− تولەگەن مەن ”ۇلى“ جاۋ كايدىڭ حيكاياسى
ءتىلشى جاڭ تيڭ، ەرىكتى تىلشىلەر ليۋ شىحى، سۋ يۇيرۇي
”ۇيدەگىلەردىڭ بارلىعى امان - ەسەن بە؟ ’شەشە‘ بۇگىن انالار مەرەكەسى، مەرەكەڭىز كوڭىلدى بولسىن“.
”بۇل جەردەگى مەنىڭ جاعدايىم جاقسى،’ اكەم‘ ەكەۋىڭىز دەنساۋلىقتارىڭىزعا كوڭىل بولىڭىزدەر، مەنەن الاڭداماڭىزدار“.......
5 - ايدىڭ 12 - كۇنى انالار مەرەكەسىندە حوتانداعى جاۋ كاي ۋيچات بەينە كەسكىنى ارقىلى سوناۋ شالعايداعى كوكتوعاي اۋدانى تەمەكى اۋىلى حۇڭتاي جاڭا قىستاعىنداعى ”شەشەسى“نە مەرەكەلىك تىلەك جولدادى.
جاۋ كايدىڭ ايتىپ وتىرعان ”شەشەسى“ ءساميقان، ”اكە“ دەپ وتىرعانى تولەگەن سەيپىل. جاۋ كاي مەن تولەگەننىڭ ”اكە - بالا سۇيىسپەنشىلىگىن“ وتكەن عاسىردىڭ 90 - جىلدارىنان باستاپ ايتۋعا تۋرا كەلەدى.
1997 - جىلى جاۋ لۇڭگو ۋىس - ۋىس التىن تابۋ ارمانىنىڭ جەتەگىندە، ايەلى مەن ەندى عانا 2 جاسقا كەلگەن ۇلى جاۋ كايدى ەرتىپ سىچۋاننان كوكتوعاي اۋدانىنا كەلەدى.
انە - مىنە دەگەنشە 2 جىل وتە شىعادى، جاۋ لۇڭگو التىن تاپقاندى قويىپ، تۇرمىسى توتەنشە قيىنشىلىقتا قالادى. وسى كەزدە ول جەرگىلىكتى ورىنداعى مالشى تولەگەنمەن تانىسادى، جاۋ لۇڭگو وتباسىنىڭ قيىن جاعدايىن تولەگەن كوزىمەن كورىپ، كوڭىلىندە ساقتاپ جۇرەدى، ول ۇنەمى جاۋ لۇڭگونىڭ ءۇي ىشىنە تاماق، تۇرمىستىق بۇيىمدار اكەلىپ تۇرادى. كەيىن جاۋ لۇڭگونىڭ ايەلى بالاسىن تاستاپ كەتىپ قالادى.
وتباسىنىڭ ويران بولۋى، تۇرمىستاعى قيىن جاعداي جاۋ لۇڭگونى قاتتى قالجىراتادى، كوپ رەتكى ارپالىستان كەيىن، ول التىن تابۋ ارمانىنان باز كەشىپ، التاي قالاسىنا بارىپ جۇمىس ىستەپ اقشا تابۋعا بەكيدى، الايدا، ءسابي ۇلىنا قارايتىن ادام تابىلماي، جاۋ لۇڭگونىڭ ەڭ ۇلكەن قيىنشىلىعىنا اينالادى. تولەگەن جاۋ لۇڭگونىڭ ويىن بىلگەن سوڭ، بالانى باۋىرىنا باسىپ تۇرىپ جاۋ لۇڭگوعا: سەن الاڭسىز بول، بۇدان كەيىن مەندە ءبىر تىستەم نان بولسا، مەن بۇعان جارتسىن ءبولىپ بەرەمىن، ءوزىمنىڭ تۋعان ۇل - قىزدارىمداي كورەمىن، - دەيدى.
وسىدان باستاپ ۋادەسىن ورىنداۋ ءۇشىن، تولەگەن اۋىر مىندەت ارقالايدى؛ ۋادەسىن ورىنداۋ ءۇشىن، بالانى بار ىنتاسىمەن، ىزگى نيەتىمەن ەسەيتەدى.
جىلدار ايالسىز الماسىپ، جاۋ كاي تولەگەننىڭ ۇيىندە 5 جىل تۇرادى. وسى 5 جىلدا تولەگەن مەن ايەلى جاۋ كايدى جانىنداي كورىپ، ءدامدى - قۇجىردىڭ ءبارىن ونىڭ اۋزىنا توسەيدى، جىل سايىن مەرەكە - مەيرامدا جاۋ كايعا الدىمەن جاڭا كيىم الىپ بەرەدى. جاۋ كاي كۇرىش تاعامدى ۇناتىپ جەيتىندىكتەن، تولەگەن ۇنەمى اتپەن نەشە ون كيلومەتر شالعايداعى قالاشىققا بارىپ، ارناۋلى كۇرىش ساتىپ اكەلەدى.
ۋاقىت ۇزارعان سايىن، تولەگەننىڭ ۇل - قىزدارى دا جاۋ كايمەن تۋعان اعا - باۋىرداي سۇيىسپەنشىلىك ورناتادى، ءدامدى نارسەلەردى، جاقسى ويىنشىقتاردى دەر كەزىندە وعان الىپ قويادى، مەكتەپكە بارىپ - كەلگەندە جۇپتارى جازىلمايدى.
التاي قالاسىندا جۇمىس ىستەپ جاتقان جاۋ لۇڭگو 5 جىل تىربىنىپ، تۇرمىسىن نەگىزىنەن ورنىقتىرىپ، قولىنا ازعانتاي اقشا جينايدى. ول ۇلىن التاي قالاسىنا اكەتىپ، جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ قاراۋعا بەكيدى.
تولەگەن مەن ايەلى جاۋ لۇڭگونىڭ جاۋ كايدى الىپ كەتۋگە كەلگەنىن ءبىلىپ، ونى جىبەرگىسى كەلمەيدى.
قوشتاساتىن كۇنى ەرلى - زايىپتى ەكەۋى كوز جاستارىن سىعىمداي ءجۇرىپ جاۋ كايدىڭ جايشىلىقتا ۇناتىپ جەيتىن سۇرلەنگەن ەت، قۇرت سياقتى نارسەلەرىن دايىندايدى ءارى قايتا - قايتا جاۋ كايعا: ”ۇلىم، ءسوزسىز، جاقسى وقى، دەمالىسقا تاراعان كەزدە قايتىپ كەل“، - دەپ قاداعالايدى، تولەگەننىڭ ايەلى ساميقان جاۋ كايدى قۇشاعىنا باسىپ، بەتىنەن قايتا - قايتا ءسۇيىپ، اۋزى سوزگە كەلمەي كەمسەڭدەپ جىلايدى.
وسىدان باستاپ، تولەگەن مەن ايەلى جاۋ كايدىڭ قامىن جەيدى: بالامىزدىڭ ول جاقتاعى تۇرمىسى قانداي ەكەن؟ ۇيرەنۋى اۋىر ما - جوق پا؟ ولار ۇنەمى ەت اسىپ، شەلپەك پىسىرىپ، وزگەرلەردەن مەكتەپتەگى جاۋ كايعا بەرىپ جىبەرەدى. بالانىڭ مەكتەپتە جۇرگەندە توڭىپ قالۋىنان الاڭداعان ساميقان جارتى جىلداي ۋاقىت جۇمساپ، قويدىڭ جۇنىنەن سىرماق، كورپە جانە قالىڭ شاپان، قالىڭ شالبار تىگىپ مەكتەپكە جەتكىزىپ بەرەدى.
مىنە وسىلاي، جاۋ كاي تولەگەن مەن ايەلىنىڭ قارايلاسۋىندا جىل سايىن ەسەيىپ - ەرجەتەدى...
كوزدى اشىپ - جۇمعانشا ون نەشە جىل وتە شىعادى، كەزىندەگى بالا جاۋ كاي ازامات بولدى، قازىر حوتاندا قىزمەت ىستەيدى. ارالارى نەشە مىڭ شاقىرىم الىس بولعانىمەن، الايدا، ول اكەسى تولەگەن مەن شەشەسى ساميقاندى ويىنان شىعارمايدى. قىزمەتى قانشا قاربالاس بولسادا، ول اپتا سايىن ۋاقىت شىعارىپ، بەينە جازبا ارقىلى ”اكە - شەشەسى“نىڭ تۇرمىس، دەنساۋلىق جاعدايىن ۇعىسىپ تۇرادى ءارى ”اكە - شەشەسى“مەن ءوزىنىڭ تۇرمىس، قىزمەت جاعدايىن بولىسەدى. جاۋ كاي: ”ەس بىلە باستاعاننان تارتىپ، انا مەيىرىن ساميقان شەشەمنەن الدىم، تولەگەن اكەم مەنى جانىنداي جاقسى كورەدى، باققان اكە - شەشەممەن قاندىق قاتىناسىم بولماعانىمەن، الايدا، ولار مەنىڭ ومىرىمدەگى ەڭ جان اشىر ادامدارىم“، - دەيدى.
2017- جىلى 3 - ايدا تولەگەن سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كەزىندە قاتىناس شىرعالاڭىنا ۇشىرايدى، جاۋ كاي مۇنى ەستي سالا تىزگىن ۇشىمەن كوكتوعاي اۋداندىق شيپاحاناعا جەتىپ، كۇن - ءتۇنى تولەگەننىڭ قاسىندا بولىپ، بار زەيىنىمەن قارايدى، دەنەسىن ءسۇرتىپ، ۋقالاپ، اڭگىمە ايتىپ بەرەدى... بىرنەشە كۇن ەس - ءتۇسسىز جاتقان تولەگەن بىرتە - بىرتە ەسىن جيىپ، ءوزىنىڭ ءبىر قولىنان ايرىلعاندىعىن ءبىلىپ، قاتتى كۇيزەلەدى.
وسى كەزدە، جاۋ كاي تولەگەندى قۇشاقتاپ: ”اكە، ەشتەڭە ەتپەيدى، ءسىز مەنى باعىپ ەرجەتكىزدىڭىز، قازىر مەن اقشا تابا الامىن، بۇدان كەيىن مەن سىزگە قارايلاسامىن!“، - دەيدى.
ول جالقاۋلىققا سالىنباي، كەيىمەي ”اكەسى“نىڭ توسەگىنەن ەكى ەلى ايرىلماي قارايدى. ونىڭ بار زەيىنىمەن قارايلاسۋىندا، تولەگەننىڭ دەنساۋلىعى بىرتىندەپ قالپىنا كەلەدى.
دۇنيەدەگى ەڭ ۇلى سۇيىسپەنشىلىك اتا - انانىڭ مەيىرىنەن اسپايدى. جاۋ كاي: تولەگەن اكەم مەن ساميقان شەشەم ماعان وزگەشە مەيىر سيلادى، مەن ءومىر بويى ولارعا قارايلاسامىن، - دەيدى.
