدىڭ ءسىڭىپ كەتۋىن ازايتىپ قانا قويماي، سۋ اعىسىن مەڭگەرىپ، داقىلدىڭ تەگىس سۋارىلۋىنا مۇمكىندىك جەتكىزەدى»، - دەدى قىستاق تۇرعىنى احىمەتيمىن تۇردى.

  40 جىلدان بەرى، شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى سۋ ۇنەمدەۋ قۇرىلىسىن باستان - اياق بۇلجىماي يگەرىپ، توعاندى وپپاسىزداندىرۋ، اتىزدا جوعارى ءونىمدى ۇنەمدەپ سۋارۋ قۇرىلىسىن ءتۇيىن ەتىپ، شارالاردى كۇشەيتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى سۋ يگىلىگى نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىنىڭ قارىشتاپ دامۋىن ىلگەرىلەتتى.

  بۇگىندە سانسىزداعان توعان - ارىقتار تيانشاننىڭ تۇستىگى مەن تەرىستىگىندەگى قۇنارلى اتىزداردا قان تامىرداي تارالعان. اۆتونوميالى رايوندىق سۋ يگىلىگى مەڭگەرمەسى ەگىن، مال شارۋاشىلىعى سۋ يگىلىگى باسقارماسىنىڭ ورىنباسار باستىعى يۋە چياڭ بىلاي دەدى: رەفورما جاساپ، ەسىك اشقان 40 جىلدا بۇكىل شينجياڭدا سۋارىلاتىن جەر اۋدانى 38 ميلليون 990 مىڭ مۋدان 74 ميلليون 550 مىڭ مۋعا جەتتى، توعانداردىڭ ۇزىندىعى 210 كيلومەتردەن 590 مىڭ كيلومەترگە ارتتى، وپپاسىزداندىرىلعان توعاننىڭ ۇزىندىعى 130 كيلومەتردەن 230 مىڭ كيلومەترگە ارتتى، 25 مىڭ 306 سۋ تيەك سالىندى. ينجەنەريالىق قۇرىلىس سۋارۋداعى سۋمەن قامداۋ قايشىلىعىن ءونىمدى تۇردە جاقسارتىپ، سۋارۋعا كەپىلدىك ەتۋ سالىستىرماسىن جوعارىلاتتى.

  وپپاسىزداندىرىلعان توعان اتىز باسىنا دەيىن جەتكىزىلگەن كەزدە، داقىلداردى سۋارۋ تاسىلىندە دە تەرەڭ وزگەرىستەر جارىققا شىقتى، ءار ءتۇرلى جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋ ينجەنەريالارى بۇكىل شينجياڭعا تارالدى. 2007 - جىلدان باستاپ اۆتونوميالى رايون اتىزداعى جوعارى ءونىمدى سۋارۋ ينجەنەريالارىنا قازىنالىق كومەك قاراجات بەردى، 2017 - جىلعا دەيىن بۇكىل شينجياڭ بويىنشا اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەپ سۋارىلاتىن جەر اۋدانى 35 ميلليون 780 مىڭ مۋعا جەتتى.

  اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەپ سۋارۋدا سۋ، جەر، ەڭبەككۇش ۇنەمدەلۋمەن قاتار، ءونىمدى ارتتىرۋ ونىمدىلىگى دە كورنەكتى بولدى. جەمسارى اۋدانى بەيتيڭ قالاشىعى گۋچىڭنانمىن قىستاعىندا «تامشىلاتىپ سۋارۋ» قىستاق تۇرعىنى لي ۋىنبيڭنىڭ ساناسىنا تەرەڭ ۇيالاعان. «قاپتاتىپ سۋاراتىن كەز قايتا ورالمايدى، اۋىل شارۋاشىلىعى ۇزدىكسىز العا باسۋدا، تامشىلاتىپ سۋارۋدى قولدانعاننان كەيىن، سۋ مەن تىڭايتقىشتى ءبىر تۇلعالاندىرىپ بەرىپ، قىزاناق ءونىمى 6 جىلدىڭ الدىنداعىدان ءبىر ەسەنىڭ ۇستىندە ارتتى»، - دەدى ول.

  جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋ ينجەنەرياسى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جەردى مولىنان ەگۋىنە مۇمكىندىك بەردى، شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن ماشينالاندىرۋ جولىندا ارشىندى قادام تاستاۋدا. ساۋان اۋدانى نوڭكى جينيۋە اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارى، شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى بىرلەسكەن كووپەراتيۆىنىڭ باقىلاۋشىسى حى حۇڭتاۋ بىلاي دەدى: «ءبىز جەردى بىرىكتىرگەننەن كەيىن، 75 مىڭ مۋ جەرگە تۇگەل جوعارى ءونىمدى سۋ ۇنەمدەۋ تەحنيكاسىن قولدانىپ، قىرۋار ادام كۇشىن، زات كۇشىن ۇنەمدەدىك ءارى تۇتاس بارىستاعى ماشينالاندىرىلعان جۇمىس رەالدىققا اينالدى.

  حالىق تۇرمىسى سۋ يگىلىگى قۇرىلىسى سان مىڭداعان وتباسىنا باقىت سيلادى

  ياركەن اۋدانى ارسىلانباع اۋىلى پاتمانقاش قىستاعىندا ياركەن وزەنى كىلكىپ اعىپ جاتىر. قىستاق تۇرعىنى ابىلەت راحماننىڭ ءالى ەسىندە، 2014 - جىلى 10 - ايدىڭ 16 - كۇنى توسپانىڭ جانىنان قۇلاق تۇندىرعان تورسىلداق ءۇنى كوتەرىلدى، تۇتاس قىستاقتاعى اۋىلداستاردىڭ قۋانىشى قوينىنا سيمادى. وسى كۇنى جيىنى 14 ميلليارد يۋان قارجى قوسىلعان ياركەن وزەنى تاسقىننان ساقتانۋ، تاسقىندى تىزگىندەۋ ينجەنەرياسى پاتمانقاش قىستاعىندا باستالدى.

  قازىر بۇل ينجەنەريا اياقتالدى، ياركەن وزەنىنىڭ جوعارعى اعارىنداعى ارتاش سۋ يگىلىگى ءتۇيىنى الىپ قوس قول سياقتى ياركەن وزەنىن مىقتاپ شەڭبەكتەپ، تاسقىن مەزگىلىندە وزەننىڭ ساباسىنان اسۋىنا ىرىق بەرمەي تۇر. جازىق وڭىردەگى 400 كيلومەتردەن استام ۇزىندىقتاعى تاسقىننان ساقتانۋ توسپاسى ەكى جاعالاۋداعى 6 ميلليون 500 مىڭ مۋدان استام اتىزدى قورعاپ تۇر. ياركەن وزەنىنىڭ مىڭ جىلدىق تاسقىن قاتەرى تۇبەگەيلى شەشىلىپ، ياركەن وزەنى الابىنىڭ ەكونوميكاسى، قوعامى دامىپ، الاپتاعى 2 ميلليون 400 مىڭ ءار ۇلت حالقىنىڭ تىرشىلىك حاۋىپسىزدىگى قامتاماسىز ەتىلدى.

  «1978 - جىلدان بۇرىن تۇتاس رايونداعى تاسقىننان ساقتانۋ توسپاسىنىڭ جالپى ۇزىندىعى نە ءبارى 1523 كيلومەتر بولاتىن، 40 جىلدىق دامۋ ارقىلى 2017 - جىلعا جەتكەندە 5790 كيلومەتر كەلەتىن تاسقىننان ماڭگىلىك ساقتانۋ ينجەنەرياسى سالىنىپ بولىپ، تاسقىن، قۋاڭشىلىق اپاتتارىنىڭ زيانى كورنەكتى ازايدى»، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق سۋ يگىلىگى مەڭگەرمەسى تاسقىننان ساقتانۋ كەڭسەسىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى وۋ جىگاڭ.

  تاسقىننان ساقتانۋ توسپاسىنىڭ ۇزدىكسىز ۇزارۋىمەن سان مىڭداعان وتباسىلارىنىڭ اۋىز سۋى دا بارعان سايىن تازارىپ، حاۋىپسىزدىگى جوعارىلاي ءتۇستى.

  2017 - جىلى ماكىت اۋدانى تۇمەنتال اۋىلى كەۋەزلىك قىستاعىنىڭ تۇرعىنى مامەت قادىر بۇكىل قىستاق تۇرعىندارىمەن بىرگە قۇدىقتان سۋ تارتىپ ىشەتىن تاريحقا قۋانىشپەن قوش ايتتى. «تاماق پىسىرۋ، كىر جۋۋ، جۋىنۋ تۇگەلدەي قولايلى بولدى، سۋدى دا الاڭسىز ىشەمىز، قۇبىر سۋى جاقسى بولدى!»، - دەدى مامەت قادىر. بۇل تەك شينجياڭداعى اۋىل - قىستاقتاردىڭ اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگى ينجەنەرياسىنىڭ ءبىر شاعىن كورىنىسى عانا.

  پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، تۇتاس رايونىمىزداعى ەگىنشى - مالشىلاردىڭ سۋدى الاڭسىز ءىشۋى ءۇشىن، ءار دارەجەلى پارتكومدار مەن ۇكىمەتتەر قىزمەت مەحانيزمىن جاڭالاپ، ورتالىقتىڭ جاردەماقى سالىستىرماسى مەن ادام جان باسىندىق قارجى قوسۋ ولشەمىن دەر كەزىندە رەتتەپ، سۋمەن شوعىرلى قامداۋ، سۋمەن بىتىراندى قامداۋ، قالا - اۋىل سۋمەن قامداۋ قۇبىرلارىن اۋىل - قىستاققا دەيىن جەتكىزۋ سياقتى تاسىلدەردى جولعا قويىپ، تاماشا قوعامدىق ونىمدىلىك پەن ەكونوميكالىق ونىمدىلىك تۋدىردى. 2017 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن شينجياڭدا ۇلكەندى - كىشىلى 1600 سۋ زاۆودى، 90 سۋ ساپاسىن تەكسەرۋ ورتالىعى قۇرىلىپ، 150 مىڭ كيلومەترلىك سۋ جەتكىزۋ - سەپتەۋ قۇبىرى جاتقىزىلدى، ينجەنەريا 12 ميلليون 180 مىڭ ادامدى سۋمەن قامدادى، بۇل اۋىل - قىستاق جالپى جان سانىنىڭ %92ىن ۇستايدى.

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى