ءتىلشى لي ياڭ
اۋىل - قىستاقتاعى بەيقۇت ءۇي جانە مالشىلاردى وتىرىقتاندىرۋ ينجەنەرياسىن، قالا - قالاشىقتاعى قامتاماسىز ەتۋ سيپاتتى بەيقۇت ءۇي ينجەنەرياسىن ويداعىداي جۇرگىزىپ، ەگىن، مال شارۋاشىلىعى وڭىرلەرى مەن شەكارا وڭىرلەردەگى نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋدى كەمەلدەندىرىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ اناعۇرلىم تاماشا تۇرمىس كەشىرۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ ءۇشىن قۇلشىنۋ كەرەك.
− شي جينپيڭ
”ومىرىمدە تاۋ قويناۋىنان شىعىپ، وسىنشاما كەڭ، جارىق جاڭا ۇيگە كوشىپ كىرەمىن دەپ ويلاماعان ەدىم. قازىر كۇندەرىم بالداي ءتاتتى ءوتىپ جاتىر“. 2 - ايدىڭ 24 - كۇنى تاڭەرتەڭ، ۇلۇقشات اۋدانى بايقۇرۇت اۋىلى توپا وزگە جەرگە كوشىرىپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ تۇيىنىندە، 76 جاستاعى كەدەي ابدىياسىن يولداش گاز وشاقتا قايناپ تۇرعان اق شايدىڭ بۇرقىلداعان بۋىنا قاراپ قويىپ، نەمەرەسىنىڭ سومكەسىن اسىپ بەردى. ”بالاباقشا شاعىن اۋماقتىڭ قاقپاسىنان 200 مەترگە جەتپەيتىن جەردە عانا، وتە قولايلى“، -دەيدى ابدىياسىن.
حالىقتىڭ تىرشىلىك ەتۋىنە قولايسىز ءوڭىر ءۇشىن، وزگە جەرگە كوشىرىپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ − كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ەڭ ۇتىمدى جولى. 2018 - جىلى رايونىمىز 6408 وتباسىنداعى 30 مىڭ ادامعا باعىتتاپ وزگە جەرگە كوشىرىپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جوسپارىن ورىندادى. توپا وزگە جەرگە كوشىرىپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ تۇيىنىندە، ءتىلشى كەدەي مالشىلاردىڭ جاڭا قونىسقا كوشىپ، كەدەيلىك جايلاعان قونىستان كوشۋدى، كەدەيلىكتىڭ تامىرىن ءۇزۋدى شىن مانىندە جۇزەگە اسىرىپ، تاماشا تۇرمىس قۋانىشىنىڭ كوبەيە تۇسكەندىگىن كوردى.
تاۋدان كوشىپ، باياندى باقىتقا كەنەلدى
”ساياسات جاقسى، ءوزىڭ دە قۇلشىنباساڭ بولمايدى“
تورعات شەكارا وتكەلىنىڭ شىعىسىنان ءبىر كيلومەترگە جەتپەيتىن جەردەگى تۇرعىندار شاعىن رايونى ايرىقشا كوز تارتادى: سارى قابىرعالى، كوك توبەلى قاز - قاتار تۇرعىندار عيماراتى كوك اسپان استىندا ەرەكشە ايشىقتى كورىنەدى؛ كەڭ اسفالت جولدا اۆتوموبيلدەر ارلى - بەرلى قايشالىسۋدا؛ ناۋايحانا، كاۋاپحانا، شەكارا اتتاعان تاۋارلاردى ارنايى ساتاتىن دۇكەن، ەرەن بازارلار ... كوشە دۇكەندەردىڭ ساۋداسى قىزۋ ءجۇرىپ جاتىر.
شاعىن رايوننىڭ اتى دا ادەمى − باقىت الەۋمەتتىك اۋماعى. بۇل جەرگە جول، سۋ، ەلەكتر، تابيعي گاز تۇگەل جەتكىزىلگەن، الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەت وتەۋ ورتالىعى، مادەنيەت قيمىل ءۇيى، كىتاپ وقۋ ءۇيى، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءۇيى، بالاباقشا، نە كەرەكتىڭ بارلىعى تولىق.
شاعىن رايوندا 136 وتباسى، 444 ادام تۇرادى. قازىر ولاردىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى بارعان سايىن كۇشەيىپ كەلەدى، باقىتقا اپارار جولدا اركىم بار كۇشىن سالىپ، قۇلشىنا العا باسۋدا.
2017 - جىلى 5 - ايدا ۇلۇقشات اۋدانى تورعات شەكارا وتكەلىنىڭ جاعراپيالىق، بايلىق جانە وڭىرلىك ارتىقشىلىعىنا سۇيەنىپ، شەكارا وتكەلىنىڭ قاسىنداعى بايقۇرۇت اۋىلىنان توپا وزگە جەرگە كوشىرىپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ءتۇيىنىن سالىپ، بايقۇرۇت اۋىلى، تەرەكساي اۋىلى، تويۇن اۋىلى سياقتى بىرنەشە اۋىلدا تەڭىز دەڭگەيىنەن 3000 مەتردەن اساتىن، تىرشىلىك ورتاسى ءبىرشاما ناشار وڭىردەگى 136 كەدەي مالشى وتباسىن تۇگەلدەي كوشىرىپ اكەلدى. تاۋدان كوشىپ تۇسكەن مالشىلاردىڭ ورنىقتى كىرىسى بولۋى ءۇشىن، ءار مالشى وتباسى ءتيىمدى باعادا ساۋدا دۇكەنىن ساتىپ الىپ، ساۋدا جاساۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى، ءار ساۋدا دۇكەنى 50 مىڭ يۋاننان ساتىلىپ، ۇكىمەت ءار وتباسى ءۇشىن 3 جىلدا قايتاراتىن ەتىپ ءوسىمى قازىنادان تولەنەتىن قارىز الىپ بەردى.
تۇسكى ساعات 1دە، توقان مامۇتقاننىڭ ەرەن بازارىنىڭ ساۋداسى قىزا ءتۇستى. مۇزداتقىش ساندىققا ءتۇرلى سۋسىندار ءتىزىلىپ، ەڭ استىنا توقاننىڭ ءوزى ۇيىتقان ايرانى، العان سارى مايى قويىلىپتى. زات سورەسىندە كۇندەلىكتى بۇيىمدار، مەتال كەرەك - جاراق، ءتۇرلى ۇساق ازىق - تۇلىكتەر كوزدىڭ جاۋىن الادى. ەرەن بازاردىڭ ىشكى ءۇيىنىڭ ءبىر بۇرىشى دالدالانىپ، ىشىنە قامىر يلەگىش، قامىر كەسكىش جانە بىرنەشە داعار ۇن قويىلىپتى. ”توقان ساۋدانىڭ ەبىن بىلەدى، ەرەن بازارمەن قوسا قامىر كەسپە دۇكەنىن دە اشىپ الدى. ءبىز ۇنەمى وسىندا كەلىپ زات الامىز. ەسىكتىڭ الدىندا شاعىن ەرەن بازار بولسا قولايلى ەكەن“. شاعىن رايوننىڭ تۇرعىنى اسەنقۇل ياقۇپ قامىر كەسپەسىن ساتىپ الۋعا كەلىپتى، شيراق قيمىلداعان توقان ءبىر كەسەك قامىردى الىپ، تارازىعا ولشەپ، قالتاعا سالىپ بەردى.
كوپ وتپەي، توقاننىڭ كۇيەۋى تۇرعىنالى تۇرسىن قاباتتان ءتۇستى، ”بۇگىن پالاۋ باسىپ قويدىم، تاتىپ كورشى، مىنە“. سويتسەك، ول ايەلىنە تاماق الا كەلىپتى. ”بۇرىن تاۋدا تۇرعانىمىزدا، مەن تۇزدە قوي جايىپ، ايەلىم ۇيدە تاماق ىستەيتىن. قازىر ايەلىم دۇكەن جۇمىسىمەن قاربالاس بولعان سوڭ، تاماقتى مەن اكەلەتىن بولدىم. ايەلىم ەرەكشە ىسكەر، مەن ونى قولداۋىم كەرەك“، - دەيدى تۇرعىنالى ۇيالا كۇلىپ.
توقاننىڭ ءۇيى سول دۇكەننىڭ ۇستىندە ەكەن، 83 شارشى مەترلىك ءۇي تاپ - تازا، رەتتى جيناستىرىلىپتى، ەدەنگە جەتەتىن قىزىل پەردە وزگەشە جاراسىمدىلىق تاۋىپتى. كىرجۋعىش، توڭازىتقىش، ەلەكترلى سۋ ىسىتقىش، ىس سورعىش سياقتىلاردىڭ بارلىعى تولىق جابدىقتالىپتى. كىشى قىزى گۇلميرا تۇرعىنالى تاقتا كومپيۋتەرىن قۇشاقتاپ، قۋىرشاق فيلم كورىپ وتىر ەكەن.
”پارتيانىڭ جاقسى ساياساتىنىڭ ارقاسى عوي وسىنىڭ ءبارى. ايەلىم استىڭعى قاباتتا دۇكەن اشىپ، ايىنا 3000 يۋاننان ارتىق كىرىس كىرگىزىپ وتىر. مەن شەكارا كۇزەتشىسىمىن، ايىنا 2600 يۋان ەڭبەكاقى الامىن. بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا، قازىرگى ءومىرىمىز شىنىمەن ەرەكشە باقىتتى!“، - دەيدى تۇرعىنالى.
بۇرىن تۇرعىنالى وتباسىنداعى وشارلى 6 جان تاۋدىڭ تەرەڭ قويناۋىنداعى تەرەكساي اۋىلىنىڭ قاراتەرەك قىستاعىندا تۇرىپ، مالعا سۇيەنىپ جان باعىپ كەلگەن، ول كەزدە ءبىر جىلدا 10 مىڭ يۋان تابىس تاباتىن، وشارلى جان 60 شارشى مەترگە جەتپەيتىن اياداي تام ۇيدە تۇراتىن، قىستا تەزەك جاعىپ جىلىنادى ەكەن.
”ساياسات جاقسى، ءوزىڭ دە قۇلشىنباساڭ بولمايدى. قازىر ۇلكەن قىزىم شىحىزىداعى شينجياڭ رايون ىشىندەگى ورتالاۋ مەكتەپ كلاسىندا، كىشى قىزىم بالاباقشادا وقيدى. ايەلىمىز ەكەۋىمىز قۇلشىنا ىستەپ، بالالاردى مەملەكەتكە جارامدى ادام ەتىپ تاربيەلەپ شىقساق دەيمىز“، - دەيدى تۇرعىنالى.
شەكارا وتكەلىنە سۇيەنىپ، شەتەلدىكتەرمەن ساۋدا جاسادى
”التىن ىدىس - اياقتى كوتەرىپ قايىر تىلەۋگە بولمايدى“
ەت، كاپۋستا تۋراپ، وت جاقتى ... تۋرالعان ەتتىڭ قازاندا شىجعىرىلۋىمەن اس ۇيگە حوش ءيىس تارادى. وشاق قاسىندا قاربالاستاپ جۇرگەن گۇلقان توقتاعان شالعىشىن تارتىپ، ىڭىلداي ءان سالۋدا.
2 - ايدىڭ 24 - كۇنى ساعات 15 مولشەرى، باقىت الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى اقيول اسحاناسىندا ۇزىن ۇستەلگە اق شىلدەر جاپقىش جابىلىپتى، قىرعىزستاندىق بىرنەشە ساۋداگەر اڭگىمە دۇكەنىن قۇرىپ، تاعامنىڭ شىعۋىن كۇتىپ وتىر. اس ۇيدە گۇلقان ”دۇمدومە“ دەلىنەتىن تاعامدى ازىرلەۋدە، ”بۇل قوي ەتىنە كارتوپيا جانە كاپۋستا سالىنىپ پىسرىلگەن تاعام، قىرعىزستاندىق قوناقتار ۇناتىپ جەيدى“.
سول كۇنى جەكسەنبى ەدى، شەكارا وتكەلى جابىلعان بولاتىن، الايدا، گۇلقاننىڭ ساۋداسى ەرەكشە كۇسەت ەكەن. ”كەيبىر شوفەرلەر مەن ساۋداگەرلەر الدىن الا شىرەتكە تۇرىپ، ەرتەسىندە شەكارا وتكەلدەن ءوتۋدى كۇتەدى. بۇل جەردە قوناقجايىمىز، اسحانامىز بار، دەمالۋعا وتە قولايلى“.
گۇلقان بيىل 44 جاستا، قىزىلوي اۋىلى عانجۇعان قىستاعىنان كوشىپ كەلگەن كەدەي وتباسى ەدى. ”بۇرىن قىستاعىمىز شەكارا وتكەلىنە باراردا باسىپ وتەتىن جولدا بولعاندىقتان، دامىلداپ، تاماق ىشەتىن شوفەرلەر ۇنەمى كەزدەسەتىن. الايدا، ول كەزدە قىستاقتا جاساي الاتىن تاعام ءتۇرى از، باعاسى دا ارزان بولاتىن، قازىر وعان مۇلدە ۇقسامايدى، ساۋدام دا جاقساردى“، - دەدى گۇلقان، − ”جاڭا كوشىپ كەلگەندە، الەۋمەتتىك اۋماق كادرلارى ۇنەمى’التىن ىدىس - اياق‘تى كوتەرىپ قايىر تىلەۋگە بولمايدى دەيتىن. ’التىن ىدىس - اياق‘تىڭ كوز الدىمىزدا تورعات شەكارا وتكەلى ەكەنىن ەندى ءبىلدىم“.
الدىڭعى جىلى باقىت الەۋمەتتىك اۋماعىنا كوشىپ كەلگەننەن كەيىن گۇلقان وسى دۇكەندى ساتىپ العان، باستابىندا اسحانا اشپاي، باسقالارعا جالداپ بەرگەن. ”ءبىراز ۋاقىت بايقاپ كورەيىن دەپ ويلاعانمىن. تەز ارادا باسقالاردىڭ دا اسحانا اشىپ مول كىرىس كىرگىزگەنىن كورىپ قاراپ وتىرا المادىم“. شىندىق ونىڭ تالعامىنىڭ دۇرىس ەكەنىن دالەلدەدى، اسحانا اشقان 4 ايدا ول اي سايىن 4000 يۋاننان استام كىرىس كىرگىزدى.
قاجىرلىلىقپەن ەڭبەكتەنىپ بايىپ، تاماشا تۇرمىستى ”ورنەكتەدى“
”جاقسى تۇرمىس كۇتۋمەن قولعا كەلمەيدى“
گۇلقان اشقان اسحانانىڭ ىرگەسىندە، 37 جاستاعى كەستەشى كەلىنشەك ماينۇر ءوزىنىڭ كەستەشىلىك دۇكەنىندە قاربالاس. الۋان ءتۇرلى جىبەك جىپتەر، ءتۇستى كەزدەمەلەر كوركەم الەمدى كەستەلەۋدە، تامدا قىرعىز ۇلتىنىڭ ۇيلەنۋ توي كيىمى ءىلۋلى تۇر، تىگىن ماشيناسىنىڭ جانىندا ءتۇرلى - ءتۇستى قابىرعا كىلەمدەر، كورپەنىڭ تىسى، جاستىق قاپ سياقتى كەستەلى بۇيىمدار رەتتى جينالىپتى. جاڭا عانا الارمان الىپ كەتكەن ءبىر پار كەستەلى بۇيىمدى 8000 يۋانعا ساتتى. ”بۇل كەستەلى جاپقىش - قاپتار قىرعىزداردىڭ ۇيلەنۋ تويىنداعى قىزدىڭ جاساۋى، 2 سىڭلىممەن بىرگە ءبىر جارىم اي كەستەلەپ، كەشە ارەڭ بىتىردىك“، - دەدى ماينۇر.
ماينۇردىڭ وتباسىندا 7 جان بار، بۇرىن بايقۇرۇت اۋىلى قىزىلاعىن قىستاعىندا تۇراتىن. وتكەندە، ءبىر ءۇيلى جان كۇيەۋىنىڭ قوي ساۋداسىنا سۇيەنىپ جان باعاتىن، ول وت باسى، وشاق قاسىنان شىعا المايتىن. ماينۇر شەشەسىنەن ۇيرەنگەن كەستە تىگۋ ونەرىن دە كادەگە جاراتا الماي كەلگەن. 2017 - جىلى كوشىپ كەلگەننەن كەيىن، ماينۇر كەستەشىلىك دۇكەنىن اشتى. ”قىستا ساۋدا از، جالعىز ىستەيمىن، جازدا، الەۋمەتتىك اۋماقتاعى بىرنەشە ايەل بىرگە ىستەيمىز، تاعى بىرنەشە ايەل ءوز ۇيلەرىندە كەستەلى بۇيىم تىگەدى، مەن اكەلىپ ساتىپ بەرەمىن“. ماينۇردىڭ كونە، تۇراقتى الارماندارى وتە كوپ، كۇيەۋى وتكەل باسقارۋ كوميتەتىنىڭ اماندىق قورعاۋشىسى، ول دا 2000 يۋان كىرىس كىرگىزەدى.
”جاقسى تۇرمىس كۇتۋمەن قولعا كەلمەيدى. وسىنداي جاقسى ساياسات تۇرعاندا، ەندى قۇلشىنباساق ۇيات قوي!“، - دەدى ماينۇر كۇلىمسىرەي.
