تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

چىنلاۋچي قىستاعى: كەدەيلىكتەن ارىلۋ جولىنداعى كەرەمەت وزگەرىس

  شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى ليۋ شياڭ، چين مەيحۋا، لۇي يحان، سۋ شۋانميڭ

  4 - ايدىڭ 14 - كۇنى قىستاق تۇرعىندارى ادەبيەت - كوركەمونەر ويىن نومىرلەرىن كورۋدە. سول كۇنى مارالباسى اۋدانى اقساقمارال اۋىلى چىنلاۋچي قىستاعى ”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىن ورىستەتىپ، ءان - ءبي، فەلياتون سياقتى ادەبيەت - كوركەمونەر ويىن نومىرلەرىن ورىنداۋ ارقىلى پارتياعا العىس ايتتى، جاڭا ءداۋىردى جىرلادى. سۋرەتتى شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارىءتىلشىسى چين مەيحۋا تۇسىرگەن

  مارالباسى اۋدانى اقساقمارال اۋىلى چىنلاۋچي قىستاعىنىڭ اتى ۇيعۇر تىلىندە دىبىستىق اۋدارماسى بويىنشا ”مىقتى“ دەگەن ماعىنادا. دەگەنمەن ۇزاق ءبىر مەزگىلدە چىنلاۋچي قىستاعى اتى بار، زاتى جوق كۇيدە بولدى.

  قىستاقتا ادام كوپ، جەر از، كاسىپ نەگىزى ءالسىز، قىستاق تۇرعىندارىندا جاپپاي شەبەرلىك كەمشىل بولعاندىقتان، سول كەزدە قىستاق كەدەيلىككە بەلشەسىنەن باتقان ەدى.

  ۋاقىت ايالسىز زىمىرادى، ال قىستاقتاعى وزگەرىستەر ”دابىرالى“ ءجۇرىلدى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ ءتۇرلى شارالارى ءار جاقتان تەڭ يگەرىلىپ، چىنلاۋچي قىستاعىندا كەرەمەت وزگەرىستەر جارىققا شىقتى.

  وسى كوكتەمدە شارۋالار كەتپەن شاۋىپ، ءۇمىتتىڭ تۇقىمىن سەپكەن كەزدە، جاستار كادىمگىدەي شەبەرلىك ۇيرەنىپ، ارمان - مۇراتىن جۇزەگە اسىرعان كەزدە، جۇمىس ىستەۋشىلەر سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن الىسقا اتتانعان كەزدە، ءاربىر قىستاق تۇرعىنىنىڭ بارلىعى تۇرمىستىڭ بارعان سايىن باقىتتى، چىنلاۋچي قىستاعىنىڭ بارعان سايىن ”كەرەمەت“ بولا تۇسكەندىگىن شىنايى سەزىندى.

 يدەيا ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەپ قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى 

  4 - ايدىڭ 14 - كۇنى تاڭەرتەڭ چىنلاۋچي قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى ءيۇسۇپ ياقۇپ كۇندەگىسندەي قىزمەتكە شىعاردان بۇرىن قىستاقتى ارالاپ ءجۇردى. جول بويى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ەرتە تۇرىپ، تىرلىك قامىن جاساپ جاتقانىن كورگەن ونىڭ جۇزىنە كۇلكى ءۇيىرىلدى.

  كومىردەي قارا شاشتان ەكى سامايى قىلاۋلاپ اعارعانعا دەيىن ءيۇسۇپتىڭ تاعدىرى باستان - اياق چىنلاۋچي قىستاعىمەن بىتە قايناسىپ كەلدى. ”قارتايىپ كەتكەنىممەن، قىستاقتىڭ بارعان سايىن جاقسارعانىنا كۋا بولدىم“ دەپ جادىراي سويلەگەن ءيۇسۇپ: ”بۇگىنگىدەي باقىتتى كۇنگە قولىمىز جەتەتىندىگىن جاس شاعىمىزدا مۇلدە ويلاپ كورمەگەن ەدىك“، - دەدى.

  20 جىلدىڭ الدىندا ءيۇسۇپ اقساقمارال اۋىلىنىڭ ءبىر كادرى عانا بولاتىن، سول تۇستا چىنلاۋچي قىستاعىنا بارۋ تۋرالى تىلگە السا بولعانى ونىڭ قاباعى قارس تۇيىلەتىن. ”ول كەزدە ’كۇتۋ، سۇيەنۋ، قول جايۋ‘ يدەياسى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قول - اياعىن تۇساعان، ولاردىڭ تامعا سۇيەنىپ كۇنگە قاقتالىپ، ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋمەن كۇنەلتكەن كۇيىن كورگەندە، ءۇمىتتى اقتاماعاندارىنا قاتتى اشىنىپ كەتەتىنمىن“، - دەدى ءيۇسۇپ.

  ايلار اۋناپ ءوتىپ جاتتى، ءيۇسۇپ ءار جىلى تالاي رەت قىستاققا كەلىپ، تولاسسىز تۋىلعان وزگەرىستەردى ىزدەستىرەتىن. قىستاق تۇرعىندارىمەن اڭگىمە بارىسىندا، ول كوپتەگەن ادامداردىڭ ءالى دە ”ەسكى كۇي“دى ساقتاعانىمەن، ءبىر ءبولىم قاجىرلى جانداردىڭ سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋدى نەمەسە ونەر ۇيرەنىپ، ۇساق - تۇيەك ساۋدامەن شۇعىلدانۋدى تاڭداي باستاعاندىعىن بايقادى.

  قۋانىش - شاتتىقتان كەيىن، قايتكەندە قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ەڭبەك بەلسەندىلىگىن جۇمىلدىرۋعا بولادى؟ دەگەن ماسەلە سول كەزدە ونىڭ كوڭىلىندەگى ءزىل قاراتاستاي سالماقتى ەدى.

  بۇرىلىس 2017 - جىلى جارىققا شىقتى. سول جىلى ءيۇسۇپ چىنلاۋچي قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيلىگىنە تاعايىندالدى، سونىمەن ءبىر ۋاقىتتا اۆتونوميالى رايوندىق ساناق مەكەمەسىنىڭ ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى چىنلاۋچي قىستاعىنا ورنىقتى.

  ”قىزمەت اترەتى قىستاق ’ەكى كوميتەتى‘ القاسىمەن پىكىر اۋىستىرىپ، اقىلداسىپ تۇجىرىم جاساپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قالتاسىن قامپايتىپ عانا قالماستان، ونان دا ماڭىزدىسى، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ رۋحاني بەينەسىن جاڭارتۋ كەرەك دەگەن ورتاق تانىمعا كەلدى“، - دەدى ءيۇسۇپ.

  ايتىلعان ءىس دەرەۋ قولعا الىندى. ولار قىستاقتا كەڭىنەن ۇگىت جۇرگىزىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ”باقىتتىڭ بارلىعى كۇرەستەن كەلەدى“، ”كۇرەستىڭ ءوزى ءبىر ءتۇرلى باقىت“، ”جاڭا ءداۋىر − كۇرەسكەرلەردىڭ ءداۋىرى“ دەگەن سياقتى ”كۇرەس − باقىت كوزقاراسى“ ارقىلى قىستاق تۇرعىندارىن جەتەكتەدى، تاربيەلەدى؛ قىستاقتان سىرتقا شىعىپ، ءبىر ءبولىم قىستاق كادرلارىن، پارتيا مۇشەلەرىن جانە بايۋعا باستاماشى جانداردى، سونداي - اق قىستاق تۇرعىندارىن ءۇرىمجى، سانجى، شىحىزى سياقتى جەرلەرگە ۇيرەنۋگە، زەرتتەۋگە بارىپ، كوز ايالارىن كەڭەيتۋگە ۇيىمداستىردى.

  قىستاق تۇرعىنى ياسىن وبۇلدىڭ وتباسى تۇرمىسى جۇپىنى ەدى، ۇگىت - لەكسيانى ەستىگەننەن ءارى سىرتقا شىعىپ ەكسكۋرسيالاعاننان كەيىن، ونىڭ ساناسىنا كۇرت ساۋلە ءتۇستى: ”جەيتىن نانىڭ عانا بولعانى باقىتتى تۇرمىس ەمەس ەكەندىگىن، ءوزىڭنىڭ قوس قولىڭا سۇيەنگەندە عانا، قازىرگىدەن اناعۇرلىم جاقسى تۇرمىس كەشىرۋگە ابدەن بولاتىندىعىن تانىپ جەتتىم“، - دەدى ول. قازىر ايەلى ەكەۋى جەرگىلىكتى ورىنداعى ەگىنشىلىك ءىرى وتباسىلارىنىڭ اتىزىن باسقارىپ، جارتى جىلدا الاتىن كىرىسى 15 مىڭ يۋانعا جەتتى.

  ”مەنى كەدەيلىكتەن ارىلت“ دەگەننەن ”مەن كەدەيلىكتەن ارىلامىن“ دەۋگە دەيىن چىنلاۋچي قىستاعىنداعىلار ۇزاق جىلدار بويى قالىپتاستىرعان ”سىلبىر“ كۇيىن وزگەرتىپ، قايتكەندە ەڭبەكشىلدىكپەن بايۋعا بولاتىندىعىنا باس قاتىرا باستادى.

باسقا كاسىپ سالاسىنا ويىستىرىپ جۇمىستاندىرۋدىڭ اياسى كەڭ 

  4 - ايدىڭ 13 - كۇنى تۇستە چىنلاۋچي قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى ەسىگىنىڭ الدىندا جۇرت قاراسى كوبەيىپ، دىر - دۋمان كوتەرىلدى، ”باسقا كاسىپ سالاسىنا ويىسىپ جۇمىستانۋعا اتتاندىرۋ جينالىسى“ ءجۇرىلىپ جاتتى. 26 قىستاق تۇرعىنى تورعىن - تورقا جامىلىپ، الەمىشتەنىپ، مارە - سارە بولىستى، ولاردىڭ جۇزدەرىنەن بولاشاقتاعى كورىكتى تۇرمىستى كوكسەگەن ىنتىزارلىق مەن مۇندالاپ تۇردى.

  ”كەل، مىنا جەكەلەر ەڭبەك توقتامىنا قول قويعان سوڭ، تيانجينگە بارىپ جۇمىس ىستەۋىڭە بولادى“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق ساناق مەكەمەسىنىڭ چىنلاۋچي قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي سۇڭ شيۋحۇڭ قىستاق تۇرعىنى ايسا كايۇمگە.

  ايسا وزىمەن بىرگە كەلگەن شەشەسىنە قاراپ قويادى، شەشەسىنىڭ ەكى كوزى ازداپ قىزارعانىمەن، ءباز - باياعىسىنداي كۇلىمسىرەي باسىن يزەدى، ول جىتىرمەلەتە قيمىلداپ، ءوزىنىڭ ەسىمىن جازدى.

  ”ءجۇر، ۇيگە قايتىپ الۋعا ءتيىستى باسقا دا كەرەك - جاراق بار - جوعىن قارايىق“.

  جول بويى شەشەسى وعان تيانجينگە بارعان سوڭ، سەرىكتەستىكتىڭ ورنالاستىرۋىنا بويسۇنۋدى، شەبەرلىكتى مۇقيات ۇيرەنىپ، قۇلشىنا قىزمەت ىستەۋدى قاداعالاپ تاپسىرىپ كەلە جاتتى، ال ءۇي ءىشىنىڭ جاعدايىن تيتتەي دە اۋزىنا المادى − ول ۇلىنىڭ ۇيدەگى ىستەردى ويلاپ، قىزمەتىن كوڭىل قويىپ ىستەمەي قويۋدان اۋلاق بولۋىن ءۇمىت ەتەدى.

  ايسانىڭ شەشەسى ايلا احات بيىل 55 جاسقا كەلدى. ول وتكەندى ەسكە الا: ”كىشكەنە كەزىمدە وتباسىمىز جەر سالىپ كۇن كەشىرەتىن، عىلمي ەگىنشىلىك تەحنيكاسى كەمشىل بولعاندىقتان، تابيعاتتان قايىر كۇتىپ وتىرامىز، ىشەر اس، كيەر كيىمنىڭ ءوزى ۇلكەن ماسەلە بولاتىن“، - دەدى.

  داۋىرلىك شەكتەمەلىككە بايلانىستى، ايلا ومىرىندە قىستاقتان اتتاپ شىقپاپتى. ول ءۇمىتىن ۇل - قىزدارىنا ارتتى. وتباسىنىڭ كەنجە ۇلى ايسا بالا كۇنىنەن شەشەسىنىڭ ىقپالىنا ۇشىراعاندىقتان، سىرتقى دۇنيەگە قاتتى قىزىعاتىن. ول قىستاقتاعى مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل ورەسى ەڭ جاقسى ادامداردىڭ ءبىرى. قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ تيانجين كاسىپورىندارىندا باسقا كاسىپ سالاسىنا ويىستىرىپ جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا بايلانىس جاساعانىنان حابارلى بولعاندا، ول وتباسىنداعىلاردىڭ قولداۋىمەن دەرەۋ تىزىمدەلدى.

  كىرىستى ارتتىرۋدىڭ الۋان ءتۇرلى جولى بار، ورنىقتى جۇمىسقا ورنالاسۋ − ءبىرىنشى جول. سۇڭ شيۋحۇڭ بىلاي دەدى: ”وتباسىندا ءبىر ادام كاسىپتەنسە، بۇكىل وتباسى كەدەيلىكتەن ارىلادى. تاياۋ جىلداردان بەرى ءبىز قىستاقتاعى ارتىق ەڭبەككۇشتەردى باسقا كاسىپ سالاسىنا ويىستىرىپ جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا بەلسەنە جەتەلەپ، سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەپ اۋىلعا قايتا ورالعانداردى باستان كەشكەندەرى ارقىلى زاڭدى تۇسىندىرۋگە ورنالاستىرۋدان تىس، ءار جىلى ’سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەگەن جۇلدىزداردى‘ ماراپاتتاپ، شابىتتاندىرۋدىڭ جانە ۇلگى كورسەتۋدىڭ تاماشا اسەرىن قالىپتاستىرىپ، باسقا كاسىپ سالاسىنا ويىسىپ جۇمىسقا ورنالاسقاندار 2017 - جىلعى 30 ادامنان، 2018 - جىلعى 60 ادامنان 2019 - جىلى 120 ادامعا ارتىپ، جان باسىندىق ورتاشا ايلىق كىرىسى 3500 يۋاننان استامعا جەتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتىپ، كىرىستى ارتتىرۋ قىزمەتىن بارىنشا جەبەدى“.

 اۋلا شارۋاشىلىعى قالتانى قالىڭداتتى

  چىنلاۋچي قىستاعىندا بۇرىن حالىق تۇرمىسى جاعىندا قارىزدار كوپ، كاسىپ سالاسى قۇرىلىمى جالاڭ بولدى، اۋلا شارۋاشىلىعى جوقتىڭ قاسى ەدى. وسىعان مەڭزەس، اۆتونوميالى رايوندىق ساناق مەكەمەسىنىڭ چىنلاۋچي قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەتى اترەتى نىسان قارجىسىن كۇش سالا قولعا كەلتىردى. بىلتىر 9 - ايدا 180نەن استام بەيقۇت ءۇي سالىنىپ بولعاننان كەيىن، قىزمەت اترەتى مەن قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ القاسى دەر كەزىندە قارمانىپ، اۋلا شارۋاشىلىعىن دامىتتى.

  4 - ايدىڭ 14 - كۇنى تۇستەن كەيىن قسىتاقتاعى ”ءۇش ءتۇرلى قارت“تىڭ ءبىرى سالاي راحمان ەسىگىنىڭ الدىنداعى اسفالت جولدى تازالاپ سىپىرعاننان كەيىن، اۋلاسىنداعى جىلىجايدا ءوسىپ جاتقان پاميدور مايساسىن سۋاردى، قيمىلى سونداي ەپتى. ”مۇنداي ورتادا جاساپ، ءوزىمدى جاسارعانداي سەزىنەم، اياق - قولىم جەڭىل كەزىندە كوبىرەك جۇمىس ىستەپ، ارەكەت جاساپ، اۋلا شارۋاشىلىعىن ويداعىداي گۇلدەندىرەمىن“، - دەدى ول كۇلىمسىرەپ.

  ”ىلگەرىدە ءۇيدىڭ ءىشى - سىرتىنىڭ پارقى جوق، توپىراققا كومىلىپ جاتاتىن، اۋلا دەگەننەن اۋىز اشۋ قيىن. ءبىر ءۇيلى جان اياداي تام ۇيگە تىعىلىپ، توردەگى سۇپىعا توسەك جاپقىش جاپسا توسەك، ونى الىپ تاستاسا، ’تاماق ۇستەلى‘نە اينالاتىن“، - وتكەندى ەسكە العان سالايدىڭ جۇزىندەگى كۇلكى تابى ءوشىپ بارا جاتتى.

  ۋاقىت جىلجىپ وتە بەردى، سالاي دا جارىق ءارى كەڭ ۇيگە كوشىپ كىردى. جاڭا ۇيگە كوشىپ كىرگەن كۇنى ول اسەرلەنگەنىنەن تۇنىمەن ۇيىقتاي المادى.

  جىلىجايداعى پاميدور مايساسى جايقالا ءوسىپ، قوراداعى 5 قوزى دا جەتىلىپ كەلەدى، مۇنى كورگەن سالايدىڭ كوڭىلى تاسىپ ”بيىل كىرىسىم تاعى دا ارتاتىن بولدى“، - دەپ ويلادى.

  بىلتىر 9 - ايدان باستاپ اۆتونوميالى رايوندىق ساناق مەكەمەسىنىڭ چىنلاۋچي قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى مەن قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ سيلىققا كومەك اقشا بەرۋ ءادىسىن قولدانىپ، 60 شارشى مەتر ولشەمدى قورا سالعان ءار وتباسىنا 3000 يۋان كومەك اقشا، شاعىن جەمىس باقشاسىن سالعان ءار وتباسىنا 2000 يۋان كومەك اقشا بەردى.

  ”قازىر چىنلاۋچي قىستاعىندا ءار وتباسىندا 5 قوي، 10 كەپتەر، 20 تاۋىق بار. بۇعان شاعىن كوكونىس باقشاسىن، شاعىن جەمىس باقشاسىن قوسقاندا، شاعىن اۋلا بايۋدىڭ جاقسى كومەكشىسىنە اينالىپ، ءار وتباسى اۋلا شارۋاشىلىعىنان 2000 يۋان اينالاسىندا كىرىس كىرگىزدى“، - دەدى سۇڭ شيۋحۇڭ.

  كوكتەمدە ءبىر تال تۇقىم ەكسەڭ، كۇزدە مول ونىمگە باتاسىڭ. چىنلاۋچي قىستاعىنىڭ تۇرعىندارى كوكتەمنىڭ قادامىنا ىلەسىپ، بايىپ دوڭگەلەك داۋلەتتى ورەگە جەتۋ جولىندا قاسقايا العا تارتىپ بارادى.

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.