لي كىچياڭ زۇڭلي مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىسكە تىلشىلىك ىستەگەن جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىلەرمەن كەزدەستى ءارى سۇراۋلارىنا جاۋاپ بەردى

　　3 - ايدىڭ 15 - كۇنى 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 - ءماجىلىسى بەيجيڭدەگى حالىق سارايىندا تىلشىلەر ءماجىلىسىن وتكىزدى، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زۇڭليى لي كىچياڭ ءماجىلىستىڭ مالىمدەمەشىسى جاڭ يەسۇيدىڭ ۇسىنىسىنا ساي، جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىلەرمەن كەزدەستى ءارى تىلشىلەردىڭ سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى. سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى شيڭ گۋاڭلي تۇسىرگەن

　　شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 - ايدىڭ 15 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى. 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 - ءماجىلىسى 3 - ايدىڭ 15 - كۇنى تۇستەن بۇرىن حالىق سارايىندا تىلشىلەر ءماجىلىسىن وتكىزدى، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زۇڭليى لي كىچياڭ ءماجىلىستىڭ مالىمدەمەشىسى جاڭ يەسۇيدىڭ ۇسىنىسىنا ساي، جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشلەرمەن كەزدەستى ءارى تىلشىلەردىڭ سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى.

　　رەيتەر اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: بىلتىر جۇڭگو ءبىر قىدىرۋ شارا قولدانىپ، اقشاعا شارت قويۋدى كەڭىرەك ۇستادى. جۇڭگو تاعى سالىقتى ازايتۋ، اقىنى تومەندەتۋ تەبىنىن دە ارتتىردى، بيىل جۇڭگو اقشاعا شارت قويۋدى ونان ارى كەڭ ۇستاپ، سالىقتى ونان ارى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتەتىندىگىن، نەگىزدىك قۇرىلعىلارعا قارجى قوسۋ تەبىنىن دە كۇشەيتەتىندىگىن ءبىلدىردى. جۇڭگو ەكونوميكاسى ءدوپ كەلىپ وتىرعان ماسەلەلەر بۇرىنعى مەجەدەگىدەن دە الدەقايدا اۋىر بولا ما، جوق پا؟ ەگەر ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋى ءۇرتىس جالعاساتىن بولسا، جۇڭگو قورا - جاي شەكتەمەسىن كۇشىنەن قالدىرۋ جانە نەگىزگى ولشەمدىك ءوسىم مولشەرىن تومەندەتۋدى قامتىعان ءتىپتى دە پارمەندى شارا قولدانۋدى ويلاستىرا ما، جوق پا؟

　　لي كىچياڭ: مىنا ءتىلشى دوسىمىز توتەسىن ايتقاندى ۇناتادى ەكەن، ەندەشە، مەن دە بۇكپەسىز ايتايىن. جۇڭگو ەكونوميكاسى شىنىمەن جاڭا قۇلدىراۋ قىسىمىنا ءدوپ كەلدى. قازىر الەم ەكونوميكاسى باسەڭدەپ بارادى، وسى ءبىر ايدان استام ۋاقىتتان بەرى حالىقاراداعى بىرنەشە ءىرى بەدەلدى قۇرىلىمدار الەم ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنىڭ مەجەلى مەرزىمىن رەتتەپ تومەندەتتى. جۇڭگو ەكونوميكالىق ارتۋدىڭ مەجەلى مەرزىمدىك نىساناسىن ۇيلەسىمدى رەتتەپ تومەندەتۋدە، ارالىق رەتتەۋ - مەڭگەرۋ ءتاسىلىن قولدانىپ بىلتىرعى ەكونوميكانىڭ ارتۋ قارقىنىمەن ءوزارا قابىستىردى ءارى ءبىزدىڭ ەكونوميكالىق اينالىمدى ۇيلەسىمدى ارالىقتان شىعارمايتىندىعىمىزدى كورسەتتى. دەمەك، بازارعا ورنىقتىلىق سيگنالىن بەرىپ وتىر دەۋگە بولادى.

　　بىلتىر شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شي جينپيڭنىڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، بۇكىل ەل بويىنشا جوعارىدان تومەنگە دەيىن قايراتتانا قۇلشىنىپ، قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا، حالىقارادا ساۋدا قورعامپازدىعى باس كوتەرگەن جاعدايدا، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ٪ 6.6 تىك ارتۋ قارقىنىن جۇزەگە اسىرۋى، شىنىندا، وڭايلىقپەن قولعا كەلمەدى. ىشكى ءوندىرىستىڭ جالپى ءونىم قۇنىنىڭ جالپى مولشەرى 90 تريلليونعا جەتتى، وسى نەگىزدە بيىل %6.5 − 6 ارتتىرۋ مەجەلەنىپ وتىر. بۇل جوعارى جيىنتىق سان، جالپى مولشەردەگى قوماقتى ارتۋ، مۇنىڭ ءوزىن ىلگەرىلەۋ دەۋگە بولادى.

　　ارينە، جاڭا قۇلدىراۋ قىسىمى الدىندا پارمەندى شارا بولۋ كەرەك. مۇنداعى ءبىر ءادىس سىباعالاپ كەڭ ۇستاپ، اقشانى مولىنان تاراتۋ، قىزىل سيفر مولشەرىن زور كولەمدە جوعارىلاتۋ، ايتىلمىس قارجىنى توپەلەپ توگۋ. بۇل ءادىس ءبىر مەزەتتىك ءونىم بەرگەنىمەن، ءوتىمى جاقسى بولعاندا وڭىنە قاراماۋدىڭ كەرىن كەلتىرىپ زارداپ تۋدىرادى، سوندىقتان بۇل ءادىستى قولدانۋعا بولمايدى. ءبىز ءبارىبىر بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتۋعا تاباندى بولۋ ارقىلى قۇلدىراۋ قىسىمىنا توتەپ بەرەمىز. ءبىز ىلگەرگى جىلداردا قۇلدىراۋ قىسىمىنا ءدوپ كەلگەندە دە، بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتۋ شاراسىن قولدانعانبىز، ويتكەنى بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشى كۇشەيسە، دامۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشى دە، ءسوزسىز، ارتادى.

　　قازىر جۇڭگونىڭ بازار تۇلعاسى 100 ميلليوننان استى. ولاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشى قاۋلاسا، بۇل كۇش تەڭدەسسىز بولماق. ءبىز ساياساتتىڭ دايەكتىلىگىن ساقتاپ، سالىقتى ازايتۋ، اقىنى تومەندەتۋ، ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداۋ، تىڭ قوزعاۋشى كۇشتەردى جەتىلدىرۋ، بازارعا كىرۋ تولىمدىلىعىن وڭايلاستىرۋ، ءادىل باسەكە ورتاسىن جاراتۋ سىندى ءبىر قىدىرۋ شارالاردى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، بازارعا ىرىق بەرىپ، كاسىپورىنعا ورىن بوساتىپ، بۇقارانىڭ مۇڭ - مۇقتاجىن شەشەمىز. ولاردىڭ جاسامپازدىق قابىلەتىن جارىققا شىعارساق، ءبىز ەكونوميكالىق اينالىمدى، ءسوز جوق، ۇيلەسىمدى ارالىقتا ساقتاي الامىز، ونىڭ ۇستىنە جوعارى ساپالى دامۋدى جەبەي الامىز.

　　ارينە، بيىل تۇراقسىز فاكتورلار دا از ەمەس، ءبىز توتەپ بەرۋگە ءتىپتى دە كوپ دايىندىقتار ىستەپ، ساياساتتىق كەڭىستىك قالدىردىق. مىسالى، ءبىز بيىل قىزىل سيفر مولشەرىن 0.2 پايىز جوعارىلاتىپ، ٪ 2.8 كە جەتكىزدىك، بۇل حالىقارادا ايتىلىپ جۇرگەن ايتىلمىس ٪ 3 تىك ساقتىق سىزىعىنان اسىپ كەتكەن جوق. ونىڭ ۇستىنە ءبىز اماناتقا قايتارىلاتىن زاپاس اقشا مولشەرى، ءوسىم مولشەرى سياقتى ساندىق نەمەسە باعالىق قۇرالداردان پايدالانۋىمىزعا بولادى. بۇل اقشا مەن قامداۋدى كەڭ ۇستاۋ ەمەس، قايتا ناقتى تۇلعالىق ەكونوميكانى ءتىپتى دە ءونىمدى قولداۋعا يە ەتۋ بولىپ تابىلادى. مەيلى قانداي جاڭا احۋال تۋىلسادا، ءبىز كوز الداعىنى تياناق ەتىپ، ۇزاق بولاشاققا كوز جىبەرىپ، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتىلىعىن ساقتايمىز، ەكونوميكانىڭ ۇزاق ۋاقىت جاقسارۋ بەتالىسىنىڭ وزگەرمەۋىن ساقتايمىز. مۇنىڭ ءبارى وتە ماڭىزدى. جۇڭگو ەكونوميكاسى باستان - اياق الەم ەكونوميكاسىنىڭ ماڭىزدى ”ورنىقتىرعىش ياكور“ىنا اينالادى.

　　«قازىنا حابارلارى اپتالىق جۋرنالى»نىڭ ءتىلشىسى: جۇڭگو ۇكىمەتى سالىقتى ازايتۋدىڭ، اقىنى تومەندەتۋدىڭ ءبىر قىدىرۋ شارالارىن شىعاردى، كوپتەگەن كاسىپورىنشىلار كاسىپورىننىڭ سالىعى ءالى دە اۋىر ەكەنىن اڭىس ەتتى، بيىل ۇكىمەت اناعۇرلىم كەڭ كولەمدى سالىقتى ازايتۋ، اقىنى تومەندەتۋدى جولعا قويدى، سىزشە، كاسىپورىندار ناقتى تيىمدىلىككە كەنەلە الا ما؟ قازىنا باياندى بولا ما؟

　　لي كىچياڭ: تاياۋ جىلداردان بەرى ءبىز تيجارات سالىعىن ارتقان قۇن سالىعىنا وزگەرتۋ، ت. ب ارقىلى ورتا ەسەپپەن جىلىنا كاسىپورىنداردىڭ ءبىر تريلليون يۋان سالىعىن ازايتىپ، اقىسىن تومەندەتتىك، بۇل 3 جىلدا 3 تريلليون يۋان بولدى. دەمەك، ءبىزدىڭ سالىقتى ازايتۋ كولەمىمىز ءبىرشاما زور دەۋگە بولادى. بيىل كەڭ كولەمدە سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋگە، ارتقان قۇن سالىعى مەن نەگىزگى زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋ قاراجاتىن تاپسىرۋ مولشەرىن تومەندەتىپ، سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋدىڭ پايداسىن 2 تريلليون يۋانعا جەتكىزۋگە بەل بۋىپ وتىرمىز. مۇنى كەزەكتەگى ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋ قىسىمىنا توتەپ بەرەتىن اسا ماڭىزدى شەشۋشى شارا دەۋگە بولادى.

　　بىلاي ىستەۋ ادىلدىككە پايدالى، ويتكەنى ەرەجە بويىنشا ءتۇرلى جالپىلىق مەنشىكتەگى كاسىپورىندار سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋدەن تۇگەل يگىلىككە كەنەلە الادى. ونىڭ ۇستىنە ساياساتتىڭ ونىمدىلىگى وتە جوعارى، ءبىر جولدا تۇبەگەيلى ورىنداپ، بازار تۇلعاسىنا توتە جەتكىزۋگە بولادى. 4 - ايدىڭ 1 - كۇنىنەن باستاپ ارتقان قۇن سالىعىن، 5 - ايدىڭ 1 - كۇنى قوعامدىق قامسىزداندىرۋ اقى مولشەرىن تومەندەتۋ جاپپاي ىستەلەدى. مەنىڭشە، كاسىپورىندارعا ادىلدىك، ونىمدىلىك بەرەتىن بۇل ادىستەن باسقا ەشقانداي ءادىس جوق.

　　بيىل ءتىپتى دە زور كولەمدە سالىقتى ازايتۋ، اقىنى تومەندەتۋ ءىس جۇزىندە كەلەلى ءبىر رەفورما جانە ماڭىزدى تالعام بولىپ تابىلادى. ىلگەرىدە ءبىز قايتا - قايتا ەسەپتەپ كوردىك، ءتۇرلى جوبالاردى الىپ شىقتىق، ءبىرى، بۇدان بىلايعى بىرنەشە جىلدا ءار جىلى ارتقان قۇن سالىعىن ءبىر پايىز تومەندەتىپ وتىرامىز. الايدا قازىرگى جاعدايدا كاسىپورىندار مۇنى تەرەڭ سەزىنە الماۋى مۇمكىن. سوندىقتان ءبىز ارتقان قۇن سالىعى جالپى مولشەرىنىڭ ٪ 60 ىن ۇستاپ وتىرعان جاساۋ كاسىبى سياقتى كاسىپ سالالارىنىڭ ارتقان قۇن سالىق مولشەرىن 3 پايىز تومەندەتۋگە، قۇرىلىس كاسىبى سياقتى ءبىر ءبولىم كاسىپ سالالارىنىكىن ءبىر پايىز تومەندەتۋگە، ال باسقا بارلىق كاسىپ سالالارىندا سالىقتى ازايتساق ازايتادى ەكەنبىز، ارتتىرماۋعا كەپىلدىك ەتۋگە بەل بايلاپ وتىرمىز. سالىق ءتۇزىمى سەبەپتى اتقارۋ بارىسىندا كەيبىر كاسىپ سالالارىنىڭ دولايلاستىراتىنى از بولعاندىقتان، سالىق كىرىمى ارتادى، بۇل جونىندە ءبىز دە مۇقيات دايىندالدىق، ولاردىڭ دولايلاستىرۋ تەبىنىن ارتتىرۋ جونىندە جاماپ - جاسقاۋ ءادىسىن قولدانىپ، بارلىق ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا جالپى بەتتىك تيىمدىلىك سيپاتتى سالىقتى ازايتۋدى اتقارىپ، بارلىق كاسىپ سالاسىنىڭ سالىق اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتەمىز، استە ارتتىرمايمىز. نەگىزگى زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋىنىڭ بىرلىك تاپسىرۋ مولشەرىن ءبىز باستاپقى بەلگىلەنگەن ٪ 20تەن ٪ 16كە تومەندەتۋدى ايقىندادىق.

　　سالىق ازايسا، كىرىس ازايادى. ءبىزدىڭ بيىل ورنالاستىراتىن قازىنالىق شىعىسىمىز بەن GDP بىردەي ارتادى، حالىق تۇرمىسىنداعى ءتۇيىندى سالالار مەن ءۇش ءىرى قامال الۋ شايقاسىنا كەپىلدىك ەتۋ شىعىسى ارتپاسا، كەمىمەيدى. ولاي بولسا، ادامدار اقشا قايدان كەلەدى؟ دەپ سۇراۋى مۇمكىن، قىزىل سيفر 0.2 پايىز عانا جوعارىلايدى. بۇل ماناعى بوستىقتى تولىقتىرا الماسا، قايتۋ كەرەك؟ ءبىزدىڭ ءادىسىمىز ۇكىمەت تىعىز - تاياڭ كۇن كورىپ، ۇكىمەتتىڭ ادەتتەگى شىعىسىن قىسقارتىپ قانا قالماستان، ەرەكشە فينانس قۇرىلىمدارى مەن ورتالىق كاسىپورىندارىنىڭ جوعارىعا تاپسىراتىن پايداسىن، مەملەكەت قويماسىنا تاپسىراتىنىن ارتتىرادى، سونداي - اق ۇزاق ۋاقىتتان بەرگى قوردالانىپ تىنىپ قالعان قازىنالىق قارجىنى قايتارىپ الادى. وسى شارالار ارقىلى ءبىز ءبىر تريلليون يۋان قارجى توپتادىق. ءبىز تاعى جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردەن كومەسكى كۇشتەردى ىسكە قوسىپ، وزىنە قاتىستى ىستەردى جەتكىلىكتى ىستەۋدى تالاپ ەتتىك. ورتا، باتىس بولەكتەگى رايوندارعا ءبىز ۇيلەسىمدى تۇردە قازىنادان وتكەرمەلەپ تولەۋ ارقىلى قولداۋ كورسەتتىك. كەڭ كولەمدە سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋدە ۇكىمەت ىركىندى قور پايداسىن ىسكە قوسىپ، وزىنەن شىعىن شىعارۋ كەرەك. سوندىقتان مۇنى پىشاق ءجۇزى وزىمىزگە باعىتتالعان، باتىل كەسىم جاسالعان رەفورما دەپ وتىرمىن.

　　الگىندە ءبىر ءتىلشى وسىلاي ىستەگەندە قازىنا باياندى بولا ما؟ دەپ سۇرادى، بۇل جونىندە ءبىز مۇقيات ەسەپ جاسادىق. ءبىز جاساۋ كاسىبى سياقتى نەگىزدىك كاسىپ سالالارىنىڭ، جۇمىستاندىرۋعا جەتەكتەۋ كولەمى ەڭ ۇلكەن ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ سالىعىن كورنەكتى ازايتتىق، بۇل بىلايشا ايتقاندا ”سۋ جىبەرىپ، بالىق باعۋ“، قازىنا قاينارىن جەتىلدىرۋ سانالادى. ءبىز بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا تيجارات سالىعىن ارتقان قۇن سالىعىنا وزگەرتۋ بارىسىندا، اۋەلى، قازىنالىق كىرىستى ازايتقانبىز، دەسەدە كەيىن كەلە سالىق الۋ نەگىزى كەڭەيىپ، قازىنالىق كىرىس ارتتى. قازىر قاراپ كورسەك، حالىقتىق كىرىستى بولىسكە سالۋ قۇرىلىمىن رەتكە سالۋىمىز كەرەك ەكەن، بۇنىڭ ءوزى ءبىر رەفورما. اۋقىمدىق بەتالىستان العاندا، ناقتى ەكونوميكاعا، كاسىپورىندارعا پايدا جەتكىزىلەدى، ولاردىڭ حالىقتىق كىرىس بولىسىندە ءتىپتى ۇلكەن سالىستىرما يەلەۋىنە مۇمكىندىك جاسالادى، وسىلاي بولعاندا جۇمىستاندىرۋدى جەتەكتەپ، جۇمىستانۋشىلاردىڭ كىرىسى دە ارتادى. سول ءۇشىن ۇكىمەت تىعىز - تاياڭ كۇن وتكىزىپ، پايدانى بەرۋى كەرەك، ۇكىمەتتىڭ ىركىندى قور مۇددەسىن ىسكە قوسۋ، باسقالارعا جامان اتتى بولسادا ىسكە قوسۋ ارقىلى كاسىپورىندارعا پايدا جەتكىزۋ، حالىققا پايدا جەتكىزۋ كەرەك، وسىلاي بولعاندا عانا، قازىنا اناعۇرلىم باياندى بولادى، كەرىسىنشە ايتار بولساق، سۇراق بەلگىسىن قويۋ كەرەك. ءبىزدىڭ بۇلاي ىستەۋىمىز بولاشاقتىكىن الدىن الا تولەۋ ەمەس، قايتا بولاشاقتىكىن جەتىلدىرۋ بولىپ تابىلادى.

 　قازىر قازىنا - قارجى دايىندالىپ بولدى، قاتىستى تاراۋلار مەن ءار دارەجەلى ۇكىمەت تياناقتاندىرۋى كەرەك، ساياساتتى ”اق تالون“عا اينالدىرۋعا بولمايدى، ءتۇرلى - ءتۇستى امالداردان پايدالانىپ، الباتى اقى الىپ، سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋدىڭ ونىمدىلىگىن كەمەيتۋگە ءتىپتى دە بولمايدى، كاسىپورىندارعا، بازار تۇلعالارىنا كەڭ كولەمدە سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋدىڭ ناقتى ونىمدىلىگىن شىنايى سەزىندىرۋ كەرەك.

　　كورەيا «شىعىس ازيا گازەتى»نىڭ ءتىلشىسى: چاۋشيان - امەريكا قۇراما شتاتى باسشىلارىنىڭ حانويداعى كەزدەسۋى ءساتسىز بولعاننان كەيىن، سىرتقى جاق چاۋشيان زىمىران اتۋدى قالپىنا كەلتىرۋگە دايىندالىپ جاتقان بولۋى مۇمكىن، چاۋشيان تۇبەگى جاعدايىنىڭ كەلەسى قادامداعى دامۋىندا ءالى دە تۇراقسىزدىق ءومىر سۇرۋدە دەپ قارادى، جۇڭگو جاق بۇعان قالاي قارايدى؟ جۇڭگو جاق چاۋشيانمەن ستراتەگيالىق قارىم - قاتىناستى جانە جوعارى جىكتەگىلەردىڭ بارىس - كەلىسىن ساقتاپ وتىرعان كورشىسى رەتىندە، راقايلاسۋعا ءناسيحاتتاپ، كەلىسسوزدى جەبەۋ، چاۋشيان مەن امەريكا قۇراما شتاتى اراسىنداعى الاۋىزدىقتى جويۋ ءۇشىن كەزەكتە قانداي سىندارلى رول اتقارىپ وتىر؟

　　لي كىچياڭ: تۇبەك ماسەلەسىن شىرما - شاتۋ كۇردەلى، ۇزاقتان بەرى جالعاسىپ كەلەدى دەۋگە بولادى، ونى وڭاي - وسپاق شەشە سالۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىراز ۋاقىتتان بەرى، كوپشىلىك چاۋشيان - امەريكا قۇراما شتاتى باسشىلارىنىڭ حانويداعى كەزدەسۋىنە ءبىرشاما كوڭىل ءبولدى. كەزدەسۋدەن كەيىن ەكى جاق ۇزدىكسىز كەزدەسىپ تۇراتىندىقتارىن ءبىلدىردى. مەنىڭشە، كەزدەسۋ قالايدا كەزدەسپەۋدەن جاقسى. ءبىز بايسالدىلىقتى ساقتاپ، ورايدى، اسىرەسە، كەزەكتە ايقىندالعان بەلسەندى فاكتورلاردى يگەرىپ، سويلەسۋدى، وتە - موتە، چاۋشيان - امەريكا قۇراما شتاتىنىڭ سويلەسۋىن ىلگەرىلەتىپ، كوپشىلىك تۇگەل ءۇمىت ەتىپ وتىرعان ناتيجەگە جەتۋىمىز كەرەك. جۇڭگو باستان - اياق تۇبەكتى يادروسىزداندىرۋعا تاباندى بولىپ، تۇبەكتىڭ بەيبىتشىلىگىن، ورنىقتىلىعىن ساقتاۋدى ءۇمىت ەتەدى، بۇل تۇرعىسى ەشقاشان وزگەرگەن جوق. تۇبەك ماسەلەسىن ويداعىداي شەشۋ سولتۇستىك - وڭتۇستىك ەكى جاققا عانا ەمەس، وڭىرگە، دۇنيە جۇزىنە دە ءتيىمدى.

　　جۇڭگو اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: ءبىز جاقىنعى بىرنەشە جىلدا جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋعا ءۇرتىس كۇش سالىپ كەلە جاتقاندىعىنا نازار اۋداردىق، الايدا، حالىق تۇرمىسى سالاسىنان دا كەيبىر وكپە - رەنىشتەردى ەستىپ قالامىز. كەلەر جىلى جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتىلادى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان تىس، حالىق تۇرمىسى سالاسىنان ءبىز قانداي ناقتى ۇمىتتەر كۇتەمىز؟ ۇكىمەتتىڭ حالىق تۇرمىسى ماسەلەسىن شەشۋ جونىندە قانداي ويى بار؟

　　لي كىچياڭ: ءسىز سۇراعان ماسەلە وتە ۇلكەن ماسەلە، ويتكەنى حالىق تۇرمىسىنىڭ ءوزى زور ءىس، ىستەۋگە ءتيىستى ىستەر وتە كوپ. ءبىز ەكونوميكانى دامىتۋ بارىسىندا حالىق تۇرمىسىن ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، حالىق تۇرمىسىنداعى كەيبىر ماڭىزدى تۇيىندەردى، قيىن تۇيىندەردى مىقتى ۇستاپ، ءبىر - بىرلەپ ىستەۋىمىز كەرەك. قازىر ۇلكەن ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، ”قارتتار مەن بالالار“ ماسەلەسىندە − قارتتاردى كۇتىمدەۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋدە، بالا قاراتۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋدە قيىنشىلىق بار. بۇعان شىنىمەن ايرىقشا ءمان بەرۋىمىز ءتيىس.

　　ەگەر 60 جاستان جوعارى بويىنشا ەسەپتەسەك، قازىر جۇڭگوداعى قارتتاردىڭ سانى 250 ميلليونعا تايايدى، 65 جاستان جوعارعىلار 170 ميلليون، 6 جاستان تومەنگى بالالار نەشە 100ميلليوننان اسادى، ولارعا قىزمەت وتەۋ ماسەلەسى باسىم كوپ ساندى وتباسىلارىنا سايادى، ءبىراق ءبىزدىڭ وسى جاعىنداعى قىزمەت وتەۋمەن قامتاماسىز ەتۋىمىز جەتەرسىز. ەكى بالالى بولۋ ساياساتى جالپى بەتتىك اتقارىلعاننان كەيىن، بالا قاراتۋدىڭ قيىندىعى ءتىپتى كورنەكتىلەندى. قارتتاردى كۇتىمدەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ قازىر وتەي الاتىن قىزمەتىندە، ءار 100 ادامعا نەبارى 3 توسەكتەن تۋرا كەلىپ وتىر. كەيبىر ءىرى قالالاردىڭ ساناعىندا كورسەتىلۋىنشە، 90 جاستان اسقاننان كەيىن بارىپ ادامدار قارتتاردى كۇتىمدەۋ توسەك ورنىنا يە بولاتىن كورىنەدى. مەنىڭ بۇل ءسوزىمنىڭ ماعىناسى بىلاي: قازىر قارتتاردى كۇتىمدەۋ قۇرىلىمدارىن، كوپ يقۋاتتى بالاباقشالاردى دامىتۋ تەبىنىن ۇزدىكسىز ارتتىرعان كۇننىڭ وزىندە دە، سۇرانىستىڭ ارتۋ قارقىنىنا ىلەسە الماي وتىرمىز. قايتۋ كەرەك؟ مەن كەيبىر جەرلەرگە بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەنىمدە، الەۋمەتتىك اۋماقتاردا قارتتاردى كۇتىمدەۋ، بالا قاراتۋ بويىنشا قىزمەت وتەۋدى ءتۇيىندى دامىتۋ سىندى جاقسى تاجىريبەلەر جارىققا شىققاندىعىن بايقادىم، وسىلاي ىستەگەندە جاقىن ماڭنان ىسكە اسىرۋدى، جالپىعا ءتيىمدى، ءادىل بولۋدى ورىنداۋعا بولادى، حاۋىپسىز، سەنىمدى بولسا بولعانى، كوپشىلىك قارسى الادى. سوندىقتان مەنىڭشە مەحانيزمدە جاڭالىق اشىپ، بۇقارانىڭ قاجەتىمەن ۇشتاستىرىپ، قوعامدىق كۇشتەردىڭ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، ۇكىمەتتىڭ قولداۋ تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. مىسالى، الەۋمەتتىك جالعا بەرىلەتىن ۇيمەن قامداپ، ازىقتاندىرۋعا، ءجۇرىپ - تۇرعىزۋعا كومەكتەسۋ، كۇندەلىك كۇتىمدەۋ، دەنساۋلىعىن قالپىنا كەلتىرۋ، قارتتار داشۋەسى سياقتىلارمەن شۇعىلداناتىن قوعامدىق كۇشتەردىڭ پايدالانۋىنا اقىسىز بەرىلەدى، ولاردىڭ سۋ، توك، گاز اقىلارىن تومەندەتۋگە نەمەسە تەگىن قامداۋعا، سالىقتى ازايتۋعا نەمەسە كەشىرىم ەتۋگە دە بولادى، ويتكەنى ولار، ءىس جۇزىندە، ۇكىمەتتىڭ حالىق تۇرمىسىنداعى قيىنشىلىقتاردى بىرگە شەشۋىنە كومەكتەسەدى. الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەرلەرى، ۇكىمەتتىڭ قاتىستى تاراۋلارى تەڭ مامىلەلى رۇقساتقا كەپىلدىك ەتىپ، باستى زەيىن - زەردەنى ادىلدىكپەن باقىلاۋ - باسقارۋعا قويىپ، بۇل قىزمەت وتەۋلەردىڭ حاۋىپسىز، سەنىمدى بولۋىنا كەپىلدىك ەتۋى، بەلگىلەمەگە قايشىلارىن بازاردان باتىلدىقپەن شىعارىپ، قارتتاردى، بالالاردى، وتباسىلارىن الاڭسىز، قامسىز ەتۋ كەرەك. قارتتار سوڭعى ومىرلەرىن الاڭسىز وتكىزسە، بالالاردا باقىتتى بالالىق شاق بولسا، سان مىڭداعان وتباسىلارى باقىتتى، شات - شادىمان بولادى، جاستاردىڭ نەمەسە ورتا جاستاعىلاردىڭ ءتىپتى دە كوپ زەيىن - زەردەسىن جۇمىستانۋعا، شارۋاشىلىق قۇرۋعا جۇمساۋىنا مۇمكىندىك تۋدىرۋعا دا بولادى. ارينە، حالىق تۇرمىسى جاعىنداعى ماسەلەلەر ءالى دە كوپ، ءبىز ماڭىزدى تۇيىندەردى، قيىن تۇيىندەردى يگەرىپ، كۇشىمىز جەتكەنشە، شامامىزدىڭ كەلىسىنشە شەشەمىز.

　　بلۋمبەرگ اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتتارى ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتقان 40 جىلدان بەرى، قازىرگى ەكى ەل قاتىناسىنداعى كۇدىك - كۇمان مەن باسەكە بۇرىنعى ءارقانداي مەزگىلدەگىدەن دە اۋىر سياقتى. ءسىز قازىرگى جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتى قارىم - قاتىناسىنا قالاي قارايسىز، ءسىز جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتى قارىم - قاتىناسىنىڭ كەلەشەك بەتالىسىنا قانداي كوزقاراستاسىز؟ كەزەكتەگى جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتى ءدوپ كەلگەن كەيبىر ناقتى قاقتىعىس تۇيىندەرىنە قىسقاشا توقتالا كەتسەڭىز بولا ما؟ مىسالى، ساۋدا ماسەلەسىندە، قانداي ساۋدا كەلىسمىن جۇڭگو جاق قابىلدايدى، قاندايىن قابىلدامايدى؟ تەحنيكا ماسەلەسىندە، جۇڭگو ۇكىمەتى جۇڭگونىڭ قاتىستى كاسىپورىندارىن ءوزىنىڭ باسقا ەلدەردى اڭدۋىنا كومەكتەسۋگە ماجبۇرلەي مە؟

　　لي كىچياڭ: مەنىڭشە، جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتتارى ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتقان 40 جىلدان بەرى، ەكى ەل قارىم - قاتىناسى ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەپ، قوماقتى تابىستارعا قول جەتكىزدى دەۋگە بولادى. وسى بارىستا بۇرالاڭدىق تولاستامادى، قۇبىلمالىلىق بولدى، ءبىراق العا ىلگەرىلەۋ اۋقىمى وزگەرگەن جوق. ويتكەنى جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتى ەكى ەل اراسىندا كەڭ كولەمدى ورتاق مۇددە بار، ءبىزدىڭ ورتاق مۇددەمىز الاۋىزدىقتان الدەقايدا زور. جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتى اراسىندا ورنىقتى ەكى جاقتى قارىم - قاتىناستى ساقتاۋ ەكى جاققا ءتيىمدى بولىپ قانا قالماستان، دۇنيە جۇزىنە دە ءتيىمدى. مەنىڭشە، بۇرالاڭدىق بارىسىندا العا ىلگەرىلەۋ، ۇدەرە العا ىلگەرىلەۋدەي ۇلكەن اۋقىم وزگەرمەيدى، وزگەرمەۋگە دە ءتيىس.

　　ارينە، جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتتارى قارىم - قاتىناسى جالپى تۇلعالىق جاقتان ورنىقتىلىقتى ساقتاۋمەن بىرگە، ءىشىنارا قايشىلىقتار مەن داۋ - دامايلار دا ۇنەمى كورنەكتى تۇردە بەينەلەنىپ وتىردى. ءبىر مەزگىل ۋاقىتتان بەرگى، مۇنىڭ ءبىرشاما كورنەكتى بەينەسى − جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتى اراسىنداعى ەكونوميكا - ساۋدا قاجالىسى. جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتى ەكى جاعىنىڭ كەڭەسى توقتاپ كورگەن جوق. بىلتىر 20 ەل توبى باسشىلارىنىڭ باس قوسۋى كەزىندە، ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىسى ماڭىزدى ورتاق تانىمعا كەلدى، قازىر ەكى جاقتىڭ كەڭەسى ۇزدىكسىز جالعاسۋدا. ءبىز كەڭەستىڭ ناتيجەلى بولىپ، ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدىڭ جۇزەگە اسۋىن ءۇمىت ەتەمىز. مەن مۇنى دۇنيە ءجۇزىنىڭ دە كۇتىپ وتىرعانىنا سەنەمىن.

　　جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتتارى ەكى ءىرى ەكونوميكالىق تۇلعا رەتىندە، نەشە ونداعان جىلدىق دامۋ، سەلبەسۋ ارقىلى، ءبىر - بىرىمەن بىتە قايناستى دەۋگە بولادى، بۇل ەكى ءىرى ەكونوميكالىق تۇلعانى قيسىنسىز تۇردە بولەكتەۋگە ۇرىنۋ ورىنسىزدىق، بۇل جۇزەگە دە اسپايدى. ءبىز سەلبەسۋ قارسىلاسۋدان جاقسى، ءوزارا قۇرمەت ەتۋ، تەڭ تۇرعىدا ءوزارا تيىمدىلىك جاساۋ سىندى وسى پرينسيپتى نەگىز ەتىپ، ەكونوميكا - ساۋدا قارىم - قاتىناسىن قامتىعان جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتى قارىم - قاتىناسىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك، وسىلاي بولعاندا، ەكى ەل حالقىن بۇدان يگىلىكتەندىرۋگە بولادى. قايشىلىقتار مەن الاۋىزدىقتارعا مەڭزەس، ءبىز جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتى ەكى ەل حالقىنىڭ باسقارۋدى - تىزگىندەۋدى جويىپ، دۇنيە ءجۇزى اعىنىنا ۇيلەسەتىن جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتى قارىم - قاتىناسىنىڭ ورنىقتىلىعىن ساقتايتىن ءارى اقاۋسىز بەتالىسقا قاراي دامۋدى ىلگەرىلەتەتىن اقىل - پاراساتقا، قابىلەتكە يە ەكەندىگىنە سەنەمىز.

　　ءسىز جۇڭگو ۇكىمەتى ءوز كاسىپورىندارىنان باسقا ەلدى اڭدۋدى تالاپ ەتەمە - ەتپەيمە؟ - دەپ سۇرادىڭىز، مەن سىزگە بىلاي دەپ ايقىن جاۋاپ بەرەمىن: بۇلاي ىستەۋ جۇڭگونىڭ زاڭىنا ۇيلەسپەيدى، جۇڭگونىڭ ءىس ىستەۋ تاسىلىنە دە ۇيلەسپەيدى، قازىر مۇنداي ءىس جوق، كەلەشەكتە دە استە بولماۋ ەمەس.

　　شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: 2018 - جىل جۇڭگونىڭ رەفورما جاساعاندىعىنىڭ، ەسىك اشقاندىعىنىڭ 40 جىلدىعى، رەفورما جاساۋدا تاعى دا ساپارعا اتتانۋ العا قويىلدى، قازىر ەل ءىشى - سىرتى جۇڭگونىڭ رەفورمانى جەدەلدەتۋىنەن كوپتەگەن جاڭا ۇمىتتەر كۇتۋدە. بيىلعى رەفورمادا قانداي ناقتى ارەكەتتەر بولادى؟ تيجارات - ساۋدا ورتاسىن جاقسارتۋ جاقتارىندا قانداي تىڭ شارالار بار؟

　　لي كىچياڭ: رەفورما جاساعان، ەسىك اشقان 40 جىلدان بەرى، جۇڭگونىڭ دامۋى زور تابىستارعا قول جەتكىزىپ، ميللياردتاعان جۇڭگو حالقىنا يگىلىك اكەلدى. بۇل جولمەن ءبىز ۇزبەي جۇرە بەرەمىز، ونىڭ ۇستىنە جۇرگەن سايىن ىشكەرىلەتۋىمىز، كەڭەيتە تۇسۋىمىز كەرەك. ياعني ءبىز سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعىن ورناتۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، بازارلاندىرۋ رەفورماسى بەتالىسىنا ۇزدىكسىز تاباندى بولۋىمىز كەرەك.
　ۇكىمەت بازارلاندىرۋ، زاڭمەن جونگە سالۋ رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋدەن جازباي، ءىس جۇزىندىك ارەكەت، ناقتى شارا ارقىلى رەفورمانىڭ جەتىستىكتەرىن ۇزدىكسىز ايگىلەۋ كەرەك. ۇكىمەتتىڭ رەفورماسى بازاردىڭ بايلىقتى جايعاستىرۋداعى شەشۋشى رولىن اناعۇرلىم جاقسى ساۋلەلەندىرۋى كەرەك، ياعني بازاردى توڭىرەكتەي وتىرىپ ءىس ىستەۋى، قىمسەتسە بازارعا بۇيرىق ءتۇسىرىپ، بازاردىڭ نە ىستەۋى كەرەك ەكەندىگىن بەلگىلەي بەرمەي، قايتا بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن جانداندىرۋى كەرەك. وسى رەت مەن ”ەكى ءماجىلىس“كە قاتىناسقان كەزدە، كوپتەگەن ۋاكىلدەر، مۇشەلەر تيجارات - ساۋدا ورتاسىن ۇزدىكسىز جاقسارتۋدى ءۇمىت ەتەتىندىكتەرىن العا قويدى. كاسىپورىندارعا تاماشا تيجارات - ساۋدا ورتاسىن، ءادىل تيجارات - ساۋدا ورتاسىن بەرگەندە عانا، بازار ءوزىنىڭ كۇشىن ساۋلەلەندىرەدى. ءبىز وسى بىرنەشە جىلدا ماقۇلداعان ”ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداپ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرۋ، قىزمەت وتەۋدى ساپالىلاندىرۋ“ رەفورماسى تيجارات - ساۋدا ورتاسىن جاقسارتۋدا ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى دەۋگە بولادى. بىلتىر قاتىستى حالىقارالىق ۇيىم جۇڭگونىڭ تيجارات - ساۋدا ورتاسىنىڭ قاتارىن 30 نەشە ورىن جوعارىلاتتى. دەسەدە، قوعامدا تيجارات - ساۋدا ورتاسىنىڭ جاقسارۋى ءالى دە جەتكىلىكتى ەمەس، ءالى دە پارىق ساقتالۋدا دەگەن ءۇن دە بار. بۇل ۇندەرگە قۇلاق ءتۇرىپ، تيجارات - ساۋدا ورتاسىن ونان ارى جاقسارتۋىمىز كەرەك. تيجارات - ساۋدا ورتاسى جاقسارسا بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشى مەن قوعامنىڭ جاسامپازدىق قۋاتى اناعۇرلىم زور دارەجەدە كورنەكتىلەنەدى.

　　تيجارات - ساۋدا ورتاسىن جاقسارتۋدا، جانە دە ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋعا تەڭ ءمان بەرۋ كەرەك. ۇقىقتى تومەنگە بەرگەندە تەڭ بەرۋ كەرەك، قاتارعا تۇرعىزىپ، دارەجەگە بولۋگە بولمايدى. ءبىزدىڭ تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتارتىبىن، كىناشقا، كۋالىك ءبىتىرۋ ۋاقىتىن قىسقارتۋداعى پرينسيبىمىز ءتۇرلى مەنشىكتەگى كاسىپورىندارعا بىردەي قاراۋ. قازىر كاسىپورىن اشۋ، تيجارات كۋالىگىن الۋ ۋاقىتى بىرنەشە جىلدىق قۇلشىنىس ارقىلى 22 كۇننەن 8.5 كۇنگە قىسقاردى، بيىل 5 كۇنگە قىسقارتۋعا كۇش سالامىز، كەيبىر جەرلەردە 3 كۇنگە قىسقارتۋعا دا بولادى، قازىر كەيبىر دامىعان ەلدەردە بۇعان ءبىر - اق كۇن كەتەدى. مەن نەگىزگى ساتىعا بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەنىمدە، كوپتەگەن كاسىپورىندار تيجارات كۋالىگىن العاننان كەيىن دە تاعى كوپ كۋالىكتەر قاجەت ەكەندىگىن اڭىس ەتتى، مىنە بۇل ”كىرۋگە رۇقسات ەتكەنىمەن، تيجارات جۇرگىزۋگە رۇقسات ەتپەۋ“ دەگەندىك. ءبىز ءادىس - شارالار قولدانىپ، الەۋمەتتىك حاۋىپسىزدىككە، ەرەكشە كاسىپتەرگە قاتىستىلارىنان باسقالارىن تيجارات كۋالىگىن العاننان كەيىن قالىپتى تيجارات جۇرگىزە الاتىن ەتۋىمىز كەرەك. ۇكىمەتتىڭ باقىلاۋ - باسقارۋ تاراۋلارىنىڭ ءىس بارىسىنداعى، ىستەن كەيىنگى باقىلاۋ - باسقارۋدى كۇشەيتىپ، وسى بارىستا كاسىپورىنداردىڭ ارەكەتىن ساراپتاپ، پارىقتاپ، كىناشقا بەرۋىنە تيىستىلەرىنە كىناشقا بەرۋىنە، تولىمدىلىق شارتىنا ۇيلەسپەيتىندەرىنىڭ بازاردان شىعارۋعا تيىستىلەرىن بازاردان شىعارۋىنا بولادى.

　　كىرۋگە جەڭىلدىك بەرگەننەن كەيىن باسقارۋدى قاتايتۋ كەرەك. كىرۋگە ادىلدىكپەن رۇقسات ەتۋ، ءادىل باقىلاۋ - باسقارۋ − قۇستىڭ ەكى قاناتى، بىرىنە اۋىپ، ءبىرىن تاستاۋعا بولمايدى. ەگەرءبىزدىڭ باقىلاۋ - باسقارۋىمىز تياناقتانباسا، الداپ - ارباۋ، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىنا سۇعاناقتىق جاساۋ، جالعان - جارامسىز ءونىم جاساۋ، قارىزدى قاساقانا سوزۋ ارەكەتتەرى مەيلىنشە ءورشۋى مۇمكىن. وسى رەتكى ەكى ماجىلىستە كەيبىر ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ وزدەرى ۇشىراعان سوتتاسۋ قيىن بولۋ، قارىز قايتارتۋ قيىن بولۋ، ۇكىمەتتىڭ باقىلاۋ - باسقارۋى تياناقتى بولماۋ ماسەلەلەرىن اڭىس ەتكەندىگىن ەستىدىم. باقىلاۋ - باسقارۋدا ەرەجە اشىق، جاريا بولۋى، باقىلاۋ - باسقارۋ وبيەكتىسى نەنى ىستەۋى كەرەك ەكەندىگىن، نەنى ىستەمەۋ كەرەك ەكەندىگىن بىلەتىن بولۋى كەرەك. باقىلاۋ - باسقارۋ جۇرگىزۋدە تاڭداۋ سيپاتتى باقىلاۋ - باسقارۋ جۇرگىزۋگە، بەيباستاق باقىلاۋ - باسقارۋ جۇرگىزۋگە بولمايدى. ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرعان، ۇتىمدى تۇزىمدىك ورنالاستىرۋ قالىپتاستىرۋ كەرەك.

　　سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋ مەن ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداۋ، ءادىل باقىلاپ - باسقارۋ دەگەندەر ءبىزدىڭ ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋ قىسىمىنا توتەپ بەرۋدەگى، بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن جانداندىرۋداعى ەكى ماڭىزدى شەشۋشى شارامىز دەپ ايتا الامىن، مۇنداعى ماقسات جۇڭگونىڭ ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتى قاداممەن الىستارعا بەتتەۋىنە ءارى ومىرشەڭدىك كۇشىن بارىنشا شىعارۋعا مۇمكىندىك جاساۋ.

　　دۇڭسىن اقپارات بۇلتى ءتىلشىسى: بيىل جىل باسىندا باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ «تايۋاندىق باۋىرلاستارعا حات» جاريالانعاندىعىنىڭ 40 جىلدىعىن ەسكە الۋ ماجىلىسىندە سويلەگەن ماڭىزدى ءسوزى، ەكى جاعالاۋدىڭ نازارىن كەڭىنەن اۋداردى. بۇعان سىرتقى جاق توتەنشە نازار اۋداردى، ۇلى قۇرلىق بيىل ەكى جاعالاۋدىڭ بىرگە دامۋىن جانە ەكى جاعالاۋ حالىقتارىنىڭ باقىت - ىرىسىن جەبەۋ سياقتىلاردى ناقتى قالاي دايەكتىلەندىرەدى جانە تياناقتاندىرادى؟

　　لي كىچياڭ: بيىل جىل باسىندا، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ «تايۋاندىق باۋىرلاستارعا حات» جاريالانعاندىعىنىڭ 40 جىلدىعىن ەسكە الۋ ماجىلىسىندە سويلەگەن ماڭىزدى ءسوزى ءبىزدىڭ تايۋان ماسەلەسى جونىندەگى كەلەلى باعىت - ساياساتىمىزدى، پرينسيپتىك تۇرعىمىزدى ءتۇسىندىردى. ءبىز ءبىر جۇڭگو پرينسيبىنە جانە ”92 - جىلعى ورتاق تانىم“عا ۇزدىكسىز تاباندى بولىپ، ”تايۋاندى دەربەستەندىرۋ“گە قارسى تۇرىپ، ەكى جاعالاۋ قاتىناسىنىڭ بەيبىت، ورنىقتى دامۋىن جەبەيمىز، وتاننىڭ بەيبىت بىرلىككە كەلۋىن جەبەيمىز.

　　ەكى جاعالاۋداعىلار تەگى ءبىر ەتەنە باۋىرلاس، ءبىز اناعۇرلىم كوپ ءتيىمدى ساياساتتار شىعارىپ، تايۋاندىق باۋىرلاستاردى ۇلى قۇرلىقتا مەيلى قارجى قوسىپ، شارۋاشىلىعىن جانداندىرۋ بولسىن، جۇمىستانۋى، وقۋ وقۋى بولسىن، تۇرمىس كەشىرىپ، قونىستانۋى بولسىن، بارىندە ۇلى قۇرلىقتاعى باۋىرلاستارمەن تەڭ مامىلەدەن يگىلىكتەندىرۋدى قالايمىز. ءبىز الدەقاشان ەكى جاعالاۋدىڭ ەكونوميكا، مادەنيەت اۋىس - ءتۇيىسىن، سەلبەستىگىن جەبەيتىن ”31 تارماقتى شارا“ شىعاردىق، قازىرگى ماسەلە − وسى ”31 تارماقتى شارا“نى تىڭعىلىقتى تياناقتاندىرۋدا، سونداي - اق وسى بارىستا، جاڭا شارالاردىڭ شىعارىلۋى كەرەكتىگىندە. ويتكەنى ەكى جاعالاۋداعى باۋىرلاستار دامۋ ورايىنان بىرگە يگىلىكتەنسە، بارعان سايىن جاقىنداسا تۇسسە، ەكى جاعالاۋ قاتىناسىنىڭ دامۋى دا بارعان سايىن جاقسارادى، بارعان سايىن نىعايادى. ءبىز ءبارىمىز جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى ارماندى بىرگە جۇزەگە اسىرۋدى ءۇمىت ەتەمىز.

　　حالىق گازەتىنىڭ ءتىلشىسى: بىلتىردان بەرى، ءبىر ءبولىم كاسىپورىنداردا قىزمەتكەرلەردى ىقشامداۋ جاعدايى ساقتالىپ وتىر، ءبىر ءبولىم ەلىمىز جانە شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىندار شەكارا سىرتىنا قاراي ويىستى. سونىمەن بىرگە، ءبىر ءبولىم كاسىپورىندار وزدەرىنىڭ لايىقتى تەحنيكالىق جۇمىسشىلاردى جۇمىسقا قابىلداۋدىڭ قيىنداي تۇسكەندىگىن اڭىس ەتتى. ۇكىمەت قانداي ساياساتتىق شارالار قولدانىپ، وسى ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋ جولدارىن قاراستىرماقشى؟

　　لي كىچياڭ: جۇڭگونىڭ وسىزاماندانۋ ۇردىسىندە جۇمىستاندىرۋ باستان - اياق اۋىر قىسىم بولىپ كەلەدى. ءار جىلى قالا - قالاشىقتاردا 15 ميلليوننان استام ەڭبەككۇشتى تىڭنان جۇمىستاندىرۋ قاجەت بولىپ وتىر، الداعى بىرنەشە جىلدا بۇدان ازايمايدى، ونىڭ ۇستىنە تاعى تىڭنان قالالارعا كىرگەن نەشە ميلليون شارۋا جۇمىسكەردى جۇمىس ىستەۋ ورايىمەن قامداۋىمىز قاجەت. بيىل ءبىز قالا - قالاشىقتاردا تىڭنان جۇمىستانۋشىلاردىڭ سانىن 11 ميلليوننان اسىرۋعا كەپىلدىك ەتۋدى بەلگىلەدىك ءارى ءبىز وتكەن جىلعى ناقتى كولەم نەگىزىندە، ياعني 13 ميلليوننان استام ادامنىڭ جۇمىستانۋىن جۇزەگە اسىرۋعا كۇش سالامىز. سوندىقتان ءبىز جۇمىستانۋدى الدىمەن ويلاستىرۋ ساياساتىن تۇڭعىش رەت قازىنا ساياساتىمەن، اقشا ساياساتىمەن قاتار قويىلعان ماكرولىق ساياسات ەتىپ وتىرمىز، قازىنا جانە اقشا ساياساتى سالىقتى ازايتۋدا بولسىن، الدە ءىس جۇزىندىك ءوسىم مولشەرىن تومەندەتۋدە بولسىن، زور دارەجەدە دەرلىك جۇمىستانۋدى توڭىرەكتەي وتىرىپ جۇرىلەدى. جۇمىستانۋ بولعاندا عانا، كىرىس بولادى، سوندا عانا قوعامدىق بايلىق جاراتۋعا بولادى.

　　ەكونوميكالىق اينالىمنىڭ ۇيلەسىمدى ارالىقتا بولۋىن ساقتاۋدى تىلگە العانىمىزدا، ەڭ اۋەلى، جۇمىستانۋعا كەپىلدىك ەتۋ كەرەك، بۇل جانە ەكونوميكانىڭ ۇيلەسىمدى ارالىقتان اۋىتقىپ كەتۋىنە جول قويماۋ ”جۇمىسسىزدىق اۋقىمى“ تۋىلۋىنان ساقتانۋ دەگەندىك. ءبىز كوپ ءتۇرلى شارالاردى بىرگە جۇرگىزىپ، كەيبىر ءتۇيىندى ادامدار شوعىرىنىڭ، ماسەلەن، داشۋە بىتىرگەندەر، اسكەري مىندەتتەن بوساعاندار، كاسىپ اۋىستىرعاندار، قىزمەت اۋىستىرعاندار قاتارلىلاردىڭ جۇمىستانۋىن ۇزدىكسىز قامتاماسىزداندىرامىز. بيىل جوعارى مەكتەپتەردەن وقۋ بىتىرەتىندەردىڭ سانى جانە دە 8 ميلليون 340 مىڭ ادامعا جەتىپ، بىلتىرعىدان دا اسىپ ءتۇسىپ، تاريحتاعى ەڭ جوعارى ورەگە شىعادى. ءبىز سونىمەن قوسا بىردە - ءبىر ادامى جۇمىستانباعان وتباسىنىڭ مۇلدە بولماۋىنا كەپىلدىك ەتىپ، ەڭبەككۇش قابىلداۋى ءبىرشاما جوعارى بولعان كاسىپورىندارعا ساياساتتىق جاقتان تيىمدىلىك جاساپ، قولداۋ كورسەتەمىز. ءبىز تاعى جاڭالىق اشۋدى، شارۋاشىلىق قۇرۋدى، جاسامپازدىق جاراتۋدى ىلگەرىلەتىپ، كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى جۇمىلا جاڭالىق اشۋ تۇعىرىنان جاقسى پايدالانىپ، اناعۇرلىم مول جۇمىستانۋ ورنىمەن قامدايمىز. جۇمىستانۋدىڭ جاقسى بولۋ - بولماۋىنىڭ ءوزى دە ەكونوميكانىڭ جاقسى بولۋ - بولماۋىنىڭ ماڭىزدى بەينەسى.

　　ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا، باستىسى، قالا - قالاشىقتاردا تىڭنان جۇمىستانۋدى قامتاماسىزداندىرۋ ايتىلدى، بۇل ارادا مەن شارۋا جۇمىسكەرلەردىڭ جۇمىستانۋىن ايرىقشا دارىپتەيمىن. جۇڭگودا قازىر 280 ميلليوننان استام شارۋا جۇمىسكەر بار، ونىڭ ۇستىنە جىلىنا ميلليون ساندىق قارقىنمەن ۇزدىكسىز ارتۋدا. ولار كوپتەگەن كاسىپ سالالارىنىڭ نەگىزگى كۇشى، شارۋالار كىرىسىنىڭ كوپ ءبولىمى ولاردىڭ جۇمىس ىستەپ تاپقان كىرىسىنەن كەلەدى. شارۋا جۇمىسكەرلەردىڭ سوڭىندا سان - ساناقسىز وتباسىلاردىڭ ءۇمىتى جاتىر. ءدال بۇل ارادا بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا ەلىمىزدىڭ شىعىس سولتۇستىگىندەگى ورتاشا تيپتەگى ءبىر قالانىڭ قۇرىلىس تۇيىنىندەگى جۇمىس ورنىنا بارىپ قىزمەت تەكسەرگەن كەزىم ەسىمە ءتۇستى، ءبىر ءىس كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەسىمنەن كەتپەيدى. قاقاعان سۋىق اۋا رايىندا شارۋا جۇمىسكەرلەر جۇمىس ىستەپ جاتىپتى، ولاردىڭ ىشىندە ءبىر شارۋا جۇمىسكەردىڭ جاسى مەنىمەن قارايلاس ەكەن، ونىمەن سويلەسكەن ەدىم، ول كوبىرەك ۇستەمەلەي جۇمىس ىستەپ، كوبىرەك اقشا تابۋدى ءۇمىت ەتەتىندىگىن ايتتى. نەگە بۇلاي ايتقاندىعىن سۇراعانىمدا، ول ءبىر بالاسىنىڭ ءتۇيىندى داشۋەگە قابىلدانعاندىعىن، ءوزىنىڭ كوبىرەك اقشا تاۋىپ بالاسىن الاڭسىز وقىتۋى ءارى جاقسى وقىتۋى كەرەكتىگىن ايتتى. مەن ونىڭ جانارىنان ۇرپاعىنا دەگەن، بولاشاققا دەگەن ىزگى ءۇمىتتى كوردىم.

  　جۇڭحۋا ۇلتىمىز نەشە مىڭ جىل بويى ءوسىپ - ءونىپ كەلدى، وسى 40 جىلدان بەرگى وسىنشاما ءىرى وزگەرىستەردە وقۋ - اعارتۋ، راسىندا، اسا زور تىرەكتىك رول اتقاردى. سوندىقتان ءبىز شارۋا جۇمىسكەرلەرگە قامقورلىق جاساۋىمىز كەرەك، ولاردى جۇمىس ورنى ورايىمەن قامداپ قالماستان، ونىڭ ۇستىنە ولاردى وزدەرىنە ءتيىستى تابىسپەن قامتاماسىزداندىرۋىمىز كەرەك. قازىر شارۋا جۇمىسكەرلەردىڭ ەڭبەكاقىسىن كەشىكتىرۋ ماسەلەسى دۇركىن - دۇركىن تۋىلۋدا، ءبىز زاڭ - بەلگىلەمە شىعارىپ، ەڭبەكاقىنى قاساقانا كەشىكتىرۋ ارەكەتتەرىنە باتىل سوققى بەرىپ، شارۋا جۇمىسكەرلەردىڭ جۇمىس ىستەۋ ورايىنا يە بولۋىنا، سونداي - اق زاڭدى ۇقىق - مۇددەلەرىنىڭ قامتاماسىزداندىرىلۋىنا كەپىلدىك ەتۋىمىز، ولاردىڭ سوڭىنداعى سان - ساناقسىز وتباسىلاردىڭ ءۇمىتىن كورە ءبىلۋىمىز كەرەك.

　　ەفە اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتتارى اراسىنداعى ساۋدا قاجالىسى جۇڭگو - ەۆروپا قارىم - قاتىناسىنىڭ دامۋى ءۇشىن وراي الا كەلە مە، الدە كەرى ىقپال جاساي ما؟ بيىلعى جۇڭگو - ەۆروپا قارىم - قاتىناسىنا قالاي قارايسىز؟

　　لي كىچياڭ: جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتتارى ساۋدا قاجالىسى جۇڭگو جانە امەريكا قۇراما شتاتتارى سىندى ەكى جاقتىڭ ءىسى، ءبىز ءۇشىنشى جاقتان پايدالانبايمىز، ءۇشىنشى جاقتى زيانعا ءتىپتى دە ۇشىراتپايمىز. جۇڭگو مەن ەۆروپا وداعىنىڭ بىرەۋى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ءىرى وركەندەپ كەلە جاتقان ەل، بىرەۋى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ءىرى دامىعان ەلدەر وداعى. جۇڭگو مەن ەۆروپا وداعى ەكەۋى دە دۇنيە ءجۇزىنىڭ كوپ ۇيەكتەنۋىندەگى ماڭىزدى ۇيەكتەر، جۇڭگو - ەۆروپا قارىم - قاتىناسىنىڭ دامۋى جۇڭگو مەن ەۆروپاعا ءتيىمدى بولىپ قانا قالماستان، دۇنيە جۇزىنە دە ءتيىمدى.

　　ارينە، جۇڭگو مەن ەۆروپا وداعى ءبىر - ءبىرىنىڭ ەڭ ۇلكەن ساۋدا سەرىكتەرى، ءبىزدىڭ ارامىزدا سەلبەستىك تە، قاجالىس تا بار، بۇل بۇرىن بولعان، قازىر دە ساقتالىپ وتىر. الايدا ءبىز ۇزاق ۋاقىتتان بەرى الاۋىزدىقتى، قاجالىستاردى ارىلتۋدىڭ تاجىريبەلەرىن جيناقتادىق، بۇل تاجىريبەلەردى، مەنىڭشە، ءالى دە ۇزدىكسىز پايدالانۋىمىز ءتيىس، مۇنىڭ ىشىندە وتە ماڭىزدىسى، جۇڭگو مەن ەۆروپا وداعىنىڭ اراسىنداعى ءوزارا سەنىمدىلىكتى كۇشەيتۋ كەرەك. قازىر ءبىز جۇڭگو - ەۆروپا وداعى قارجى قوسۋ كەلىسسوزىن ىلگەرىلەتىپ وتىرمىز، بۇل، ءىس جۇزىندە، قوس باعىتتى قارجى قوسۋدى اناعۇرلىم اشىق ۇستاعاندىق، وسىلاي ىستەگەندە ەكى جاق تا تيىمدىلىككە كەنەلەدى، ارينە، ءادىل تۇردە تيىمدىلىككە كەنەلەدى. مەنىڭشە، ەكى جاق قارسى جاعىنا اشىق پوزيتسيامەن مامىلە جاساۋى، سەلبەستىك بارىسىندا الاۋىزدىقتى ۇيلەسىمدى ارىلتىپ، جۇڭگو - ەۆروپا وداعى قارىم - قاتىناسىن ورنىقتى ىلگەرىلەتۋى كەرەك. كەلەر ايدا مەن ەۆروپا وداعىنىڭ باس شتابىنا بارىپ، ەۆروپا وداعى باسشىلارىمەن بىرگە جاڭا كەزەكتى جۇڭگو - ەۆروپا باسشىلار كەزدەسۋىن وتكىزەمىز. وسى رەتكى كەزدەسۋ ارقىلى ەكى جاقتىڭ جۇڭگو - ەۆروپا قارىم - قاتىناسىنىڭ ستراتەگيالىق، ۇزاق ۋاقىتتىق بيىگىنەن قاراپ، جۇڭگو - ەۆروپا قارىم - قاتىناسىنىڭ اقاۋسىز، ورنىقتى دامۋىن ءوزارا قۇرمەت ەتەتىن، ءوزارا تۇسىنىسەتىن، سەلبەستىكتى ىلگەرىلەتەتىن پوزيتسيامەن جەبەۋىن ءۇمىت ەتىپ وتىرمىن.

　　ورتالىق راديو - تەلەۆيزيا باس ستانسياسى ورتالىق تەلەۆيزياسىنىڭ ءتىلشىسى: بۇقارانىڭ اۋرۋ كورسەتۋى قيىن بولۋ، اۋرۋ كورسەتۋى قىمبات بولۋ، ساپالى ەمدەۋ بايلىعىنان يگىلىكتەنە الماۋ ماسەلەسى ءالى دە ءبىرشاما كورنەكتى، اسىرەسە، سالماقتى اۋرۋلارعا دۋشار بولعان ناۋقاستار وتباستارىنا اۋىرتپالىق بولىپ وتىر. وسى ماسەلەلەردى شەشۋ جاعىندا ۇكىمەتتىڭ تاعى قانداي ءونىمدى شارالارى بار؟

　　لي كىچياڭ: اۋرۋ كورسەتۋ، راسىندا، ماڭىزدى حالىق تۇرمىسى ماسەلەسى، اسىرەسە، سالماقتى اۋرۋلار حالىق تۇرمىسىنداعى تالماۋ تۇس. اۋرۋ كورسەتۋ قىمبات بولۋ، اۋرۋ كورسەتۋ قيىن بولۋ ماسەلەسى ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدە، شىنىمەن، ساقتالىپ وتىر. وسى بىرنەشە جىلدان بەرى ءبىز قۇلشىنۋ ارقىلى جالپى حالىقتى نەگىزگى ەمدەۋدى قامتاماسىزداندىرۋ تۇزىمىمەن قامداپ عانا قالماستان، ونىڭ ۇستىنە وسى نەگىزدە ۇكىمەت پەن تۇرعىندار بىرگە ارقالاپ، سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋىن ساتىپ الاتىن سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋى مەحانيزمىن ورناتتىق، بۇل سالماقتى اۋرۋعا شالدىعۋشىلاردىڭ، اسىرەسە، قيىنشىلىعى بار بۇقارانىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتەتىن ماڭىزدى شارا، دۇنيە جۇزىندەگى تىڭ جاڭالىق بولۋى دا مۇمكىن.

　　بىلتىر ءبىز راكقا قارسى دارىلەردىڭ قىمباتتىعى جونىندەگى كوپتەگەن پىكىرلەردى ەستىدىك، ءبىز سالىقتى ازايتۋ قاتارلى كوپ ءتۇرلى ادىستەر ارقىلى راكقا قارسى 17 ءتۇرلى ءدارىنىڭ باعاسىن ٪ 50تىڭ ۇستىندە ارزانداتتىق، سونداي - اق ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنا ەنگىزدىك، بۇل راك اۋرۋىنا شالدىعۋشىلاردىڭ، اسىرەسە، قيىنشىلىعى بار بۇقارانىڭ اۋىرتپالىعىن بارىنشا جەڭىلدەتتى. بۇل جاعىندا قولدان كەلەتىن ىستەردىڭ بارلىعىن ءبىز تۇگەلدەي ىستەۋگە ءتيىسپىز.

　　بيىل ءبىز تاعى مىنا ەكى جاقتاعى ءىستى ىستەيمىز ءارى بار كۇشىمىزدى سالامىز. ءبىرى، جوعارى قان قىسىم، قانتتى نەسەپ اۋرۋى قاتارلى سوزىلمالى اۋرۋلارعا شالدىققانداردىڭ امبولاتوريادا ىستەتكەن دارىلەرىن ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنا ەنگىزىپ، ٪ 50ىن ەسەپتەن كوتەرۋ، بۇل ەلىمىزدەگى جوعارى قان قىسىم، قانتتى نەسەپ اۋرۋلارىنا شالدىققان 400 ميلليون ادامعا تيىمدىلىك جەتكىزەدى. مەن نەگىزگى ساتىعا بارىپ تەكسەرىپ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە، كەيبىرەۋلەر ماعان وزدەرىنىڭ وسى تۇردەگى سوزىلمالى اۋرۋعا شالدىققاندىعىن، ءدارىنى كۇن ۇزبەي تۇتىناتىندىقتان، اۋىرتپالىعى ەرەكشە اۋىر ەكەندىگىن، كەيبىرەۋى زەينەتاقىسىنىڭ ءبىرشاما كوپ بولىگىن ءدارى ساتىپ الۋعا جۇمسايتىندىعىن ايتتى، ءبىز وسى جاعىنداعى ماسەلەلەردى قۇلشىنا شەشەمىز. ەكىنشىسى، سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋىنىڭ باستالۋ سىزىعىن تومەندەتىپ، سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋىنىڭ ەسەپتەن كوتەرۋ سالىستىرماسىن جوعارىلاتۋ. قازىر ءبىر ميلليارد 400 ميلليون ادام تۇگەلدەي سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋىنا كىردى، اناعۇرلىم كوپ ادامعا، سان ميلليونداعان ادامعا تىكەلەي پايدا جەتكىزۋ كەرەك، ويتكەنى ءبىزدىڭ وسى سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋىمىز ەسەلەپ ونىمدىلىك كورسەتەدى. ءبىز ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىمىزدىڭ جالپى حالىقتى قامتىعانىمەن، ورەسىنىڭ جوعارى ەمەس ەكەنىن، اسىرەسە، جىلدىق جان باسىندىق كىرىسى 15 مىڭ يۋانعا جەتپەيتىن شارۋالار وسى سالماقتى اۋرۋعا شالدىعا قالسا، ءوزى كوتەرىپ كەتە الۋىنىڭ وتە قيىن ەكەنىن كورە ءبىلۋىمىز كەرەك. سوندىقتان ۇكىمەت پەن قوعام بىرگە كۇش شىعارىپ، حالىق تۇرمىسىنداعى وسى قيىندىقتى شەشۋى كەرەك. دەنساۋلىق بولماسا، باقىت تا بولمايدى.

　　سينگاپۋر ازيا اقپارات ستانسياسىنىڭ ءتىلشىسى: بۇگىن شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسۋ زاڭىن مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى داۋىسقا سالىپ ماقۇلدادى، كەيبىر قوعامدىق پىكىرلەر الاڭدايتىندىعىن نەمەسە كۇمانمەن قارايتىندىقتارىن ءبىلدىرىپ، بۇل زاڭ ەرەكشە تەز ماقۇلداندى، كوپ ءبولىمى تەك امەريكا قۇراما شتاتىنىڭ قىسىمىنا اڭىس قايتارۋ، ونىڭ ۇستىنە ءبىر ءبولىم زاڭ تارماقتارىنداعى كۇڭگىرتتىك تە جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ يكەمدى يگەرۋىنە كەڭىستىك ازىرلەپ، قارجى قوسۋشىلاردىڭ ءىس جۇزىندىك ونىمدىلىك جونىندەگى تىلەگىن سولعىنداتتى دەپ قارادى. ءسىز بۇعان قالاي جاۋاپ بەرەسىز؟ جۇڭگو ۇكىمەتى قانداي ناقتى، تياناقتى ساياساتتار شىعارادى؟

　　لي كىچياڭ: سىرتقا ەسىك اشۋ − جۇڭگونىڭ نەگىزگى مەملەكەت ساياساتى، جۇڭگو حالقىن جاپپاي يگىلىككە كەنەلدىردى، دۇنيە جۇزىنە دە پايدالى، ءبىز بۇعان نەگە قۋانباسقا؟ ەسىك اشۋ شاراسىن ايتقان ەكەنبىز، ارينە، ورىنداۋ كەرەك. بىلتىر ءبىزدىڭ ءىشىنارا ماڭىزدى نەگىزدىك كاسىپ سالاسى سىرتقى قارجى ۇسىنىلىمىنىڭ جارنا ۇلەسىنە شەك قويمادى، كوپتەگەن ماڭىزدى نىساندار تياناقتاندى. ءبىزدىڭ بىلتىر شەتەل قارجىسىنان پايدالانۋىمىز اۋەلگىدەي دۇنيە جۇزىندەگى وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەر اراسىندا ەڭ كوپ بولدى. جۇڭگو ءار جاقتىڭ پىكىرىن ۇزدىكسىز تىڭداپ، سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ تەبىنىن ۇزدىكسىز ساقتايدى.

　　ەندى عانا جابىلعان 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 - ءماجىلىسى شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسۋ زاڭىن ماقۇلدادى، بۇل زاڭ زاڭدىق شارادان پايدالانىپ، شەتەل ساۋداگەرلەرىنىڭ قارجى قوسۋىن اناعۇرلىم ويداعىداي قورعايدى، شەتەل ساۋداگەرلەرىن قارجى قوسۋعا باۋرايدى. بۇل زاڭدى ۇكىمەت ارەكەتىن ارناعا ءتۇسىرۋ، ۇكىمەتتەن زاڭ بويىنشا اكىمشىلىك جۇرگىزۋدى تالاپ ەتكەندىك دەۋگە دە بولادى، ونىڭ ۇستىنە ۇكىمەت وسى زاڭنىڭ رۋحىنا نەگىزدەلىپ، ءبىر قىدىرۋ زاڭ - ەرەجەلەردى، حۇجاتتاردى شىعارىپ، شەتەل ساۋداگەرلەرىنىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋى كەرەك، مىسالى، شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسقان كاسىپورىنداردىڭ شاعىم ايتۋ قىزمەت مەحانيزمى سياقتىلار. بۇل ءبىزدىڭ كەلەسى قادامدا ىستەيتىن وتە ماڭىزدى ءىسىمىز، ءبىر قىدىرۋ قاتىستى زاڭ - ەرەجەلەر مەن حۇجاتتاردىڭ شىعارىلۋى شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسۋ زاڭىنىڭ ءساتتى اتقارىلۋىنا مۇمكىندىك جاسايدى.

　　ءبىز كىرۋگە رۇقسات بەرۋ الدىنداعى ازاماتتىق مامىلەگە ۇنامسىز ءتىزىم ءتۇزىمىن قوسۋدى اتقارامىز، ونىڭ ۇستىنە جاڭا ۇنامسىز ءتىزىم شىعارامىز. جاڭادان شىعارىلاتىن بۇل ۇنامسىز ءتىزىم ازايتۋ امالىنىڭ رولىن اتقارادى، ونىڭ ۇستىنە بۇدان كەيىن دە ازايتۋ امالىنىڭ رولىن بىرتىندەپ اتقارادى، بىلايشا ايتقاندا، ”شەكتەلمەگەندەرىن دەرەۋ كىرگىزۋ“ كولەمى بارعان سايىن زورايادى. تاعى ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ كۇشەيتىلىپ، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىپ، ۇقىققا قول سۇعۋ ارەكەتى جازالاۋ سيپاتتى تولەۋ مەحانيزمىنە ەنگىزىلەدى، ءبىرى بايقالسا، ءبىرى ءبىر جاقتى ەتىلىپ، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىنا قول سۇعۋ ارەكەتىنە جاسىرىناتىن ورىن قالدىرىلمايدى. ارينە، ءبىز دە شەتەل ۇكىمەتىنەن جۇڭگو كاسىپورىندارى مەن شەتەل كاسىپورىندارىنىڭ ءوز ەركىمەن سەلبەسۋىنە ءادىل قاراۋىن ءۇمىت ەتەمىز. قورىتىپ ايتقاندا، بيىل سىرتقا ەسىك اشۋ شاراسىن ءبىز تىنباي ىلگەرىلەتەمىز، ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتەمىز. مەن جۇڭگونىڭ ەسىك اشۋ شاراسىنىڭ ۇنەمى ءبىر جولاتا شىعارىلماعاندىعىن، ءار جىلدىڭ، اۋەلى، ءار ماۋسىمنىڭ بارىندە شىعارىلاتىندىعىن تالاي رەت ايتقانمىن، الايدا قايىرىلا قارايتىن بولساق، جيناقتالا تۇسسە، ويلاماعان زور وزگەرىستى الا كەلەتىندىگىن كورەمىز.

　　«ساۋلە گازەتىنىڭ» ءتىلشىسى: بىلتىردان بەرى ورتالىق بانكە ولشەمدى بىرنەشە رەت تومەندەتىپ، فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتتى، الايدا كاسىپورىندار قارجى قۇراۋدىڭ قيىن بولۋىن، قارجى قۇراۋدىڭ قىمبات بولۋىن، ساياساتتىق ناقتى تيىمدىلىكتى كورە العانىمەن، قول جەتكىزە الماعاندىعىن ءالى دە اڭىس ەتىپ كەلەدى. ناقتى ەكونوميكاعا فينانستىق قىزمەت وتەۋدى جەبەۋ جاعىندا ۇكىمەت قانداي شارا قولدانادى؟

　　لي كىچياڭ: ناقتى ەكونوميكاعا قىزمەت وتەۋ، بۇل فينانستىڭ بورىشى، الايدا ءبىز ناقتى ەكونوميكانىڭ، اسىرەسە، حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ قارجى قۇراۋى قيىن بولۋ، قارجى قۇراۋى قىمبات بولۋ ماسەلەسىنە، شىنىمەن، ءدوپ كەلىپ وتىرمىز. بىلتىر ءبىز ءبىر قىدىرۋ شارالار قولدانىپ، قارجى قۇراۋدىڭ وزىندىك قۇنىنىڭ جوعارىلاۋى جاعدايىن قۇلشىنا تەجەدىك. ءبىز ولشەمدى 4 رەت تومەندەتتىك، ونداعى ماقساتىمىز تاعى دا فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ ءوز باسىنىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتۋ ارقىلى وسى قارجىلاردىڭ حالىقتىق شارۋاشىلىققا جانە شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا اعىلۋىن جەبەۋ بولدى. بيىل ءبىز قارجى قۇراۋ قيىن بولۋ، قارجى قۇراۋ قىمبات بولۋ سىندى ەكونوميكانىڭ دامۋىن، بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن تەجەپ وتىرعان وسى ”بوگەت“ ماسەلەسىن مىقتاپ يگەرىپ، كوپ شارالاردى قاتار قولدانىپ، ءبارىن تەڭ يگەرىپ، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ قارجى قۇراۋ وزىندىك قۇنىن بىلتىرعى نەگىزدە تاعى دا ءبىر پايىز تومەندەتەمىز.

　　ءبىزدىڭ سىرتقا ەسىك اشۋىمىز دەربەس تالعام، ونىڭ ۇستىنە ءبىز باسەكەنىڭ بەيتاراپتىق پرينسيبى بويىنشا بارلىق شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىندارعا تەڭ مامىلە جاسايمىز، وسىمەن ۇقساس، جۇڭگونىڭ ەل ىشىندەگى ءتۇرلى مەنشىك كاسىپورىندارىنىڭ بارلىعىنا دا تەڭ قاراۋعا ءتيىستىمىز. قازىر قارىز اقشا ماسەلەسىندە ءبىر ءبولىم كەدەرگىلەردى الاستاپ، فينانس قۇرىلىمدارىن ىشكى باسقارۋ مەحانيزمىن جاقسارتۋعا جەتەكتەپ، حالىقتىق كاسىپورىندارعا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا كوبىرەك بارىپ، ولاردىڭ قارجى قۇراۋداعى وزىندىك قۇندى تومەندەتۋىنە، ۇيلەسىمسىز اقىنى ازايتۋىنا كۇش شىعارۋىمىز، شىنىمەن، قاجەت بولىپ وتىر. شاعىن، ۇساق كاسىپورىندار جاندانسا، ەكونوميكا دا جاندانادى، جۇمىستاناتىندار دا كوبەيەدى.

　　ارينە، ءبىز فينانس حاۋىپ - قاتەرىنەن ساقتانۋعا قاي - قاشان دا ءمان بەرەمىز. ءومىر ءسۇرۋ شارت - جاعدايىن ازىرلەمەگەن ”تۇرالاعان كاسىپورىندار“عا قاراتا، ولارعا جاڭادان قارىز اقشا بەرمەيمىز، زاڭعا، بەلگىلەمەگە قايشى كەلگەن اتالمىس فينانستىق ارەكەتتەرگە قاراتا تيۋعا تيىستىلەرىن تيامىز، سوققى بەرۋگە تيىستىلەرىنە سوققى بەرەمىز. ءبىز جۇيەلى فينانستىق حاۋىپ - قاتەر تۋىلماۋىنىڭ تومەنگى شەگىن بۇكىلدەي ساقتاي الامىز. فينانستىق قىزمەت وتەۋدى كۇشەيتۋ مەن فينانستىق حاۋىپ - قاتەردەن ساقتانۋ ءبىرىن - ءبىرى تولىقتايدى، ءبىرىن - ءبىرى كەمەلدەندىرەدى.

　　رەسەي اگەنتتىگى − ت ا س س اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: بيىل جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتقاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى، ەكى ەل قاتىناسىنىڭ دامۋ تاريحىندا بەلەستىك ءمان الادى. بىلتىر جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ەكى جاقتى ساۋدا سوماسى تاريحتا العاش رەت 100 ميلليارد دوللاردان استى، بيىل جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ قارىم - قاتىناسىندا جانە ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىگىندە قانداي جاڭا ناتيجەلەر بولادى؟

　　لي كىچياڭ: جۇڭگو مەن رەسەي ءبىر - بىرىنە ەڭ ۇلكەن كورشى، جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ تاماشا تۇراقتى قاتىناستى ساقتاۋى ەكى جاققا دا پايدالى بولۋمەن بىرگە، وڭىرگە دە پايدالى، دۇنيە جۇزىنە دە پايدالى.

　　بيىل جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناس ورناتقاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى. 70 جىلدان بەرى جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ قارىم - قاتىناسى وزگەشە جولدى باسىپ ءوتتى، قازىر جوعارى دەڭگەيدە دەۋگە بولادى. ءبىزدىڭ ساياسيدا ءوزارا سەنىم ارتۋىمىز ۇزدىكسىز كۇشەيىپ كەلەدى، گۋمانيتارلىق اۋىس - ءتۇيىسىمىز دە ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋدە، اسىرەسە، بىلتىر الەمدىك ساۋدا قۇلدىراعان جاعدايدا، جۇڭگو مەن رەسەي اراسىنداعى ساۋدا سوماسىنىڭ 100 ميلليارد دوللارلىق كولەمنەن اسىپ تۇسكەندىگىن جاڭا سەن اۋىزعا الدىڭ، مۇنى ءبىر جاڭا بەلگى دەۋگە بولادى. مۇنىڭ ءوزى ءبىزدىڭ ارامىزداعى سەلبەستىكتىڭ وتە زور كومەسكى كۇشكە يە ەكەندىگىن بىلدىرەدى. كەلەسى قادامدا ءبىزدىڭ تاعى دا سالا كەڭەيتۋىمىزگە بولادى. ءبىزدىڭ ءارى ۇلكەندى يگەرۋىمىزگە، ءارى كىشكەنەنى ىلگەرىلەتۋىمىزگە، ۇلكەن نىسانداردى، كوپ تۇتىنىلاتىن تاۋار ساۋداسىن يگەرىپ، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردى ىلگەرىلەتۋىمىزگە دە بولادى، بۇل شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدا سەلبەستىگىن قامتيدى. ءارى ”اسپان“دا عارىش، اۆياتسيا سالاسىندا سەلبەستىك جاساسۋىمىزعا، ءارى ”جەر“دە جەرگىلىكتى حالىقتار ارا اۋىس - ءتۇيىستى ىلگەرىلەتۋىمىزگە دە بولادى. دەمەك، قولدانۋعا بولاتىن بارلىق ونەرىمىزدى قولدانىپ، جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ ەكونوميكا - ساۋدا كولەمىنىڭ 100 ميلليارد دوللاردان اسقان تابىسىن بەكەمدەۋىمىز، ونىڭ ۇستىنە مۇنى ەسەلەۋ نىساناسىنا قاراي قادام باسۋىمىز كەرەك.

　　پىڭپاي اقپاراتىنىڭ ءتىلشىسى: ءسىز ”ينتەرنەت + “دى كۇش سالا دامىتۋدى، تەڭ يگىلىكتەنەتىن ەكونوميكانى دامىتۋدى ەجەلدەن دارىپتەپ كەلەسىز، ايتسەدە بىلتىر ءبىرتالاي ۇنامسىز ىستەر تۋىلدى. ءسىز بۇعان قالاي قارايسىز؟ كەلەر ساتىدا ۇكىمەتتىڭ تەڭ يگىلىكتەنەتىن ەكونوميكانى ارناعا ءتۇسىرۋ، دامىتۋ جونىندە قانداي جاڭا شارالارى بار؟

　　لي كىچياڭ: ”ينتەرنەت + “دى، تەڭ يگىلىكتەنەتىن ەكونوميكانى تۇعىرلىق ەكونوميكا دەۋگە بولادى. ول جاڭا شارۋاشىلىق رەتىندە، ءارقانداي جاڭا شارۋاشىلىق سياقتى دامۋ بارىسىندا ءتيىمدى - ءتيىمسىز جاعى دا بولادى. دەسەدە، جالپى جاقتان العاندا، ولار جۇمىستانۋعا دەم بەرىپ، بۇقاراعا قولايلىلىق جاساۋمەن بىرگە، قاتىستى كاسىپتەردىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتتى. ەلەكتروندى ساۋدا، جەدەل جولداما، جىلجىمالى اقشا تولەۋ سياقتىلاردان جۇرتتىڭ بارلىعى كوپ بولىپ ىستەپ، كوپتىڭ اقىل - پاراساتىن توپتاپ، كوپتىڭ كۇش - قۋاتىن شوعىرلاندىرعاندا تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىندىگىن سەزىنىپ وتىر.

　　وسى جاڭا كاسىپ كۇيى، جاڭا ۇلگى جونىندە ءۇستىرت كەتۋگە، جۇگەنسىز كەتۋگە بولمايدى، باسقارعان ەكەنسىڭ، قاتاڭ باسقارۋىڭ كەرەك. سوندىقتان دا ءبىز سوڭعى جىلدارى ءۇرتىس سيىسىمدى، بايىپتى پرينسيپتى قولدانىپ كەلەمىز. سيىسىمدى دەگەنىمىز جاڭا زاتقا قاراتىلعان، بۇل جونىندە ءبىزدىڭ بىلەتىمىز بىلمەيتىنىمىزدەن الدەقايدا از، ولاردىڭ دامۋىنا جول بەرۋىمىز، دامۋدا جارىققا شىققان ماسەلەلەردى تۇزەتۋىمىز كەرەك. بايىپتىلىقپەن باقىلاۋ - باسقارۋ دەگەنىمىز حاۋىپسىزدىكتىڭ تومەنگى شەگىن سىزۋ، ”يتەرنەت + “، تەڭ يگىلىكتەنەتىن ەكونوميكانىڭ اتىن جامىلىپ الدامكوستىكپەن شۇعىلدانۋعا بولمايدى. شارۋاشىلىق قۇرۋشىلارعا جەتىلەتىن كەڭىستىك ازىرلەۋ، كاسىپورىندارعا جاڭا قوزعاۋشى قۋاتتاردى دامىتاتىن ورتا جاراتۋ كەرەك. وسى بارىستا بىزگە قاجەتتىسى ادىلدىكپەن كىرۋگە رۇقسات ەتۋ، تۋراشىلدىقپەن باقىلاۋ - باسقارۋ. جاڭا زات بازار كۇشىنىڭ ىلگەرىلەتۋى بارىسىندا دامۋدا بازارعا سۇيەنەدى ءارى بازار باسەكەسىندە داميدى، ەكشەلەيدى، ۇكىمەت تە ادىلدىكپەن، تۋراشىلدىقپەن باقىلاپ - باسقارۋى كەرەك. كوڭىلدىلىك پەن قاپالانۋ تولىسۋ بارىسىندا قاتار ءومىر سۇرەدى، ءبىزدىڭ ىستەيتىنىمىز ولاردى اقاۋسىز جەتىلۋگە جەتەكتەۋ.

   　ءىس جۇزىندە، ينتەرنەت ەكونوميكاسىنىڭ، تەڭ يگىلىكتەنەتىن ەكونوميكانىڭ، تۇعىرلىق ەكونوميكانىڭ تاعى توتەنشە زور دامۋ كەڭىستىگى بار. ەلەكتروندى ساۋدا، جەدەل جولداما ونەركاسىپ ونىمدەرىنىڭ اۋىلعا جەتۋى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ قالاعا كىرۋى جونىنەن اينالىمدى جانداندىرۋ رولىن اناعۇرلىم اتقارادى. ونەركاسىپ سالاسىندا ونەركاسىپ ينتەرنەتىن ىلگەرىلەتۋ ارقىلى پايدالانىلماي تۇرعان بايلىقتاردى ىسكە قوسۋعا، سونىمەن بىرگە تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى جەبەۋگە بولادى. قوعامدىق سالادا پايدالانۋ ورنى اناعۇرلىم زور، ”ينتەرنەت + ەمدەۋ، سالاماتتىق“، ”+ قارتتاردى كۇتىمدەۋ، بالالارعا كومەكتەسۋ“، ”+ وقۋ - اعارتۋ“ ارقىلى كوپتەگەن جاقتاردىڭ ارەكەتتەنۋىنە اسەر ەتەدى، اسىرەسە، شەت، شالعاي وڭىرلەردەگى، اۋىل - قىستاقتارداعى بۇقارانىڭ، وتباسىلارىنىڭ، بالالاردىڭ ينتەرنەت ارقىلى ساپالى مەكتەپتەردەن، شيپاحانالاردان، تاڭداۋلى وقىتۋشىلاردان، شيپاگەر بايلىعىنان يگىلىكتەنۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، ولاردىڭ ءىس جۇزىندىك ماسەلەلەرىن شەشۋىنە كومەكتەسەدى. بۇل جاعىنداعى ناقتى مىسالدار وتە كوپ، مەن ”ينتەرنەت + ەمدەۋ، دياگنوز قويۋ“عا، ”+ وقۋ - اعارتۋ“عا قاتىستى كوپتەگەن ناقتى مىسالداردى كورگەنمىن، مۇنىڭ ءوزى دە بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشى مەن قوعامنىڭ جاسامپازدىق قۋاتىن تۋىنداتۋدا.

　　شياڭگاڭ فىڭحۋاڭ جاساندى سەرىك تەلەۆيزياسىنىڭ ءتىلشىسى: شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسۋ زاڭىندا شياڭگاڭعا، اۋمىنعا، تايۋانعا ساياتىن قارجى قوسۋ جوق ەكەن، مەن شياڭگاڭداعى، اۋمىنداعى، تايۋانداعى ءار سالا مۇنىڭ بايىبىنا بارا المايدى دەپ ويلايمىن. ءسىزدىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ جونىندەگى جاڭاعى بايانداۋىڭىزدا دا شياڭگاڭ، اۋمىن، تايۋان اۋىزعا الىنبادى، بۇل ورتالىق ۇكىمەتتىڭ شياڭگاڭعا، اۋمىنعا، تايۋانعا قاراتىلعان قارجى قوسۋ ساياساتى جاعىندا ءىشىنارا رەتتەۋ بولاتىندىعىن اڭعارتا ما، جوق پا؟

　　لي كىچياڭ: شياڭگاڭ مەن اۋمىن جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونى، بۇعازدىڭ ەكى جاعالاۋى ءبىر جۇڭگوعا تاۋەلدى. ءبىز شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ، تايۋاننىڭ قارجى قوسۋىنا ەجەلدەن وسكەلەڭ ءمان بەرىپ كەلەمىز، شياڭگاڭنان، اۋمىننان ىشكى ولكەلەرگە كەلىپ قوسقان قارجىسى ءبىزدىڭ سىرتتان پايدالانعان قارجىمىزدىڭ ٪ 70ىن ۇستايدى، باسا ءمان بەرمەۋ مۇمكىن بە؟ ءبىز شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ دارا كەدەن باجى اۋماعى جانە ەركىن پورت رەتىندەگى رولىن ونان ارى ساۋلەلەندىرەمىز. مەن جاڭا تايۋاندىق تىلشىگە دە ءبىزدىڭ تايۋاندىق باۋىرلاستاردىڭ ۇلى قۇرلىققا كەلىپ قارجى قوسىپ، شارۋاشىلىعىن كوركەيتۋىنە ءتيىمدى شارت - جاعداي جاراتاتىندىعىمىزدى ايتقان بولاتىنمىن.

　　مەن بۇل ارادا مىنانى ايقىن تۇراقتاندىرامىن: شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ، تايۋاننىڭ قارجى قوسۋدا ەندى عانا ماقۇلدانعان شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسۋ زاڭىن پايدالانۋىنا نەمەسە سالىستىرا قولدانۋىنا بولادى، ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ ۇزاق ۋاقىتتان بەرگى ءونىمدى اتقارىلعان ءبىر ءبولىم ءتۇزىم ورنالاستىرۋلارىمىز جانە ءىس جۇزىندىك ادىستەرىمىز ءالى دە ۇزدىكسىز قولدانىلادى، ىقپال كورسەتپەۋمەن بىرگە، شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ، تايۋاننىڭ قارجى قوسۋىن باۋراۋعا پايدالى. مەملەكەتتىك كەڭەس قاتىستى زاڭ - ەرەجەلەردى نەمەسە قاتىستى ساياساتتىق حۇجاتتاردى جاساۋ بارىسىندا شياڭگاڭدىق، اۋمىندىق، تايۋاندىق باۋىرلاستاردىڭ پىكىرىن دەن قويا تىڭداپ، ولاردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن شىنايى ويداعىداي قورعايدى ءارى شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ، تايۋاننىڭ اناعۇرلىم كوپ قارجى قوسۋىن قارسى الادى.

　　«جۇڭگو گازەتىنىڭ» ءتىلشىسى: بىلتىردان باستاپ ەل ءىشى تۇتىنۋىنىڭ ارتۋ قارقىنىندا ۇزدىكسىز تومەندەۋ جاعدايى جارىققا شىقتى، ايتسەدە ميلليوننان استام جۇڭگولىقتىڭ ەلدەن اتتاپ شىعىپ، شەتەلگە بارىپ تۇتىنىپ جاتقاندىعىن دا كورىپ وتىرمىز. ۇكىمەت ەل ءىشى تۇتىنۋىن اناعۇرلىم سەرپىلتۋ ءۇشىن قانداي شارالار قولدانباق؟

　　لي كىچياڭ: راسىندا، ءبىر مەزەت ۋاقىتتان بەرى، ەلىمىزدىڭ تۇتىنۋىندا ارتۋ قارقىنى باسەڭدەۋ جاعدايى جارىققا شىقتى. تۇتىنۋ مەن حالىق تۇرمىسى تەڭگەنىڭ ەكى بەتى سياقتى، ءبىز ۇيلەسىمدى قارجى قوسۋ كولەمىنە جانە تۇتىنۋدىڭ ارتۋىنا مۇقتاجبىز. ارينە، تۇتىنۋ ءۇشىن كىرىس تىرەگى بولۋ قاجەت، سونىمەن بىرگە مىنانى دا كورە ءبىلۋىمىز قاجەت: ءبىزدىڭ تۇتىنۋ بارىسىمىزدا كوپتەگەن بوگەتتەر مەن كەدەرگىلەر ساقتالىپ وتىر، ونى شەشۋىمىز كەرەك. سوندا عانا تۇتىنۋعا پايدالى، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋعا دا پايدالى بولادى.

　　مىسالى، بىرنەشە جىلدان بەرى تاس جول تاسىمالى مەن جولاۋشىلاپ شىعۋ ۇزدىكسىز ارتتى، ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا 2 جىل ىشىندە ولكە ارالىق جوعارى قارقىندى تاس جولداردا اقى الۋ پۋنكتىن كۇشىنەن قالدىرۋ العا قويىلدى، كوپشىلىك مۇنى توتەنشە قۇپتادى. بىلاي ىستەۋ كەپتەلۋ ماسەلەسىن شەشۋگە پايدالى، قاتىستى كاسىپ سالالارىنىڭ دامۋىنا دا پايدالى. بۇل نىسانانى ورىنداۋعا كەپىلدىك ەتەمىز، سونىمەن بىرگە قاتىستى تاراۋلاردان مەرزىمنەن بۇرىن جۇزەگە اسىرۋعا كۇش سالۋدى تالاپ ەتەمىز.

　　جانە ءبىر مىسال، ينتەرنەت قارقىنىن ارتتىرىپ، اقىسىن تومەندەتۋدى بىرنەشە جىلدان بەرى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ كەلەمىز، بۇل تۇتىنۋشىلارعا پايدالى، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا دا پايدالى. بيىل جىلجىمالى عالامتور اعىنى اقىسىن بۇرىنعى نەگىزدە جانە ٪20 تومەندەتەمىز. مەن قاتىستى جاقتارعا ەسەپتەتىپ كوردىم، ولار تۇتىنۋشىلارعا شامامەن 180 ميلليارد يۋان پايدا جەتكىزبەكشى. مۇنان سىرت، مەن تاعى ولاردان ”قول تەلەفون ءنومىرىن ساقتاۋ نەگىزىندە جەلى الماستىرۋ“دى، ءسوز جوق، ورىنداۋدى تالاپ ەتتىم، بىلاي بولعاندا انىق - قانىعىنا جەتە المايتىن توپتامالاردى اداقتاۋعا قىسىم تۇسىرۋگە مۇمكىندىك جاسالىپ، كاسىپورىندارىمىزدىڭ قىزمەت وتەۋىن جاقسارتۋىنا، كاسىپ سالاسىنىڭ ءوز ساپاسىن جوعارىلاتۋىن، دەڭگەيىن ءوسىرۋىن جەبەۋگە بولادى.

　　تاعى ءبىر مىسال كەلتىرەيىن، ءبىز بيىل ادەتتەگى ونەركاسىپ - ساۋدا سالاسىنىڭ ەلەكتر اقىسىن تاعى 5 10 تومەندەتەمىز، بۇل ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنا تيىمدىلىك جەتكىزىپ قالماستان، ساۋدا كاسىپورىندارىنا دا تيىمدىلىك جەتكىزەدى. قازىر ەلەكتروندى ساۋداگەردەن 10 ميلليوننان استامى بار، تۇتىنۋشىلار 600 ميلليوننان اسادى، ەلەكتروندى ساۋدا 24 ساعات بويى تىنباي جۇمىس جۇرگىزەدى، مەن بارىپ كورگەن ەدىم، ولار كومپيۋتەرگە جۇمسالاتىن ەلەكتر اقىسى قىسىمىنىڭ جەڭىل ەمەستىگىن، ەلەكتر اقىسى تومەندەتىلسە، تۇتىنۋشىلارعا تيىمدىلىك جاساۋمەن بىرگە، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن جەبەۋگە دە بولاتىندىعىن ايتتى، بۇل كوپكە پايدالى ءىس سانالادى. ءىس جۇزىندە، تۇتىنۋ بارىسىندا ساقتالعان كوپتەگەن ءتۇزىم سيپاتىندىق بوگەتتەردى الاستاۋ قاجەت نەمەسە ازايتۋ كەرەك، بىلاي بولعاندا تۇتىنۋ كومەسكى كۇشىن، بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن، قوعامنىڭ جاسامپازدىق قۋاتىن جانداندىرۋعا بولادى. قاتىستى جاقتارىمىزدىڭ نازارىندا جۇمىس بولۋى، اڭعارلى ادام بولۋى، كوڭىلگە جاقىن ىستەر ىستەۋى كەرەك.

　　جاپونيا ەكونوميكا اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: جۇڭگو بيىلعى جۇڭگو، جاپونيا، كورەيا ەلدەرى باسشىلارى ءماجىلىسىنىڭ ءتوراعا ەلى، سىزشە، وسى رەتكى ماجىلىستە قايسى ماسەلەلەر ءتۇيىندى تۇردە تالقىلانادى؟ كەزەكتە، دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە ساۋدا قورعانىمپازدىعى باس كوتەرگەن جاعدايدا، جۇڭگو، جاپونيا، كورەيا ەركىن ساۋدا رايونى دا (FTA) بيىلعى ءماجىلىستىڭ نەگىزگى تاقىرىبى بولادى دەپ ويلامىن. سىزشە، جۇڭگو، جاپونيا، كورەيانىڭ FTAسىنا قاشان قول قويىلادى؟ مۇنان سىرت، جۇڭگو وڭىرلىك جان - جاقتى ەكونوميكالىق سەرىكتەستىك قاتىناس كەلىسىمى (RCEP) مەن جۇڭگو، جاپونيا، كورەيا FTAنىڭ قايسىسىن الدىمەن ويلاستىرادى؟

　　لي كىچياڭ: بيىل − جۇڭگو، جاپونيا، كورەيا باسشىلار ءماجىلىسى مەحانيزمى قۇرىلعاندىعىنىڭ 20 جىلدىعى، جۇڭگو ءتوراعا ەل مىندەتىن اتقارادى، ءبىز جاپونيامەن، كورەيامەن بىرگە ءماجىلىستىڭ تالقى تاقىرىبىن اقىلداسامىز. تالقى تاقىرىبىندا جۇڭگو، جاپونيا، كورەيا ەركىن ساۋدا رايونى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ قامتىلۋى ءتيىس دەپ قارايمىن، اسىرەسە، كەزەكتە دۇنيە جۇزىندە ساۋدا قورعانىمپازدىعى باس كوتەرگەن ۇلكەن جاعدايدا، جۇڭگو، جاپونيا، كورەيا ەركىن ساۋدا رايونى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، جان - جاقتى، جوعارى ورەلى، ءوزارا ءتيىمدى كەلىسىمگە كەلۋ 3 جاققا دا پايدالى. قازىر جاپونيا مەن كورەيا جۇڭگوعا ءبىرشاما زور ساۋدا وڭ بالانىسىن ساقتاپ كەلەدى، وسىلاي بولا تۇرا ءبىز جانە دە تەڭدىك تۇرعىدا باسەكەلەسىپ، تۇتىنۋشىلاردىڭ اناعۇرلىم كوپ تالعامعا يە بولۋىنا مۇمكىندىك جاراتامىز. وسى بارىستا ابزالدىلىقتار ارقىلى ءبىرىن - ءبىرى تولىقتاۋ جۇزەگە اسىپ، ءار جاقتىڭ يگىلىككە كەنەلەتىندىگىنە سەنەمىن. جۇڭگو، جاپونيا، كورەيا ەركىن ساۋدا رايونى مەن RCEPنىڭ قايسىسى الدىمەن ورىندالادى دەگەن ماسەلە جونىندە، ءار جاقتىڭ جاساعان قۇلشىنىسىنا قاراۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. مەيلى قايسى كەلىسىم الدىمەن ورىندالسىن، جۇڭگو بارلىعىنىڭ تابىستى بولۋىن تىلەيدى.

　　مەن تاعى مىنانى دا ايتا كەتپەكشىمىن: جۇڭگو شىعىس سولتۇستىك ازيا ەلدەرىمەن اراداعى قارىم - قاتىناسقا ءمان بەرۋمەن بىرگە، مىسالى، جاڭا مەن كورەيالىق ءتىلشىنىڭ سۇراۋىنا جاۋاپ بەرگەندە، جۇڭگونىڭ جاۋاپكەرشىلىكتى ءىرى ەل رەتىندە چاۋشيان تۇبەگىنىڭ يادروسىزدانۋىن ىلگەرىلەتۋدە ۇزدىكسىز سىندارلى رول اتقاراتىندىعىن ايتتىم، شىعىس وڭتۇستىك ازياداعى ەلدەرمەن، توڭىرەكتەگى بارلىق ەلدەرمەن سەلبەستىك جاساۋعا دا باسا ءمان بەرەدى. ءبىز توڭىرەكتەگى ورتانىڭ ورنىقتى بولۋىن، جاقىن، شىنايى، ءتيىمدى، سيىسىمدى بولۋىن ءۇمىت ەتەمىز. سونىمەن بىرگە «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول» باستاماسىن قاتىستى ەلدەردىڭ دامۋ ستراتەگياسىمەن توعىستىرۋدى دا قالايمىز. جۇڭگو بەيبىت دامۋ جولىمەن جۇرۋدەن اۋىتقىمايدى، ءوڭىردىڭ جانە دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىنىڭ مىزعىماس قورعاۋشىسى، ۇلەس قوسۋشىسى بولادى.

　　تىلشىلەردى قابىلداۋ ءماجىلىسى اياقتالۋدان بۇرىن «وڭتۇستىك قالا گازەتىنىڭ» ءتىلشىسى بىلاي دەپ سۇراق سۇرادى: بيىلعى «1 - مامىر» ەڭبەكشىلەر مەرەكەسى كەزىندە تاعى دا ۇزاق دەمالىس بەرىلە مە؟

　　لي كىچياڭ بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى: ءبىز قاتىستى تاراۋلاردىڭ ۋاقىتتى مىقتى ۇستاپ اقىلداسىپ، كوپشىلىكتىڭ پىكىرىنە تولىق قۇلاق اسۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىز.

   　تىلشىلەردى قابىلداۋ ءماجىلىسى حالىق سارايىنىڭ 3 - قاباتىنداعى جينسى زالىندا وتكىزىلدى، 150 مينۋتقا تاياۋ جالعاستى، تىلشىلىككە جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىدەن 1200دەن استامى قاتىناستى.