ءاربىر بالانىڭ وقۋ ارمانىنىڭ الاۋىن تۇتاندىردى
− شينجياڭنىڭ مىندەتتى وقۋ - اعارتۋدىڭ دامۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتقاندىعى جونىندە جالپى شولۋ
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى اينۇر
اۋدان ورتالىعىنداعى مەكتەپتە تەگىن جاتىپ وقيسىڭ، وقۋ اقىسىن تولەيمىن دەپ باس قاتىرمايسىڭ، تاماق جاردەماقىسى بار، ونىڭ ۇستىنە اس - سۋى دا ءدامدى... پامير ۇستىرتىندەگى زاڭعار تاۋ قويناۋىنان شىققان 12 جاستاعى قىز گۇلجامال ءۇشىن ”ات ۇستىندەگى باستاۋىش مەكتەپ“، شاتىرداعى باستاۋىش مەكتەپ تاريحقا اينالىپ، ساپالى وقۋ - اعارتۋدىڭ يگىلىگىن كورەتىن ”وقۋ ارمانى“ شىندىققا اينالدى.
گۇلجامالدىڭ ءۇيى شارلۇڭ اۋىلى پازىلاۋات قىستاعىندا، اۋدان ورتالىعىنان 200 نەشە كيلومەتر قاشىقتىقتا. پازىلاۋات قىستاعى تۇرعان اقتاۋ اۋدانى مەملەكەت دارەجەلى كەدەي اۋدان، ەلىمىزدەگى قىرعىز ۇلتى شوعىرلى قونىستانعان وڭىرلەردىڭ ءبىرى، شەت - شالعايداعى مۇجى اۋىلى، شارلۇڭ اۋىلى، بۇلۇڭكول اۋىلى سياقتى شەكاراداعى تاۋلى وڭىردەگى قىستاق - قالاشىقتاردىڭ تەڭىز دەڭگەيىنەن ورتاشا بيىكتىگى 2800 مەتردەن اسادى، ەگىنشى - مالشىلار بىتىراي قونىستانعان، قاتىناسى ەرەكشە قولايسىز بۇل جەر شينجياڭدا وقۋ - اعارتۋ دەڭگەيى ەڭ مەشەۋ وڭىرلەردىڭ ءبىرى.
مەملەكەت پەن اۆتونوميالى رايوننىڭ زور كۇشپەن قولداۋىندا، اقتاۋ اۋدانى بۇرىن تاۋلى وڭىردە بىتىراي ورنالاسقان ەڭ سوڭعى توپتاعى 63 باستاۋىش مەكتەپ وقىتۋ ءتۇيىنىن بىرتىندەپ كۇشىنەن قالدىرىپ، مەكتەپتەرگە قوسىپ، شوعىرلى وقۋ - وقىتۋ جۇرگىزىپ، اۋدان ورتالىعىنان شياۋبايياڭ باستاۋىش مەكتەبىن قۇردى. قازىر گۇلجامال سياقتى مال شارۋاشىلىق وڭىرلەرىندەگى اۋىل - قالاشىقتاردان كەلگەن 3600دەن استام از ۇلت وقۋشىلارى وسىندا جاتاقحاناعا جاتىپ وقىپ، ساپالى، تەگىن مىندەتتى وقۋ - اعارتۋدان يگىلىكتەنۋدە.
ولشەمدى ساباقحانا، كەڭ باسكەتبول الاڭى، جاپ - جارىق وقۋشىلار جاتاقحاناسى، تازا اسحانا... وسىزاماندانعان مەكتەپ اۋلاسىندا بالالاردىڭ كىتاپ وقىعان داۋىسى ساڭقىلدايدى. گۇلجامالدىڭ ايتۋىنشا، بۇرىن اعاسى مەن اپەكەسى اۋىلداعى وقىتۋ تۇيىنىندە وقىپتى، ءار كۇنى مەكتەپكە بارىپ - كەلۋگە 2 ساعاتتاي ۋاقىت كەتەدى ەكەن، سۇركەيلى اۋا رايىنا جولىققاندا، تاۋ جولىمەن ءجۇرۋ قيىنعا سوعىپ، امالسىز ساباقتان قالۋعا تۋرا كەلەدى. جىلىنا 2 كەلەتىن كوشى - قون كەزىندە، وقىتۋ ءتۇيىنى دە ساباق توقتاتۋعا ءماجبۇر بولادى ەكەن.
تاياۋ جىلداردان بەرى، مەملەكەت پەن اۆتونوميالى رايون وڭتۇستىك شينجياڭداعى 4 ايماق - وبلىستى ءتۇيىن ەتىپ، شەت - شالعاي، كەدەي وڭىرلەرگە ساياسات جانە قارجى جاقتان بەيىمدەلۋ سەرپىنىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، سول جەرلەردىڭ ”جۇمساق بولشەگى مەن قاتتى بولشەگىن“ كۇش سالا جوعارىلاتىپ، اۋىل - قىستاق جاتاقتى مەكتەپ ينجەنەرياسى، ”اۋىل - قىستاق وقۋشىلارىنىڭ قورەكتەنۋىن جاقسارتۋ جوسپارى“، وقۋ - اعارتۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ارنايى شاراسى سياقتى وقۋ - اعارتۋدان حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ينجەنەريالارىن ىركەس - تىركەس باستاپ اتقاردى، وقۋ - اعارتۋدىڭ كوپتەگەن ”پايداسىنىڭ“ تياناقتانۋىنا مەڭزەس، تاكلاماكان ءشولىنىڭ ورتاسىندا بولسىن، الدە تيانشان تاۋىنىڭ ىشكى قويناۋىنداعى مالشىلاردىڭ وتىرىقتانۋ تۇيىنىندە، پامير ۇستىرتىندەگى زاڭعار تاۋ، قۇلاما قۇزدار اراسىندا بولسىن، قازىرگى تاڭدا ەڭ ادەمى قۇرىلىس كوبىنەسە مەكتەپتەردىڭ قۇرىلىسى بولىپ كەلەدى. وسىنىڭ ارقاسىندا، شەت - شالعاي، كەدەي وڭىردەگى ەگىنشى - مالشى پەرزەنتتەرىنىڭ ءادىل وقۋ - اعارتۋ بايلىعىنان يگىلىكتەنگەندەرى بارعان سايىن كوبەيۋدە.
سول جەرلەردەگى وقىتۋشى تاپشىلىعى سىندى كورنەكتى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن، شينجياڭ ەرەكشە شتاتتى وقىتۋشى قابىلداۋ كولەمىن كەڭەيتۋ، ستۋدەنتتەر مەن كادرلاردىڭ وقۋ - اعارتۋعا كومەكتەسۋى، شينجياڭعا كومەك بەرۋ بويىنشا وقۋ - اعارتۋعا كومەكتەسۋ سياقتى كوپ تاسىلدەر ارقىلى وقىتۋشىلار قوسىنىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتتى جانە كولەمىن كەڭەيتتى، ايتا كەتەرلىگى، سوڭعى بىرنەشە جىلدا، شينجياڭ تولىقتاعان 80 مىڭعا جۋىق مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىنداعى وقىتۋشىلاردىڭ ىشىندە، وڭتۇستىك شينجياڭداعى وقىتۋشىلاردىڭ ۇلەسى %66تەن استى. بۇدان سىرت، شينجياڭ تاعى ەڭبەكاقى كىرىسىن جانە جاردەماقىنى ءوسىرۋ، جاتاقحانا شارت - جاعدايىن جاقسارتۋ سياقتى تاسىلدەرمەن جۇرت قالاۋىن تاۋىپ وقىتۋشىلاردى الىپ قالىپ، ”جۇمساق بولشەكتەر“دىڭ دەڭگەيىن كۇش سالا جوعارىلاتىپ، مىندەتتى وقۋ - اعارتۋدىڭ دامۋىنداعى ”ولقىلىقتاردى“ تولىقتادى.
اۆتونوميالى رايوندىق وقۋ - اعارتۋ مەڭگەرمەسى بەرگەن ساندى مالىمەتتە كورسەتىلۋىنشە، ”13 - بەسجىلدىق“ جوبا باستالعاننان بەرى، مەملەكەت پەن اۆتونوميالى رايون جيىنى 3 ميلليارد 720 ميلليون يۋان قارجى سالىپ، وڭتۇستىك شينجياڭداعى 4 ايماق - وبلىستىڭ وقۋ - اعارتۋ ىستەرىن دامىتۋىنا كومەكتەسكەن. وڭتۇستىك شينجياڭدا مەكتەپكە دەيىنگى 3 جىلدىق تاربيە مەن مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ اناعۇرلىم كەڭ كولەمدە جانە اناعۇرلىم جوعارى ساپادا جالپىلاسىپ، مەكتەپكە دەيىنگى 3 جىلدىق تاربيەنىڭ جالپىلاسۋ مولشەرى %100كە، باستاۋىش مەكتەپكە وقۋعا ءتۇسۋ مولشەرى %99.89%كە، ورتالاۋ مەكتەپكە وقۋعا ءتۇسۋ مولشەرى %98.60%كە، ورتالاۋ مەكتەپ تاۋىسىپ، ورتا مەكتەپ ساتىسىنا ورلەپ وقۋ مولشەرى %98.6%كە، ورتا مەكتەپ ساتىسىنا ءتۇسىپ وقۋ مولشەرى %90تەن استامعا جەتكەن.
وڭتۇستىك شينجياڭداعى مىندەتتى وقۋ - اعارتۋدىڭ جالپىلاسۋ مولشەرىنىڭ ۇزدىكسىز جوعارىلاۋىنا مەڭزەس، قازىر شينجياڭدا باستاۋىش مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ وقۋعا ءتۇسۋ مولشەرى 99.91%كە جەتىپ، وقۋ جاسىنداعى بالالاردىڭ ”وقۋعا تۇسۋگە تيىستىلەرى تۇگەلدەي وقۋعا“ ءتۇستى. سونىمەن قاتار، شينجياڭ مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ تاربيەسىن زور كۇشپەن دامىتىپ، مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە مەن مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىن مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ تاربيەسىمەن جاپپاي قامتۋدى 2 جىل بۇرىن جۇزەگە اسىردى.
اۆتونوميالى رايوننىڭ جوسپارى بويىنشا، بۇدان كەيىن، شينجياڭ وڭتۇستىك شينجياڭداعى 22 اۋىر كەدەي اۋداندى (قالا) ءتۇيىن ەتىپ، ورتالىقتىڭ جاردەماقى قارجىلارى مەن جەرگىلىكتى قازىنانى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ورنالاستىرىپ، اۋىر كەدەي وڭىرلەردە وقۋ - اعارتۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى الدىمەن قامتاماسىز ەتىپ، مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىنداعى وقۋ - وقىتۋ شارت - جاعدايىن كۇش سالا جاقسارتادى، سونىمەن بىرگە، ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكا بەرىلگەن وقۋشىلار، ەڭ تومەنگى تۇرمىسى قامتاماسىز ەتىلەتىن وقۋشىلار، ەرەكشە قيىنشىلىعى بار بولعانى ءۇشىن كومەك كورسەتىلىپ، باعىلاتىن وقۋشىلار، مۇگەدەك وقۋشىلار سياقتى قيىنشىلىعى بار شوعىرعا بەيىمدەلىپ، ولاردىڭ ساپالى وقۋ - اعارتۋ بايلىعىنان يگىلىكتەنۋىنە كومەكتەسەدى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى)
