تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

12 ەلدىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلەرى شينجياڭدا ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولدى

  جاراسىمدىلىقتى، ورنىقتىلىقتى سەزىنىپ، تەرەڭدەي سەلبەسۋدى ءۇمىت ەتتى

  12 ەلدىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلەرى قاشقار كونە قالا كورىنىس رايونىن ەكسكۋرسيالادى، ارالادى. ( 2018 - جىلى 12 - ايدىڭ 29 - كۇنى تۇسىرىلگەن) سۋرەتتى ءتىلشى جىن شىشين تۇسىرگەن

  ءتىلشى سۇي يۇنيان 1 - ايدىڭ 7 - كۇنى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. 2018 - جىلى 12 - ايدىڭ 28 - كۇنىنەن 30 - كۇنىنە دەيىن شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ ۇسىنىسىمەن، رەسەي، قازاقستان، قىرعىزستان، وزبەكستان، تاجىكستان، ءۇندىستان، پاكيستان، يندونەزيا، مالايزيا، اۋعانستان، تايلاند، كۆەيت سياقتى 12 ەلدىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلەرى، سونداي - اق ەلشى ۋاكىلدەرى شينجياڭدا ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولدى.

  بازاردى ارالاپ، مەشىتتەرگە كىرىپ، كونە قالانى ارالاپ، شارۋالارعا امانداستى، ەلشىلەر شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىمەن بەتپە - بەت اڭگىمەلەسىپ، كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ، باۋلۋ ورتالىعىنداعى تاربيەلەنۋشىلەرمەن پىكىرلەسىپ، شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعىندا، ەكونوميكالىق دامۋدا جانە حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋدا قول جەتكىزگەن جاڭا تابىستارىن ىشكەرىلەي ۇعىسىپ، جۇڭگونىڭ شينجياڭىمەن ەكونوميكا - ساۋدا، ساياحات جانە مادەنيەت سياقتى كوپ سالادا تەرەڭ سەلبەسۋدى ءۇمىت ەتتى.

  «شينجياڭنىڭ مادەنيەت ومىرشەڭدىگى مەنى تەرەڭ اسەرلەندىردى»

  ۇرىمجىدەگى شينجياڭ حالىقارالىق ۇلكەن بازاردا ەلشىلەر شينجياڭنىڭ كوپ نەگىزدى، ءبىر تۇلعالى مادەنيەتىنىڭ تارتىمدىلىعىن سەزىنىپ، مادەنيەت جاسامپازدىق كوشە رايونىنا قويۋ اۋەستىك بايقاتتى. ءداستۇرلى اتلاس جىبەگى مەن وسى زامانعى جوبالاۋ ۇستانىمىنا ۇشتاستىرا وتىرىپ تىگىلگەن كيىمدەر، جىبەكتەن، قوي جۇنىنەن توقىلعان كىلەمدەر، ساياحاتشىلارمەن بىرگە كوڭىل اشاتىن ءان - ءبي ويىنى، مۇنىڭ ءبارى ەلشىلەردى قادام كىدىرتىپ تاماشالاۋعا باۋرادى.

  پاكيستاننىڭ جۇڭگوداعى ەلشىلىگىنىڭ ۋاقىتشا ۋاكىلى مۇمتاز زاھرا بالوچ بىلاي دەدى: «وسى رەت جۇڭگونىڭ شينجياڭىندا بازار ارالاۋ، ءدام تاتۋ، دوستاسۋ ورايىنا يە بولىپ، باي مادەنيەت مازمۇنىن سەزىندىم، شينجياڭنىڭ مادەنيەت ومىرشەڭدىگى مەن حالقىنىڭ ىقىلاستى قوناقجايلىعى ماعان تەرەڭ اسەر ەتتى».

  مۇمتاز زاھرا بالوچ ءبىر «ەرەكشە» ساۋداگەرگە امانداستى − ول القا - مونشاق دۇكەنىن اشاتىن پاكيستاندىق ساۋداگەر اسىم ەدى. ەكەۋى كەزدەسكەندە قاباعات قۋانىپ، ءوزارا اماندىق سۇراسىپ، ىشكەرىلەي پىكىر اۋىستى.

  اسىم مۇمتاز زاھرا بالوچقا سوڭعى 2 جىلدان بەرى شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى جاعدايى بارعان سايىن جاقسارىپ، ساياحاتشىلاردىڭ بارعان سايىن كوبەيىپ، ساۋداسىنىڭ توتەنشە كۇسەت بولعانىن ايتتى. «مەن ۇرىمجىگە قونىس تەۋىپ، ۇيعۇر ۇلتىنان ايەل الدىم، بالامىز دا بار، تۇرمىسىمىز وتە باقىتتى!»، - دەدى اسىم.

  2018 - جىلى 12 - ايدىڭ 29 - كۇنى تۇستەن بۇرىن قاشقار قالاسىندا قىرباق قار جاۋدى، قاشقار كونە قالا كورىنىس رايونى قاردا ەرەكشە كوز تارتادى. ەلشىلەر ساياحاتشىلارمەن بىرگە اعاش بۇيىمدار، مۋزيكا اسپاپتارى جانە كىلەم - كىلشە دۇكەندەرىن ارالادى. ساياحات وتباسىلىق ءتۇيىنى «گۇليدىڭ ۇيىندە» ءان - ءبي ساۋىعى كورسەتىلىپ جاتىر ەكەن، دۇكەن يەسى سالاماتگۇل قاري ەلشىلەردى شاي ىشۋگە، ءان - ءبي تاماشالاۋعا ىقىلاسپەن ۇسىنىس ەتتى.

  «مەن وسىنداعى مادەنيەتتىڭ توتەنشە باي ەكەنىن كوردىم، قۇرىلىستار دا توتەنشە وزگەشەلىككە يە ەكەن، از ۇلتتاردىڭ ءداستۇرلى مادەنيەتى وتە جاقسى قورعالىپتى»، - دەدى تايلاندتىڭ جۇڭگودا تۇراتىن باس ەلشىسى بيليا جىنفىڭ.

  ءۇندىستاننىڭ جۇڭگوداعى ەلشىلىگىنىڭ 2 - دارەجەلى حاتشىسى دەەپاك پادماكۇمار ءوزىنىڭ كەزىندە قاشقارعا كەلگەنىن، بۇل جەردى وتە جاقسى كورەتىنىن ايتتى. «ءداستۇرلى مادەنيەت، قولونەر بۇيىمدار جانە ەرەكشە ازىق - تۇلىكتەر ادامدى توتەنشە باۋرايدى»، - دەدى ول.

  «ءدىني قيمىلدار مەملەكەتتىڭ قورعاۋىنا يە بولىپتى»

  3 كۇن ۋاقىتتىڭ ىشىندە شەتەلدىڭ ەلشى - ۋاكىلدەرى شينجياڭ ءىسلام شۋەيۋانىن، قاشقار قالاسىنداعى ايتكار مەشىتىن جانە حوتان قالاسىنداعى جامە مەشىتىن ارالادى، ەكسكۋرسيالادى.

  شينجياڭ ءىسلام شۋەيۋانىندا شۋەيۋان باستىعى ابدۇرىقىپ ءتومۇرنياز تانىستىرىپ بىلاي دەدى: بۇل ءىسلام ءدىنى وقىتۋشى - قىزمەتكەرلەرىن ارناۋلى تاربيەلەيتىن جوعارى دارەجەلى وقۋ ورنى، وقىتۋ مازمۇنى مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ جانە ءدىني ءبىلىم سياقتىلاردى قامتيدى.

        بۇنىڭ ىشىندە 5 جىلدىق تولىق كۋرس كلاستارىنىڭ وقۋشىلارى قوعامنان قابىلدانادى، ولار وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن جەر - جەردەگى مەشىتتەرگە بارىپ مىندەت وتەيدى. 3 جىلدىق تولىق كۋرس كلاستارىنىڭ وقۋشىلارى شينجياڭنىڭ جەر - جەرىندەگى ءىسلام ءدىنى وقىتۋشى - قىزمەتكەرلەرى اراسىنان ىرىكتەپ قابىلدانادى، تاربيەلەۋ ارقىلى ولاردىڭ جالپىلىق ساپاسى جاپپاي كوتەرىلەدى.

  ساباقحانادا تولىق كۋرس 4 - جىلدىعىنىڭ وقۋشىسى اكىرام ابدىرەشيت ەلشىلەردىڭ سۇراۋىنا اراب تىلىمەن جاۋاپ بەردى ءارى ءبىر ۇزىك قۇران وقىدى. كۆەيتتىڭ جۇڭگوداعى باس ەلشىسى ساميح جاۋھار ايات وقۋشىلارعا بىلاي دەدى: «جاستار − مەملەكەتتىڭ بولاشاق قۇرىلىسىنىڭ نەگىزگى كۇشى، كوپشىلىكتىڭ وقۋىنىڭ ناتيجەلى بولۋىن، ۇيرەنگەندەرىن مەملەكەتتىڭ قۇرىلىسى، دامۋى بارىسىندا قولدانۋىن ءۇمىت ەتەمىن».

  ايتكار مەشىتىنە كىرگەندە، ەلشىلەر وسى بايىرعى مەشىتتىڭ ىشىندە اۋىز سۋ، جىلۋ، حابارلاسۋ جانە دارەت الۋ قۇرىلعىلارى سەپتەلىپ، دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ ءدىني قيمىلدار ورىستەتۋ شارت - جاعدايىن بارىنشا جاقسارتقانىن كوردى.

  مەشىتتىڭ وقىتۋشى - قىزمەتكەرلەرىنىڭ ەگجەي - تەگجەيلى تانىستىرۋىن تىڭداعاننان كەيىن، مالايزيانىڭ جۇڭگوداعى ەلشىلىگىنىڭ اقىلشىسى مۇحاممەت حۇسايىن شاھىران بىلاي دەدى: «ايگىلى ايتكار مەشىتىن ەكسكۋرسيالاپ، جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ءدىني سەنىم ەركىندىگىنە ەرەكشە كوڭىل بولەتىندىگىن جانە ونى قامتاماسىز ەتەتىندىگىن اڭعاردىم، ءدىني قايراتكەرلەر مەن دىنگە سەنەتىن بۇقارانىڭ ءدىني قيمىلدارمەن شۇعىلدانۋىنا جەتكىلىكتى ورىن جانە وراي بار ەكەن، بۇل جەردەگى ءدىني قيمىلدار باسقا ەلدەردەگى سياقتى مەملەكەتتىڭ قورعاۋىنا يە بولىپتى».

  «وسى رەتكى ساپارىمدا مەن شينجياڭدى قايتا تانىدىم»، - دەدى مۇحاممەت حۇسايىن شاھىران، - «مەن شينجياڭدا العاش رەت ەكسكۋرسيادا، ساپاردا بولىپ وتىرمىن، بۇرىن شينجياڭدى نەگىزىنەن اقپارات قۇرالدارى ارقىلى بىلەتىنمىن، ءبىراق باتىستىڭ كەي اقپارات قۇرالدارىنىڭ حابارى شىنايى ەمەس، وبيەكتيۆ ەمەس، مىسالى، شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىق جانە ءدىني سەنىم ماسەلەسىنە جالا جاۋىپ، كۇيە جاعادى، كورگەننەن كەيىن عانا مۇلدەم ولاردىڭ ايتقانىنداي ەمەس ەكەنىن ءبىلدىم».

  «كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ، باۋلۋ − توتەنشە جاقسى تۇزىمدىك ورنالاستىرۋ»

  قاشقار قالاسىنداعى كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ، باۋلۋ ورتالىعىندا ەلشىلەر تاربيەلەنۋشىلەردىڭ وزدەرى دايىنداپ، وزدەرى رەجيسسەرلىك جاساپ، وزدەرى ورىنداعان ادەبيەت - كوركەمونەر نومىرلەرىن تاماشالاپ، ساباقحاناعا بارىپ تاربيەلەنۋشىلەردىڭ مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋدى، زاڭ بىلىمدەرىن جانە كاسىپتىك شەبەرلىكتى ۇيرەنۋ جاعدايىن ۇعىسىپ، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ باي مادەني تۇرمىسىن سەزىندى، سونىمەن بىرگە، جاتتىعۋ الاڭىندا تاربيەلەنۋشىلەرمەن بىرگە ۇستەل دوپ وينادى.

  يندونەزيانىڭ جۇڭگوداعى باس ەلشىسى جوۋ حاۋلي بىلاي دەدى: كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ، باۋلۋ ورتالىعىنىڭ ماعان بەرگەن اسەرى وتە جاقسى، تاربيەلەنۋشىلەر زاڭ جانە كاسىپتىك شەبەرلىك ۇيرەنىپ قالماستان، مادەنيەت بىلىمدەرىن دە ۇيرەنىپتى. «ولاردىڭ كۇيى وتە جاقسى ەكەن، ولاردىڭ ءتۇرلى جاڭا ءبىلىم مەن شەبەرلىكتەردى قۇلشىنا ۇيرەنىپ، قوعامعا پايدالى ادام بولۋىن ءۇمىت ەتەمىن»، - دەدى ول.

  حوتان كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ، باۋلۋ ورتالىعىنا كەلگەن ەلشىلەر بازاردا ساتۋ، اجارلاندىرۋ - شاش جاساۋ جانە وبراز جوبالاۋ، جەمىس اعاشتارىن بۇتاۋ، كيىم - كەشەك جوبالاۋ مەن ءپىشۋ - تىگۋ سياقتى شەبەرلىككە باۋلۋ ساباقحانالارىنا كىرىپ، تاربيەلەنۋشىلەردىڭ ۇيرەنۋ، تۇرمىس جاعدايىن ەگجەي - تەگجەيلى سۇرادى، سونداي - اق پسيحيكالىق كەڭەس ءۇيى، ەمحانا سياقتىلاردى ەكسكۋرسيالادى. اسحانادا ەلشىلەر سول كۇنگى تۇسكى استىڭ قىزىل بۇرىشپەن قۋىرىلعان تاۋىق ەتى، ەت قۋىرماسى، سيىر ەتىمەن قۋىرىلعان كارتوپ سياقتىلار ەكەنىن كوردى.

  قاراقاش اۋداندىق كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ، باۋلۋ ورتالىعىنداعى ماي بوياۋلى سۋرەت كلاسى تاربيەلەنۋشىلەر ەرەكشە ۇناتاتىن ساباقتاردىڭ ءبىرى سانالادى. جارتى جىلعا جۋىق ماي بوياۋلى سۋرەت ۇيرەنگەن تاربيەلەنۋشى تۇردىمامەت ءوزى سالعان شينجياڭنىڭ تاۋ - سۋلارىن جاڭا جىلدىق تارتۋ رەتىندە قازاقستاننىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلىگىنىڭ اقىلشىسى كاباجايەۆ ماناربەككە ۇسىندى. «وقۋىڭنىڭ تابىستى بولۋىن تىلەيمىن، وراي بولسا، ساعان تاعى امانداسا كەلەرمىن»، - دەدى كاباجاەۆ ماناربەك.

  كاباجايەۆ ماناربەكتىڭ ايتۋىنشا، ول شينجياڭنىڭ قاشقارىنداعى، حوتانىنداعى بىرنەشە كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ، باۋلۋ ورتالىعىن ەكسكۋرسيالاپ، جۇڭگو ۇكىمەتى مەن شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ وسى تاربيەلەنۋشىلەرگە وتە تاماشا ۇيرەنۋ شارت - جاعدايىن جاساپ بەرگەنىن، ولاردىڭ كوپتەگەن ازىق - تۇلىكتەردى تاڭداي الاتىنىن، ءتۇرلى مادەنيەت، سپورت قيمىلدارىمەن شۇعىلدانۋ ورايى بار ەكەنىن كورىپتى. «تاربيەلەنۋشىلەر باۋلۋ ارقىلى كاسىپتىك شەبەرلىك يگەرىپتى، قوعامعا ورالعان سوڭ وسى شەبەرلىكتەرگە سۇيەنىپ جان باعادى. سوندىقتان مەن مىنانى تاعى دا اتاپ وتكىم كەلەدى: جۇڭگو ۇكىمەتى وسى تاربيەلەنۋشىلەرگە ايرىقشا كوڭىل ءبولىپ وتىر»، - دەدى ول.

  «مەن كەيبىر حابارلاردى كورگەنمىن، ءوز كوزىممەن كورگەن سوڭ، بارلىعىنىڭ كەرىسىنشە ەكەنىن سەزىندىم، مۇندا وتە جايلى ورتا بار، بارلىق جاعىنان وتە جاقسى، تاربيەلەنۋشىلەر كوپتەگەن نارسەلەر ۇيرەنە الادى ەكەن. شينجياڭ ورىستەتىپ جاتقان كاسىپتىك شەبەرلىككە تاربيەلەۋ، باۋلۋ وتە تاماشا تۇزىمدىك ورنالاستىرۋ، ول كوپتەگەن ادامداردىڭ الداعى ءومىرىن، تەك سول ادامنىڭ عانا ەمەس، وتباسىنداعىلاردىڭ دا ءومىرىن جاقسارتا الادى»، - دەدى اۋعانستاننىڭ جۇڭگودا تۇراتىن ەلشىلىگىنىڭ ۋاقىتشا ۋاكىلى سەيت ءابي براحمان.

  سەيت ءابي براحمان بىلاي دەدى: ءار مەملەكەت «جۇمىسقا ورنالاستىرۋدى شەشۋ» جانە «ۇشقارىلىقتى الاستاۋ» سياقتى قيىن ماسەلەلەرگە ءدوپ كەلىپ وتىر، جۇڭگونىڭ شينجياڭى ورىستەتىپ جاتقان پايدالى سىناق وتە تاماشا ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى، بۇل باسقا مەملەكەتتىڭ ۇيرەنۋىنە جانە ۇلگى الۋىنا تاتيدى.

  «<ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول> تۋرالى اناعۇرلىم تەرەڭ تۇسىنىككە يە بولدىم»

  وڭتۇستىك شينجياڭداعى قاشقار، حوتان ايماعىندا ەلشىلەر اۋىل - قىستاقتارعا كەلىپ، بالاباقشالارىن، قىستاق اشقان زاۆودتاردى ەكسكۋرسيالادى، سونداي - اق تۇرعىنداردىڭ ۇيلەرىنە بارىپ، بۇقارا يگىلىكتەنگەن تۇرعىن ءۇي، وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، جۇمىسقا ورنالاستىرۋ سياقتى ءتۇرلى حالىققا ءتيىمدى ساياساتتاردى ۇعىستى.

  قاشقار قالاسى نازارباق قالاشىعى جوعارعى قازارىق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ياسىنجان ءالي وتباسى 100 شارشى مەترلىك حالىقتى اۋقاتتاندىرۋ بەيقۇت ۇيىندە تۇرادى، ادەمى بەزەندىرىلگەن ءۇي كوكتەمگىدەي جىلى ەكەن. قىستاق اعاش جابدىقتارى سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرعان، ياسىنجان مەن ايەلى سول جەردە جۇمىس ىستەپ، تۇرمىسى مولشىلىققا كەنەلىپتى.

  حوتان قالاسى سورباق اۋىلى گازۇن قىستاعىنداعى كيىم زاۆودىندا جۇمىسشىلار تاپسىرىستىق كيىم - كەشەكتەردى قاربالاس ءپىشىپ، تىگىپ جاتىر. كاسىپورىن جاۋاپتىسىنىڭ تانىستىرۋىنشا، بۇل زاۆودتاعى جۇمىسشىلاردىڭ بارلىعى ماڭايداعى اۋىل - قىستاقتىڭ تۇرعىندارى ەكەن، باۋلۋدان وتكەن ولار ىسىلعان تىگىنشىلەرگە اينالىپ، ايلىق ەڭبەكاقىلارىن 3000 يۋاننان اسىرىپتى.

  وڭتۇستىك شينجياڭدا تۋىلعان وزگەرىستەردى كورىپ، بۇدان بۇرىن شينجياڭعا كوپ رەت ساپارلاي كەلگەن سەيت ءابي براحمان تاڭدانا بىلاي دەدى: بۇرىن وڭتۇستىك شينجياڭدا ساندالىپ بوس جۇرگەندەردى كەز كەلگەن جەردەن كورەتىنبىز، ال قازىر جۇرتتىڭ ءبارى جانتالاسا ۇيرەنىپ، قاربالاس قىزمەت ىستەپ جاتىپتى، بۇل وتە تاماشا جاعداي.

  قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى كەشەندى باجىسىز اۋماعىندا ەلشىلەر كەشەندى باجىسىز اۋماقتىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلارىمەن، ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزۋ جاعدايىمەن ەگجەي - تەگجەيلى تانىستى. بيليا جىنفىڭ بىلاي دەدى: ءتوراعا شي جينپيڭ ورتاعا قويعان «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى» بىرگە قۇرۋ باستاماسى قاشقاردىڭ دامۋى ءۇشىن ايرىقشا ماڭىزدى مانگە يە، بۇل رەتكى ساپاردا مەن «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» تۋرالى اناعۇرلىم تەرەڭ تۇسىنىككە يە بولدىم. قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونى جانە كەشەندى باجىسىز اۋماق قۇرىلىسىن كورىپ، قاشقاردىڭ ايرىقشا تاماشا وڭىرلىك باسىمدىققا يە ەكەندىگىن، الداعى دامۋ بولاشاعىنىڭ ءتىپتى دە جاقسى بولاتىندىعىن سەزدىم.

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى