ءتىلشى چىن چياڭۋي
وڭتۇستىك شينجياڭدى دامىتۋدا جەرگىلىكتى جاعدايمەن ساناسا ءبىلۋ كەرەك، استىق، ماقتا، جەمىس شارۋاشىلىعى، جايلىم شارۋاشىلىعى جانە مال شارۋاشىلىعى باسىم كوپ ساندى ەگىنشى وتباسىن قامتىدى، ەگىنشى - مالشىلارعا وزىق ءوندىرىس تەحنيكاسى مەن بازار تيجارات ءتاسىلىن ۇيرەتىپ، ەگىنشىلەردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋعا دەم بەرۋ كەرەك. جىبەك، كىلەم، حوتان قاس تاسى بارلىعى دامۋ بەتالىسى، ءسوز جوق، ناقتى ونىمدىلىكتى يگەرۋ كەرەك. ءبىر ونەر بولسا، قايدا بولسا دا تىرشىلىك ەتۋگە بولادى، ءبىر قىستاقتا ءبىر كاسىپ، ءبىر اۋىلدا ءبىر ءونىم بولسا، ەگىنشىلەر مۇنىڭ يگىلىگىن كورەدى.
− شي جينپيڭ
ءۇشتۇرپان اۋدانى اقتوعاي اۋىلى جالعىز ورىك قىستاعىندا جولدىڭ ەكى بويىنداعى جەردىڭ بارلىعى قاتار تىزىلگەن جەمىس اعاشى، كوپتەگەن قىستاق تۇرعىنى اتىزدا كوكتەمگى تىڭايتقىشتاردى ۇيۋمەن قاربالاس. كوكتەمنىڭ باسىندا ءاربىر جەمىس اعاشى دەن قويا كۇتىلىپتى − تامىرىنا جۇقا جارعاق جابىلىپ، اعاش دىڭىنە قۇرتتان ساقتانۋ تاسپاسى بايلانىپتى، اتىزدا ورگانيكالىق تىڭايتقىش ءۇيىلىپ جاتىر، قىستاقتا جالىندى تىرشىلىك لەبى ەسەدى.
”ءبىز باس شۋجيدىڭ تاپسىرماسىن قاشاندا ەستە بەرىك ساقتاپ، ءبىر قىستاقتا ءبىر كاسىپ بولۋ تالابىنا ساي، جاڭعاق كاسىبىن شوعىرلى تۇردە دامىتتىق. قازىر قىستاعىمىز ءۇشتۇرپان اۋدانى بويىنشا جاڭعاق وسىرەتىن ەڭ ۇلكەن قىستاق، كولەم اسەرى دە قالىپتاسىپ بولدى. بىلتىر قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جان باسىندىق ورتاشا كىرىسى 10 مىڭ يۋان شاماسىنا جەتتى، مۇنىڭ ٪60تەن استامى جەمىس ورمان شارۋاشىلىعىنان كەلىپ وتىر“، - دەدى قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى مامەتالي ابىلىميت.
قىستاق تۇرعىندارى ءبىر قىستاقتا ءبىر كاسىپ بولۋدىڭ يگىلىگىن كوردى
”كوپتەگەن قىستاق تۇرعىندارى جاڭعاق ەگۋگە سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلدى“
2 - ايدىڭ 16 - كۇنى سامەت ىبىرايىممەن كەزدەسكەنىمىزدە، قىستاقتاعى وسى ايگىلى جاڭعاق تەلۋ شەبەرى ءوز اۋلاسىن تازالاپ جاتىر ەكەن.
”كەلەسى اپتادان باستاپ جاڭعاقتى بۇتايمىن جانە تىڭايتقىش بەرەمىن، بۇل جاڭعاق ونىمىنە ساياتىن ۇلكەن ءىس“، - دەدى سامەت. جاڭعاق اعاشىن باعىپ - باپتاۋدى، قاي كەزدە بۇتاۋدى، قاي كەزدە تىڭايتقىش بەرۋدى، قاي كەزدە دەرت - دەربەزدەن ساقتانۋدى سامەت بەس ساۋساعىنداي بىلەدى.
سامەتتىڭ جاڭعاق ەگۋگە مۇنشالىقتى كوڭىل ءبولۋى ونىڭ 2011 - جىلى ونسۋ اۋدانىنا ەكسكۋرسياعا بارعاندا العان اسەرىنەن باستالعان. ”جاڭعاق اعاشى قاعىر دالادا ەگىلگەنىمەن، ءبىراق وتە جاقسى وسەدى. قىستاق تۇرعىندارىنان سۇراسام، ولار ءبىر مۋ جەردەگى جاڭعاقتان 10 مىڭ يۋانعا جۋىق كىرىس تابادى ەكەن، وتە كەرەمەت!“، - دەدى سامەت. العان بەتىنەن قايتپايتىن ول قىستاققا بارعان سوڭ، ءسوز جوق، تەحنيكانى جاقسى ۇيرەنىپ، ءوز ءۇيىنىڭ جاڭعاعىنان دا وسىنداي تاماشا ءونىم الۋعا ىشتەي بەكىدى.
قازىر سامەت 8 مۋدان ارتىق جەرگە جاڭعاق ەكتى، بىلتىر تەك جاڭعاق ءوسىرۋدىڭ وزىنەن 20 مىڭ يۋاننىڭ ۇستىندە كىرىس تاپتى. ونىڭ جەمىس اعاشتارىن تەلۋ تەحنيكاسى قىستاق بويىنشا ەڭ جاقسى، اتاعى باسقا ايماق، وبلىستارعا دا جەتكەن، ءار جىلى ەگىنشىلىك قوجالىقتارى ونى جەمىس اعاشتارىن تەلۋگە شاقىرادى. وسى تەحنيكاسىمەن ول ءبىر ايدا 10 نەشە مىڭ يۋانعا دەيىن كىرىس تابادى.
سامەت 2017 - جىلى كەدەيلىكتەن ارىلدى. قازىرگى تۇرمىسىن تىلگە العاندا، ول ”جاقسى“ دەپ اۋىز جاپپايدى. ”بۇرىن استىق ەككەندە، ءبىر مۋ جەردەن بىرنەشە ءجۇز يۋان عانا كىرىس كىرەتىن، قازىر جاڭعاق ەگىپ، ءبىر مۋ جەردەن نەشە مىڭ يۋان كىرىس تابامىن. قىستاقتا كوپتەگەن تۇرعىندار جاڭعاق ەگۋگە سۇيەنىپ، كەدەيلىكتەن ارىلدى“، - دەدى سامەت ءماز بولا.
كىرىستى ارتتىرۋ شاتتىعى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جاڭعاق ەگۋ بەلسەندىلىگىن بارعان سايىن كۇشەيتتى. قىستاق بويىنشا 5058 مۋ ەگىستىك جەر بار، بىرنەشە جىلدا قىستاقتىڭ جاڭعاق ەگەتىن جەر اۋدانى 2000 نەشە مۋدان ارتىپ قازىرگى 3023 مۋعا جەتتى.
قازىر 60 نەشە جاستاعى سامەت قولى بوساسا بولدى، قىستاقتى ارالاۋدى ۇناتادى. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ بارلىعى بەيقۇت ۇيگە كوشىپ كىردى، اسفالت جول ەسىكتىڭ الدىنا دەيىن كەلدى، جاڭادان سالىنعان بالاباقشادان كىتاپ وقىعان ءۇن كوتەرىلدى، مىنە بۇلاردىڭ بارلىعىنا سامەت ءدان ريزا.
جەمىس ورمانى تەحنيكاسىنان قىزمەت وتەۋ توبى جارىققا شىقتى
”جاڭعاق ەگۋ تەحنيكاسىندا 100 نومىردەن مەن 90 ءنومىر الا الامىن“
2 - ايدىڭ 16 - كۇنى اقتوعاي اۋىلى ەرەكشە جەمىس ورمانى كاسىبىنەن ۇلگى كورسەتۋ باقشاسى جانە جەمىس ورمان تەحنيكاسىنا تاربيەلەۋ اتىز مەكتەبى دەگەن ماڭدايشالىق اسىلعان جاڭعاق ورمانىندا ادامدار ءيىن تىرەسەدى. قىستاق تۇرعىندارى كۇلگىن شاپان كيگەن تەحنيكتى قورشاپ الىپ، ونىڭ تۇسىندىرمەلەرىن دەن قويا تىڭداۋدا.
”ەندى اعاشتاعى قۇرت قۋىرشاقتارىن قاعىپ تاستايمىز، سوندا 6 -، 7 - ايعا بارعاندا زياندى جاندىك جوياتىن ءدارى شاشۋدىڭ قاجەتى قالمايدى“، - دەدى قۇرت قۋىرشاقتارىن الىپ جاتىپ حاليدام ماۋلي قىستاق تۇرعىندارىنا. ول ءۇشتۇرپان اۋدانى اقتوعاي اۋىلىنىڭ ورمان شارۋاشىلىعى تەحنيگى، ول دەرلىك اي سايىن قىستاققا كەلىپ قىستاق تۇرعىندارىنا ەگىنشىلىك تەحنيكاسىن ءتۇسىندىرىپ، دەرت - دەربەز، زياندى جاندىكتەن ساقتانۋ جانە ونى جويۋدان اتىز - ارىق باسقارۋعا دەيىن بارلىعىن تاپتىشتەي ۇيرەتەدى.
تۇرسۇن اسەن حاليدامنىڭ قيمىل - ارەكەتىنە قادالا قاراپ، قۇرت قۋىرشاقتارىن دەن قويا باقىلادى. تۇرسۇن ۇيىندەگى 7 مۋ جەرىنە بۇرىن ورىك اعاشىن ەككەن. قىستاقتا جاڭعاق ەككەندەردىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ، بايۋ جولىنا تۇسكەنىن كورىپ، 2 جىلدىڭ الدىندا ول دا كارتەيگەن ورىك اعاشىن كەسىپ تاستاپ، 3 مۋ جەرگە جاڭعاق ەگىپتى.
2017 - جىلى تۇرسۇن ءتۇسىمدى مولايتۋ ءۇشىن، قىستا جاڭعاق اعاشىن بۇتايدى، نەگىزگى بۇتاقتى قاتە كەسىپ تاستاپ، جاڭعاق اعاشىنىڭ ءبىرتالايى ءۇسىپ ءولىپ قالادى.
بۇدان ساباق العان تۇرسۇن تەحنيكالىق دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدىڭ، عىلمي باپتاۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ءتۇسىنىپ، اركىمدى ۇستاز تۇتا باستايدى. تەحنيك كەلىپ ساباق وتسە بولدى، ول قاشاندا ەرتە بارىپ، ساباق تىڭدايدى. قازىر تۇرسۇن جاڭعاق اعاشىن بۇتاۋ، تەلۋ سياقتى تەحنيكالاردى جەتىك يگەرىپ، قىستاقتىڭ جەمىس ورمانى تەحنيكاسىنان قىزمەت وتەۋ اترەتىنە قوسىلدى.
جەمىس ورمانى تەحنيكاسىنان قىزمەت وتەۋ توبى 2018 - جىلى 10 - ايدا قۇرىلعان. جالعىزورىك قىستاعىنداعى جاڭعاق كاسىبى قارىشتاپ دامىپ، تەحنيك شەبەرلەر مولايىپ، باسقا قىستاقتاعى ەگىنشىلەر تەحنيكالىق قيىن ماسەلەگە جولىققاندا وسىندا كەلىپ ءجون سۇراۋعا بەيىم تۇراتىن بولدى. سوندىقتان قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ تەحنيكاسى جاقسى 20 نەشە قىستاق تۇرعىنىن تاڭداپ، جەمىس ورمانى تەحنيكاسىنان قىزمەت وتەۋ اترەتىن قۇردى، اترەت مۇشەلەرى قىستاقتا قىزمەت ىستەۋدەن سىرت، تاعى باسقا قىستاقتاعىلارعا دا قىزمەت وتەپ، ءار ادام اي سايىن 800 − 1200 يۋانعا دەيىن ەڭبەكاقى الا الاتىن بولدى.
”قازىر جاڭعاق ەگۋ تەحنيكاسىندا 100 نومىردەن مەن 90 ءنومىر الا الامىن“، - دەيدى تۇرسۇن سەنىممەن.
”بىلتىر جاڭعاق ەگىپ، نەبارى 10 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزدىم، بيىل تەحنيكتىڭ جەتەكشىلىگى بويىنشا عىلمي باپتاۋدى كۇشەيتىپ، بازارى ءوتىمدى جاڭا سورتتاردى تەلىپ، جاقسى ءونىم الۋعا تىرىسامىن“، - دەيدى تۇرسۇن.
مول جەمىس ”التىن سامۇرىق“ شاقىردى
”جىنتىكتەي مانەرلەۋشى كاسىپورىن كەلگەن سوڭ، ءبىزدىڭ قىستاقتىڭ جاڭعاعىنىڭ باعاسى ءتىپتى ءوستى“
ابىليكىم ابىليمىت قىستاقتاعى ونەرلى كىسى، ءوزى جاڭعاق ەگۋمەن قويماي، 2012 - جىلى باستاماشى بولىپ ءۇشتۇرپان اۋدانى دييانايتي جەمىس ەگىنشىلىگى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇرعان.
قازىر سەلبەستىك كووپەراتيۆ 100 مۋعا ورىك، 100 مۋعا جاڭعاق ەگىپ وتىر، ونىڭ سىرتىندا تاعى 6 مۋعا مانەرلەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەتىن زاۆود ءۇيىن، كەپتىرۋ ءۇيىن جانە سۋىق قامبا سالدى. بىلتىر سەلبەستىك كووپەراتيۆى قىستاقتىڭ ٪ 85 جاڭعاعىن ساتىپ الىپ، شاڭحاي، حۋنان، گانسۋ سياقتى ولكە، قالالارعا ساتتى.
”ىشكەرىدەگى كوپتەگەن ساتىپ الۋشىلار قىستاققا توتە كەلىپ جاڭعاق ساتىپ الاتىن بولدى“، - دەدى ابىليكىم. بىلتىر سەلبەستىك كووپەراتيۆى ساتىپ العان جاڭعاقتار ەرتە ساتىلىپ كەتتى.
ساتۋ جولى جاقسارىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قالتاسى قامپيدى. ابىليكىم ەسكە الىپ بىلاي دەدى: بۇرىن قىستاقتا تەك 10 وتباسىندا عانا ۆەلوسيپەد بار بولاتىن. قازىر جاڭعاق ەگىپ، كىرىستەرى ارتقاندىقتان، قىستاق تۇرعىندارى موتوتسيكل الىپ عانا قالماستان، وتباسىلاردىڭ ٪ 30 تەن استامى جەڭىل اۆتوكولىك الدى، كوپشىلىكتىڭ تۇرمىسى بارعان سايىن جاقساردى.
الايدا، ابىليكىمدە دە جاڭادان الاڭداۋشىلىق پايدا بولدى. وسى بىرنەشە جىلدا جاڭعاقتىڭ باعاسى ورنىقتى بولماي، بىردە جوعارىلاپ، بىردە تومەندەدى، ابىليكىم قىستاقتاعى جاڭعاقتى، ورىكتى جىنتىكتەي مانەرلەپ، بىرىنشىدەن، بازاردىڭ باسەكەلىك قۋاتىن كۇشەيتۋدى، ەكىنشىدەن، ءونىمنىڭ قوسىمشا قۇنىن جوعارىلاتۋدى ويلاستىردى.
وسى كەزدە، اۋداننان جىجياڭنىڭ ءبىر كاسىپورنى ءۇشتۇرپان اۋدانىنان اقسۋ جينگوۋ جەمىس - جيدەك شەكتى سەرىكتەستىگىن قۇرىپ، نىسانعا جالپى 430 ميلليون يۋان قارجى قوسىپ، جىلىنا مولشەرمەن 10 مىڭ توننا جاڭعاق، 2000 توننا نوقات مانەرلەيدى، مۇنان سىرت، جاڭعاق سۇرىپتاۋ، جاڭعاق ءدانىن جانشۋ، جاڭعاق مايىن مانەرلەۋ، كەپكەن جەمىس - جيدەكتەردى قوراپتاۋ، جەمىس - جيدەك كەپتىرۋ سياقتى 15 ءوندىرىس لەنياسى قۇرىلادى دەگەن قۋانىشتى حابار تارادى. بۇل حابار جالعىزورىك قىستاعىنداعى جەمىس - جيدەك ەگەتىن شارۋالارعا شەكسىز قۋانىش اكەلدى.
”جەمىس باعاسىنىڭ ورنىقتى بولماۋىنان ۋايىمداپ كەلگەن ەدىك، جىنتىكتەي مانەرلەۋ كاسىپورنى قۇرىلسا ءبىزدىڭ جاڭعاعىمىزدىڭ باعاسى جوعارىلايتىن بولادى، وسى كاسىپورىننىڭ ەرتەرەك قۇرىلىپ، وندىرىسكە قوسىلۋىن كۇتۋدەمىز“، - دەدى ابىليكىم.
