ءتىلشى سۇي يۇنيان
از ۇلتتاردىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋىن جەبەۋ − شينجياڭنىڭ حالىق تۇرمىسىنىڭ نەگىزى، ورنىقتىلىعىنىڭ نەگىزى، بۇقارانىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ، كەدەي، مەشەۋ بەت - بەينەنى وزگەرتەتىن شەشۋشى بۋىن.
− شي جينپيڭ
2 - ايدىڭ 19 - كۇنى تۇستەن كەيىن حوتان قالاسى گۋجيانباق اۋىلى جينلۇڭ قىستاعىنداعى سىبىرتكى زاۆودىندا 30 نەشە قىستاق تۇرعىنى مۋزيكا تىڭداي وتىرىپ، گاۋلياڭ سىبىرتكى جاسادى. ءوندىرىس زالىنىڭ سىرتىندا ۇلكەندى - كىشىلى ءار ءتۇرلى فورماداعى سىبىرتكىلەر جاسالىپ رەتتى ءىلىنىپتى. اۋلادا ءۇيىلىپ جاتقان گاۋلياڭ ساباعىنان جاعىمدى ءيىس بۇرقىرايدى.
”ءبىز سەلبەستىك كووپەراتيۆىن سىبىرتكى زاۆودىن قۇرۋعا سۇيەمەلدەدىك، ءبىر تۇتاس ءوندىرىپ، ءبىر تۇتاس ساتادى، شارۋالار جۇمىسشىعا اينالىپ، اي سايىن 3000 دا 4000 يۋان كىرىس تاباتىن بولدى“، - دەدى جينلۇڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى ءامينا ابدوللا ماقتانىشپەن.
2018 - جىلى شينجياڭدا ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپتەردە 152 مىڭ 100 ادام جاڭادان جۇمىسقا ورنالاسىپ، تۇتاس رايونىمىزداعى جاڭادان جۇمىسقا ورنالاسقان ادام سانىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن يەلەپ، اۋىل - قىستاقتارداعى ارتىق ەڭبەككۇشتەردىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋىن شەشۋدىڭ ماڭىزدى تاسىلىنە اينالدى. جينلۇڭ قىستاعى - ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپتەردى دامىتۋ ارقىلى جۇمىستاندىرۋدى شەشۋدىڭ ناعىز دالەلى.
قىستاق تۇرعىندارى ۇيىنەن ۇزاپ شىقپاي - اق كاسىپ سالاسىنىڭ جۇمىسشىلارىنا اينالدى
”سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋى قولايسىز ايەلدەر جونىنەن العاندا، سول جەردە، جاقىن ماڭدا جۇمىسقا ورنالاسۋ − ەڭ تاماشا تالعام“
بۇرىندارى جينلۇڭ قىستاعىندا بارلىق وتباسى دەرلىكتەي گاۋلياڭ ەگەتىن، بارلىق ادام سىبىرتكى جاساي الاتىن، ۇقساس گاۋلياڭنىڭ، ۇقساس سىبىرتكىنىڭ بۇل كۇندەرى قىستاق تۇرعىندارىن تاماشا تۇرمىسقا كەنەلتەتىندىگىن ەشكىم دە ويلاماعان ەدى.
قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى، 51 جاستاعى تۇرسىنمامەت ۇسەن بۇرىندارى باسقا قىستاق تۇرعىندارى سياقتى سىبىرتكى جاساپ بازارعا اپارىپ ساتىپ ماردىمسىز اقشا تاباتىن. ول بىلاي دەدى: سىبىرتكى − تۇتىنۋ بۇيىمى، ساتىلىمى جاقسى، دەسەدە، ءوز الدىنا جاساپ، بولەك ساتۋدان ماردىمدى اقشا تابا المايسىڭ.
2017 - جىلى جينلۇڭ قىستاعىندا قىستاق ”ەكى كوميتەتىنىڭ“ سۇيەمەلدەۋىندە، سەلبەستىك كووپەراتيۆى قۇرىلادى، حوتان ايماقتىق ايەلدەر بىرلەستىگىنىڭ نىسان قارجىسىنان پايدالانىپ سىبىرتكى زاۆودىن قۇرىپ، 30دا 40 تۇرعىننىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋىنا جەتەكشىلىك ەتەدى. ”قىستاعىمىزدا ادام كوپ، جەر از، ەڭبەككۇشتەردى باسقا سالاعا ويىستىرىپ جۇمىستاندىرعاندا عانا قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىسىن ارتتىرۋىنا شىعار جول تابىلادى“، - دەدى ءامينا، ”قارتتارعا قارايلاسىپ، بالا باعاتىن، سىرتقا شىعۋى قولايسىز ايەلدەر جونىنەن العاندا، كاسىپ سالاسىن دامىتىپ، ولاردىڭ سول جەردە، جاقىن ماڭدا جۇمىستانۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ − ەڭ جاقسى تالعام“، - دەدى ول.
قىستاق تۇرعىنى حارنيساحان ابەيدوللا بيىل 56 جاستا، سوزىلمالى ناۋقاسقا شالدىققان كۇيەۋىنە قارايلاسۋى قاجەت. 2 جىلدىڭ الدىندا، ول حوتان اۋدانىنداعى ءبىر جاڭعاق وڭدەۋ زاۆودىنان جۇمىس تابادى، الايدا ءبىر مەزگىلدەن كەيىن قايتىپ كەلەدى. ”ۇيدەن الىس، وتباسىما دا قارايلاسا المادىم“، - دەدى ول.
بۇل كۇندەرى ول قىستاقتاعى سىبىرتكى زاۆودىنا جۇمىسقا ورنالاستى. زاۆود ءار كۇنى تۇسكى تاماقتى تەگىن بەرەدى، ول كۇيەۋىنە ءبىر ۇلەس، وزىنە ءبىر ۇلەس الادى. تۇرمىسى ورنىققان ول زەيىن - زەردەسىن ونىمدىلىكتى جوعارىلاتىپ، كوبىرەك اقشا تابۋعا جۇمسادى.
2017 - جىلى قىستاق 92 تۇرعىندى اقسۋعا بارىپ ماقتا تەرۋگە ۇيىمداستىرادى، 72 كۇننەن كەيىن كوپشىلىك قايتا ورالادى، ولاردىڭ ىشىندە كىرىسى ەڭ كوبى 8000 يۋان تابادى. ”ماڭايىمىزداعى مىسالدار ەڭ جاقسى يدەيالىق جۇمىلدىرۋ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ جۇمىستانۋ بەلسەندىلىگى جوعارىلادى، قازىر قىستاقتاعى ەڭبەك قابىلەتىنە يە ادامدار نەگىزىنەن جۇمىسقا ورنالاستى“.
ۇيدە وتىرعان ايەلدەردىڭ سۋبيەكتيۆتىك بەلسەندىلىگىن ساۋلەلەندىرۋ ءۇشىن جينلۇڭ قىستاعى ءتۇرلى امالداردى قاراستىرادى، سىبىرتكى زاۆودىن قۇرۋ سونىڭ ءبىرى. قىستاقتا تاعى كيىم - كەشەك زاۆودى بار، وعان 43 ايەل جۇمىسقا ورنالاستى.
ۇزدىكسىز تۇسكەن تاپسىرىستار باياندى كىرىس الا كەلدى
”قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ورنىقتى ارتتىرۋ ءۇشىن زاۆودتى باياندى جۇرگىزۋ، ويداعىداي جۇرگىزۋ كەرەك“
”قىستاعىمىزدىڭ ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىبىنىڭ دامۋى پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ ءتۇرلى سۇيەمەلدەۋ نىساندارىنىڭ ارقاسىندا بۇل كۇنگە جەتتى، سونداي - اق قوعامداعى ءار جاقتاعى كۇشتەردىڭ قولداۋى مەن كومەگىنە يە بولدى، كادرلار مەن بۇقارا باس شۋجيگە شىنايى العىس ايتادى، پارتيا ورتالىق كوميتەتكە العىس ايتادى“، - دەدى ءامينا.
سىبىرتكى سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى وسىمان روزابدوللا بىلاي دەدى: سىبىرتكى زاۆودى كۇنىنە 400دەن استام سىبىرتكى وندىرەدى، حوتان قالاسىنىڭ ۇلكەن بازارىندا ساتۋ ءتۇيىنى بار. حوتان قالالىق ۇكىمەت مەكتەپتەرمەن جانە ورتانى قورعاۋ ورىندارىمەن بايلانىس جاساپ، زاۆودتان ءبىر تۇتاس زات كىرگىزۋگە كومەكتەسەدى. ”تاپسىرىستار تولاسسىز ءتۇسىپ، ساتۋدان ۋايىمدامايمىز، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ۇزدىكسىز ارتتىرۋىنا كەپىلدىك ەتىلدى“، - دەدى ول.
”سەلبەستىك كووپەراتيۆى ىلە، قاشقار سياقتى جەرلەردەن اي سايىن 10 نەشە توننا گاۋلياڭ ساباعى شيكىزاتىن ەنگىزەدى“، - دەدى تۇرسىنمامەت: ”قىستاقتاعىلاردىڭ ەككەن گاۋلياڭىن قوسساق 10 تونناعا دا جەتپەيدى، بۇل سىبىرتكى زاۆودىنىڭ ءبىر ايلىق پايدالانۋىنا دا جەتپەيدى، مۇنداي بولارى بۇرىندارى ەشكىمنىڭ ويىنا دا كىرمەگەن ەدى“.
ءامينا: ”قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ورنىقتى ارتتىرۋ ءۇشىن زاۆودتى باياندى جۇرگىزۋ، ويداعىداي جۇرگىزۋ كەرەك“، - دەدى.
قازىر جينلۇڭ قىستاعى كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستادى، ەندى بەكەمدەۋ كەزەڭىندە تۇر.
كەدەيلىكتەن ارىلعان سوڭ قايتۋ كەرەك، قايتكەندە ءتىپتى دە جاقسى تۇرمىس كەشىرۋگە بولادى؟ قىستاق ”ەكى كوميتەت“ى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ زور تالقىسىن ۇيىمداستىردى. سىبىرتكىنىڭ سۇرانىستى قامداي الماعاندىعىن بايقاپ، قىستاق تۇرعىندارى وسى ەرەكشە كاسىپتى كەڭەيتۋدى ويلادى، سول سەبەپتى قىستاق تاعى دا حوتان قالاسىنداعى قاتىستى تاراۋلاردان نىسان قارجىسىنا قول جەتكىزۋگە تالپىنىپ، ءتىپتى دە ۇلكەن سىبىرتكى زاۆدىن قۇرۋعا دايىندالىپ، قىستاقتىڭ كوللەكتيۆ ەكونوميكاسىن مولايتۋدى كوزدەدى. ءتىلشى سالىنىپ جاتقان جاڭا زاۆودتى كوردى، ءوندىرىس زالى كەڭ دە جارىق، 150 ادامدى جۇمىسقا ورنالاستىرا الادى ەكەن.
قىستاقتاعى كيىم - كەشەك زاۆودى دا نىسان قارجىسىنا يە بولىپ، وزگەرتىلىپ، كەڭەيتىلىپ قۇرىلۋدا، قازىر قۇرىلىس جۇمىسى قىزۋ جۇرىلۋدە، سالىنىپ بولعاننان كەيىن، شاعىن وتباسىلىق شەبەرحانالار وزىندىك كولەمگە يە زاۆودقا اينالادى. ”بۇرىن 32 ماشينا بار بولاتىن، ەندى 50 ماشينا قوسىلادى، وسى بىرنەشە كۇندە جابدىق ەنگىزىپ جاتىرمىز. بۇدان كەيىن تىگىنشىنى كوبىرەك قابىلداۋمەن بىرگە، جوبالاۋشى مەن باسقارۋشىنى دا قابىلدايمىز“، - دەدى كيىم - كەشەك زاۆودىنىڭ جاۋاپتىسى ابدۇراحىمان ابدۇحالەل.
ءتىلشى جۇمىستارى اياقتايىن دەپ قالعان قۇرىلىس باسىنا بارىپ كوردى، بۇل ارادا زاۆود ءۇيى، كەڭسە بار ەكەن، بالاباقشا مەن اسحانا دا بار. بۇرىن كيىم - كەشەك زاۆودىنداعى 43 جۇمىسشىنىڭ 18ى كەدەي وتباسىنان كەلگەن، بۇگىنگى تاڭدا ولار كەدەيلىكتەن الدەقاشان ارىلعان، ەندى ولاردى ۇزدىكسىز كەلىپ جاتقان تاپسىرىستار، ورنىقتى كىرىس جانە باقىت كۇتۋدە.
تاماشا تۇرمىس قاجىرلى ەڭبەكتەن كەلەدى
”ۇزدىكسىز شارت - جاعداي جاراتىپ، اناعۇرلىم كوپ بۇقارانىڭ ىستەيتىن جۇمىسى بولۋىنا، اقشا تابۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىز“
جۇمىسقا ورنالاستىرۋ كىرىس اكەلىپ، تاماشا تۇرمىسقا باستادى. بۇگىنگى كۇنى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كەڭ تارالعان جاڭالىقتارى بار، ءامينانىڭ ءسوزى بويىنشا ايتساق، كوپشىلىك كىم الدىمەن ”ساندىق تەلەۆيزور“ىن ”تاقتا تەلەۆيزور“عا اينالدىرعاندىعىن سالىستىرادى، قىستاقتا تور جالپىلاستى، مول تەلەۆيزور باعدارلامالارىن تاڭداپ كورە الادى.
يدەيانى ازات ەتۋدىڭ قانداي پايداسى بار؟ سىبىرتكى زاۆودىنداعى جۇمىسشى ايەل ءپاتام ءماتنيازدىڭ العان اسەرى ەڭ تەرەڭ: بۇرىن كوپشىلىكتىڭ بارلىعى ايەلدەر ۇيدە وتىرۋ كەرەك دەيتىن، سول كەزدە توركىنىمە بارعان كەزدە، كۇيەۋىمنەن جەمىس - جيدەك الۋعا 20 يۋان سۇراۋدان ۇيالاتىنمىن، قازىر 4000 يۋان ەڭبەكاقىم بار، اقشا جۇمساۋعا ءوزىم شەشىم جاساي الامىن، - دەيدى ول.
اشىق - جارقىن ءپاتام ادەمى كويلەك كيىپ، رەتتى كەلتە شاشىن سارىعا بوياتىپ الىپتى. ۇيىندەگى كىلەم، ەسىك پەردە، تەرەزە پەردەلەرى شىمقاي قىزىل ەكەن، ول ءوزىنىڭ سۇلۋلىق تالعامى بويىنشا ءۇي ءىشىن جيناستىرۋدى ۇناتادى. ولاردا 70 تە 80 مىڭ يۋان بانكەگە قويعان اقشاسى، ءوزى جيعان 12 مىڭ يۋان اقشاسى بار، كەشە 6000 يۋانىن شىعارىپ الىپ، اعاششى كۇيەۋىنە اينالىمعا سالاتىن ماتەريال الىپ بەردى. ”ول ەرتەڭ قايتارىپ بەرەمىن دەيدى“. وسى ءسوزدى ايتقاندا ءپاتام كۇلىپ جىبەردى.
ءپاتام وتباسىندا ءبىر مۋ عانا جەر بار، بۇرىن جاڭعاق، ءبيداي ەگىپ، جىلىنا ارەڭ 2000 يۋان اينالاسىندا كىرىس تاباتىن. قازىر كۇيەۋى ەكەۋىندە تاعى ازىراق اقشا جيىپ، قىستاقتان اجارلاندىرۋ، شاش جاساۋ دۇكەنىن اشۋداي شارۋاشىلىق قۇرۋ ويلارى بار.
تۇرسىنمامەت ۇسەننىڭ 2 ۇلى دا قىزمەت ىستەپ، ەكونوميكالىق جاقتان دا دەربەس بولدى. ”ۇلكەن ۇلىمدا شوفەرلىك كۋالىگى بار، كىشى ۇلىم شوفەرلەر مەكتەبىندە وقىپ جاتىر، قىستاقتاعى جاستار اۆتوكولىك الىپ جاتىر، ول ەكەۋىنىڭ دە الۋ ويى بار، مەن ولاردىڭ اۆتوكولىك جۇرگىزۋدى ۇيرەنۋىن، الۋىن قولدايمىن“، - دەگەن ول ءسوزىن ساباقتاپ: ”بۇرىن شارۋالار اقشانى ۇيگە، ءۇي سالۋعا، كىلەم الۋعا جۇمسايتىن، باسقا ۇناتاتىن نارسەلەرى جوق بولاتىن. تۇرمىس بارعان سايىن جاقسارعان سوڭ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ رۋحاني بەينەسىندە شىت جاڭا وزگەرىس تۋىلدى. قازىر قالادا نە كەڭ تارالسا، كوپشىلىك سونى كيەدى“، - دەدى.
”بۇدان كەيىن ءبىز ۇزدىكسىز شارت - جاعداي جاراتىپ، اناعۇرلىم كوپ بۇقارانىڭ ىستەيتىن جۇمىسى بولۋىنا، اقشا تابۋىنا، قاجىرلى ەڭبەگى ارقىلى ءتىپتى دە كوركەم بولاشاق جاراتۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىز“، - دەدى ءامينا.
