شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالى تىلشىلەرى جاڭ جىلي، لي رۇي، ۋاڭ چيميڭ، جاڭ ۋاندى
4 - ايدىڭ 13 - كۇنى مامەت اپيز (وڭدا) جاڭا قونىسىنا كوشۋدە. سۋرەتتى شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالىنىڭ ءتىلشىسى لي رۇي تۇسىرگەن
ەگىس جۇمىسىنىڭ قاربالاستىعى بولماعاندا، مامەت اپيزدىڭ قۇتتى قونىسقا كوشۋ قۋانىشى ءتىپتى سالتاناتتى بولار ەدى.
كۇشار اۋدانى چىمان اۋىلى نيڭبو - كۇشار ىنتىماق قىستاعىندا ءومىرىنىڭ جارتىسىنان استامىن وتكىزگەن مامەتتىڭ بۇل 3 - رەت قونىس جاڭالاۋى. كورشىلەر دە كومەككە كەلدى، ول ارنايى جاڭا كيىمدەرىن كيىپ، جاڭا تۇراعىنا قوسىلعان ءۇي جيھازدارى مەن ءۇي ەلەكتر جابدىقتارىن كورسەتتى، باقىت سەزىمىن تىلمەن ايتىپ جەتكىزگىسىز.
ءۇيى بارعان سايىن كەڭ دە جارىق بولا ءتۇستى
4 - ايدىڭ 13 - كۇنى تاڭەرتەڭ ەرتە ءبىز مامەتتىڭ جاڭا ۇيىنە كەلىپ، ونان جاڭا تۇراعىنىڭ قانداي ەكەندىگىن سۇرادىق، ول ”ياحشى، ياحشى!“ (ۇيعۇرشا، ”جاقسى“ دەگەن ماعىنادا) دەي بەردى.
وتكەن جىلى جىجياڭ ولكەسى نيڭبو قالاسىنىڭ شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ قولباسشىلىق شتابىنىڭ كومەگىندە، نيڭبو - كۇشار ىنتىماق قىستاعىندا ءوزارا تۇتاسقان 56 بەيقۇت ءۇي سالىندى، قىزىل شاتىرشالى، اق قابىرعالى ۇيلەر، الدىڭعى اۋلاسى ءجۇزىم سورەلەرى، ارتقى اۋلاسى ەگىنشىلىك، باعىمشىلىق اۋماقتارى، ۇيلەر كوركەم، ورنالاستىرۋى رەتتى بولىپ، قىستاقتاعى تاماشا كورىنىسكە اينالدى.
بەيقۇت ۇيلەرگە كەدەيلەر ورنالاستى، باسقا قىستاق تۇرعىندارىنا دا ءۇي الۋ ورايى بەرىلدى. ”كىم - كىمنىڭ دە تىزىمدەلىپ ساتىپ الۋىنا بولادى، ءۇيدىڭ تۇرپاتى مەن قۇرىلىس اۋدانىن ءوزىڭ تاڭدايسىڭ، 30 مىڭ يۋاندىق ساياساتتىق جاردەماقىدان يگىلىكتەنۋگە بولادى“، - دەدى مامەت.
وتكەن عاسىردىڭ 60 − 70 - جىلدارىندا، نيڭبو - كۇشار ىنتىماق قىستاعىندا تۇگەلدەي الاسا، قاراپايىم تام ۇيلەر بولاتىن، قىستاق تۇرعىندارى العاش كەلىپ قونىستانعاندا جەر كەپەدە دە تۇرعان. 1979 - جىلى ۇيلەنىپ نوپوسىن بولۋگە دايىندالعان مامەتتىڭ وزىنە قاراستى ءۇي سالۋى كەرەك بولدى. ”ءبىر جىلدا ءۇي سالماق بولساڭ، 10 جىل اعاش دايىندا“ دەگەندەي، اعاش ماتەريالدارى جوق ونىڭ باسى قاتتى.
”قىستاعىمىز تاتىر دالاعا ىرگە تەپكەن، اعاشتىڭ ەگىلگەنىنە دە ۇزاق بولماعان، قايداعى اعاش ماتەريالى بولسىن؟“، - دەيدى مامەت. ءبىر جاقسىسى، قىستاقتا ”بىرەۋدە قيىنشىلىق بولسا، تۇس - تۇستان كومەكتەسەتىن“ ءداستۇر بار ەدى، توپىراق داۋالدىڭ ۇستىنە اۋىلداستار اكەلىپ بەرگەن كونە اعاشتار، جىڭىشكە اعاش ماتەريالدارى قويىلىپ، ونىڭ ۇستىنە ءشوپ جانە توپىراق سالىنىپ، جاڭا ءۇي سالىنىپ بولدى.
بالالاردىڭ بىرىنەن كەيىن ءبىرى ەرجەتۋىمەن، ءبىر ءۇيلى جانعا پانا بولىپ كەلگەن تام ءۇي تار دا كونە سەزىلە باستادى. 2007 - جىلى مامەت ماقتا ەگۋ جانە سيىر باعۋدان جيناعان اقشاسىمەن 100 شارشى مەترلىك سىلكىنىسكە ءتوزىمدى بەيقۇت ءۇي سالدى.
”بۇرىنعى ءۇيدىڭ جەل سوقسا بولعانى توبەسى ءتۇسىپ كەتۋىنەن الاڭداۋمەن بولاتىنبىز، قازىر الاڭدامايتىن بولدىق“، - دەدى 2 - رەت قونىس جاڭالاعان مامەت ايەلىنە قۋانىشپەن.
قونىس جاڭالاۋ بارعان سايىن جەڭىلدەي ءتۇستى
1 - رەت اكە - شەشەسىنىڭ تام ۇيىنەن ءوزىنىڭ تام ۇيىنە كوشتى؛ 2 - رەت كۇن سايىن كونەرگەن تام ۇيدەن كەرپىش جانە اعاش قۇرىلىمدى سىلكىنىسكە ءتوزىمدى بەيقۇت ۇيگە كوشتى؛ 3 - رەت كەرپىش جانە اعاش قۇرىلىمدى سىلكىنىسكە ءتوزىمدى بەيقۇت ۇيدەن وسىزاماندانعان قاڭقالى قۇرىلىمدى بەيقۇت ۇيگە كوشتى. مامەتتىڭ ءار جولعى قونىس جاڭالاۋ ارالىعى ءبىر كيلومەترگە جەتپەگەنىمەن، ول وسى ارالىقتا 20 جىلدان استام ۋاقىت ءجۇردى.
الدىڭعى 2 جولعى قونىس جاڭالاعانداعىسى سياقتى مامەتتىڭ ماڭايداعى كورشىلەرى جابال كومەككە كەلدى. ءۇي كوشىرۋ جونىمەن، ءازىل - قالجىڭ ىشىندە بىردەمدە ءبىتتى.
ۋاڭ زىمەي، ۋاڭ ميڭيىن، حارنيساحان قۇربان قاتارلى كورشىلەر تراكتورىن، ءۇش دوڭگەلەكتى موتوتسيكلىن ايداپ ەرتەمەن مامەتتىڭ كونە تۇراعىنا كەلىپ كۇتىپ تۇردى. مامەت پەن ۇلى اۆتوموبيلمەن جاڭا تۇراعىنان جۇك كوشىرۋگە كەلگەندە بۇل جاعدايدى كورىپ دەرەۋ كورشىلەرىنە: ”راقىمەت سىزدەرگە، وسى رەت ءۇي كوشىرۋگە كوپ ادام كەتپەيدى، مۇنداي كوپ كولىكتىڭ دە قاجەتى جوق“، - دەدى.
مامەتتىڭ ايەلى حالچەم مامەت حارنيساحانعا: ”جاڭالاۋ ءۇي جيھازداردى عانا كوشىرەمىز، باسقا نارسەلەردى المايمىز. جاڭا ۇيدەگى تەلەۆيزوردى جۇپ قۇراپ تۋىستاسقان شينجياڭعا باعىتتامالى كومەككە كەلگەن كادر الىپ بەردى، شاي ۇستەلىن جۇپ قۇراپ تۋىستاسقان حانزۋ اۋىلداسىمىز سيلادى، تەلەۆيزور قويعىش پەن سافانى ۇلىم ساتىپ الىپ بەردى، تەرەزە پەردەسىن قىزىم ساتىپ الىپ بەردى...“، - دەدى.
”’كوشكەن سايىن كەدەيلەسەسىڭ‘ دەگەن ءتامسىل بار. بۇرىن قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىسى ءۇپى - ءتاپى بولاتىن، ارەڭ دەگەندە جاڭا ءۇي سالىپ، ءۇيىن جيناستىرىپ، ءۇي جيھازدارىن الۋمەن - اق قالتالارى قاعىلادى. تەك جاڭا ۇيگە كوشىپ كىرگەننەن كەيىن اقشاسىن جيا ءجۇرىپ، مۇلكىن تولىقتايدى. ءۇي كوشكەندە المايتىن دۇنيەلەرى دە وتە از بولادى“، - دەدى ۋاڭ زىمەي.
مامەت ءۇيىن كوشىرىپ بولدى. ادام شاقىرىپ اۋلادا ۇلكەن قازان اسىپ، پالاۋ باستى. كورشى - قولاڭدارى ونىڭ جاڭا ءۇيىن تاماشالاي ءجۇرىپ، وزدەرىنىڭ جاڭا ءۇيىن قالاي اشەكەلەيتىندىكتەرىن تالقىلادى. بىرنەشە جىلدان بەرى كوپتەگەن قىستاق تۇرعىندارى كۇشار اۋدانىنان عيماراتتان ءۇي ساتىپ الدى، ءبىرتالاي ادام تاياۋدا عانا قونىس جاڭالاعان نەمەسە قونىس جاڭالاۋعا دايىندالۋدا.
جىگەر - قايراتى بارعان سايىن تاسقىندادى
كورشىلەر قايتقاننان كەيىن، مامەتتىڭ وتباسىنداعىلار جاپ - جارىق قوناق بولمەسىندە ”وتباسى ءماجىلىسىن“ اشتى.
”مەنىڭ بۇگىنگى كوڭىل كۇيىم بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا سەندەرگە اۋدان قالاشىعىنان عيماراتتان ءۇي ساتىپ الىپ بەرگەن كەزدەگىدەي تولقىپ وتىر، بۇل بەيقۇت ءۇيدىڭ شارت - جاعدايى عيماراتتاعى ۇيمەن ۇقساس، اۋلادا كوكونىس ەگىپ، سيىر، قوي باعۋعا بولادى. مەن قازىرشە اۋدانعا بارىپ سەندەرمەن بىرگە تۇرمايمىن“، - دەدى مامەت اۋدان قالاشىعىندا تاكسي جۇرگىزەتىن ەكى ۇلىنا.
سول كەزدە مامەتتىڭ ەندى عانا قوعام ەسىگىن اتتاعان ۇلكەن ۇلى سۋىر مامەت اكەسىنىڭ ىشكى تولقىنىسىنا ءساپ سالماعان - دى. اكەسى جەر سىلكىنىسىنە ءتوزىمدى 100 شارشى مەترلىك بەيقۇت ءۇي سالعان كەزدە، اقشا ۇنەمدەۋ ءۇشىن ءوزى تراكتور ايداپ، 10 نەشە كيلومەتر شالعايداعى كەرپىش زاۆودىنا بارىپ كەرپىش تاسىپ اكەلگەن بولاتىن.
2 - رەت قونىس جاڭالاعاننان كەيىن، ءبىر ءۇيلى جان قاتتى ريزا بولدى. مامەت مۇنى ومىرىندەگى سوڭعى رەت قونىس جاڭالاۋى دەپ قارامادى، ول سۋىردى سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەۋگە ءناسيحاتتاپ: ”پارتيانىڭ ساياساتى بارعان سايىن جاقسارادى، ءبىزدىڭ كىرىسىمىز دە بارعان سايىن جوعارىلاپ، كەيىن ءتىپتى دە كەڭ، ءتىپتى دە ادەمى ۇيدە وتىراتىن بولامىز“، - دەدى.
قازىر اۋدان قالاشىعىنان ءۇي ساتىپ الىپ، سوندا تۇراتىن سۋىر بىلاي دەدى: بىرنەشە جىلدان بەرى، پارتيانىڭ جاقسى ساياساتى ءىنىم ەكەۋىمىزدىڭ كۇرەس جاساۋ سەنىمىمىزدى ۇزدىكسىز تاسقىنداتتى، جىگەر - قايراتىمىز نىعايا ءتۇستى، بالا - شاعامىزدى ەرتىپ، اتا - انامىزعا ۇنەمى امانداسا بارىپ، قىستاقتاعى وزگەرىستەردى سەزىندىك.
