− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ 2019 - جىلعى مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىسكە قاتىناسقان حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىمەن، ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىمەن بىرگە مەملەكەت ىستەرىن اقىلداسقاندىعى تۋرالى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى حو شياۋگۋاڭ، جاڭ شۇيدۇڭ، جاڭ شياۋسۇڭ، جۋ جيچاي
حالىق قۇرىلتايى، ساياسي كەڭەس ۇيىرمەلەرى مەن گرۋپپالارىنا 6 رەت بارىپ، 48 ۋاكىلدىڭ، مۇشەنىڭ لەبىزىن بەتپە - بەت تىڭداپ، نازاردى باستى قايشىلىققا شوعىرلاندىردى، وزەكتى بۋىندى يگەردى، كورنەكتى ولقىلىقتاردى قاداعالادى، ءتۇيىندى مىندەتتەردى جوبالادى...
سوڭعى كۇندەرى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى، مەملەكەت ءتوراعاسى، ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى شي جينپيڭ 2019 - جىلعى مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىسكە قاتىناسقان ۋاكىلدەرمەن، مۇشەلەرمەن كەڭ كولەمدە ىشكەرىلەي پىكىر الماستىرىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ نەگىزگى جەلىسىن مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، شەشۋشى شايقاستىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ ۇلى جوسپارىن بىرگە اقىلداستى.
ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنا جان - جاقتى توقتالدى، گانسۋ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە نازاردى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا شوعىرلاندىردى، حىنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جوسپارلادى، فۋجيان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە جاڭالىق اشۋدى، شارۋاشىلىق قۇرۋدى، جاسامپازدىق جاراتۋدى، ەكى جاعالاۋدىڭ توعىسپالى دامۋىن، توڭكەرىستىك بايىرعى رايوندار مەن ورتالىق سوۆەتتىك رايونداردىڭ دوڭگەلەك داۋلەتكە ۇمتىلۋىن تىلگە تيەك ەتتى، ازاتتىق ارميا مەن قارۋلى ساقشى بولىمدەرىنىڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە مەملەكەت قورعانىسى مەن ارميا قۇرىلىسىن ورنالاستىردى، ساياسي كەڭەستىڭ مادەنيەت، ادەبيەت - كوركەمونەر سالاسىنىڭ، قوعامدىق عىلىمدار سالاسىنىڭ بىرىككەن گرۋپپا تالقىسىندا ادەبيەت - كوركەمونەر جاسامپازدىعى مەن ءىلمي جاڭالىق اشۋعا باعدار سىلتەدى...
ىشكەرىلەي پىكىر الماستىرىپ، دۇرىس تۇجىرىم جاسالدى؛ ىقىلاسپەن امانداسىپ، تىلەكتەس كۇش ۇيىستىردى.
قيىن ماسەلەلەردى شەشۋ
”قانشا قيىن بولعان سايىن، جۇمىس سەرپىنىن سونشا كۇشەيتۋ كەرەك“
نەگىزگى ساتىدان كەلگەن 2 ۋاكىلدىڭ اڭگىمەسى باس شۋجي شي جينپيڭدى اسەرلەندىردى.
حۋاڭ جيۋشىڭ دابيەشان توڭكەرىستىك بايىرعى رايونىنان كەلگەن شارۋا جۇمىسكەرلەردىڭ ۋاكىلى. سوڭعى جىلدارى ول قىستاقتاعى كەدەي قاۋىمدى باستاپ سىرتتا شىعىپ جۇمىس ىستەدى، سونىمەن 12 مىڭنان استام ادام دوڭگەلەك داۋلەت جولىنا قادام باسىپ، ارحيۆ تۇرعىزىلىپ كارتچكا بەرىلگەن 4800دەن استام كەدەي وتباسى اۋىلدارىندا شاعىن عيماراتتار سالىپ الدى.
”ءبىر وتباسىنداعى ءۇش ۇرپاق 7 ادامنىڭ بارلىعى قۇرىلىس ورنىندا جۇمىس ىستەيدى. 70 نەشە جاستاعى يان چۋانجۇڭ وسى وتباسىنىڭ يەسى، ول ماعان: ’باس شۋجي 19 - قۇرىلتايدا 3 ساعاتتان استام ۋاقىت بايانداما جاسادى، باياندامانى اياقتاعانشا تۇرىپ تىڭدادىم، ەگەر تۇرىپ تىڭداماسام، باس شۋجيگە ۇياتتى بولاتىنداي سەزىندىم، ويتكەنى پارتيا ءبىز بۇقارانىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ اۋقاتتانۋىمىزعا مۇمكىندىك جاساپ وتىر عوي‘، -دەدى“.
”وسى ءسوزدى ەستىگەن سوڭ، اسەرلەنگەنىمنەن كوزىمە جاس الدىم. سامايىن قىراۋ شالعان قارتتىڭ، وقىماعان شارۋانىڭ باس شۋجيگە، پارتيامىزعا دەگەن وسىنداي تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىگى...“ وسى اراعا كەلگەندە حۋاڭ جيۋشىڭ قىستىعىپ سويلەي الماي قالدى. ۋاكىلدەر ءبىر ساتكە وعان قاراپ، قىزۋ قول شاپالاق سوقتى.
”قايتىپ بارعان سوڭ وسى جولداسقا مەنىڭ سالەمىمدى جەتكىزىپ قوي!“ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ جۇرەككە جىلۋ بەرەتىن سوزىنە بۇكىل الاڭداعىلار ونان ارى قىزۋ شاپالاق سوقتى.
گانسۋدىڭ لۇڭنان ۋيشيان اۋدانىنان كەلگەن شارۋا ۋاكىل لياڭ چيانجۋان دا باس شۋجيگە ءوزىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋ اڭگىمەسىن ايتىپ بەردى.
سوڭعى جىلدارى، سىرتتا جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان لياڭ چيانجۋان اۋىلىنا ورالىپ ينتەرنەت دۇكەنىن اشىپ، اۋىلداستارىنىڭ زايتۇن مايى، جاڭعاق، جەرگىلىكتى ارابالى، جەرگىلىكتى تاۋىق جۇمىرتقاسى سياقتى اۋىل شارۋاشىلىعى ەرەكشە ونىمدەرىن بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنە ساتىپ، 300دەن استام شارۋا وتباسىنىڭ كىرىستى ارتتىرۋىنا باستاماشى بولدى.
”ءبىر اپاي ۇنەمى دۇكەنىمە كەلىپ ۇساق - تۇيەك جۇمىستار ىستەدى، تاپقان اقشاسىنا ۋاق - ۋاق ۇيىنە شوشقانىڭ باس ەتىن ساتىپ الىپ تۇردى. بىردە ول ماعان ءوز ەڭبەگىمەن تاپقان اقشاعا ساتىپ العان ەتتىڭ ءدامدى بولاتىندىعىن ماقتانىشپەن ايتتى“. لياڭ چيانجۋاننىڭ مايىن تامىزا ايتقان اڭگىمەسى بۇكىل الاڭداعىلاردىڭ تىلەكتەستىگىن تۋدىردى، باس شۋجيدىڭ جۇزىنەن دە ءسۇيىنىش كۇلكىسى ءبىلىندى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جونىندەگى اسەرلى اڭگىمەلەر ادامزات تاريحىنداعى كەدەيلىككە قارسى تۇرۋ كۇرەسىنىڭ ۇلى كەرەمەتىن قالىپتاستىردى.
”سوڭعى جىلدارى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ سەرپىنى بۇرىن بولماعان دەڭگەيدە زور، كولەمى بۇرىن بولماعان دەڭگەيدە كەڭ، ىقپالى بۇرىن بولماعان دەڭگەيدە تەرەڭ بولىپ، شەشۋشى سيپاتتى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزدى“. گانسۋ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ءسوزى اسقاق تا پارمەندى شىقتى.
قامال الىپ، قورعان بۇزىپ، شەشۋشى شايقاستىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ كەرەك. ناعىز سىناق ەندى باستالدى.
كەيىنگى 2 جىلدا كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىندا بىزگە قالاتىنى ەرەكشە كەدەي، ەرەكشە قيىن ماسەلەلەر، بارلىعى وڭاي ءتىس باتا بەرمەيتىن قيىن تۇيىندەر.
قيىن ماسەلەلەردى قالاي شەشۋ كەرەك؟
پارتيانىڭ 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، ءار جىلى مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستە ۋاكىلدەرمەن، مۇشەلەرمەن بىرگە مەملەكەت ىستەرىن، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى اقىلداسقاندا باس شۋجي شي جينپيڭ، ءسوز جوق، تىلگە العان ماڭىزدى ماسەلە بولدى.
بيىلعى مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستە، وسى تەرەڭ نازار اۋدارۋ بۇرىنعىداي شىنايى سۇيىسپەنشىلىكپەن جالعاسىن تاپتى.
3 - ايدىڭ 7 - كۇنى تۇستەن كەيىن، گانسۋ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ مەملەكەتتىڭ ”ءۇش رايون، ءۇش وبلىسىنا“ ەنگىزىلگەن لينشيا وبلىسىن، گاننان وبلىسىن جانە تيانجۋ اۋدانىن ءبىر - بىردەن تىلگە الىپ، تەرەڭ سەزىممەن بىلاي دەدى: ”گانسۋ − بۇكىل ەل بويىنشا كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ مىندەتى ەڭ اۋىر ولكە، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ قيىندىق دەڭگەيى وتە جوعارى، مەن گانسۋدىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىنە ەرەكشە نازار اۋدارامىن، وسى ارانىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋ مىندەتىن ورىنداۋىنا ەرەكشە كوڭىل بولەمىن“.
حىنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ۋاكىلدەرمەن بىرگە حىناننىڭ كەدەي اۋداندارى شوعىرلانعان وڭىرلەردى تاپتىشتەي اتاپ ءوتتى: ”دابيەشان رايونى، تاعى تايحاڭشان رايونى، حۋاڭحىتان رايونى بار... كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ مىندەتى ءالى دە جاپالى، كۇش ۇستىنە كۇش قوسىپ قايراتتانۋ كەرەك“.
حىناننىڭ كايفىڭىنان كەلگەن ۋاكىل گاۋ جيانجۇنمەن اڭگىمەلەسكەندە، باس شۋجي شي جينپيڭ كايفىڭدا قازىر كەدەي اۋدانداردىڭ بار - جوقتىعىن كوڭىل قويا سۇرادى. لانكاۋدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاعاننان كەيىن، وسى 2 جىلدا تاعى دا تىڭ دامۋ مەن وزگەرىستەر بولعانىن بىلگەن سوڭ باس شۋجي ەرەكشە ءسۇيىنىشىن ءبىلدىردى.
ساقا قىزىل ارميا جاۋىنگەرى تۋرالى مىنا اڭگىمەنى باس شۋجي شي جينپيڭ ساياسي كەڭەستىڭ بىرىككەن گرۋپپا ماجىلىسىندە ايتتى، فۋجيان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە تاعى دا تىلگە الدى:
”فۋجياندا قىزمەتتەگى كەزىمدە، جاڭا جۇڭگونىڭ شاڭىراعىن كوتەرىسكەن ءبىر جۇڭجياڭنىڭ بالالارى ماعان كەلىپ، اكەسىنىڭ وسيەتى بويىنشا اكەسىنىڭ سۇيەك كۇلىنىڭ جارتىسىن اۋىلىنا، جارتىسىن مينشي توڭكەرىستىك بايىرعى رايونىنا اپارىپ جەرلەمەكشى ەكەنىن ايتتى. بۇل قارت گەنەرال حۋناندىق ەكەن، ۇزاق جورىق كەزىندە ءبىر تۋاننىڭ ساياسي كوميسسارى بولىپ، تۋانداعى مينشيلىك جاۋىنگەرلەردى باستاپ شياڭجياڭدا قاندى شايقاس جۇرگىزىپتى، كوپتەگەن جاۋىنگەر سەرىگى قۇربان بولىپتى. ول كوز جۇمعان سوڭ جاۋىنگەر سەرىكتەرىمەن بىرگە جاتاتىندىعىن ايتادى ەكەن“.
”بۇل سۇيىسپەنشىلىك جۇرەگىمدە“. باس شۋجي شي جينپيڭ تەبىرەنە بىلاي دەدى: بايىرعى رايوندارداعى، سوۆەتتىك رايوندارداعى قىزىل وڭىرلەر توڭكەرىستىڭ بەسىگى ءارى توڭكەرىستىك اعا بۋىنداردىڭ بەسىگى بولىپ، جۇڭگو حالقىنىڭ ازاتتىق ىستەرىنە وراسان زور ۇلەستەر قوستى. بايىرعى رايونداردى ۇمىتۋ ءتۇپ نەگىزدى ۇمىتقاندىق؛ تاريحتى ۇمىتۋ وپاسىزدىق. بيىل جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى، سۋ ىشكەندە قاينارىن ۇمىتپاۋ كەرەك، بايىرعى رايوندارداعى، سوۆەتتىك رايوندارداعى حالىقتى ۇمىتۋعا استە بولمايدى، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدا ولاردىڭ بىردە - بىرەۋىنىڭ قاتاردان قالماۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.
جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدا، ءسوز جوق، تولىقتاۋعا ءتيىستى ولقىلىقتاردىڭ ىشىندە اۋىل - قىستاقتاعى كەدەيلەردى كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ەڭ كورنەكتى ءبىر بولەگى.
”2020 - جىلعى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ نىساناسىن، مىندەتىن ورىنداۋعا نەبارى 2 جىل ۋاقىت قالدى، ءدال قازىر ەڭ ماشاقاتتى كەز، سوندىقتان، ءسوز جوق، قىزمەتتى تاباندىلىقپەن ويداعىداي ىستەۋ كەرەك، تولىق جەڭىسكە جەتپەيىنشە، شەپتەن شەگىنۋگە استە بولمايدى“. ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ جونىندە ءبىر قىدىرۋ ايقىن تالاپتار قويدى.
نىسانانى كوزدەپ العان بەتتەن قايتپاۋ كەرەك.
”ءىس جۇزىندىك جاعدايدان اۋىتقۋعا، ولشەمدى وسىرۋگە، اراندى اشۋعا بولمايدى، سونداي - اق جالعاننان كەدەيلىكتەن ارىلتۋعا، ولشەمدى تومەندەتۋگە، ساپاعا ىقپال جاساۋعا بولمايدى“.
”ناعىز سىناق 2020 - جىلى بولادى، كەدەيلىكتەن ارىلدى دەپ دابىرالاپ ۇگىتتەۋگە بولمايدى، ناتيجەسىندە مىنا جاقتاعىلار زار ەڭىرەپ، رەنجىپ جاتسا، قالاي شىداپ تۇرۋعا بولادى. تاريحتىڭ تەكسەرۋىنەن ءوتۋ كەرەك!“
− ماسەلەلەردى رەتتەۋ - جونگە سالۋدا اياۋشىلىق ىستەۋگە بولمايدى.
كەيبىرەۋلەر ”جالعان ۇلگىدەگى“ كەدەيلىكتەن ارىلتۋمەن اينالىسسا، كەيبىرەۋلەر ”ەسەپ جاساۋ ۇلگىسىندەگى“ كەدەيلىكتەن ارىلتۋمەن شۇعىلداندى، كەيبىرەۋلەر ”كورسەتكىش ۇلگىسىندەگى“ كەدەيلىكتەن ارىلتۋمەن اينالىسسا، تاعى بىرەۋلەر ”تۇراقسىز ۇلگىدەگى“ كەدەيلىكتەن ارىلتۋمەن شۇعىلداندى...
باس شۋجي شي جينپيڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدا ورىن تەپكەن فورماشىلدىق، تورەشىلدىك ماسەلەلەرىن ءبىر - بىردەن اتاپ كورسەتىپ، بۇكىل پارتيانى ساقتاندىردى: ”كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ەڭ سوڭعى ساتكە نەعۇرلىم تاياعان سايىن جۇمىس سەرپىنىن سولعۇرلىم كۇشەيتۋ، ساقتىق دابىلىن ۇزبەي قاعۋ كەرەك، وڭاي ولجا تابۋعا، وتىرىك ناتيجەگە استە بوي ۇرۋعا بولمايدى“.
− جاۋاپكەرشىلىكتى تياناقتاندىرۋدا بوساڭسىماۋ كەرەك.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ قاراۋىنشا، ”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ءىسى − ماڭگىلىك باستى تاقىرىپ“.
ول مىنالاردى باسا دارىپتەدى: كەدەي اۋداندار كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاعاننان كەيىن، بىردەن اتقارىپ وتىرعان ىستەردى قايىرىپ قويۋعا، جۇكتى تاستاۋعا، بەلدى بوساتۋعا بولمايدى، قالعان كەدەيلەردى كەدەيلىكتەن ارىلتۋ ماسەلەسىن ۇزدىكسىز ورىنداپ، كەدەيلىك قالپاعىن العانمەن جاۋاپكەرشىلىكتى الماۋ، كەدەيلىك قالپاعىن العانمەن ساياساتتى الماۋ، كەدەيلىك قالپاعىن العانمەن كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋدى تاستاماۋ، كەدەيلىك قالپاعىن العانمەن باقىلاۋ - باسقارۋدى توقتاتپاۋ كەرەك.
− ستيلگە بۇرىلىس جاساپ، ەنجارلىقتان اۋلاق بولۋ كەرەك.
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ءسوزى باستان - اياق ”قاتاڭ“ سوزىمەن بايلانىستى بولدى: ”ءبىز وسى رەت كەدەي وڭىرلەردەگى نەگىزگى باسشىلار كەدەيلىكتەن ارىلتپاي ورنىنان كەتۋىنە بولمايدى دەگەن اسكەري انت قابىلدايىق“.
باس شۋجي سوزىندە ”سۇيىسپەنشىلىك“ دەگەن ءسوزدى دە ەستەن شىعارعان جوق: ”ءبىرىنشى شەپتەگى كادرلار كوپ ءۇشىن جەكە باسىنىڭ قامىن قايىرىپ قويدى، كەيبىرەۋلەردىڭ وتباسىنا، بالا - شاعاسىنا قارايلاساتىن ۋاقىتى بولماسا، كەيبىرەۋىنىڭ دەنساۋلىعى سىر بەردى، كەيبىرەۋى ءتىپتى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندە قۇربان بولدى... ءبىز ولارعا ايرىقشا كوڭىل بولەمىز ءارى ولاردى ەرەكشە قۇرمەتتەيمىز“.
كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋدان ەلەۋلى حاۋىپ - قاتەرلەردەن ساقتانۋ جانە ونى جويۋعا، لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋگە دەيىن بيىلعى مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستە باس شۋجي شي جينپيڭ نازاردى جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋداعى ءۇش ۇلكەن قامال الۋ شايقاسىنىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋگە شوعىرلاندىرىپ، ورنالاستىرۋ جاساپ، تالاپ قويىپ، باعداردى ايقىنداپ بەردى.
ەلەۋلى حاۋىپ - قاتەرلەردەن ساقتانۋ جانە ونى جويۋ تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ ”ستراتەگيالىق جاقتا ەركىن مەڭگەرىپ، تاكتيكالىق جاقتا ۇساق ىسكە دەيىن قۇنتتاپ ىستەۋ“دى باسا دارىپتەدى.
ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي بىلاي دەدى: ”بىلتىردان بەرى، اۆتونوميالى رايون قارىزدى ارىلتۋ قىزمەتىن ورىستەتىپ، ناتيجەگە قول جەتكىزدى، دەسەدە قالعان قارىز ءالى دە ءبىرشاما قوماقتى، قارىزدان ارىلتۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى، سايكەستىرۋدى كۇشەيتۋ كەرەك، وسىنىڭ سەبەبىنەن باسقا دا حاۋىپ - قاتەرلەر مەن ورنىقسىزدىق فاكتورلارىنىڭ تۋىلۋىنا جول بەرۋگە بولمايدى“.
”بيىل جىل باسىنداعى ولكە، مينيستر دارەجەلى زەرتتەۋ - تالقى كۋرسىنىڭ باستى تاقىرىبى − ەلەۋلى حاۋىپ - قاتەرلەردەن قالاي ساقتانۋ جانە ونى جويۋ، بۇل قازىرگى ءتۇرلى حاۋىپ - قاتەرلەر توتەنشە ۇلكەن دەگەندىك ەمەس، دەسەدە ءبىز قىلپى كورىنگەندە قىرقىپ وتىرۋىمىز، الدىن الا ساقتانۋىمىز، نىق قاداممەن الىسقا جەتۋىمىز، ابايلاپ ءجۇرۋىمىز كەرەك“.
اشىق اسپاندى، تۇنىق سۋدى، تازا توپىراقتى قورعاۋ شايقاسى قالاي جۇرگىزىلىپ جاتىر؟ باس شۋجي شي جينپيڭ بۇل ماسەلەنى دە ءارقاشان ەسىنەن شىعارمادى.
”ءبىزدىڭ جىڭجوۋ جاڭا عانا تاماشا تۇرمىس كەشىرەتىن قالا بولىپ باعالاندى. بۇل بۇكىل ەلدەگى 100 مىڭ ساۋالنامانىڭ، بۇقارانىڭ باعالاۋىنىڭ ناتيجەسى“. حىنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە ۋاكىل ۋاڭ شينۋي جىڭجوۋدىڭ جاڭا لەبىن تىڭ وزگەرىسىن ماقتانىشپەن تانىستىردى ءارى باس شۋجيدى ورتا جازىققا تاعى كەلىپ قىزمەت تەكسەرۋگە ۇسىنىس ەتتى.
”جارايدى! اۋا ساپاسى جاقسى شىعار؟“
”بىلتىر 5 . PM2 وتكەن جىلداعىدان %4.5، PM10 وتكەن جىلداعىدان ٪ 10.2 تومەندەدى“.
”ايتارلىقتاي جاقسارىپتى، وتە جاقسى! بۇرىن شىققان قۇلاقتان، كەيىن شىققان ءمۇيىز وزىپتى“، - دەدى باس شۋجي القاپ.
اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ءىرى ولكە حىنانعا قاراتا، باس شۋجي اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قايناردىق لاستانۋىن جونگە سالۋ سەرپىنىن ارتتىرىپ، اسىرا تىڭايتقىش بەرۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى دارىلەرىن ارتىق پايدالانۋ سياقتى ماسەلەلەردى شەشۋ كەرەكتىگىن ايرىقشا ەسكەرتتى، ”بۇلاردىڭ ماسەلە ەكەندىگىن سەزگەن كەزدە، الدەقاشان شەشۋى قيىن ماسەلەگە اينالىپ بولادى“.
ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ كۇلىن كولى، ۇلانسۇحا، دايحاي سياقتى جەرلەردىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋ ماسەلەسىن تاعى دا اۋىزعا الىپ: ”اۋرۋعا قاراي ءدارى بەرۋ، جونگە سالۋ جوباسىن بولەك - بولەك جاساۋ كەرەك، اسىعۋعا دا، كىبىرتىكتەپ ءجۇرىپ الۋعا دا بولمايدى، زاڭدىلىق بويىنشا ءىس ىستەۋ كەرەك“، - دەپ باسا دارىپتەدى.
شەشۋشى جىلدا ”شەشۋشى ءتۇيىن“دى ءدال تابۋ؛ قامال الۋ كەزىندە، ءسوز جوق، ”قيىن ماسەلەلەر“دى شەشۋ كەرەك.
باستى قايشىلىقتى مىقتى ۇستاپ، تومەنگى شەكتە ويلاۋعا تاباندى بولىپ، تاۋقىمەت تانىمىن ۇستاندى... جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ نىساناسىن كوزدەي وتىرىپ، باس شۋجي شي جينپيڭ ۋاكىلدەرمەن، مۇشەلەرمەن ىشكەرىلەي پىكىرلەسىپ، ماڭىزدى تۇيىندەردى، قيىن تۇيىندەردى كورسەتىپ بەرىپ، قىزمەت وي جەلىسىن سارالاپ كورسەتىپ، العا باسۋ بەتالىسىن ايقىندادى.
”تاعان“دى بەرىك قالادى
”وسى زامانعى اۋىل - قىستاق ۇلكەن ىستەر تىندىرۋعا بولاتىن توپىراق، ءۇمىت اتىزى“
”’بۋ نان كەڭسەسى‘ جوعالعان شىعار؟“
حىنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي وسىنى سۇراعاندا، وتىرعاندار تۇگەلدەي دۋ كۇلىپ، ”جوعالدى!“ دەستى جابىلا.
”حىناندىقتار بۋ نان جەگەندى جاقسى كورەدى، بۇرىن جىڭجوۋدا ’بۋنان كەڭسەسى‘بار ەدى، بۋ نان ساتىپ الا الماۋ دا تۇراقسىزدىق فاكتورى سانالاتىن، قازىر مۇنداي ارناۋلى قۇرىلىم قۇرۋدىڭ قاجەتى قالمادى“، - دەدى باس شۋجي.
” بۋ نان كەڭسەسى“نەن تۋعان تاقىرىپ ۇكىمەت پەن بازاردىڭ قاتىناسى ماسەلەسىن عانا ەمەس، جۇڭگولىقتاردىڭ سان عاسىردان بەرگى ءىشىپ - جەمدى ءومىردىڭ تياناعى ەتەتىن سۇيىسپەنشىلىگىن ايگىلەدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ كوپ رەت: ”جۇڭگولىقتار اس كەسەسىن قاشاندا ءوز قولىندا مىقتى ۇستاۋى كەرەك“ دەپ باسا دارىپتەدى.
حىنان اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ءىرى ولكە، استىق ءوندىرۋشى ءىرى ولكە. حىنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقاندا، باس شۋجي نازار ءتۇيىنىن اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار ماسەلەسىنە اۋداردى.
”ەگىستىك جەرلەرىڭنىڭ كولەمى قانشا؟“، ”ەگىستىك جەردىڭ قىزىل سىزىعى شى؟“، ”ءبيدايدىڭ مۋ باسىندىق ءتۇسىمى قانشا؟“، ”افريكا شوشقا ىندەتىنىڭ حىنانداعى احۋالى قانداي؟“ ... باس شۋجي ءبىر قاتار سۇراقتار سۇرادى.
”ءبىر ميلليارد 400 ميلليون حالقى بار ەلىمىزدەي ءىرى مەملەكەت ءۇشىن، استىق حاۋىپسىزدىگىندە، ءسوز جوق، ساقتىق دابىلىن ۇزبەي قاعۋ كەرەك، استىق جاعىنداعى وتكەلدەن وتتىك دەپ جەڭىل - جەلپى ايتا سالۋعا بولمايدى“ ”ەگىستىك جەر − استىق ءوندىرىسىنىڭ تامىرى، جەرگە قاتىستى زاڭعا قايشىلىق جاساۋ ارەكەتتەرىن باتىل شاۋجايلاۋ كەرەك“.... باس شۋجي شي جينپيڭ كوپشىلىككە ءىشىپ - جەم ماسەلەسىندە ۇمىتشاقتىق اۋرۋىنا شالدىعۋعا استە بولمايتىنىن ەسكەرتتى.
”’استىق ەگۋدەن اس داستارقانىنا دەيىنگى‘، ’اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ونەركاسىپ ونىمدەرىنە اينالدىرۋعا دەيىنگى‘ تۇتقاعا تاباندى بولىپ، استىق شارۋاشىلىعىنىڭ تىزبەگىن ۇزارتىپ، قۇن تىزبەگىن جوعارىلاتىپ، قامداۋ تىزبەگىن قالىپتاستىرۋ... “ اتىز باسىنان داستارقان ۇستىنە دەيىن، اۋىل شارۋاشىلىعىن جەتەكشى ەتۋدەن مانەرلەۋگە دەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن، ونىمدىلىگىن جانە باسەكەلىك قابىلەتىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋعا ايقىن باعدار كورسەتتى.
اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق وسىزاماندانبايىنشا، تۇتاس مەملەكەت وسىزاماندانبايدى.
اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار سىندى ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنىڭ ”تاعان“ى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كوڭىل تورىندە ءارقاشان ەڭ ماڭىزدى ورىندى يەلەپ كەلەدى.
2016 - جىلعى جانە 2017 - جىلعى مەملەكەتتىك ەكى ءماجىلىس كەزدەرىندە، باس شۋجي شي جينپيڭ حۋنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە، سىچۋان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن باسا دارىپتەدى؛ 2018 - جىلى ول شاندۇڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە ”بەستە كوركەيگەن“ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ جول كارتاسىن ورتاعا قويدى...
بيىل جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋ سىندى ءبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن ورىنداۋدىڭ شەشۋشى جىلى، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ ءتۇرلى حاۋىپ - قاتەرلەر مەن سىن - سايىستارعا ءونىمدى توتەپ بەرۋدە، ەكونوميكانىڭ ۇزدىكسىز اقاۋسىز دامۋى مەن قوعامدىق جالپى جاعدايدىڭ ورنىقتىلىعىنا كەپىلدىك ەتۋدە ايرىقشا كەلەلى ءمان الادى.
جول − اۋىل - قىستاق نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىنىڭ ولقىلىعىن تولىقتاۋداعى ماڭىزدى تۇيىندەردىڭ ءبىرى.
نەشە كۇنگە جالعاسقان باياندامانى قاراۋ بارىسىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ اۋىل - قىستاقتاعى جول قۇرىلىسىن 3 رەت اۋىزعا الىپ، جۇرتقا تەرەڭ اسەر قالدىردى.
بۇل 3 - ايدىڭ 5 - كۇنى ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە بولعان اسەرلى كورىنىس −
”باس شۋجي، مالشىلار ءسىزدىڭ ءبىزدىڭ گاچاعا كەلۋىڭىزدى شىن جۇرەكتەن قارسى الادى!“ تۇڭلياۋ قالاسى جالۋتى حوشۇنى دۇڭسالا گاچاسى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى ۋ يۇنبو باس شۋجيدى ۇسىنىس ەتتى.
”سەندەردىڭ گاچاعا جول قالاي بارادى؟“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي ىقىلاسپەن.
”ۇشاقپەن دە، جوعارى جىلدامدىقتى پويەزبەن دە بارۋعا بولادى“، - دەپ ىلە جاۋاپ بەردى ۋ يۇنبو.
”بەيجيڭنەن قالاي بارادى؟ ماعان جولدى كورسەتشى“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي تاعى دا.
”ۇشاقپەن ءبىزدىڭ تۇڭلياۋ اۋەجايىنا بارۋعا بولادى، ءبىز كولىكپەن ءسىزدىڭ الدىڭىزدان شىعامىز، جوعارى جىلدامدىقتى جول جاسالعان، قازىرگى جول وتە جاقسى“. ۋ يۇنبونىڭ ءسوزى اياقتاماي جاتىپ، زالداعىلار دۋ كۇلىستى.
3 - ايدىڭ 7 - كۇنى گانسۋ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ قاراۋىنا قاتىناسقاندا، ۇلتتىق كەدەي وڭىرلەردەگى قاتىناس ماسەلەسى تۋرالى تاعى ءبىر مارتە تالقى تۋدىردى.
”مەنىڭ ءالى ەسىمدە، 2013 - جىلى 2 - ايدىڭ 3 - كۇنى ءسىز قۇلاما تاۋ جولىمەن بۋلىڭگوۋ قىستاعىنا كەلىپ ەدىڭىز“، - دەدى گانسۋ ولكەسى لينشيا حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى چۇيماتان باستاۋىش مەكتەبىنەن كەلگەن ۋاكىل دۇڭ ساييۇن باس شۋجيگە − ”ءبىزدىڭ اۋىلدا ءالى جوعارى جىلدامدىقتى جول جوق، ءبىز دە جوعارى جىلدامدىقتى جول سالىپ، اۋىلىمىزدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، اۋقاتتانۋ جولىنا ءتۇسۋىن جەدەلدەتسەك دەيمىز“.
”گانسۋدا جوعارى جىلدامدىقتى جول جوق تاعى قانشا اۋدان بار؟“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي جانىندا وتىرعان گانسۋ ولكەسىندەگى جاۋاپتى جولداستان.
”گانسۋدا جالپى 86 اۋدان - رايون بار، 31 اۋدانعا ءالى جوعارى جىلدامدىقتى جول قاتىناعان جوق، 40 نەشە اۋداندا ءالى تەمىر جول سالىنباعان. قازىر جوسپار بار، قاتىستى تاراۋلارمەن جۇمىستاردى ۇشتاستىرىپ جاتىرمىز“، - دەپ جاۋاپ بەردى جاڭاعى جاۋاپتى جولداس.
بۇل ديالوگ كوپتىڭ قيالىن 6 جىلدىڭ الدىنا جەتەلەدى.
ول شي جينپيڭنىڭ ەندى عانا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى بولىپ سايلانعاننان كەيىنگى العاشقى كوكتەم مەرەكەسىنىڭ قارساڭى ەدى، ول ايازعا قاراماي، ەرتەدە ”ەڭ كەدەي جەر“ اتانعان لۇڭجۇڭ وڭىرىنە كەلىپ ساقا پارتيا مۇشەلەرى مەن قيىنشىلىعى بار بۇقاراعا امانداستى.
سونداعى جول ءيىر - ءيىر سان سوقپاق بولاتىن. جول بويى كورگەن - بىلگەندەرىنەن باس شۋجي شي جينپيڭ اۋىل - قىستاق نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىنىڭ مەشەۋلىگى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ، اۋىل - قىستاقتىڭ دامۋىنا ىقپال جاساپ وتىرعان باستى تەجەۋشى فاكتور، سونداي - اق قالا مەن اۋىلدىڭ ايىرماشىلىعىنىڭ ماڭىزدى بەينەسى ەكەندىگىن تەرەڭ سەزىندى.
3 - ايدىڭ 8 - كۇنى حىنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ قاراۋىنا قاتىناسقاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ قاتىستى ماسەلە جونىندە تاعى دا نۇسقاۋ بەردى: كەزەكتە اۋىل - قىستاق قاتىناس - تاسىمالى، ەگىنجاي سۋ يگىلىگى، اۋىل - قىستاق اۋىز سۋى، اۋىل - قىستاق زات اينالىمى، كەڭ جولاقتى ينتەرنەت جەلىسى سياقتى نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن ءتۇيىندى ويداعىداي يگەرۋ كەرەك.
دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە جەتۋ - جەتپەۋدە دارەتحانا ءبىر ماسەلە ەسەپتەلەدى. دارەتحانا اۋىل - قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - وڭاۋ ارەكەتىندەگى، ءسوز جوق، تولىقتايتىن ءبىر ولقىلىق.
”سۋمەن شاياتىن دارەتحانا ما، الدە قۇرعاق دارەتحانا ما؟ شوعىرلى دارەت شۇقاناعى ما، الدە ءبىر وتباسىندا ءبىر دارەت شۇقاناعى ما؟“ ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ بايىننۇر قالاسى حاڭگىنحۇيت حوشۇنى جۇڭنانچۇي قىستاعىنىڭ پارتيا باس ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، ۋاكىل جاڭ جيشيننەن قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ءۇي ىشىندەگى دارەتحانى جاڭالاۋ جاعدايىن ىقىلاسپەن تاپتىشتەي ۇعىستى.
فۋجيان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە ىلگەرى ءوزى بارعان سانميڭ قالاسى جياڭلى اۋدانى گاۋتاڭ قالاشىعى چاڭكوۋ قىستاعىندا بارلىق وتباسىنىڭ سۋمەن شايىلاتىن تازا دارەتحانا ىستەتكەندىگىنەن حاباردار بولعان باس شۋجي شي جينپيڭ قاباعات قۋاندى.
حىنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە ول اۋىل - قىستاق دارەتحاناسىن جاڭالاۋدا، ءسوز جوق، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي شارا قولدانۋدى قايتالاي باسا دارىپتەدى: ”شارت - جاعدايى جاقسىلاردىڭ قالا - قالاشىقتاندىرۋ بويىنشا سۋ ىعىستىرۋ جۇيەسىن ورناتۋىنا بولادى، سۋ تاپشى جەرلەردىڭ، ءسوزسىز، سۋمەن شايىلاتىن دارەتحانا ورناتامىن دەپ جابىسىپ الۋى ءىس جۇزىندىككە ۇيلەسپەيدى“.
”اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار“ قىزمەتىن ويداعىداي يگەرىپ، اۋىل - قىستاقتىڭ گۇلدەنۋىن ىلگەرىلەتۋدەگى تابان تىرەر تياناق − شارۋا بۇقاراسىن تابىس سەزىمىنە، باقىت سەزىمىنە، حاۋىپسىزدىك سەزىمىنە كەنەلدىرۋ.
”ءسىز، سول جىلدارى بارىنە ءوزىڭىز كىرىسىپ ىلگەرىلەتكەن ءۇي قايىق كەمەشىلەرى جاعاعا شىققاننان كەيىن، بارلىعى كەڭ ’ليۋفاڭعا‘ كوشىپ كىردى، شيپي قىستاعىنداعى جۇرتشىلىق بالىقشىلىق باعىمشىلىعىمەن شۇعىلدانىپ، جان باسىندىق ورتاشا تازا كىرىسىن 20 مىڭ يۋانعا جەتكىزدى، ءسىز سول جىلدارى ورتاعا قويعان ’كوشۋ، تۇراقتانۋ، اۋقاتتانۋ‘ تالابىن جۇزەگە اسىردىق“. فۋجيان نيڭدى قالاسى بانجۇڭ شىزۋ اۋىلى حوۋمىنپيڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، ۋاكىل لەي جينيۇي قۋانىشتى تۇردە باس شۋجيگە مالىمەت بەردى.
”وتە جاقسى! تەتىك اۋقاتتانۋ جولىن تابۋ“، - دەدى باس شۋجي ەرەكشە سۇيىنە.
”بالالار تاياۋ ماڭنان جاقسى مەكتەپتە وقيتىن بولدى، جاقسى شيپاحانادا ەمدەلە الاتىن بولدىق، تۇرعان جەرىمىزدە جۇمىستانىپ، سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەمەيتىن بولدىق، قىستاقتىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى جاقساردى... “ حىنان ولكەسى پۋياڭ اۋدانى چيڭزۋ قالاشىعى شيشينجۋاڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، ۋاكىل لي ليانچىڭ جۇڭگو شارۋالارىنىڭ 8 ارمانىن ايتىپ شىقتى.
”وتە جاندى سويلەدىڭ!“، - دەپ القاۋ ايتتى باس شۋجي.
ول ۋاكىل لي ليانچىڭعا بىلاي دەدى: ”مەن ءىشىنارا كەدەي وڭىرلەرگە، اۋىل - قىستاقتارعا ۇنەمى بارعانىمدا، سەندەردىڭ تاعى قانداي قاجەتتەرىڭ بار ەكەندىگىن بىلگىم كەلەدى؟ دەگەن ءسوزدى ۇنەمى ايتامىن، سەنىڭ بۇگىن ايتقاندارىڭ ءدال قالىڭ شارۋالاردىڭ باقىتتى تۇرمىسقا تالپىنۋ تالابى، كەيبىرى ورىندالدى، كەيبىرى ءالى ورىندالۋ ۇستىندە، كەيبىرى كەلەسى قادامدا ورىندالادى.
استىق حاۋىپسىزدىگى سىندى وسى ماڭىزدى تاپسىرمانى ارقالاۋدان اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قۇرىلىمدىق جاعىنداعى قامداۋ رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋگە دەيىن، اۋىل - قىستاقتىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىسى سىندى وسى ولقىلىقتى تولىقتاۋدان اۋىل - قىستاقتى وڭاۋ نەگىزىن بەكەمدەۋگە دەيىن... مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستە باس شۋجي شي جينپيڭ ”اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار“ سىندى وسى ”نەگىزگى تاعاندى“ قايتكەندە بەكەمدەۋ جونىندە ءبىر قىدىرۋ ايقىن تالاپتار قويدى.
ايبىندى ۋادە −
”ءبىزدىڭ تۇپكى ماقساتىمىز حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەۋ، حالىق بۇقاراسىنىڭ باقىتتى، تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىن توڭىرەكتەي امالياتتا ايگىلەۋ. ءبىزدىڭ وسى امالياتتا ايگىلەۋ بارىسىمىز ءبىر قادامدا ءبىر اياق ءىزىن قالدىرىپ، ءبىر تاياقشانى ءبىر تاياقشاعا ۇتىلاپ العا باسۋ بارىسى“.
تاماشا ۇلى جوسپار −
”مەن ءبىزدىڭ ءبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىسانامىزدى جۇزەگە اسىرۋىمىزعا، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىسانامىزدى باستاۋىمىزعا ىلەسە، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ فاكتورلارى اناعۇرلىم تەبىندى، وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ كەڭىستىگى ءالى دە وتە زور بولاتىندىعىنا، وسى زامانعى اۋىل - قىستاقتىڭ بولاشاعى نۇرلى جەر، ءۇمىتتى ەگىنجاي بولاتىندىعىنا سەنەمىن.
”جوعارى ساپاعا“ قادام تاستاۋ
”ەكولوگيانى الدىمەن ەسكەرۋدى، جاسىل دامۋدى باعدار ەتكەن جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا جولىن قاراستىرۋ“
ءبىر ستاكان ەگىنشى شايىنان جاسىل دامۋدىڭ ۇلكەن جولىن اڭعاردى.
”باس شۋجي، 1997 - جىلى 4 - ايدىڭ 10 - كۇنى تۇستەن بۇرىن ءسىز ءبىزدىڭ چاڭكوۋ قىستاعىمىزعا كەلىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ۇيىنە بارىپ، كوپشىلىكپەن بىرگە لەيچا شايىن ءىشىپ، شۇيىركەلەستىڭىز...“
3 - ايدىڭ 10 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ فۋجيان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقاندا، جياڭلى اۋدانى چاڭكوۋ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، ۋاكىل جاڭ لينشۇننىڭ ءسوزى باس شۋجيدىڭ فۋجياندا قىزمەت ىستەگەن كەزدەگى ءبىرسىپىرا ەستەمەلەرىن ويعا سالدى. ”ول مەنىڭ لەيچا شايىن تۇڭعىش ءىشۋىم ەدى، ىشىندە كۇرىش بار عوي؟ تاعى كۇنجۇت، شاي جاپىراعى، جۇيزى قابىعى...“
سول جىلدارى چاڭكوۋ قىستاعىندا، شي جينپيڭ جولداس كوپشىلىككە مىنانى قاداعالاي تابىستادى: ”جاسىل تاۋ، تۇنىق سۋ باعا جەتپەس بايلىق، تاۋلى ءوڭىر ’تاۋ، سۋ سۋرەتىن‘ ويداعىداي سالىپ، تاۋ، سۋ، ەگىستىك شارۋاسىن ويداعىداي ىستەۋ كەرەك“. 20 نەشە جىل ءوتتى، بۇگىنگى تاڭداعى چاڭكوۋ قىستاعى ەكولوگيالىق كاسىپ سالاسىن دامىتتى، قالقي اعۋ، حالىقتىق قونالقى اشۋ سياقتى جۇمىستارمەن اينالىستى، قىستاق تۇرعىندارى ءۇيىنىڭ الدىندا جۇمىس ىستەپ، اقشا تاپتى، جان باسىندىق ورتاشا تازا كىرىسى سول جىلدارداعىدان 10 ەسە ارتتى.
تۇنىق سۋ مەن جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كوڭىلىندە ادام مەن تابيعات سىندى وسى فيلوسوفيالىق ءتۇس الاتىن سۇراق قاشاندا سايراپ كەلەدى.
ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى جوعارى قارقىنمەن ارتۋ كەزەڭىنەن جوعارى ساپالى دامۋ كەزەڭىنە بۇرىلىس جاساۋ بارىسىندا، لاستانۋدان ساقتانۋ، ونى تىزگىندەۋ جانە قورشاعان ورتانى جونگە سالۋ قارىشتاپ وتۋگە تۋرا كەلەتىن ءبىر ماڭىزدى وتكەل.
بۇل رەت، مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىستە باس شۋجي شي جينپيڭ العاش رەت ”ءتورت ءبىر“ ارقىلى ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن تەرەڭدەي بايىمداپ، جوعارى ساپالى دامۋعا جاسىل باعداردى تىپتەن ورناتتى −
”’بەستى ءبىر تۇلعالاندىرۋ‘ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىنىڭ بىرەۋى − ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى، جاڭا داۋىردە جۇڭگوشا سوتسياليزمگە تاباندى بولۋ جانە ونى دامىتۋ نەگىزگى جالپى جوباسىندا ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار تۇرۋىنا تاباندى بولۋ − ءبىر نەگىزگى جالپى جوبا، جاڭا دامۋ ۇستانىمىنىڭ ىشىندە جاسىل − ءبىر كەلەلى ۇستانىم، ءۇش ءىرى قامال الۋ شايقاسىندا لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ − ءبىر ءىرى قامال الۋ شايقاسى“.
وسى ”ءتورت ءبىر“ پارتيامىزدىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ زاڭدىلىعىن يگەرۋىن ايگىلەدى، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ جاڭا داۋىردەگى پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ دامۋىنداعى ورنىن ايگىلەدى، پارتيانىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرۋ جونىندەگى ورنالاستىرۋلارى مەن تالاپتارىن ايگىلەدى.
3 - ايدىڭ 5 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ ءوزى تۇرعان ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنە كەلىپ باياندامانى قاراۋعا قاتىناستى، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ جونىندە ول تەرەڭدەي اڭگىمەلەدى، جان - جاقتى اڭگىمەلەدى.
”وڭتۇستىك، سولتۇستىك پاتشالىقتارىنىڭ حالىق ءانى ”چىلى ءان“ىندە ، تاعى دىدىما ايتقان «كورىكتى ساحارا مەنىڭ مەكەنىم»دە ىشكى موڭعۇلدىڭ كورىكتى ورتاسى، اسىرەسە، ەكولوگيالىق ورتاسى سۋرەتتەلگەن.
باس شۋجي شي جينپيڭ كوپشىلىككە مىنانى قاداعالاي تابىستادى: ءسوز جوق، وسى ءبىر ەڭ قىمباتتى بايلىقتى بارىنشا قاستەرلەپ، وتانىمىزدىڭ سولتۇستىك الابىنداعى وسى كوركەم كورىنىس جەلىسىن ويداعىداي قورعاۋ كەرەك.
ەكولوگيانى قورعاۋ مەن جاسىل دامۋ سىندى جۇمىستى قايتكەندە ويداعىداي ىستەۋگە بولادى. قاراۋ، پىكىر اۋىستىرۋ بارىسىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ عىلمي ديالەكتيكا ارقىلى ايقىن جاۋاپ بەردى.
وسىنداي ديالەكتيكا ءىشىنارالىق پەن جالپى جاعداي قاتىناسىن تانۋ بارىسىندا ايگىلەنەدى.
”ىشكى موڭعۇلدىڭ ەكولوگيالىق جاعدايىنىڭ قانداي بولۋى تۇتاس رايونداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تىرشىلىگى مەن دامۋىنا قاتىستى بولۋمەن بىرگە، حۋابەيدىڭ، شىعىس سولتۇستىكتىڭ، باتىس سولتۇستىكتىڭ، اۋەلى، بۇكىل ەلدىڭ ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىگىنە دە قاتىستى“.
”ىشكى موڭعۇلدى ەلىمىزدىڭ سولتۇستىگىندەگى ماڭىزدى ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقى ەتىپ قۇرىپ شىعۋ بۇكىل ەلدىڭ دامۋ جالپى جاعدايىن تياناق ەتىپ تۇراقتاندىرعان ستراتەگيالىق ورنى ءارى ىشكى موڭعۇلدىڭ، ءسوز جوق، سانالى تۇردە ارقالايتىن كەلەلى جاۋاپكەرشىلىگى“.
وسىنداي ديالەكتيكا كەزەكتەگى جانە ۇزاق بولاشاقتىق قاتىناستى ءبىر جاقتى ەتۋ بارىسىندا ايگىلەنەدى.
”قاراماققا، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ مەن ەكونوميكانى دامىتۋدا ءمالىم قايشىلىق ورىن تەپكەندەي كورىنگەنىمەن، تۇبىرىنەن العاندا ەكەۋى جاندى بىرلىككە يە، ءبىرىن - ءبىرى كەمەلدەندىرەدى“.
”ەكونوميكالىق دامۋ ءىشىنارا قيىنشىلىققا ۇشىراعاندىعىنا بولا، قۇرىلىس جۇرگىزىپ، نىسان باستاۋ، قورشاعان ورتانى قۇرباندىققا شالىپ، ەكونوميكانىڭ ارتۋىن قولعا كەلتىرۋدى كوزدەۋگە، اۋەلى امال - شارا قاراستىرىپ ەكولوگيانى قورعاۋ قىزىل سىزىعىنان اتتاۋعا بولمايدى“.
مۇنداي ديالەكتيكا جالپىلىقتى جانە وزگەشەلىكتى يگەرۋدە ايگىلەنەدى.
بىلتىر جانە دە ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتكەن: ىشكى موڭعۇل كاسىپ سالاسىن دامىتۋدا تەك ”قويعا، كومىرگە، جەرگە، تابيعي گازعا“ قادالماۋى، جاڭا كاسىپ سالالارىن، جاڭا قوزعالىس ەنەرگيالارىن، جاڭا ارتۋ ءتۇيىنىن بارىنشا دامىتۋمەن قاتار، ”نەنى ىستەۋگە، نەنى ىستەمەۋگە ءمان بەرۋ كەرەك“.
بيىل باس شۋجي تاعى دا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”ىشكى موڭعۇل جوعارى ساپالى دامۋدى ىسكە اسىرۋدا ءوز جەرىنىڭ بايلىق قاسيەتى ەرەكشەلىگىن تياناق ەتۋى، شىعىس بولىكتەگى دامىعان وڭىرلەرمەن جاي عانا كاسىپ سالاسىمەن باسەكەلەسۋىنە، قۇرىلىمىن سالىستىرۋىنا، جىلدامدىعىمەن جارىسۋىنا بولمايدى“، ”جاڭا دامۋ ۇستانىمىن دايەكتىلەندىرىپ، ەكولوگيانى الدىمەن ويلاستىراتىن، جاسىل دامۋدى باعدار ەتكەن جوعارى ساپالى دامۋدىڭ جاڭا جولىن قۇلشىنا قاراستىرۋى كەرەك“.
باياندامانى قاراۋ اياقتاعاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ ۋاكىلدەردىڭ اراسىنا بارىپ كوپشىلىكپەن قول الىسىپ قوشتاستى.
گاچا پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، ۋاكىل ۋ يۇنبو ورايدى ۇستاپ باس شۋجيگە كىشكەنتاي تاماشا تارتۋ سيلادى: ”بۇل مالچىن ءالى سيىر باعىمشىلىعى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىمىزدىڭ ءتوس بەلگىسى“.
مالچىن ءالى ”مالشىلار وتباسى“ دەگەن ءماندى بىلدىرەدى. سەلبەستىك كووپەراتيۆى قۇرىلعان 5 جىلدا 6 ميلليون 200 مىڭ يۋان پايدا ءبولىسىپ، بۇكىل قىستاقتى جاسىل دامۋ سىندى بايۋ جولىنا ءتۇسىردى.
باس شۋجي شي جينپيڭ ءتوس بەلگىنى الىپ، قاداعالاي قارادى، وعان الىستا التىن سارى تاۋ، جاسىل جايلاۋ، شۇرايلى القاپقا كورىك قوسقان موڭعۇل گەرى ورنەكتەلىپتى. وندا ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ قىمباتتى بايلىق“ دەگەن ءمان قامتىلعان.
”جارايدى! ماركانى ايگىلەۋ كەرەك“، - دەدى باس شۋجي شابىتتاندىرىپ، ”وسىنداي سەلبەستىك كووپەراتيۆتەردى تىڭعىلىقتى جۇرگىزىپ، ءتىپتى دە كوپ مالشىنى دوڭگەلەك داۋلەتتى ورەگە جەتۋگە باستاۋلارىڭدى ءۇمىت ەتەمىن“.
جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدە جاڭالىق اشۋ ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇش سانالادى −
”حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ جوعارى دەڭگەيدەگى جاساۋعا بەتتەۋىنىڭ ءتۇبىرلى جولى جاڭالىق اشۋدا“. فۋجيان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە ءانتا سەرىكتەستىگى باسقارما القاسىنىڭ ءتوراعاسى، ۋاكىل ديڭ شىجۇڭ تەرەڭ اسەرمەن بىلاي دەدى: 2001 - جىلى ءسىز جينجياڭعا تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە بارعانىڭىزدا بىزگە بىرىنشىدەن، ءونىمنىڭ ساپا وتكەلىن يگەرۋدى، ەكىنشىدەن، وزىمىزگە ءتان ماركا جاراتۋدى تاپسىرعان ەدىڭىز.
”سول كەزدە وسى اتتى قالاي قويدىڭدار؟“، - دەپ سۇرادى باس شۋجي.
”’ءانتا‘دەگەننىڭ ءمانىسى الاڭسىز شارۋاشىلىق قۇرىپ، تاباندى ادام بولۋ“، - دەدى ديڭ شىجۇڭ جاۋاپ قايتارا.
”كاسىپورىن قۇرۋ، ءىس ىستەۋ تەك پايدا تابۋ ماسەلەسى عانا ەمەس. پايدا تابۋدى عانا كوزدەسە، تۇرلاۋسىزدىق جايتتەر تۋىلادى. ناقتى ەكونوميكانى جۇرگىزۋدە نەگىزگى كاسىپتى شىنايى تۇردە، ىقىلاس قويا ىستەۋ كەرەك، بۇل بورىش سانالادى“، - دەدى باس شۋجي.
”كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى جۇمىلىپ جاڭالىق اشۋ“دان ”جاڭالىق اشۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ، جاسامپازدىق جاراتۋ“عا دەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ تاماشا دامۋ ورتاسىن ازىرلەۋ جونىندە ءتىپتى جوعارى تالاپ قويدى:
”جوعارى ساپالى دامۋدى ىسكە اسىرۋدىڭ مىندەتى جاپالى، وسىنداي بولعان سايىن، رەفورما جاساۋدان، ەسىك اشۋدان قوزعاۋشى كۇش الۋ، تۇتاس قوعامنىڭ جاڭالىق اشۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ، جاساۋ قوزعالىس ەنەرگياسىن ەڭ جوعارى شەكتە تاراتۋ كەرەك“؛
”جاڭالىق اشۋعا، شارۋاشىلىق قۇرۋعا، جاسامپازدىق جاراتۋعا ىقپال جاسايتىن كورنەكتى ءتۇزىلىس مەحانيزم ماسەلەلەرىن كۇش سالا شەشىپ، جاڭالىق اشۋعا، شارۋاشىلىق قۇرۋعا، جاسامپازدىق جاراتۋعا شابىتتاندىراتىن قوعامدىق ورتا ازىرلەۋ، اسىرەسە، ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ، جاستاردىڭ دامۋىنا ءتيىمدى شارت - جاعداي، ازىرلەۋ كەرەك“؛
”’ەكىدەن استە بۇلجىماۋ‘عا تاباندى بولىپ، حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن شابىتتاندىراتىن، جەتەكتەيتىن، قولدايتىن ساياسات - شارالاردى تياناقتاندىرىپ، ءتۇرلى مەنشىكتەگى كاسىپورىندارعا ءادىل، جاريا، زاڭمەن جونگە سالىناتىن دامۋ ورتاسىن ازىرلەۋ كەرەك...“
جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدە رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ باسىپ وتەتىن جول سانالادى −
”قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ىلگەرىلەتۋدى، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدى ونەركاسىپتە، قىزمەت وتەۋ كاسىبىندە عانا ەمەس، اۋىل شارۋاشىلىعىندا، اۋىل - قىستاقتاردا دا جۇرگىزۋ كەرەك.“ حىنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”رەفورمانى تەرەڭدەتۋ سىندى اسىلدان جاقسى پايدالانىپ“، نازاردى ەگىنشىلەر مەن جەردىڭ قارىم - قاتىناسىنا، ەگىنشىلەر مەن كوللەكتيۆتىڭ قارىم - قاتىناسىنا، ەگىنشىلەر مەن قالا تۇرعىندارىنىڭ قارىم - قاتىناسىنا شوعىرلاندىرىپ، دارىندى، جەر، كاپيتال سياقتى فاكتورلاردىڭ قالا مەن اۋىل ورتاسىندا قوس باعىتتا جىلجۋىن جانە تەڭ ايىرباستالۋىن ىلگەرىلەتىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ ىشكى ومىرشەڭدىك قۋاتىن قاۋلاتۋ كەرەك.
ەسىك اشۋ ارقىلى رەفورمانى جەبەۋ كەرەك. فۋجيان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ فۋجياننىڭ ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون، ەركىن ساۋدا سىناق رايونى، امبەباپ تاجىريبە رايونى، 21 - عاسىر تەڭىز ءۇستى جىبەك جولى وزەكتى رايونى سياقتى كوپ رايون قاباتتاسقان ارتىقشىلىعىن ساۋلەلەندىرىپ، ۇزبەي جاڭا جول قاراستىرىپ، ساپالى ءوندىرىس فاكتورلاردى توپتالۋعا، شوعىرلانۋعا باۋراپ، فۋجياننىڭ كاسىپ سالاسى جاعىنداعى باسەكەلىك قۋاتىن جاپپاي ارتتىرىپ، اشىق ەكونوميكا جاڭا ءتۇزىلىسىن قۇرۋ جاعىندا الدا جۇرۋگە ۇمتىلۋىن ءۇمىت ەتتى.
كوڭىل كۇيدى كوتەرىڭكى ۇستاۋ
”جۇڭگو بيىككە سامعاۋدا، جىلدام جۇگىرۋدە ءبىر ميلليارد 400 ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ جويقىن كۇشىن توپتاۋ جانە قاۋلاتۋ كەرەك“
2014 - جىلى 3 - ايدىڭ 17 - كۇنى تۇستەن كەيىن حىناننىڭ لانكاۋىنا بارعانىڭىزدا بىزبەن اڭگىمە ءماجىلىسىن وتكىزگەن ەدىڭىز. مەن سىزگە باس شۋجيدىڭ بۇقارالىق لۋشيانمەن ءجۇرۋ دەگەنى جونىندە، مەن لي ليانچىڭ ءبىر عانا تۇسىنىكتەمىن، بۇقارا نەگە قارسى تۇرسا، سونى ىستەمەيمىن، بۇقارا نەنى قولداسا، سونى ىستەيمىن، مەنىڭشە مۇنىڭ ءوزى بۇقارالىق لۋشيان سانالادى دەگەن ەدىم“.
حىنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە ۋاكىل لي ليانچىڭ ەڭ قاراپايىم تىلمەن رياسىز سۇيىسپەنشىلىگىن بەينەلەدى.
بارلىق تاريحتى حالىق جازادى.
باس شۋجي شي جينپيڭ 2019 - جىلعى جاڭا جىلدى قۇتتىقتاۋ سوزىندە باتىل دا پارمەندى تۇردە: حالىق − رەسپۋبليكانىڭ بەرىك تاعانى، حالىق − بيلىك جۇرگىزۋىمىزدەگى ەڭ ۇلكەن سۇيەنىشىمىز، - دەدى.
مەيلى لاستانۋدان ساقتانۋدى جانە ونى جونگە سالۋدى ”قورشاعان ورتاعا ساياتىن حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋدىڭ كوكەي تەستى قاجەتى“ ەتۋدە، الدە كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدى ”بيىل جانە كەلەر جىلى، ءسوز جوق، ورىنداۋعا ءتيىستى ماڭىزدى مىندەت“ ەتۋدە بولسىن، مەيلى ”اۋىل شارۋاشىلىعىن، اۋىل - قىستاقتى الدىمەن دامىتۋعا تاباندى بولۋ“دى، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار قىزمەتىن يگەرۋدى باسا دارىپتەۋدە بولسىن، الدە ”بۇكىل قوعامنىڭ جاڭالىق اشۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ، جاسامپازدىق جاساۋ قوزعالىس ەنەرگياسىن تاراتۋ“، ”ۇلى قۇرلىقتاعى بۇقاراعا قىزمەت وتەگەندەي تايۋاندىق باۋىرلاستارعا باقىت جاراتۋ“ كەرەكتىگىن ايگىلەۋدە بولسىن... ”حالىق“ دەگەن ءسوزدى باس شۋجي شي جينپيڭ ەكى ماجىلىستەگى ۋاقىتتارىندا كوپ اۋىزعا الدى.
3 - ايدىڭ 4 - كۇنى تۇستەن كەيىن بەيجيڭ دوستىق مەيمانحاناسى.
سىرتتا كۇن شايداي اشىق، كوكتەم گۇلى ءبۇر جارعان، جۇييىڭ زالىندا تانىمالى ادامدار جينالدى. باس شۋجي شي جينپيڭ سول جەردەگى مادەنيەت، ادەبيەت - كوركەمونەر سالاسىنىڭ، قوعامدىق عىلىمدار سالاسىنىڭ مۇشەلەرىنە امانداسا باردى ءارى بىرىككەن گرۋپپا ماجىلىسىنە قاتىناستى.
وسى رەت امانداسا كەلۋىندەگى ماقساتىن اۋىزعا العاندا باس شۋجي شي جينپيڭ شىن ىقىلاسپەن: حالىق تىلەگى ەڭ ۇلكەن ساياسي، ورتاق تانىم ەكپىندەي ىلگەرىلەۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى. ”قوس 100 جىلدىق“ كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ جالپى ۇلتتىڭ اقىل - پاراساتى مەن كۇش - قۋاتىن توپتاۋدى قاجەت ەتەدى، ورتاق تانىمدى كەڭ كولەمدە ۇيىستىرۋدى، ىنتىماقتى ۇزدىكسىز كۇشەيتۋدى قاجەت ەتەدى، - دەدى.
جالپى ۇلتتىڭ اقىل - پاراساتى مەن كۇش - قۋاتىن توپتاۋدا ءداۋىر ءۇنىن جاريالاۋ كەرەك −
”’ ماقالا ءداۋىر ءۇشىن جازىلۋى، ولەڭ ءداۋىر ءۇشىن تۋىنداۋى كەرەك‘. ءداۋىر ءۇشىن ەڭبەك كورسەتۋشىلەر ءداۋىردىڭ وزىق ءۇنىن تاراتىپ، ءداۋىردىڭ دامۋى بارىسىندا ىسكەرلىك كورسەتۋى كەرەك“. باس شۋجي شي جينپيڭ ناقىلدان سيتات كەلتىرە: ”رۋح ىستەرىنىڭ“ ءمانىن اۋىزعا الىپ، ”گۇلدەنگەن زامانداعى جۇڭگونىڭ ناقتى بولمىسىندا ۇيىستىرۋ كۇشى، جىگەرلەندىرۋ كۇشى بولۋ كەرەك“، - دەدى.
وسى جاڭا ءداۋىردى قايتكەندە شىن پەيىلمەن، سۇيىسپەنشىلىكپەن، شوگەلدىكپەن ويداعىداي جازۋعا، ويداعىداي تۇسىندىرۋگە بولادى؟
”90 - جىلداردىڭ تۇلەكتەرى، 2000 - جىلداردىڭ تۇلەكتەرى «تاس الما باياعىسىنداي» تەلەفيلمىن ءتۇن جارىمىنا دەيىن سوڭىنا ءتۇسىپ كورىپ، جوۋ زۇڭليدىڭ شۇعىلالى ومىرىنەن اسەرلەندى؛ «شياڭجياڭداعى قاندى شايقاس» كينوسىن كورگەننەن كەيىن، وقۋشىلار وزدىكتەرىنەن ورىندارىنان تۇرىپ، ءۇنسىز ازا ءبىلدىردى، ءيىلىپ سالەم بەردى، ليان - دۇيلەردەگى جاۋىنگەرلەر ارت - ارتىنان ەگەر وتان قاجەت ەتسە، سوعىس مايدانىنا دەرەۋ اتتاناتىندىقتارىن ءبىلدىردى...“ پەردە ارتىنداعى وسى اڭگىمەلەردى تىلگە تيەك ەتكەندە، كينو رەجيسسەرى، مۇشە چىن ليدىڭ داۋسى بۋلىقتى.
باس شۋجي شي جينپيڭ دەن قويا تىڭداعاننان كەيىن تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاعاندا عانا، ىستەردى باياندى جالعاستىرۋعا بولادى! شاڭحايداعى شىكۋمىندا، نانحۋ كولىندەگى قىزىل كەمەدە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى دۇنيەگە كەلدى، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى 14 جىلدىق سوعىس، تاريحي شەشۋشى شايقاس جۇرگىزگەننەن كەيىن عانا جاڭا جۇڭگو قۇرىلدى. رەسپۋبليكامىز قىزىل ءتۇستى، بۇل رەڭدى سولعىنداتۋعا بولمايدى“.
جالپى ۇلتتىڭ اقىل - پاراساتى مەن كۇش - قۋاتىن توپتاۋدا، سالتقا اقىلمەن، مورالمەن جەتەكشىلىك ەتۋ كەرەك −
قوعامدىق عىلىمدار سالاسىنداعى مۇشەلەر العا قويعان ”قيال الەمى“، شەتەلگە كورسوقىرلىقپەن تابىنۋ جايتتەرىنە مەڭزەس، باس شۋجي شي جينپيڭ ءداپ باسىپ بىلاي دەدى: جۇڭگونىڭ رەال ماسەلەسىن شەشكەندە، اۋرۋدى رەتسەپ بويىنشا ەمدەۋ كەرەك، بۇل حالىق تۇرمىسىمەن جاناسپاسا بولمايدى! جۇڭگونىڭ ىستەرىنىڭ انىق - قانىعىنا جەتىپ، تامىردى جاقسى ۇستاۋ كەرەك! ءبارى كوكەيدە سايراپ تۇرۋ كەرەك.
تەاتر رەجيسسەرى، مۇشە تيان چينشين باس شۋجيگە قازىر «كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جولىندا» دەگەن ۇلتتىق ءان - ءبي تەاترىنە رەجيسسەرلىك ىستەپ جاتقاندىعىن ايتىپ بىلاي دەدى: پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، ەلىمىزدە 80 ميلليوننان ارتىق كەدەي جان سانى كەدەيلىكتەن ورنىقتى ارىلدى، بۇل دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە دە ىلۋدە ءبىر كەزدەسەدى. مۇنى نەگە ىشكەرىلەي ساۋلەلەندىرىپ، ىقىلاسپەن جىرلاماسقا؟
مۇشەلەردىڭ ويىن، اسەرىن تىڭداپ وتىرعان باس شۋجي شي جينپيڭ بىردە باسىن يزەپ قۇپتاسا، بىردە قولىنا قالام الىپ، ەستەلىك قالدىردى.
جالپى ۇلتتىڭ اقىل - پاراساتى مەن كۇش - قۋاتىن توپتاۋدا، حالىقپەن نيەتتەس بولا وتىرىپ، ارەكەتتەنۋ كەرەك −
”بارلىق ناتيجە تۇگەلدەي حالىققا ءتان، بارلىق داڭق تۇگەلدەي حالىققا ءتان. حالىق ابستراكت ەمەس، قايتا ەت جۇرەكتى“.
”’الىپ قۇس شىعانعا ءبىر قاناتىمەن عانا وپ - وڭاي شىقپاعان، تۇلپار ءبىر اياعىنىڭ كۇشىمەن شاپقىلاي المايدى‘. جۇڭگو بيىككە سامعاۋدا، جىلدام جۇگىرۋدە ءبىر ميلليارد 400 ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ زور كۇشىن توپتاۋى جانە قاۋلاتۋى كەرەك“.
...
ىقىلاستى ءۇمىت حالىقتىڭ جۇرەگىن نۇرلاندىردى، ۇدەرە العا تارتاتىن جىگەردى ۇيىستىردى.
شىعىس جەلى تۇرىپ، كوكتەم لەبى ەستى.
بىرنەشە كۇننەن بەرى، ساياسي كەڭەستىڭ بىرىككەن گرۋپپالار جيىنىنداعى بۇكپەسىز پىكىر اۋىستىرۋدان تارتىپ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ باياندامانى قاراۋ بارىسىنداعى ىزگى نيەتتى ىقپالداستىققا دەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ وتانىمىزدىڭ جەر - جەرىنەن كەلگەن، قوعامداعى ءار سالا ۋاكىلدەرمەن، مۇشەلەرمەن مەملەكەت ىستەرىن اقىلداسىپ، پىكىر اۋىستىرۋ بارىسىندا ورتاق تانىمدى نىعايتىپ، تالقى بارىسىندا كۇش - قۋات ۇيىستىردى.
زەيىن - زەردەنى، كۇش - قۋاتتى ۇيىستىرۋ پارتيانىڭ جاپپاي باسشىلىعىنا تاباندى بولۋدان جانە ونى كۇشەيتۋدەن ايرىلا المايدى.
فۋجيان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە، باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيانىڭ ساياسي قۇرىلىسىن ءبىر تۇتاس باسشىلىققا الىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيا قۇرىلىسىنىڭ باس تالابىن جالپى بەتتىك تياناقتاندىرىپ، پارتيانىڭ ءار جاقتاعى قۇرىلىسىن جالپى بەتتىك ىلگەرىلەتىپ، باتىل، پارمەندى پارتيا ۇيىمى ارقىلى قىزمەت مىندەتتەرىنىڭ تياناقتاندىرىلۋىنا كەپىلدىك ەتۋدى تالاپ ەتتى.
حىنان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ مىنانى باسا دارىپتەدى: تاباندىلىقپەن ستيلدى دۇرىستاپ، ءتارتىپتى قاتايتىپ، ماڭگى جولدا بولاتىن قايسارلىقپەن، قاجىرلىلىقپەن، شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋ كۇرەسىن تەرەڭدەتىپ، فورماشىلدىق، تورەشىلدىك ماسەلەلەرىن شوعىرلى تۇردە تۇزەتۋ، جونگە سالۋ كەرەك.
ازاتتىق ارميا جانە قارۋلى ساقشى بولىمدەرى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە، باس شۋجي شي جينپيڭ مىنانى باسا دارىپتەدى: بيىل − جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدىڭ، ءبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ شەشۋشى جىلى ءارى ارميامىز قۇرىلىسى دامۋىنىڭ ”13 - بەسجىلدىق“ جوباسىن تياناقتاندىرۋداعى، مەملەكەت قورعانىسى مەن ارميا قۇرىلىسىنىڭ 2020 - جىلعا دەيىنگى نىسانالارىن، مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋداعى قامال الۋ جىلى، بۇكىل ارميا جۇڭگو ارمانىنىڭ ارميانى قۇدىرەتتەندىرۋ ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ تۇرعىسىنان، ”13 - بەسجىلدىق“ جوبانى تياناقتاندىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى مەن كوكەي تەستىلىگىن جىعا تانىپ، بەكىم مەن ەرىك - جىگەردى نىعايتىپ، بورىش پەن جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتىپ، قايسارلىقپەن ءورىس اشا ىلگەرىلەپ، جوبانى تياناقتاندىرۋدا قامال الۋ شايقاسىن كۇش سالا ويداعىداي جۇرگىزىپ، بەلگىلەنگەن نىسانالاردىڭ، مىندەتتەردىڭ دەر كەزىندە ورىندالۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.
”الدا مەن، ءسوزسىز، باس شۋجيدىڭ تالابى بويىنشا ۋاكىلدىك جاۋاپكەرشىلىگىمدى ويداعىداي اتقارىپ، ياچەيكا شۋجيى سىندى ”سەركەلىك“ رولىمدى ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، نەگىزگى ساتىنىڭ قىزمەتىن ەگجەي - تەگجەيلى، ناقتاپ ىستەپ، اۋىلداستاردى ۇيىستىرىپ، كورىكتى مەكەنىمىزدى بىرگە قۇرامىن“. ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە، اۋىل - قىستاق نەگىزگى ساتىنىڭ ۋاكىلى جاڭ جيشيننىڭ ءسوزى قىزۋ القاۋعا يە بولدى.
قامال الىپ، قيىندىقتاردى جەڭۋ − جۇڭحۋا پەرزەتتەرىنىڭ ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارۋىن قاجەت ەتەدى.
ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ تاعى مىنانى باسا دارىپتەدى: پارتيانىڭ ۇلت ساياساتى مەن ءدىن ساياساتىن تياناقتاندىرىپ، ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعى تاربيەسىن تەرەڭدەتىپ، ءار ۇلتتىڭ ورتاق گۇلدەنۋىن، دامۋىن جەبەۋ كەرەك.
ۇلى ءىستى ورتاق ورىنداۋ 56 ۇلتتىڭ اناردىڭ دانىندەي اناعۇرلىم تىعىز ىنتىماقتاسۋىن قاجەت ەتۋمەن قاتار، شياڭگاڭدىق، اۋمىندىق، تايۋاندىق باۋىرلاستاردى، شەتەلدەگى چياۋباۋلاردى قامتىعان بارلىق يان - حۋاڭ ۇرپاقتارىنىڭ دا بىرگە قۇلشىنۋىن قاجەت ەتەدى.
فۋجيان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ جينمىننىڭ، مازۋدىڭ فۋجيان تەڭىز جاعالاۋىنداعى وڭىرلەرمەن اراداعى اۋىز سۋ جەتكىزۋ، ەلەكتر جەتكىزۋ، گاز جەتكىزۋ، كوپىر تۇتاستىرۋ ىستەرىنىڭ ىلگەرىلەۋ جاعدايىن ىقىلاسپەن سۇرادى. ”ەكى جاعالاۋدىڭ تۇتاستىرۋعا تيىستىلەرىن مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا تۇتاستىرۋ“، ”وتانىمىزدىڭ بۇكىلدەي بىرلىككە كەلۋىن جۇزەگە اسىرۋ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ تاريحي قاجەتى“.
شەشۋشى ساتتە، وي - سانانى تىپتەن سەرگەك ۇستاۋ كەرەك.
«كۇن كورىس تە ۇقساس، اقشا تاپقاندا جەر - كوككە سيماي ەسىرۋگە بولمايدى. ءىشىپ - جەۋدەن تارىقپاۋ، كيىم - كەشەكتەن تارىقپاۋ جوسپارى تياناقتانباسا ءومىر بويى تارىعىپ وتەسىڭ“.
ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ قاراپايىم دا تۇسىنىكتى، فيلوسوفيالىق قاعيداعا تولى سوزدەرمەن كوپشىلىككە قاشاندا ”ۇنەمشىل بولۋ“ يدەياسىن ساقتاۋ كەرەكتىگىن، ”قاجىرلى كۇرەس جاساۋ، ۇقىپتى، ۇنەمشىل بولۋ ءبىزدىڭ جولدان جازباۋىمىزدىڭ، دامىپ - زورايۋىمىزدىڭ ماڭىزدى كەپىلى بولۋمەن بىرگە، ءبىزدىڭ الدىڭعىلاردىڭ ءىزىن باسىپ، بولاشاققا جول اشۋىمىزدىڭ، تاعى دا شۇعىلالى ناتيجە جاراتۋىمىزدىڭ ماڭىزدى كەپىلى“ ەكەندىگىن ەسكەرتتى.
تاريح كوشى ايبىندى، بۇل حالىق كوسەمىنىڭ ءبىر ميلليارد 400 ميلليونعا جۋىق جۇڭگو حالقىنا ۋاكىلدىك ەتىپ، ءداۋىر اۋقىمىندا تۇرىپ بەرگەن بەرىك سەنىمى:
”بىلتىر ءبىز رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ 40 جىلدىعىن سالتاناتپەن قۇتتىقتادىق. بيىل جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعىن سالتاناتپەن قۇتتىقتايمىز. جۇڭگونىڭ بىرنەشە مىڭ جىلدىق تاريحىندا، مۇنىڭ ءبارى ۇلى تاريحي ءسات سانالادى. ءبىز ەرلىكپەن سايىسىپ ۇلى جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزىپ، قىمباتتى تاجىريبەلەردى قورىتىندىلاپ، كۇشتى سەنىمگە يە بولىپ، تاباندىلىقپەن ءوز جولىمىزبەن ءجۇرىپ كەلەمىز!“
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 - ايدىڭ 14 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
