4 - ايدىڭ 10 - كۇنى جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىنىڭ شاڭحاي وبسەرۆاتورياسى اقپار جاريالاۋ ءماجىلىسىن اشىپ، جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى شاڭحاي وبسەرۆاتورياسىنىڭ باستىعى شىن جىچياڭنىڭ (سولدا) باسقارۋىندا، شاڭحاي قالالىق عىلىم - تەحنيكا كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى (ورتادا)، جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى شاڭحاي بولىمشەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى لي جىڭحۋا (وڭدا) ادامزات تاريحىنداعى تۇڭعىش قارا ۇڭگىر سۋرەتىنىڭ شىمىلدىعىن اشتى. سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى جين ليۋاڭ تۇسىرگەن
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 4 - ايدىڭ 10 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى. شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ شەتەلدە تۇراتىن تىلشىلەرىنىڭ جالپىلىق حابارىندا ءتىلسىم اسپان دەنەسى قارا ۇڭگىردى ادامزاتتىڭ اقىرى ”كورگەندىگى “حابارلاندى. جۇزدەگەن عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرى سەلبەسۋگە قاتىناسقان ”وقيعا كوكجيەگى تەلەسكوبى“ نىسانى جونىندە 4 - ايدىڭ 10 - كۇنى دۇنيە ءجۇزىنىڭ كوپ جەرىندە ءبىر ۋاقىتتا اقپار جاريالاۋ ءماجىلىسى اشىلىپ، ولار سۋرەتكە تۇسىرگەن قارا ۇڭگىردىڭ سۋرەتى جاريالاندى.
سۋرەتتەگى ”باس كەيىپكەر“ بيكەش شوق جۇلدىزىنداعى ەرەكشە الىپ ەلليپس جۇلدىز جۇيەسىنىڭ M87 سەنترىندەگى اسقىن جوعارى ماسسالى قارا ۇڭگىر، ونىڭ ماسساسى كۇننىڭ 6 ميلليارد 500 ميلليون ەسەسىندەي، جەر شارىنان شامامەن 55 ميلليون جارىق جىلى شالعايدا. سۋرەتتە ءبىر سەنترى قارا ءتۇستى جارىق ساقينا فورمالى قۇرىلىم كورسەتىلگەن، ونىڭ قارا بولىگى قارا ۇڭگىردەن تۇسكەن ”كولەڭكە“، جارىق بولىگى قارا ۇڭگىردى اسا جوعارى جىلدامدىقپەن اينالىپ تۇرعان جۇتقىش تاباق.
”مەن كەزىندە كورىنبەيدى دەپ قارالعان زاتتى تۇڭعىش رەت كورە العاندىعىمىزدى قۋانىشپەن جاريالايمىن... بۇل تەك باستاماسى عانا“، - دەدى امەريكا قۇراما شتاتتارى حارۆارد EHT اسپان دەنەلەرى فيزيكا عىلىمى ورتالىعىنىڭ نىسان ديرەكتورى شەپ دويلەمان امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ استاناسى ۆاشينگتوندا. اقپارا جاريالاۋ ءماجىلىسى زالىنان دۋ قول شاپالاق ءۇنى كوتەرىلدى.
ۆاشينگتوننان سىرت، جۇڭگونىڭ شاڭحاي جانە تايبەي، چيليدىڭ سەنت - دياگو، بەلگيانىڭ بريۋسسەل جانە جاپونيانىڭ توكيو قاتارلى جەرلەرىندە دە ءبىر ۋاقىتتا اقپار جاريالاۋ ماجىلىستەرى اشىلدى. امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ «اسپان دەنەلەرى فيزيكا عىلىمى جۋرنالى حابارى» ارناۋلى سان فورماسىمەن 6 ماقالا ارقىلى وسى ەلەۋلى جەتىستىكتى جاريالادى.
وتكەن عاسىردىڭ باسىندا ەينشتەين جالپى سالىستىرمالىلىق تەورياسىن العا قويىپ، قارا ۇڭگىر ءومىر سۇرەتىندىگىن تۇسپالداعان. بۇل ءبىر ءتۇرلى كولەمى وتە كىشكەنە، ماسساسى وتە ۇلكەن اسپان دەنەسى، تارتۋ كۇشى وراسان زور، ءتىپتى، ونىڭ ماڭىنداعى بەلگىلى اۋماقتا جارىقتىڭ ءوزى دە ونان قاشىپ قۇتىلا المايدى، وسى اۋماق ”وقيعا كوكجيەگى“ دەپ اتالعان.
”وقيعا كوكجيەگى تەلەسكوبى“ قارا ۇڭگىردىڭ ”وقيعا كوكجيەگى“ن باقىلاۋ - ولشەۋ ءۇشىن جوبالانعان. ول دۇنيە ءجۇزىنىڭ كوپ جەرىنە ورنالاسقان رادياتسيالىق تەلەسكوپتاردان قۇرالاتىن ديامەترى جەر شارىنىڭ ديامەترىمەن بارابار ەرەن تەلەسكوپ. 2017 - جىلى 4 - ايدا امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ گاۆاييىنان چيليگە دەيىن، پيرەنەي تۇبەگىنەن وڭتۇستىك ۇيەككە دەيىن تارالعان بۇل تەلەسكوپتار ءبىر ۋاقىتتا M87 سەنترىندەگى قارا ۇڭگىرگە تۋرالانىپ سۋرەت ءتۇسىردى، ونىڭ قيىندىعى جەر شارىندا تۇرىپ ايدىڭ بەتىندەگى ءبىر تال اپەلسيندى سۋرەتكە تۇسىرگەنمەن بىردەي. سۋرەت 2 جىلعا تاياۋ ۋاقىت ساندى مالىمەتتەردى ءبىر جاقتى ەتۋدەن جانە نازاريالىق تالداۋ جاساۋدان كەيىن ”جۋىلىپ” شىققان.
جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىنىڭ شاڭحاي وبسەرۆاتورياسىن قامتىعان كەيبىر جۇڭگو قۇرىلىمدارى باقىلاۋ - ولشەۋگە جانە ساندى مالىمەتتەردى ءبىر جاقتى ەتۋگە قاتىناستى. جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى مەملەكەتتىك وبسەرۆاتورياسىنىڭ ورىنباسار باستىعى شۋە سۇيجيان: وسى رەتكى قاتىناسۋ جۇڭگونىڭ مۇنان كەيىنگى حالىقارالىق سەلبەستىكتەردە اناعۇرلىم ماڭىزدى ۇلەس قوسۋىنا تاماشا ۇلگى ازىرلەدى، - دەدى.
سۋرەت قارا ۇڭگىر سىندى ەرەكشە اسپان دەنەسى ءومىر سۇرەتىندىگىنىڭ تىكە دالەل - سىپاتى، ول جالپى سالىستىرمالىلىق تەورياسىن سىننان وتكىزۋمەن بىرگە، جۇلدىزدار جۇيەلەرىندەگى ايبىندى بۇركىن جولاقتاردىڭ قالاي قالىپتاسقاندىعى جانە جۇلدىزدار جۇيەسىنىڭ وزگەرۋىنە ىقپال ەتۋى سياقتى وزىق دەڭگەيلى ماسەلەلەرگە جاۋاپ بەرۋگە جاردەمدەسەدى.
”قارا ۇڭگىر ۋاقىت پەن كەڭىستىكتىڭ اياق شەگى، وندا ءبىز اشۋدى ويلاعان كەيبىر قۇپيالار بار. قارا ۇڭگىردىڭ تۇڭعىش سۋرەتى ءبىزدىڭ وسى قۇپيالاردى اشۋىمىزدى ونان ارى ىلگەرىلەتەدى“، - دەدى نىسان عىلمي كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى، نيدەرلاند نەيمەگەن داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى حاينو پارك شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىسىنە. امەريكا قۇراما شتاتتارى حارۆارد داشۋەسىنىڭ نازاريالىق فيزيكا عالىمى ابراحام لوب مۇنى ”مىڭ ەستىگەننەن ءبىر كورگەن ارتىق، ءبىر تال سۋرەت سان مىڭ اۋىز سوزگە تەڭ“ دەپ بەينەلەدى.
