تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   ەل ءىشى حابارى

ءوزىن دە، وزگەنى دە الدايتىن ”جەڭىس“كە بەرىلمەيىك

− ”كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋ ءتيىمدى ءپاتۋاسى“ن دوعاراتىن كەز كەلدى

جۇڭ شىڭ

  11 - كەزەكتى جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتتارى ەكونوميكا - ساۋدا جوعارى دارەجەلىلەر كەڭەسى وتكىزىلۋ قارساڭىندا، امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق جۇڭگونىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارىنا وتكىزەتىن قۇنى 200 ميلليارد دوللارلىق تاۋارىنان ۇستەمەلەپ الىناتىن كەدەن باجىسىن ٪10تەن ٪25كە جوعارىلاتۋدى جاريالاپ، جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتتارى ەكونوميكا - ساۋدا كەڭەسىنىڭ اياق الىسىنا اۋىر كەدەرگىلىك جاسادى. امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق وسىمەن ءبىر ۋاقىتتا ويلاماعان جەردەن ”كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋ ءتيىمدى ءپاتۋاسى“ن العا تارتۋ ارقىلى بۇل ارەكەتتىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارى ەكونوميكاسىنا سالاتىن اۋىر سوققىسىن بۇركەمەلەدى. ولار امەريكا قۇراما شتاتتارى حالقىنىڭ الدامعا تۇسپەيتىندىگىن، كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋعا بارىنشا قارسى تۇرعان ءۇننىڭ ەڭ الدىمەن امەريكا قۇراما شتاتتارىنان شىعارىن قايدان ءبىلسىن.

  ”كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋ ءتيىمدى ءپاتۋاسى“ تەگى بىلىمسىزدىك پە، الدە بۇركەنىش پە؟

  بىلتىرعى ”ساۋدا شايقاسى وتە جاقسى“ دەگەننەن، قازىر ”جۇڭگو امەريكا قۇراما شتاتتارىنا قوماقتى كەدەن باجىسىن تولەۋدە... بۇل قوماقتى باجى اقشاسى امەريكا قۇراما شتاتتارى قازىنا مينيسترلىگىنە تىكە تاپسىرىلادى“، ”كەدەن باجىسى ءبىزدىڭ ەلىمىزگە ءتىپتى دە كوپ بايلىق الا كەلەدى، ءتىپتى، ءداستۇرلى تۇرلەردەن اسىپ تۇسەتىن كەرەمەت ساۋدا. مۇنان سىرت، ول اناعۇرلىم وڭاي جانە اناعۇرلىم تەز كەلەدى“، ”جۇڭگونىڭ قارقىنى بارىنشا باياۋلايدى، ءبىز وزدىگىمىزدەن تەزدەيمىز“... سياقتىلارعا دەيىن، امەريكا قۇراما شتاتتارى جاقتىڭ ءىشىنارا ءمانساپتىلارىنىڭ قاراۋىنشا، كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋ اسپاننان تۇسەتىن شەلپەك سياقتى ەشقانداي كۇش جۇمساماي - اق قول جەتكىزۋگە بولادى؛ كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋ تەك قارسىلاسىن السىرەتەدى، ءوزى ەشقانداي زيان شەكپەيدى ەكەن. بىرەۋلەر وسىدان پايدالانىپ ۇزدىكسىز جالعان كورىنىس جاساپ، امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ەكونوميكاسى كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋ سەبەبىنەن گۇلدەنىپ - كوركەيىپ جاتقانداي كورسەتتى. حالىقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ باعاسىمەن ايتقاندا، بۇل تەك امەريكا قۇراما شتاتتارى جاقتىڭ ”ويدان جەڭىس جاساۋ“عا قۇمار بولۋىنىڭ تاعى ءبىر مىسالى عانا.

  امەريكا قۇراما شتاتتارى مەملەكەت ەكونوميكاسىن زەرتتەۋ مەكەمەسى جاريالاعان زەرتتەۋ ماقالاسىندا، 2018 - جىلى امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ءوزىنىڭ ساۋدا سەرىكتەرىنەن ۇستەمەلەپ العان كەدەن باجىسى، سونداي - اق قارسى جاق ەلدىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارىنان ۇستەمەلەپ العان ءوش الۋ سيپاتتى كەدەن باجىسى امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ەكونوميكاسىن 7 ميلليارد 800 ميلليون دوللار زيانعا ۇشىراتتى دەپ كورسەتىلدى. كەدەن باجىسى امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ تۇتىنۋشىلارى مەن ءوندىرۋشى ساۋداگەرلەرىنە جىلىنا 68 ميلليارد 800 ميلليون دوللار وزىندىك قۇن بوداۋىن ارقالاتتى. امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ساۋدا ىستەرى اقىل - كەڭەس قۇرىلىمى ”الەمدىك ساۋدا سەرىكتەستىك قاتىناسى“نىڭ زەرتتەۋ مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، جۇڭگونىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارىندا وتكىزەتىن قۇنى 250 ميلليارد دوللارلىق تاۋارىنان الىناتىن ٪25تىك كەدەن باجىسى، سونداي - اق يمپورت ەتىلگەن بولات پەن الۋمين ونىمدەرىنەن ۇستەمەلەپ باجى الۋ امەريكا قۇراما شتاتتارىندا جىلىنا 934 مىڭ جۇمىس ورنىنىڭ ازايۋىن كەلتىرىپ شىعارادى ەكەن، ۇلى بريتانيا «فينانس گازەتى»نىڭ جۋىرداعى حابارىندا، امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ءوز بەتىنشە ىستەپ، امەريكا قۇراما شتاتتارى - جۇڭگو ساۋدا شايقاسىن كەلىسىمگە قول جەتكىزۋ ارقىلى اياقتاتپاي، قايتا جۇڭگونىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارىنا وتكىزەتىن تاۋارلارىنا ءتىپتى دە جوعارى كەدەن باجىسىن سالۋى امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ساۋدا سالاسىن بارىنشا ۇمىتسىزدەندىردى دەپ اتاپ كورسەتىلدى.

  امەريكا قۇراما شتاتتارى جاقتىڭ ”كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋ ءتيىمدى ءپاتۋاسى“ مىنانداي ءبىر كورىنىستى قيالدادى: كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋ دەگەنىمىز جۇڭگونىڭ قالتاسىنان اقشانى بەكەردەن - بەكەر الىپ، امەريكا قۇراما شتاتتارىنداعى بىرەۋلەر تەگىن پايداعا كەنەلەدى. الايدا شىندىق مۇنان باسقاشا كورىنىستە: امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ يمپورت ساۋداگەرلەرى مەن بولشەك ساتۋشى ساۋداگەرلەرىنىڭ كەدەن باجىسىن قابىلداۋ قۋاتى شەكتى، كەدەن باجىسىنان مولايعان سوما، ءسوز جوق، ەڭ سوڭعى تۇتىنۋشىنىڭ شىعىم بۋىنىنان ايگىلەنەدى. امەريكا قۇراما شتاتتارى ۇكىمەتى ءۇمىتىن كاسىپورىنداردىڭ ورىن باساتىن يمپورت قاينارىن تابۋىنا ارتىپ وتىر، ءبىراق امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ كوپتەگەن كاسىپورىن يەلەرى بۇعان قىنجىلا تاڭدانىپ: جۇڭگو تاۋارلارىنىڭ ساپاسى جاقسى، باعاسى ارزان، سوندىقتان تەك جۇڭگودان عانا ساتىپ الامىز، جوعارىلاعان وزىندىك قۇندى تۇتىنۋشىلارعا ارتۋعا ءماجبۇر بولامىز دەستى. نيۋ - يورك فەدەراتسيالىق قور بانكەسىنىڭ، پرينستون داشۋەسىنىڭ جانە كولۋمبيا داشۋەسىنىڭ ەكونوميستەرى زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ارقىلى كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋ امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ تۇتىنۋشىلارى مەن يمپورت ساۋداگەرلەرىن بىلتىر ايىنا 4 ميلليارد 400 ميلليون دوللار زيانعا ۇشىراتىپ، امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ العان كەدەن باجىسى كىرىسى ”يمپورت تاۋارلاردى ساتىپ العان تۇتىنۋشىلار ارقالاعان زياندى تولتىرۋعا جەتپەگەندىگىن“ بايقاعان. امەريكا قۇراما شتاتتارى تۇتىنۋشىلارىنىڭ قالتاسىنداعى اقشانى الىپ شىعىپ، اسپاننان دوللار جاۋدى دەپ جار سالعانىمەن، امەريكا قۇراما شتاتتارى تۇتىنۋشىلارىنىڭ قالتاسى تايازداپ قالدى، بۇعان ولار قايدان كونسىن؟

  بۇگىنگى دۇنيە جۇزىندە، ەشكىم دە ءوز بىلگەنىنشە ءىس ىستەي المايدى. امەريكا قۇراما شتاتتارى باسقالاردان ۇستەمەلەپ باجى الادى ەكەن، باسقالاردا قاراپ وتىرمايدى، ءسوز جوق، قارسى شارا قولدانادى. كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋدىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارىنا الا كەلەتىن زاردابى بەسەنەدەن بەلگىلى. امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ كوپتەگەن شارۋالارى ”مۇشكىل ەكونوميكالىق ءسات“تى باستان كەشىرۋدە. امەريكا قۇراما شتاتتارى ۇكىمەتى بىلتىر 12 ميلليارد دوللار اۋىل شارۋاشىلىق جاردەماقىسىن تاراتاتىندىعىن جاريالادى، ءبىراق ءوندىرىس وزىندىك قۇنىنىڭ جوعارىلاۋى مەن ەكسپورتتىڭ ازايۋىنان كەلگەن زيانمەن سالىستىرعاندا، بۇل ماردىمسىز عانا. ”شىداي الار ەمەسپىز“ دەپ امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ كوپتەگەن شارۋالارى مەن كاسىپورىن يەلەرى راي بىلدىرۋدە. ”10 ايدان بەرى، ساۋدا شايقاسىنىڭ بارلىق بوداۋىن جۇڭگو ەمەس، امەريكا قۇراما شتاتتارى كوتەرىپ كەلەدى“. امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ 150 نەشە بولشەك ساتۋ، تەحنيكا، جاساۋ كاسىبى جانە اۋىل شارۋاشىلىق ساۋدا ۇيىمدارىنا ۋاكىلدىك ەتكەن ءناسيحات ۇيىرمەسى ”كەدەن باجىسى امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ قولقاسىن جارالاۋدا“دەپ جۋىردا جاريالاعان مالىمدەمەسىندە، ”كەدەن باجىسىن جوعارىلاتۋ تەك قانا امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ شارۋالارىن، كاسىپورىندارىن جانە تۇتىنۋشىلارىن جازالايدى“ دەلىندى، الايدا امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ شەشىم جاساۋشىلارى كۇنى بۇگىنگە دەيىن بۇل ۇندەردى ەستىسە دە، ەستىمەسكە سالىنىپ وتىر.

  ”كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋ ءتيىمدى ءپاتۋاسى“ن بارىنشا دارىپتەۋدىڭ، تەك قانا، ءوزىن دە، وزگەنى دە الداۋ ەكەندىگىن كورە ءبىلۋ كەرەك. كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الۋعا نەمەسە كەدەن باجىسىن جوعارىلاتامىن دەپ ايقۇلاقتانۋعا سۇيەنىپ جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتتارى ساۋدا قاجالىسى ماسەلەسىن شەشپەك بولۋ، بۇكىلدەي قاتە ءجۇرىس، بار اسىلىڭدى كەدەن باجىسىنا بايلاۋ، ءسوز جوق، قۇرالاقان قالۋعا اپارىپ سوعادى. ءبىز مىنانى ەسكەرتەمىز: امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق، ەگەر، ءوز مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋگە اقىلى جەتكىلىكتى بولسا، ەڭ جاقسىسى، جۇڭگو جاقپەنءبىر - بىرىنە جاقىندايتىن بەتالىستى تاڭداپ، ءوزارا قۇرمەت ەتۋ، تەڭ تۇرعىدا ءبىر - بىرىنە پايدا جەتكىزۋ نەگىزىندە ماسەلەنى اقىلداسۋ ارقىلى شەشۋى ءتيىس.

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 14 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى