شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى (تىلشىلەر ليۋ بيڭ، دۋ گاڭ). 5 - ايدىڭ باس شەنىندە شينجياڭنىڭ تارىم ويپاتىندا ەگىس جۇمىستارى قاربالاستىققا تۇسەدى. ويپاتتىڭ وڭتۇستىك جيەگىندەگى جاسىل القاپتى قىستاقتا تۇرسۇنتوحتى جۇماي ءار كۇنى ەرتە بارىپ، جاي قايتادى، اتىزدان ۇيىنە قايتىپ كەلىسىمەن - اق ول قايناعان سالقىن سۋ ءىشىپ ءشولىن قاندىرادى. 61 جاستاعى وسى كاريانىڭ نازارىندا بىلتىر بۇكىل قىستاققا الاڭسىز، حاۋىپسىز قۇبىر سۋى جەتكىزىلگەننەن بەرى، قۇمنىڭ جيەگىندەگى تۇرمىستارى اتا - بابالارىنىڭ كەزىندەگىدەي جاپالى بولمايتىن بولدى.
تۇرسۇنتوحتى كاريا حوتان قالاسى اقشال اۋىلىندا تۇرادى، تاكلاماكان شولىمەن ارادا تەك ءبىر ىقتاسىن ورمانى عانا بار. شينجياڭداعى باسىم كوپ ساندى جاسىل القاپتار سياقتى، سۋ تاپشىلىعى اتامزاماننان بەرى جەرگىلىكتى ادامداردىڭ وندىرىسىندەگى، تۇرمىسىنداعى ەڭ ۇلكەن قيىنشىلىق بولاتىن. كاريا قىستاقتا بۇرىن تەك توسپادان سۋ تاسىپ ىشەتىندىكتەرىن، لايلانعان سۋدا كوبىندە قۇرت - قۇمىرىسقا جانە قوي - سيىرلاردىڭ بوعى قالقىپ جۇرەتىندىگىن ەسكە الدى.
1995 - جىلى قىستاق قۇدىق قازىپ، جەر استى سۋىن پايدالانا باستادى، تۇرمىستىق سۋ قامتاماسىز ەتىلگەنىمەن، قۇدىق سۋى كەرمەك ءارى تۇزدى بولاتىن، ادامدار بۇل سۋدى ىشكەننەن كەيىن ءتىسى سارعايدى، كەيبىرەۋلەر تاس بايلانۋ ناۋقاسىنا شالدىقتى. 2017 - جىلعا جەتكەندە عانا قىستاقتاعى وتباسىلاردىڭ بارىنە قۇبىر سۋى جەتكىزىلدى، سۋ ءدامدى دە ارزان، ءار تونناسىنا نەبارى 9 جياۋ اقى الىنادى، ”قازىر جۇرتتىڭ ءبارى جۋىناتىن، ءتىسىن ىسقىلايتىن جاقسى ادەت قالىپتاستىردى“.
تۇرسۇنتوحتى كاريا اۋىلىنىڭ اۋىز سۋى جونىندەگى ەسىندە قالعاندارى شينجياڭداعى اۋىل - قىستاق بۇقاراسىنىڭ اۋىز سۋ ساپاسىنىڭ جوعارىلاعان بارىسىنا كۋا بولدى. حوتان قالالىق اۋىل - قىستاقتى سۋمەن قامداۋ، اۋىز سۋ باسقارۋ پۋنكتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى ابدۇقادىر ابدۇللانىڭ تانىستىرۋىنشا، بۇقارانى سۋ تاپشى بولۋ، توسپا سۋىن ءىشۋ تاريحىنا قوش ايتتىرۋ ءۇشىن، 1995 - جىلى حوتان ايماعى اۋىل - قىستاقتاردى قۇدىق قازىپ جەر استى سۋىن پايدالانۋعا ۇيىمداستىردى، الايدا جەر استى سۋىنىڭ فتور قۇرامى، قاتتىلىق دارەجەسى، سور دارەجەسى قاتارلى كوپ ءتۇرلى كورسەتكىشى تۇگەلدەي اۋىز سۋ ولشەمىنەن اسىپ كەتەدى دە، تەك بۇقارانىڭ سۋدان پايدالانۋ مولشەرى قاجەتىن عانا قاناعاتتاندىرادى. 2017 - جىلدان باستاپ، جەرگىلىكتى ورىن اۋىل - قىستاق اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگىن بەكەمدەۋ، جوعارىلاتۋ ينجەنەرياسىن اتقارۋعا كىرىسىپ، ورتالىق پەن جەرگىلىكتى ورىن تەك حوتان قالاسى اقشال اۋىلىنا 14 ميلليون يۋاننان استام قارجى قوسىپ، قۇبىر سۋى زاۆودىن قۇرىپ، 15 باسقىشتاعى جۇمىس ءتارتىبى ارقىلى تۇزدى سۋدى ءبىر جاقتى ەتتى. قازىرگە دەيىن تۇتاس اۋىلداعى 5500دەن ارتىق ادام الاڭسىز، حاۋىپسىز قۇبىر سۋىن تۇتىندى.
بۇل تيانشاننىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىندەگى كەدەي ەگىن، مال شارۋاشىلىق قىستاقتارىنىڭ اۋىز سۋ ساپاسى حاۋىپسىزدىگىنىڭ بارعان سايىن قامتاماسىز ەتىلگەندىگىنىڭ شاعىن كارتيناسى. ءتىلشىنىڭ شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق سۋ يگىلىگى مەڭگەرمەسىنەن ۇعىسۋىنشا، 2012 - جىلدان 2018 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن، شينجياڭنىڭ اۋىل - قىستاقتارىنىڭ اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگىن بەكەمدەۋ، جوعارىلاتۋ ينجەنەرياسى جالپى 3 ميلليوننان استام كەدەي جان سانىنىڭ اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگى ماسەلەسىن شەشكەن. بيىل جانە كەلەر جىلى شينجياڭ تاعى دا 120 اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگى ينجەنەرياسىن سالىپ، ىسكە قوسىپ، قالعان 361 مىڭ كەدەي جان سانىنىڭ الاڭسىز، حاۋىپسىز اۋىز سۋ پايدالانۋىنا كومەكتەسىپ، ءبىر وتباسىن دا قاعىس قالدىرماۋدى، ءبىر ادامدى دا قالدىرماۋدى جۇزەگە اسىرماق ەكەن.
