تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ

شينجياڭ كونەءشار اۋدانى اياقمەنگەن قىستاعى −

  ساياسات جۇرەككە شۋاق شاشىپ، جۇرتتىڭ ەڭبەك بەلسەندىلىگى ارتتى، جەمىس - جيدەك، كوكونىس ءتورت ماۋسىمدا بىردەي ءونىم بەردى

  حالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ۋاڭ شياۋدۇڭ، جوۋ شياۋيۋان، ارداق

  وسى جولى ورتالىقتىڭ حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىنىڭ جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاعان - ۇيالاماعاندىعىن كورۋگە كەلدىم. پارتيامىزدىڭ بارلىق ساياساتى حالىقتىڭ تىلەگىنە ۇيلەسۋ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋ توڭىرەگىندە بەلگىلەنۋى جانە تياناقتاندىرىلۋى كەرەك.

− شي جينپيڭ

  قاقاعان قىس كەزى بولسا دا، ابدىكەرىم قادىردىڭ ءۇيىنىڭ جىلىجايى كوكتەم كەزىندەگىدەي جايماشۋاق ەدى. «قىرىققاباتتان مول ءونىم الدىم، ۋسارىمساقتى دا ەگىپ قويدىم، ءوتىمى جاقسى بولاتىن سياقتى»، - دەدى ابدىكەرىم كوكتەپ كەلە جاتقان ۋسارىمساق مايساسىنا قاراپ جۇزىنەن كۇلكى ەسىپ.

  ابدىكەرىمنىڭ ءۇيى شينجياڭ قاشقار ايماعى كونە ءشار اۋدانى توققۇزاق قالاشىعىنىڭ اياقمەنگەن قىستاعىندا. شينجياڭدا قىزمەت تەكسەرگەن باس شۋجي شي جينپيڭ 2014 - جىلى 4 - ايدىڭ 28 - كۇنى تۇستەن بۇرىن وسى اراعا كادرلار مەن جۇرتشىلىققا امانداسا كەلدى. باس شۋجي: وسى جولى ورتالىقتىڭ حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىنىڭ جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاعان - ۇيالاماعاندىعىن كورۋگە كەلدىم. پارتيامىزدىڭ بارلىق ساياساتى حالىقتىڭ تىلەگىنە ۇيلەسۋ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋ توڭىرەگىندە بەلگىلەنۋى جانە تياناقتاندىرىلۋى كەرەك، - دەدى.

  «باس شۋجيگە مالىمەت: مەن 2016 - جىلى كەدەيلىكتەن ارىلىپ بولدىم! پارتيانىڭ ساياساتى ياحشى!» اياقمەنگەن قىستاعىنداعى ابدىكەرىم سياقتى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكا بەرىلگەن 247 كەدەي وتباسى 2016 - جىلدىڭ اياعىندا تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن ارىلىپ بولدى.

  سول جىلى قاۋۇل مامەت ەسىمدى قىستاق تۇرعىنى «ءبىزدىڭ شينجياڭ ەڭ كوركەم» ءان اۋەنىن ۇيعۇر ۇلتىنىڭ ءداستۇرلى مۋزيكا اسپابى عەجەكپەن ورىنداعان ەدى، باس شۋجي شي جينپيڭ قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىسىنىڭ وسى مۋزيكادا بەينەلەنگەندەي كوركەم بولۋىن تىلەدى. 4 جىلدان استام ۋاقىتتىڭ الدىنداعى تىلەك بۇگىندە ورىندالىپ شىندىققا اينالدى.

  اۋلاداعى وزگەرىس −

 اۋلاداعى ەگىمشىلىكتەن كىرىس تەز ارتتى، سىبىرتكى اشقان بايۋ جولى 

  «سول كۇنى ەسىكتىڭ الدىندا، مەن باس شۋجيگە ۇيعۇر ۇلتىنىڭ سيلى قوناققا سيلايتىن دوپپاسىن سيلادىم، ول قۋانا قابىلداپ باسىنا كيدى». ابدۇقيۇم روزى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ 4 جىلدان استام ۋاقىتتىڭ الدىندا ۇيىنە كەلىپ قوناق بولعانداعى كەزدى ەسىنە الدى.

  سول كەز ابدۇقيۇمنىڭ ەسىندە ابدەن قالىپتى، ول بىلاي دەدى: «باس شۋجي ءۇيىمىزدىڭ بولمەلەرىن، اسحاناسىن، سيىر - قوي قورانى، جەمىس باعىن، ەگىس ماشينا - جابدىقتارىن كورىپ، ءوندىرىس، تۇرمىس جاعدايىمىزدى ەگجەي - تەگجەيلى ۇعىستى. باس شۋجي وتباسىمىزدىڭ تۇرمىسىنىڭ وسىنداي دەڭگەيدە ەكەنىن كورىپ قاتتى قۋانعانىن ايتىپ، تۇرمىسىمىزدىڭ بارعان سايىن جاقسارۋىن، سونداي - اق بالالاردى جاقسى تاربيەلەۋىمىزدى ءۇمىت ەتتى».

  4 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى، ابدۇقيۇمنىڭ وتباسىندا زور وزگەرىستەر بولدى: سول كەزدە 2 سيىرى بولسا، قازىر 17 سيىرى، 11 قويى، 120 كەپتەرى بار؛ سيىر - قوي قورالارى بۇرىن تۇرمىستىق اۋماقپەن جالعاسىپ جاتاتىن، قازىر تۇرمىستىق اۋماق، ەگىمشىلىك اۋماعى، باعىمشىلىق اۋماعى ءبىر - بىرىنەن بولەك، رەتتى دە تازا؛ كوكونىستىك جەردە جاڭادان جىلىجاي سالىنىپ، قاربىز، بۇلدىرگەن، جاڭعاق، ورىك، چيەزى سياقتى جەمىس - جيدەك، كوكونىستەر جىلدىڭ ءتورت ماۋسىمىندا بىردەي ءوسىپ ءونىم بەرەدى.

  ابدۇقيۇم ساۋساقتارىن ساناي ەسەپتەپ: «اۋلامىز شاعىن بولعانىمەن، ءبىر جىلدا 30 − 40 مىڭ يۋان كىرىس كىرەدى! ءبىر سيىر ساتسام كەمىندە 3000 يۋان تابامىن، ءبىر جىلدا 2 رەت ساتامىن. 2016 - جىلى وتباسىمىزدىڭ كىرىسى 10 مىڭ يۋان عانا بولاتىن، قازىر 70 مىڭ يۋاننان استى»، - دەدى ەرەكشە سەنىممەن.

  «اياقمەنگەن قىستاعىندا ادام باسىنا ورتا ەسەپپەن تۋرا كەلەتىن ەگىستىك جەر ءبىر مۋعا جەتپەيدى، ءبىراق قىستاق تۇرعىندارىنىڭ اۋلاسىنان 600، 700 مۋلىق جەر شىعارىلدى، اۋلا شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ بولاشاعى زور». شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم پارتيا مەكتەبىنىڭ قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ ءبىرىنشى شۋجيى شىن دىيىڭنىڭ تانىستىرۋىنشا، اۋدان اۋلا ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق كاسىبىن دامىتۋ ءۇشىن، 181 كەدەي وتباسىنىڭ اربىرەۋىنە 5000 يۋاننان كومەك قاراجات بەرگەن، تەك وسىنىڭ وزىنەن ءاربىر وتباسىنىڭ كىرىسى جىلىنا ورتا ەسەپپەن 1000 يۋان ارتقان.

  اياقمەنگەن قىستاعىنداعى ۋارس قولونەر بۇيىمدارى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىندە جاسالعان سىبىرتكىلەر ءۇي توبەسىنە ءۇيىپ تاستالىپتى، زات الۋشى جۇك اۆتوكولىكتەرى ءۇيدىڭ سىرتىندا كۇتىپ تۇر.

  قادىر ايسا مەن ايەلى راۋشانگۇل ابدىكەرىم كاۋلەن ساباعىنان كىشكەنە سىبىرتكىنى نەبارى 10 نەشە مينۋتتا - اق ءتۇيىپ بولدى. «ەكەۋىمىز ەگىس جۇمىسىنىڭ سايابىر كەزىندە ءار كۇنى وسى ارادا 6 ساعات جۇمىس ىستەيمىز، ءبىر كۇندە 40 سىبىرتكى تۇيەمىز، ءبىر سىبىرتكىدەن ناق 5 يۋان، ءبىر ايدا 6000 يۋان كىرىس تابامىز. باعىپ وتىرعان قوي مەن سيىردى جانە اتىزداعى كوكونىس پەن جەمىس - جيدەكتى قوسقاندا، جىلدىق كىرىسىمىز 50 مىڭ يۋاننان اسادى. قازىرگى تۇرمىسىمىز ءۇش ۇيىقتاساق تۇسىمىزگە كىرگەن ەمەس!»، - دەدى جۇمىس قاربالاستىعىندا وتىرعان راۋشانگۇل.

  «ۋارس» «ميراس» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى، جەرگىلىكتى ورىندا سىبىرتكى ءتۇيۋ 100 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان قولونەر. قازىر 57 كەدەي وتباسى سەلبەستىك كووپەراتيۆىنە كىرىپ، كىرىستەرى ورتا ەسەپپەن 15 مىڭ يۋان ارتتى، كىشكەنە سىبىرتكىنىڭ ءوزى بايۋ جولىن اشتى.

  ۇيدەگى وزگەرىس −

شيكى كەرپىشتەن سالىنعان ءۇيدى شاعىپ، ورنىنا تاس كەرپىشتەن ءۇي تۇرعىزدى، توپىراق سۇپىنى شاعىپ، تاقتاي توسەك جاسادى

  2019 - جىلى كوكتەم مەرەكەسىنىڭ الدىندا، ابىلەت تۇراقتىڭ وتباسىندا قۋانىشتى ءىس بولدى − ءۇي شىت جاڭا اشەكەيلەنىپ، ءۇي جيھازدارى تۇگەل جاڭالاندى.

  بۇرىن 3 مۋ جەر ابىلەت تۇراق وتباسىنىڭ بارلىق تابىس كوزى ەدى. اكەسى ۇزاق جىل ناۋقاستانىپ، وتباسى تۇرمىسى قيىنشىلىقتا قالعان. «سول كەزدە ءۇي - ىشىمىزبەن توزىڭقى اياداي تام ۇيدە تۇردىق، ەسىكتەن شىعا قالساڭ، قورا مەن قىستاقتىڭ جالعىز توپىراق جولى، جاۋىن جاۋسا ۇيگە سۋ كەشىپ كىرەتىنبىز».

  2014 - جىلدىڭ سوڭىندا، جەرگىلىكتى ۇكىمەت سىلكىنىسكە ءتوزىمدى بەيقۇت ءۇي قۇرىلىسىن باستاعاندا، ابىلەت وتباسى 85 شارشى مەترلىك جاڭا ۇيگە كوشتى، تاپ - تازا ەدەن، جاپ - جارىق تەرەزە، ءتىپتى، تازا قۇبىر سۋى دا جالعانعان. وسى 2 جىلدا تۇرمىسى بارعان سايىن جاقسارىپ، ابىلەت ءۇيىن تاعى ءبىر مارتە جابدىقتاپ، جاڭالاپ الدى.

  ءۇي ىشىندە دە ايتا قالارلىقتاي وزگەرىس بولدى. «قاراڭىز، وتىرعانىمىز 3 بولەكتەن جينالاتىن قۇراما ديۆان»، ابىلەت تىلشىگە بىر - بىرلەپ كورسەتىپ جاتتى: «قازىر ديۆاننىڭ شاي ۇستەلى، شاي ۇستەلدىڭ ۇستىنە ءبىر قابات قوسساق، اس ۇستەلىنە اينالادى، ديۆاننىڭ ەكى قاپتالىنداعى بۇكتەمەلى تاقتايدى جازىپ، شاي ۇستەلىنە قوسىپ جىبەرسەڭىز، توسەك بولىپ شىعا كەلەدى، ەرەكشە جايلى!».

  تۇرمىس شارت - جاعدايى جاقساردى، تۇرمىس سالتى دا وزگەرۋ ۇستىندە. 2017 - جىلدان بەرى قاشقار ايماعى «جاڭا سالتتى دارىپتەيىك، جاڭا بەينە سومدايىق، جاڭا ءتارتىپ ورناتايىق» دەگەن تاقىرىپپەن «3 جاڭا» قيمىلىن ورىستەتىپ كەلەدى.

  «تۇرمىس سالتىن وزگەرتۋ مەن جاڭالاۋ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، بايۋ جولىنا ءتۇسۋدىڭ ماڭىزدى مازمۇنى سانالادى. مادەنيەتتى، اقاۋسىز تۇرمىس سالتى كەدەيلىكتەن ارىلىپ، بايۋ جولىنا ءتۇسۋدىڭ قاجەتتى شارتى بولىپ تابىلادى»، - دەيدى توققۇزاق قالاشىق پارتكومىنىڭ شۋجيى شۇي ۋىنجيە.

  «سۇپىنى شاعىپ، توسەك قولدانعان، ديۆان الىپ، اس ءۇيىن، دارەتحاناسىن وزگەرتكەن، وسى زامانعى مادەني تۇرمىس سالتىنا قاراي بەلسەنە بۇرىلىس جاساعان قىستاق تۇرعىندارى بارعان سايىن كوبەيۋدە، كوپشىلىكتىڭ رۋحاني بەينەسى دە بۇرىنعىدان باسقاشا!»، - دەيدى شىن دىيىڭ.

  بۇاجار يانتاقتىڭ ۇيىنە بارساق، كەلىنى اجىگۇل توحتى ەكەۋى تاقتاي توسەكتىڭ ۇستىندە ۇستەلگە جاڭا جاپقىش تىگىپ جاتىر ەكەن.

  «العاش كەلىن بولىپ تۇسكەنىمدە، ۇيدەگىلەر تۇگەلدەي توپىراق سۇپىدا جاتاتىنبىز ءارى تار، ءارى قولايسىز بولاتىن»، - دەدى اجىگۇل ءبىراز ىڭعايسىزدانىپ، − «2017 - جىلى ۇيدەگى سۇپىنى تاقتاي توسەككە اۋىستىردىق، 2018 - جىلى جاڭا ءۇي سالدىق، قازىر ءبارىمىزدىڭ ءوز - ءوز جاتىن بولمەلەرىمىز بار. مەن اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ دۇكەنىن اشىپ العام، ساۋدام جامان ەمەس!».
 ساناداعى وزگەرىس −

ساياسات جاقسى، جۇرت تا قۇلشىنىپ جاتىر، «مەنى كەدەيلىكتەن ارىلت» «مەن كەدەيلىكتەن ارىلامىنعا» وزگەردى

  «بالالارىمىزدىڭ وقۋى تەگىن، بۇقارا اۋرۋ كورسەتسە ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى بار، ءۇي سالساڭ جاردەماقى دا بەرىلەدى»، - دەپ پارتيانىڭ حالىققا ءتيىمدى ساياساتتارىن انىق ايتتى 86 جاستاعى قارت پارتيا مۇشەسى وبۇل اشىم.

  وبۇل اياقمەنگەن قىستاعىنىڭ پارتيا ياچەيكاسىنىڭ ساقا شۋجيى، پارتياعا كىرگەنىنە 64 جىل بولىپتى. «مەن قيىن - قىستاۋ جاپالى كۇندەردەن وسى كۇنگە جەتتىم، سوندىقتان، بۇگىنگىنىڭ بارلىعىنىڭ وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەنىن بىلەمىن، پارتيانىڭ شاپاعاتىن ءۇش كۇن، ءۇش ءتۇن ايتساڭ دا ايتىپ تاۋىسا المايسىڭ». وبۇل ۇنەمى ەرىكتى تۇردە اۋىلداستارىنا پارتيانىڭ باعىت - ساياساتتارىن ۇگىتتەپ - دارىپتەپ وتىرادى.

  «ەڭ قيىن كۇندەردە، قالتامدا تەك 200 يۋان عانا قالدى. ءۇيىمىز جالعىز بولمەلى تام ءۇي بولاتىن، جالعىز كىلەم، جالعىز كيىز، تاماق ىستەيتىن وشاقتىڭ ءوزى جوق ەدى»، - دەيدى 37 جاستاعى ابدىرەيىم سۇلەيمەن. 2016 - جىلدىڭ سوڭىندا، ول 15 مۋ جەر جانە 6 جىلجاي كوتەرمەگە الىپ، ەرەكشە كوكونىس ەگىپتى. «2017 - جىلى بازاردىڭ جاعدايى جاقسى بولدى، بايسايدان 50 − 60 مىڭ يۋان تاپتىم، ءۇي سالعانداعى قارىزدى دا تۇگەلىمەن قايتارىپ تاستادىم. مەن اناعۇرلىم كوپ ەگىمشىلىك تەحنيكاسىن ۇيرەنىپ، اناعۇرلىم كوپ جىلىجاي كوتەرمەگە الىپ، تۇرمىسىمدى ونان ارى جاقسارتسام دەيمىن!».

  «ساياسات قانداي جاقسى، جاپاعا شىداساڭ، جولىڭ اشىق!». ابدىكەرىم دە وسىنداي سەزىمدە ەكەن. 2015 - جىلدىڭ سوڭىندا، ول 6 جىلىجاي كوتەرمەگە الىپ، قىرىققابات، سيىر بۇرشاق، ۋسارىمساق سياقتى كوكونىستەردى جىلىنا 3 رەت اۋىستىرىپ ەگىپ، تازا كىرىسىن 20 مىڭ يۋاننان اسىرىپتى. تامشىلىق ونەرىنە دە جۇيرىك ابدىكەرىم كۇنىنە وسى ونەرىمەن 300 يۋان تاۋىپ، ءبىر جازدا 20 − 30 مىڭ كىرىس كىرگىزە الادى ەكەن.

  كونەءشار اۋدان قالاشىعىنا جاقىن بولۋ ارتىقشىلىعىنان پايدالانىپ، اياقمەنگەن قىستاعى ەرەكشە ەگىمشىلىكتى دامىتىپ، اۋدان قالاشىعىنىڭ «كوكونىس بازاسىنا» اينالدى. 2015 - جىلدىڭ سوڭىنان بەرى، قىستاق ىلگەرىندى - كەيىندى 154 كوكونىس جىلىجايىن سالىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جان باسىندىق ورتاشا جىلدىق كىرىسى 1000 يۋان ارتتى.

  «باقىت كۇرەستەن كەلەدى» − باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ وسى ءسوزى بەيقۇت ۇيلەردىڭ اۋلا تامدارىنا جازىلدى، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جۇرەگىنە ۇيالادى. «بۇرىنعىداي ەمەس، جۇرتتىڭ ءبارى قاربالاس جۇمىس ىستەپ جاتىر!»، - دەيدى 68 جاستاعى ساقا پارتيا مۇشەسى ابدىكەرىم يمىن تولعانا.

  «باس شۋجي كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى اقىل - پاراسات جاقتان سۇيەمەلدەۋمەن، ەرىك - جىگەر جاقتان سۇيەمەلدەۋمەن بىرلەستىرۋدى قايتا - قايتا باسا دارىپتەدى»، - دەدى شۇي ۋىنجيە. پۋتۇڭحۋا، شەبەرلىك، زاڭ سياقتى جەلىلەس كۋرستار ارقىلى قىستاق تۇرعىندارى ناقتى پايداعا كەنەلگەن، يدەيالىق جاقتا دا «مەنى كەدەيلىكتەن ارىلتتان» «مەن كەدەيلىكتەن ارىلامىنعا» بۇرىلىس جاساعان.

  «باس شۋجي ءبىزدىڭ ۇيگە كەلگەندە، قاۋىن - قاربىز پىسا قويماعان ەدى. مەن باس شۋجيدى قاۋىن - قاربىز پىسقاندا كەلىپ ءدام تاتۋعا ۇسىنىس ەتتىم، باس شۋجي قۋانىپ <جارايدى، مەنىڭشە، ول شاقتا قاۋىن - قاربىزدارىڭىز، ءسوز جوق، ءتاتتى، ءدامدى بولادى> دەگەن ەدى»، - دەيدى ابدۇقيۇم، − «باس شۋجي ءبىزدىڭ قىستاققا تاعى كەلسە، ءبىزدىڭ قازىرگى تۇرمىسىمىزدى كورسە، ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ قاۋىن - قاربىزىنان ءدام تاتسا دەپ تىلەيمىن!».

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى