ءتىلشى چىن چىن
2018 - جىلى «كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى يگەرۋ نەگىزگى ساتى پارتيا قۇرىلىسىن يگەرۋ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى يگەرۋ ەكونوميكانىڭ دامۋىن يگەرۋ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى يگەرۋ حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋدى يگەرۋ دەگەندىك» سىندى وي جەلىسىنە ساي، لوپ اۋدانى اۆتونوميالى رايون تاڭداپ جىبەرگەن 90 ءبىرىنشى شۋجيدىڭ، حوتان ايماعىنا توتە قاراستى ورىندار تاڭداپ جىبەرگەن 31 ءبىرىنشى شۋجيدىڭ جانە وسى اۋدان تاڭداپ جىبەرگەن 67 ءبىرىنشى شۋجيدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ قىزمەتىندە ونەرلەرىن ايگىلەۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، كەدەي قىستاقتاردىڭ كىرىستى ارتتىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا جول اشتى.
2019 - جىلى جاڭا جىلدان كەيىن ءتىلشى لوپ اۋدانىنا بارىپ ءبىرىنشى شۋجيلەردىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتى جونىندە سۇحبات وتكىزگەندە، لوپ اۋداندىق پارتكوم نەگىزگى ساتى كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ما چاڭميڭ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ءبىرىنشى شۋجيلەر 270 ميلليون يۋان قارجىنى سايكەستىردى، اۋقاتتانۋ نىسانىنان 207سىن ەنگىزدى، كوللەكتيۆ شارۋاشىلىعى «قۇر قاڭقاعا اينالعان» 11 قىستاقتى ازايتتى، نەگىزدىك قۇرىلعى نىسانىنان 229سىن اتقاردى، كەدەي قىستاقتاردىڭ 17 كيلومەتر جولىن اسفالتتاندىردى، 850 رەت ادەبيەت - كوركەمونەر ويىن نومىرلەرىن قويدى...
«<جاس جىگىت> ىسكەر ەكەن»
«جەردى اينالىمعا سالۋدان قولىمىز بوساپ، ۇلىم سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەدى، كەلىنىم قىستاقتاعى كاسىپورىندا قىزمەت ىستەدى، ەكەۋى ايىنا 4000 يۋان كىرىس كىرگىزەدى»، - دەدى 1 - ايدىڭ 3 - كۇنى تۇستەن بۇرىن لوپ اۋدانى دول اۋىلى بوستان قىستاعىنداعى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكا بەرىلگەن كەدەي وتباسى عوجاابدۇللا جامال جايراڭداي، - «مۇنىڭ ءبارى قىستاقتىڭ ءبىرىنشى شۋجيى وتباسىمىزعا اكەلگەن تىڭ وزگەرىستەر».
بىلتىر لوپ اۋداندىق پارتكوم ارناۋلى حابارلاسۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى لياڭ حۋان وسى قىستاققا ءبىرىنشى شۋجي بولىپ كەلگەندە عوجاابدۇللا 30 داعى «جاس جىگىت» قىستاققا نە ىستەپ بەرە الادى؟ دەپ كۇماندانعان ەدى، بىرنەشە ايدان كەيىن عوجاابدۇللا جامالدىڭ كۇمانى القاۋعا اينالىپ، «<جاس جىگىت> ىسكەر ەكەن»، - دەدى.
بوستان قىستاعىندا ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكا بەرىلگەن 205 كەدەي وتباسى، 843 ادام بار. لياڭ حۋاننىڭ بىلتىر كوكتەمدە كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جونىندە كىرىسكەن العاشقى ءىسى جەردى جاپپاي بىرىكتىرىپ، جاپپاي اينالىمعا سالۋ بولدى. «جەردى قالاي بىرىكتىرۋدە، قالاي اينالىمعا سالۋدا قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ايتقانى ەسەپ! » ونىڭ ءبىر تۇتاس ورنالاستىرۋىندا، قىستاقتاعى 5 ەگىمشىلىك ءىرى وتباسى قىستاقتاعى 900 مۋ كەلەتىن سەلدىر، بىتىراي جايعاسقان، شارۋاشىلىق كولەمىنىڭ ءونىمى تومەن، ەڭبەككۇش جوق وتباسىلارىنىڭ جەرىن بىرىكتىرىپ كوتەرمەگە الدى.
ىلە - شالا، لياڭ حۋان 50دەن استام ارتىق ەڭبەككۇشتى جۇمىستاندىرۋ ماسەلەسىن شەشۋگە كىرىستى.
قىستاق تۇرعىنى باكىر سىديقۇلا باعىمشىلىق ءىرى وتباسى، جىلدىق كىرىسى 100 مىڭ يۋاننان اسادى. «لياڭ شۋجي ماعان باستاماشىلدىقپەن باعىمشىلىق سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرۋدى ايتتى، جەر، قارجى، حاۋىپ - قاتەر سياقتى فاكتورلاردى ويلاستىرعاننان كەيىن، ماقۇلدىق بەرۋگە باتىلىم بارمادى. ول مەنىمەن بەتپە - بەت سىرلاسىپ، ماعان اقىل ايتىپ، ساياساتتى ءتۇسىندىرىپ، كىرىستى كورسەتىپ، حاۋىپ - قاتەردەن قالاي ساقتانۋدى ۇعىندىرىپ، ۋايىمنان ارىلتتى»، - دەدى باكىر. 2018 - جىلى 3 - ايدا تىركەلۋ قارجىسى 500 مىڭ يۋان بولعان روۇڭفۋ شارۋالار باعىمشىلىق كاسىپتىك كووپەراتيۆى قۇرىلىپ، 6 كەدەي وتباسى 30 مىڭ يۋاننان 50 مىڭ يۋانعا دەيىنگى شاعىن سومالى قارىز اقشامەن كووپەراتيۆكە جارنا قوسىپ، ءار وتباسى جىلىنا 2000 يۋاننان 3000 يۋانعا دەيىن پايدا ءبولىسىن الدى. كووپەراتيۆ تاعى كەدەي وتباسىلارىنان 20 ەڭبەككۇشتى جۇمىستاندىرىپ، اي سايىن 1300 يۋان ەڭبەكاقى بەردى.
كوپ وتپەي لياڭ حۋان ايەلدەردىڭ دە جۇمىستانۋ ماسەلەسىن شەشە باستادى. لياڭ حۋاننىڭ كوپ جاقتى قۇلشىنىس جاساۋىندا، لوپ اۋدانى بوستان كيىم - كەشەك شەكتى سەرىكتەستىگى تەز ارادا قۇرىلدى. سەرىكتەستىككە وسى قىستاقتىڭ ىسكەرى زورىگۇل سىراجاقىمەت باس بولىپ، 40 ايەلدىڭ جاقىن ماڭدا، ءوز جەرىندە جۇمىستانۋ ماسەلەسىن شەشىپ، ايلىق جان باسىندىق كىرىستەرى 1400 يۋانعا جەتتى.
ايەلدەر ءار كۇنى زاۆودقا ءماز - ءمايرام بولىپ بارادى. تاپسىرىس كوبەيىپ، قالتالارى قامپايدى، ولاردىڭ تەبىنى دە ارتا ءتۇستى.
«شاعىن كۇمبەزشە لاپاس» قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ارتتىردى
لوپ اۋدانى بۇيا اۋىلى باشكۇنزيا قىستاعىندا ءبىرىنشى شۋجي لۇي جيارۇڭ اۋىزعا الىنسا بولدى، قىستاق تۇرعىندارى اۋىز جاپپاي القايدى.
باشكۇنزيا قىستاعى اۋىر كەدەي قىستاق، قىستاقتا ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكا بەرىلگەن 100 كەدەي وتباسى، 404 ادام بار.
قازىر ىزعارلى قىس مەزگىلى بولسادا، ءبىراق ءاربىر وتباسىنىڭ اۋلاسىنداعى كۇمبەزشە لاپاس ىشىنەن قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قاربالاس جۇمىس ىستەپ جاتقان بەينەسىن كورەسىز. «كۇمبەزشە لاپاستىڭ» پايداسى ءبىزدى يگىلىككە كەنەلتتى، ءۇمىت، كۇش - قۋات جانە سەنىم سيلادى»، - دەدى 1 - ايدىڭ 3 - كۇنى تۇستە كۇمبەزشە لاپاستا جۇمس ىستەپ جۇرگەن كەدەي تۇرعىن تۇرسىننيازحان ابىلەز.
ءداستۇرلى ەگىمشىلىك قۇرىلىمىن وزگەرتىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ ءۇشىن، 2018 - جىلى كوكتەمنەن باستاپ، لۇي جيارۇڭ «ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ» بويىنشا قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىندەگىلەردى باستاپ، كەدەي وتباسىلارىن ىشكەرىلەي ارالاپ، اۋلاسى بوس تۇرعان 66 كەدەي وتباسىنىڭ «كۇمبەزشە لاپاس» سالىپ، كوكونىس ەگىمشىلىگىن دامىتۋىنا كومەكتەسىپ، كەدەي وتباسىلارىن ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق ساياساتى ارقىلى سۇيەمەلدەدى جانە ولارعا تەحنيكالىق جاقتان جەتەكشىلىك ەتتى.
قىستاق تۇرعىنى تەمىرحان يمين قىستاقتاعى كەدەي تۇرعىن، ونىڭ وتباسىنداعى 4 جاندا 6 مۋ جەر بار، باسقالاي كىرىس قاينارى جوق. بىلتىر جىل باسىندا لۇي جيارۇڭ ونىڭ ءوز اۋلاسىنان «كۇمبەزشە لاپاس» سالىپ، يۋبايساي، ۋسارىمساق كوگىن ەگۋىنە جەتەكشىلىك ەتتى. ونىڭ وتباسىنداعىلار جاس كوكونىس جەپ قانا قالماستان، ءبىر جىلدا وسى كۇمبەزشە لاپاستان 2000 يۋاننان استام كىرىس كىرگىزدى.
«كۇمبەزشە لاپاستان» سىرت، لۇي جيارۇڭ تەمىرحاننىڭ 50 مىڭ يۋان شاعىن سومالى قارىز اقشا الۋعا ءوتىنىش بەرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋ جوسپارىن جاساۋىنا دا كومەكتەستى.
قازىر تەمىرحان قارىز اقشامەن 5 ءناسىلدى سيىر ساتىپ الىپ، باعىمشىلىق كاسىبىن دامىتتى. ول تەبىرەنە بىلاي دەدى: لۇي شۋجي وتباسىمىزدىڭ كۇمبەزشە لاپاس، سيىر قورا، تاۋىق ۇيا سالۋىنا كومەكتەستى، ول بىزگە وسىنشاما كوڭىل ءبولىپ كومەكتەسكەندە، ءبىزدىڭ ەندىگارى جالقاۋلىق ىستەۋىمىزگە بولمايدى. مەن بىلەك سىبانىپ، قايراتتانا ەڭبەكتەنىپ، تەز ارادا كەدەيلىكتەن ارىلىپ، بايۋعا قۇلشىنامىن.
قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسى كورنەكتى ارتقاندىقتان، باشكۇنزيا قىستاعى لوپ اۋداندىق پارتكوم جاعىنان 2018 - جىلعى ەرەكشە كاسىپ سالاسىندا كىرىستى ارتتىرۋداعى وزات قىستاق بولىپ باعالاندى.
قۇر ايعايلاي بەرگەنشە، ەڭبەكتەنىپ ناتيجە جاراتقان ءجون
2018 - جىلى 1 - ايدىڭ 31 - كۇنى شينجياڭ مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاپيتالعا قارجى قوسۋ، شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى جوسپار - قازىنا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ياڭ جيە اڭگيا قالاشىعى حورازتوعىراق قسىتاعىنا كەلىپ، ءبىرىنشى شۋجي مىندەتىن وتەدى. بۇل قىستاقتا ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكا بەرىلگەن 246 كەدەي وتباسى، 863 ادام بار، بۇل اراعا كەلگەننەن كەيىن ياڭ جيە كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ قىزمەتى ءدوپ كەلگەن قيىنشىلىقتاردىڭ ءوز ويىنداعىدان الدەقايدا كوپ ەكەندىگىن بايقادى.
بىلتىر جىل باسىنداعى ءبىر رەتكى قىستاق تۇرعىندار جينالىسىندا ياڭ جيە جەردى شوعىرلاندىرىپ ەگۋ جانە سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، ەرەكشە باعىمشىلىقتى دامىتۋ ويىن العا قويعاندا، جينالىسقا قاتىناسقاندار دۋ قول شاپالاق سوققانىمەن، جينالىستان كەيىن قوزعالعان پەندە بولمادى.
تالاي تاڭدى كوز ىلمەي ويلانۋمەن اتىرعان ياڭ جيە تۇيىندەردەن قامال الىپ، تۇيىندەر ارقىلى كولەمدى كەڭەيتىپ، 2018 - جىلى الدىمەن ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق سىناق ءتۇيىنىن قۇرىپ، قىستاق تۇرعىندارىنا ۇلگى كورسەتۋدى ۇيعاردى.
ول دەرەۋ بەل شەشىپ جۇمىسقا كىرىستى. ياڭ جيە سۋ - جەر بايلىعى جانە بۇقارالىق نەگىزى جاقسى 6 - قىستاق تۇرعىندار گرۋپپاسىنان باستاپ، 100 مۋعا تاياۋ تۇتاسپالى جەردەن پايدالانىپ، ءسابىزدى سۋ ۇنەمدەپ تامشىلاتىپ سۋارىپ ەگۋ ۇلگىسىن جاسادى، قۇرىلعىلى ماشينالاردى ىسكە قوسۋعا شينجياڭ مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاپيتالعا قارجى قوسۋ، شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى جاۋاپتى بولدى دا، پايداعا شارۋالار يە بولدى.
ەرەكشە قارا تاۋىق پەن جابايى بالىق باعۋ جاقتارىندا ياڭ جيە كەدەي وتباسى ءامارنياز تۇرسىننيازدى جانە ونىڭ قارىنداسى تۇنيسا تۇرسىننيازدى ىزدەپ بارىپ، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىمەن بىرگە 2 توپتا 3000 قارا تاۋىق، 100 مىڭ بوز بالىق شاباعىن باعۋدى ايتىپ، ەكەۋىنە باقسا عانا بولعانى، ساتۋعا قىزمەت اترەتىنىڭ جاۋاپتى بولاتىندىعى جونىندە ۋادە بەرەدى.
ءبىر جاز ەڭبەكتەنگەننەن كەيىن، مول ءونىم الاتىن كۇز ماۋسىمى كەلدى، سۋ ۇنەمدەپ، تامشىلاتىپ سۋارىلعان ءسابىزدىڭ ءار مۋىنان تۇسەتىن كىرىس 1000 يۋانعا تاياۋ ارتتى، قارا تاۋىقتار قىستاق تۇرعىندارى بۇرىن مۇلدە ويلاپ كورمەگەن باعادا ساتىلدى، ءبىر سانتيمەترگە دە جەتپەيتىن بوز بالىق 10 نەشە سانتيمەترگە جەتىپ، قاتارعا قوسىلۋ مولشەرى %80تەن استى.
«قۇر ايعايلاي بەرگەنشە، ەڭبەكتەنىپ ناتيجە جاراتقان ءجون. ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق سىناق ءتۇيىنى ءساتتى بولعاننان كەيىن، قىستاق تۇرعىندارى مۇنى كورىپ، ايرىقشا قۋاندى. قازىر كەدەي قىستاق تۇرعىندارى قارا تاۋىقتى تالاسا - تارماسا باعادى، سۋ ۇنەمدەيتىن وسىزاماندانعان اۋىل شارۋاشىلىق ەگىمشىلىگىمەن شۇعىلدانادى، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، بايۋىنىڭ كوكتەمى تاياپ قالدى!»، - دەدى ياڭ جيە تولىق سەنىممەن.
