تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   ۇيرەنۋ   ›   شولۋ

جاقۇتتاي جارقىراعان ازيا وركەنيەتى − دۇنيە ءجۇزى وركەنيەتىنىڭ ايشىقتى تاراۋى

− ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ازيا وركەنيەتتەر تىلدەسۋى جينالىسىنىڭ اشىلۋ سالتىندا سويلەگەن ارقاۋ ءسوزى جايلى

حالىق گازەتىنىڭ شولۋشسى

  ءبىر اراعا باس قوستى، سالتاناتتى ءىس - شارا باستالدى.

  5 - ايدىڭ 15 - كۇنى ازياداعى 47 مەملەكەتتەن جانە 5 ۇلكەن قۇرلىقتان كەلگەن ءار جاقتىڭ قۇرمەتتى قوناقتارى ازيا وركەنيەتتەر تىلدەسۋى جينالىسىنا قاتىناسىپ، ازيا وركەنيەتىنىڭ دامۋ جولىن بىرگە اقىلداسىپ، ازيا سەلبەستىك جاساپ ورتاق يگىلىككە كەنەلۋ ۇلى جوسپارىن بىرگە اقىلداسىپ، وركەنيەتتەر اۋىس - ءتۇيىسىن، ءوزارا ۇلگى الۋىن تەرەڭدەتۋگە كۇش سالىپ، ازيا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىنىڭ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىنىڭ گۋمانيتارلىق نەگىزىن بەكەمدەۋگە كۇش سالدى. بۇل ازيا وركەنيەتتەر ارا اۋىس - ءتۇيىس جاساۋدىڭ، ءوزارا ۇلگى الۋدىڭ ماڭىزدى تاريحي ءتۇيىنى، ادامزات وركەنيەتىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدى تاريحي ءساتى بولدى.

  ءتوراعا شي جينپيڭ ازيا وركەنيەتتەر تىلدەسۋى جينالىسىندا ارقاۋ ءسوز سويلەپ، ازيا وركەنيەتىنىڭ دامۋ بارىسىن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن قايتالاي ەسكە الىپ، ازيا حالقى جاراتقان شۇعىلالى وركەنيەت جەمىسىن جوعارى باعالاپ، ازيا حالقىنىڭ بەيبىت، تىنىش، بىرگە گۇلدەنەتىن، اشىق، توعىسقان ازيانىڭ كوركەم بولاشاعىنا دەگەن تىلەگىن دۇرىس يگەرىپ، ءوزارا اۋىس - ءتۇيىستى، ءوزارا ۇلگى الۋدى كۇشەيتۋ جونىندە 4 قۋاتتامانى ايقىن العا قويىپ، دۇنيە ءجۇزى حالقىنا جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ ەرەكشەلىگى مەن قاسيەتىن اشىق كورسەتىپ، جينالىسقا قاتىناسقان قۇرمەتتى قوناقتاردىڭ جاپپاي القاۋىنا يە بولدى، حالىقارالىق قوعامدا كۇشتى اڭىس قوزعادى.

  ازيا − ادامزات وركەنيەتىنىڭ ماڭىزدى باستاۋ العان جەرى، ازيا حالقى نەشە مىڭ جىلدىق دامۋ بارىسىندا شۇعىلالى وركەنيەت جەتىستىگىن جاراتىپ، ازياداعى بۇرىنعى ادامدار ەرتەدە - اق وركەنيەتتىڭ اۋىس - ءتۇيىس جاساۋىن، ءوزارا ۇلگى الۋىن باستادى. ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسقان ازيالىقتار زامانانىڭ وتكەلىنەن ءوتىپ، ءوندىرىس، تۇرمىستىڭ امالياتىن ۇزاق تاريح ەتىپ تاڭبالاپ، قۇنارلى وركەنيەت ەتىپ قوردالاندىردى. ءتۇرلى وركەنيەتتەر وسى قۇنارلى توپىراقتا ءوزارا توعىسىپ شۇعىلا شاشىپ، ازيا وركەنيەتى دامۋىنىڭ تاريحي داستانىن جازدى. جىبەك جولى شاي جولى، جۇپار ءيىستى زاتتار جولى قاتارلى بايىرعى ساۋدا جولى جىبەك، شاي، فارفور، جۇپار ءيىستى زات، سۋرەت، ءمۇسىن قاتارلىلاردىڭ ازيا ەلدەرىندە كەڭ تارالۋىنا دەم بەرىپ، ازياداعى بۇرىنعى بۋىنداردىڭ بارىس - كەلىسىن، اۋىس - ءتۇيىسىن، باردى - جوعىن ءوزارا اۋىسىپ وتىرعان وركەنيەت قارىم - قاتىناسىن ەستەلىككە الدى. قازىر ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“، ”ەكى ءدالىز، ءبىر شەڭبەر“، ”ەۆروپا - ازيا ەكونوميكالىق وداعى“ قاتارلىلار وركەنيەتتىڭ ءوزارا ۇيرەنىپ، ءوزارا ۇلگى الۋ ارناسىن كەڭەيتتى، ءار ەلدىڭ عىلىم - تەحنيكا، وقۋ - اعارتۋ، مادەنيەت، دەنساۋلىق ساقتاۋ، حالىق اراسىنداعى بارىس - كەلىس قاتارلى سالاداعى سەلبەستىگى قارىشتاپ ورىستەتىلدى، ازيا وركەنيەتى دە ءوزىنىڭ ىشكى بولىگىندە جانە دۇنيە جۇزىندەگى وركەنيەتتەرمەن اۋىس - ءتۇيىس جاساۋ، ءوزارا ۇلگى الۋ بارىسىندا دامىدى، زورايدى. بۇگىنگى تاڭداعى ازيا، الۋان تۇرلىلىك ەرەكشەلىگى ءالى دە وتە ايقىن، ۇقساماعان وركەنيەت، ۇقساماعان ۇلت، ۇقساماعان دىندەر توپتاسىپ، توعىسىپ، الۋان تۇردەگى ازيا ۇلكەن شاڭىراعىن بىرگە قالىپتاستىرىپ، ۇقساماعان وركەنيەت اۋىس - ءتۇيىس جاساۋ، ءوزارا ۇلگى الۋ بارىسىندا توعىسىپ شۇعىلا شاشىپ، ءبىر - بىرىنە ساي كەلىپ، ادامزات وركەنيەتىنىڭ العا باسۋى ءۇشىن ماڭىزدى ۇلەس قوستى.

  ”تۇرلىشە جاقتىڭ كۇشىن توپتاستىرعاندا عانا، ءىستى ىلگەرى باستىرۋعا بولادى“. ادامزات وركەنيەتىنىڭ الۋان تۇرلىلىگى دۇنيەنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى، سونىمەن بىرگە ادامزاتتىڭ العا باسۋىنىڭ قاينار بۇلاعى. ”جاقۇتتاي جارقىراعان ازيا وركەنيەتى دۇنيە ءجۇزى وركەنيەتىنىڭ دامۋ تاريحىنا مىڭ بوياۋلى ايشىقتى تاراۋ جازدى، ادامزات وركەنيەتى ازيامەن اناعۇرلىم الۋان تۇسكە بولەندى.“، - دەپ باس شۋجي شي جينپيڭ اتاپ كورسەتكەندەي، دىننەن فيلوسوفياعا، ءمورالدان زاڭعا، ادەبيەتتەن سۋرەتكە، تەاتردان مۋزيكاعا، قالادان اۋىلعا دەيىن، ازيادا قامتىعان كولەمى كەڭ سالت - سانا، جول - جوسىن قالىپتاسىپ، مىڭ جىلعا جالعاسقان وشپەيتىن ايگىلى تۋىندى جازىپ، اشەكەيلى دە ساۋلەتتى كوركەمونەر گاۋھارىن قالدىرىپ، الۋان - الۋان ءتۇزىم جەمىسىن قالىپتاستىرىپ، دۇنيە ءجۇزىن مول وركەنيەت تالعامىمەن قامدادى. ازيا وركەنيەتىنىڭ دامۋ تاريحى مىنانى تەرەڭ ايگىلەدى: وركەنيەت الۋان ءتۇرلى بولعاندىقتان اۋىس - ءتۇيىس جاسايدى، اۋىس - ءتۇيىس جاساۋ ارقىلى ءوزارا ۇلگى الادى، ءوزارا ۇلگى الۋ ارقىلى داميدى. ءوزارا قۇرمەت ەتۋگە، تەڭ تۇرعىدا مامىلە جاساۋعا تاباندى بولىپ، كوركەمدىكتەن ءلاززات الىپ، كوركەمدىكتەن ورتاقتاسىپ، اشىق، سيىسىمدى بولىپ، ءوزارا ۇيرەنىپ، ءوزارا ۇلگى الىپ، داۋىرمەن بىرگە ىلگەرىلەپ، جاڭالىق اشا دامىپ، ازيا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن بىرگە قۇرۋدىڭ گۋمانيتارلىق نەگىزىن بەكەمدەگەندە عانا، ءار ەل حالقى وزىندىك ءمانى ءتىپتى دە مول رۋحاني تۇرمىستان يگىلىكتەنىپ، تالعامى ءتىپتى دە مول بولاشاق جاراتا الادى.

  ”كوكتەم كوركى بولا المايدى جالعىز گۇل، كوكتەم كوركىن اسىرادى بارشا گۇل“. ادامزات وركەنيەتىنىڭ اۋىس - ءتۇيىس جاساۋ، ءوزارا ۇلگى الۋ جالپى جاعدايىن مەڭگەرىپ، ازيا حالقىنىڭ كوركەم بولاشاققا دەگەن تىلەگىنە سايكەسىپ، وركەنيەتتىڭ ءوزارا اۋىس - ءتۇيىس جاساۋ، ءوزارا ۇلگى الۋىن ءار ەل حالقىنىڭ دوستىعىن جەبەيتىن كوپىرگە، ادامزات قوعامىنىڭ العا باسۋىن ىلگەرىلەتەتىن قوزعاۋشى كۇشكە، دۇنيە ءجۇزى بەيبىتشىلىگىن جەبەيتىن دانەكەرگە اينالدىرىپ، ءتۇرلى وركەنيەتتىڭ جاراسىمدى بىرگە ءومىر سۇرۋىنە، بارلىق ادامنىڭ مادەنيەت نارىنەن يگىلىكتەنۋىنە مۇمكىندىك جاساساق، ازيا وركەنيەتى مەن دۇنيە ءجۇزى وركەنيەتىنىڭ كوركەم بولاشاعىن بىرگە جاراتا الامىز.

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 15 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.