تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   ۇيرەنۋ   ›   شولۋ

جاسىل تاۋ، تۇنىق سۋدان تاماشا تۇرمىسقا تالپىندى

  − 2018 - جىلعى شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنا جالپى شولۋ

  ءتىلشى ليۋ دۇڭلاي

  3 - ايدىڭ 5 - كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 - ماجىلىسىندەگى ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقاندا مىنانى باسا دارىپتەدى: ”بەستى ءبىر تۇلعالاندىرۋ“ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىنىڭ بىرەۋى − ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى، جاڭا داۋىردە جۇڭگوشا سوتسياليزمگە تاباندى بولۋ جانە ونى دامىتۋ نەگىزگى جالپى جوباسىندا ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار تۇرۋىنا تاباندى بولۋ − ءبىر نەگىزگى جالپى جوبا، جاڭا دامۋ ۇستانىمىنىڭ ىشىندە جاسىل − ءبىر كەلەلى ۇستانىم، ءۇش ءىرى قامال الۋ شايقاسىندا لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ − ءبىر ءىرى قامال الۋ شايقاسى.

  وتكەن ءبىر جىلدا شينجياڭ شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعا جەتپەس بايلىق“ ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىندا تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزدى، ەكولوگيالىق ورتا ۇزدىكسىز جاقسارىپ، ءار ۇلت بۇقاراسى ەكولوگيانىڭ پايداسىنان بارىنشا يگىلىكتەندى.

 كورىكتى شينجياڭ قۇرۋدى جەدەلدەتتى

  ەرتە كوكتەمنىڭ شىتقىل سۋىعىندا، شينجياڭنىڭ ۇلان - قايىر قالىڭ ورمانىندا سانسىز بۇرشىك قىلتيا باستادى. جاعالاۋى مانات، سۋى ءمولدىر، بالىعى شورشىعان ەكولوگيالىق كورىنىس وڭىرىنە شار تاراپتان ساياحاتشىلار قۇيىلىپ جاتىر.

  ەكولوگيالىق ورتانىڭ جاقسارۋىنىڭ سەبەبى، ءشول دالانى جاسىلداندىرۋداي باياندى دامۋ ۇلگىسىنە تالماي تاباندى بولۋدا ەدى. 2018 - جىلى شينجياڭ 2 ميلليون 720 مىڭ مۋ جەرگە ورمان ءوسىرىپ، ەگىستىكتەن ءبىر ميلليون 310 مىڭ مۋ ورماندى، جايلىمدى قالپىنا كەلتىرىپ، 5 ميلليون 941 مىڭ 300 مۋ قۇمايتتانعان جەردى تىزگىندەدى.

  تارىم وزەنىن ۋاكىل ەتكەن وزەن الاپتارىن جان - جاقتى جونگە سالۋدا ۇزدىكسىز تىڭ ناتيجەگە قول جەتكىزدى. تىنباي قۇلشىنۋدىڭ ارقاسىندا، سۋارمالى وڭىرلەردى سۋ ۇنەمدەۋ ماقساتىندا وزگەرتۋ، جازىقتاعى سۋ قويمالارىن سۋ ۇنەمدەۋ ماقساتىندا وزگەرتۋ، جەر استى سۋىن اشۋ - پايدالانۋ، وزەن ارنالارىن جونگە سالۋ، ەكولوگيالىق ماقساتتا سۋ جەتكىزۋ، ەكولوگيالىق قۇرىلىستى قورعاۋ ينجەنەرياسى سياقتىلاردى اتقارۋ ارقىلى تارىم وزەنىندە قازىر ”وزەن سۋىن تەتما كولىنە جەتكىزىپ، تارىم وزەنى نەگىزگى اعارىنىڭ جوعارعى، ورتاڭعى بولىگىندەگى ورمان، وسىمدىك جامىلعىلارىن ءونىمدى قورعاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ، تومەنگى بولىگىندەگى ەكولوگيالىق ورتانى العاشقى قادامدا جاقسارتۋ“ سىندى جوسپار نىساناسى جۇزەگە استى.

  ءبىر جىلدان بەرى، مەكەننىڭ كوركى مەن تازالىعى ءۇشىن، شينجياڭ ەكولوگيانى قورعاۋدىڭ قىزىل سىزىعىن بەلگىلەۋ جوباسىن جاساپ، «شينجياڭنىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ جوسپارى (2018 − 2022 - جىل)»ن جاريالاپ، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋدا ”بەستى بىرلىككە كەلتىرۋ“ قىزمەت مەحانيزمىن ورناتتى؛ ”ءۇش جوعارى“ نىسانداردىڭ شينجياڭعا كىرۋىن قاتاڭ شەكتەپ، ەنەرگيا، كەن بايلىقتارىن اشۋدى اۆتونوميالى رايوندىق ۇكىمەت ”ءبىر قالام“مەن تەكسەرىپ - بەكىتۋ ءتۇزىمىن، قورشاعان ورتانى قورعاۋدا ”ءبىر بەلەتپەن تەرىستەۋ“ ءتۇزىمىن قاتاڭ اتقاردى؛ وزەن باستىعى ءتۇزىمىن، كول باستىعى ءتۇزىمىن جاپپاي تياناقتاندىردى؛ اقسۋ وزەنى، وگەن وزەنى الابىنداعى ءبىر ميلليون مۋلىق 2 جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسى سياقتى ەكولوگيانى قورعاۋعا جانە ونى قالپىنا كەلتىرۋگە قاتىستى ءبىر قاتار ەلەۋلى ينجەنەريالار جەدەل جۇرگىزىلدى؛ اتموسفەرانىڭ، سۋدىڭ، توپىراقتىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋدى جانە ونى تىزگىندەۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، اسپانى اشىق، جەرى جاسىل، سۋى تۇنىق كورىكتى شينجياڭ قۇرۋعا قۇلشىندى.

جاسىل دامۋ ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەدى

  شينجياڭ جىبەك جولى حالىقارالىق دەمالىس وڭىرىندە شاڭعى تەبۋ، ورماننان ءوتۋ، جوعارى جىلدامدىقتى ارقاندى ۆاگونمەن كورىنىس تاماشالاۋ، ۇلتتىق ادەت - عۇرىپ، سالت - داستۇرلەرمەن تانىسۋ سياقتى كوپتەگەن نىساندار تالايلاعان ساياحاتشىنىڭ قانباس قىزىعىنا اينالدى.

  ءبىر جىلدان بەرى، جاسىل دامۋ ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەۋ ارقىلى، اسپانى اشىق، سۋى تازا، جەرى جاسىل، تاۋى مانات، ايبىندى اسەم تابيعاتىنىڭ كوركەم كورىنىسىنە الۋان مازمۇندى ۇلتتىق ادەت - عۇرىپ، سالت - داستۇرلەر توعىسىپ، شينجياڭ ساياحات بايلىعىنىڭ ساپاسى ايتارلىقتاي جوعارىلاپ، ساياحات كاسىبى ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ تىڭ قوزعاۋشى ەنەرگياسىنا اينالدى. 2018 - جىلى شينجياڭ جالپى وڭىرلىك ساياحاتتى جانە ”ساياحات +“دى بەلسەنە دامىتۋ ارقىلى، كۇشتەردى شوعىرلاندىرا وتىرىپ، ”شينجياڭ تاماشا جەر“ ماركاسىن قالىپتاستىرىپ، بۇكىل جىلداعى ساياحاتشىلار سانى 150 ميلليون ادام - رەتتەن اسىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ٪ 40 تىڭ ۇستىندە ارتتى.

  سونىمەن بىرگە، ءداستۇرلى كاسىپتەر دە دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، دامۋ ءتاسىلىن ۇزدىكسىز جاڭالادى. ”تىڭايتقىشتى اعاشتىڭ تۇبىندەگى توپىراققا بەرسەڭ، تىڭايتقىش ۇنەمدەلىپ، لاستانۋ ازايىپ قالماستان، ءتۇسىم مولشەرىن دە ءونىمدى جوعارىلاتادى ەكەن“، − دەيدى حوتان اۋدانى لايقا اۋىلى تومەنگى لايقا قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءاليتوحتى مامەت، − اگروتەحنيكتەردىڭ كومەگىندە، 2018 - جىلى تىڭايتقىش بەرۋدىڭ جاڭا ءادىسىن قولدانىپ، ىسىراپشىلدىق پەن لاستانۋ ازايىپ قالماستان، جاڭعاقتىڭ ساپاسى دا جوعارىلادى.

  جاسىل اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىس تەحنيكاسىنا سۇيەنىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ مەن قورشاعان ورتانى قورعاۋدا تەڭ ۇتقان اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرىسىمەن شۇعىلدانۋشىلاردىڭ قاتارى كۇن سايىن كوبەيۋدە. 2018 - جىلى شينجياڭ توپىراقتىڭ قۇرامىن ولشەپ، رەتسەپ بويىنشا تىڭايتقىش بەرۋدى جيىنى 50 ميلليون مۋدان استام جەرگە جالپىلاستىردى، سۋ مەن تىڭايتقىشتى قوسىپ بەرۋ تەحنيكاسىن 30 ميلليون مۋدان استام جەرگە قولداندى، استىق داقىلدارىنداعى زياندى جاندىكتەردەن جاسىل قورعانۋ جانە تىزگىندەۋ اۋدانىن 20 ميلليون مۋدان اسىردى.

 قونىستانۋعا قولايلى ەكولوگيالىق ورتا قالىپتاستىردى

  ”بۇكىل رايونداعىلاردىڭ جوعارىدان تومەنگە دەيىن بىرگە قۇلشىنۋىنىڭ ارقاسىندا، 2018 - جىلى بۇكىل رايونداعى 3355 وزەندە، 110 كولدە 5 دارەجەلى وزەن (كول) باستىعى ورنالاستىرىلىپ، ءار دارەجەلى وزەن (كول) باستىقتارى وزەن - كولدى ۇدايىلاندىرىپ شارلاۋ - تەكسەرۋ قىزمەتىن ورىستەتىپ، جيىنى 150 مىڭ ادام - رەت وزەن شارلاپ، كول شارلاپ، وزەن - كولدى شارلاۋ - تەكسەرۋمەن جاپپاي قامتۋ جۇزەگە اسىرىلدى. وزەن (كول) باستىعى ءتۇزىمى ’جاپپاي ورناتىلۋ‘دان ’جاپپاي ناتيجە بەرۋ‘گە بۇرىلىس جاسادى“، - دەدى اۆتونوميالى رايوننىڭ وزەن (كول) باستىعى ءتۇزىمى كەڭسەسىنىڭ جاۋاپتىسى ليۋ حۇڭشياڭ.

  2018 - جىلى، بۇكىل رايون ەكونوميكانى جوعارى ساپالى دامىتۋ مەن ەكولوگيالىق ورتانى جوعارى دەڭگەيدە قورعاۋدى سايكەستىرە ىلگەرىلەتىپ، اشىق اسپان، ءمولدىر سۋ، تازا توپىراقتى قورعاۋ شايقاسى مەن اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىستانۋ ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋ ارەكەتى جاپپاي ورىستەتىلىپ، بۇكىل رايوننىڭ ەكولوگيالىق ورتا ساپاسى ۇزدىكسىز جاقساردى. 14 ايماق، وبلىس، قالا ۇكىمەتى (اكىمشىلىك مەكەمەسى) تۇرعان قالانىڭ اۋا ساپاسى جاقسى بولعان كۇندەردىڭ ورتاشا سالىستىرماسى ٪ 74.7بولىپ، 5. PM2تىڭ ورتاشا قويۋلىعى سايكەس مەزگىلدەگىدەن ٪ 10.9 تومەندەدى. وزەن، سۋ قويمالارىنداعى سۋ ساپاسىنىڭ جاقسى بولۋ سالىستىرماسى ٪ 74.2 بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن 3.2 پايىز جوعارىلادى.

  سوڭعى جىلداردان بەرى، ءۇرىمجى قالاسى ”تاۋعا اعاش وتىرعىزۋ، قالاعا سۋ جەتكىزۋ، كومىردى تابيعي گازعا وزگەرتۋ، جەردى جاسىلداندىرۋ، اسپان اشىق، قالا كوركەم بولۋ“ ينجەنەرياسىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، وزگەشە تارتىمدىققا يە، تازا، كوركەم ەكولوگيالىق ورتا قالىپتاستىردى؛ سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى لاستانۋدىڭ قاينارىن شىنايى ازايتىپ، لاستانۋدىڭ ارتۋ شاماسىن قاتاڭ مەڭگەرىپ، جاسىل، تومەن كومىرتەكتى ءوندىرىس، تۇرمىس ءتاسىلىن جەدەل قالىپتاستىرىپ، كورىكتى، قونىستانۋعا جايلى مەكەن قۇردى؛ تارباعاتاي ايماعى اشىلعان جەرلەردى قالپىنا كەلتىرىپ، سۋدىڭ پايدالانىلۋىن ازايتۋ، مال جايۋدى شەكتەپ، قورشاپ تىنىقتىرۋ، مالشىلاردى كوشىرۋ، ەكولوگيالىق ماقساتتا سۋ تولىقتاۋ سياقتى شارالاردى ۇزدىكسىز قولدانىپ، قۇلىستاي ساحاراسىنىڭ ەكولوگياسىن بىرتىندەپ قالپىنا كەلتىردى... ءبىرسىپىرا ينجەنەريانىڭ ءتارتىپتى ىلگەرىلەۋىنە بايلانىستى، شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق جۇيەسىن قالپىنا كەلتىرۋدىڭ تابىسى كۇن سايىن كورنەكتىلەنىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۇرمىس ورتاسى اناعۇرلىم كوركەم، جايلى بولا ءتۇستى.

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.