تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   ەل ءىشى حابارى

قيسىنسىز ءپاتۋانىڭ قيداي سىپىرىلاتىندىعى ءشۇباسىز

− ”جۇڭگو ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن ۇرلادى ءپاتۋاسى“ن دوعاراتىن كەز كەلدى

جۇڭ شىڭ

  تاياۋدا امەريكا قۇراما شتاتتارىنداعى بىرەۋلەر حالىقارادا كەز كەلگەن جەردە: ”ءبىز’ادىلەتسىز مامىلە‘گە ۇشىراپ جاتىرمىز، جۇڭگو ’ادىلەتسىز باسىمدىق‘قا يە بولىپ وتىر“، ”جۇڭگو ’امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن ۇرلاپ جاتىر‘...“ دەپ وزانداپ، قاتتى ءجابىر كورگەن ادامنىڭ بەينەسىن كورسەتتى. ارام نيەتپەن شىعارىلعان مۇنداي ”جۇڭگو ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن ۇرلادى ءپاتۋاسى“ شىنتۋايتىندا وزدەرىنىڭ ەكونوميكا - ساۋدا قاقتىعىسىن داليتىپ، جۇڭگونىڭ دامۋىنا قىسىم كورسەتۋىنە جانە كەدەرگى جاساۋىنا ”ادىلەتتىڭ تونى“ن جابۋ ءۇشىن بولىپ وتىر.

  سوڭعى 2 جىلدا امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى ماسەلەسىندە قايتا - قايتا شۋ كوتەرىپ، بۇيرەكتەن سيراق شىعارىپ جۇڭگونى كىنالادى. 2018 - جىلى 3 - ايدا امەريكا قۇراما شتاتتارى جۇڭگوعا قاراتىلعان 301 تەكسەرۋ بايانداماسىن جاريالاپ، ”جۇڭگودا ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى جاعىندا امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ مۇددەسىن زياندايتىن ارەكەت ورىن تەۋىپ وتىر“ دەپ مالىمدەدى. بۇعان ءۇن قوسقاندار ساناۋلى بولسا دا، امەريكا قۇراما شتاتتارى بايبالام سالۋىن توقتاتار ەمەس. جۋىقتا امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ تاعى ءبىر ءمانساپتىسى ”جۇڭگونىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن ۇرلاۋ ارەكەتى ساۋدا كەلىسسوزىنە سايىس جاريالاپ وتىر“، - دەدى. امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق ەكىلەنىپ، ورەكپىپ، قولمەن قويىپ، شەگەمەن قاققانداي سويلەگەنىمەن، شىندىقتىڭ اتى شىندىق، وتىرىك اقيقاتتىڭ ورنىن باسا المايدى، ”جۇڭگو ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن ۇرلادى“ دەگەن سياقتى قيسىنسىز پىكىرلەر بارىپ تۇرعان تۇرلاۋسىز ءپاتۋا، وعان كىم سەنسىن؟

  امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ كەيبىر ءمانساپتىلارى تاپ ءبىر شىندىقتىڭ بەتىن اشقانداي بولىپ، جۇڭگو امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىنان ”نەشە ءجۇز ميلليارد دوللار“ ۇرلادى دەپ جار سالدى. شىندىعىندا، بۇل سانعا امەريكا قۇراما شتاتتارىنداعى كوزى قاراقتى ادامدار دا مۇرنىن شۇيىرەدى. جۇرت بۇل ساننىڭ قايتىپ ەسەپتەلىپ شىققاندىعىنىڭ بايىبىنا بارا المادى؟! مۇنى ساندى ەراپايسىز زورايتاتىن يقۋاتقا يە تالانتتى ميدىڭ قيالىنان شىققان دەۋدەن باسقا لاج جوق! كەزىندە بىرەۋلەر وتىرىكتى مىڭ قايتالاساڭ شىندىققا اينالادى دەپتى، قاراعاندا امەريكا قۇراما شتاتتارىنداعى كەيبىرەۋلەر مۇنى ءالى كۇنگە وزىنە بويتۇمار ەتەتىن كورىنەدى.

  مۇنداي قيسىنسىز ساندى تەك ءجون بىلمەس ادام عانا ويلاپ تابادى. ”301 تەكسەرۋى“ن مىسالعا الساق، امەريكا قۇراما شتاتتارى داۋگەر، ساقشى، پروكۋرور، زاتسەداتەل، سۋديا سياقتى قات - قابات رولدى ءبىر ءوزى اتقارىپ، باسقا مەملەكەتتىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى احۋالىنا ءوز بەتىمەن سىن ايتىپ جانە كىنا تاعىپ، ويىنا كەلگەنىن ايتىپ، اقساقتى تىڭداي، وتىرىكتى شىنداي سوعىپ، جوقتان جونىپ تاۋىپ وتىر، تەك ويجوتا بولجال جاساۋعا سۇيەنگەن ونداي بىردەڭەدە قايدان ادىلەت بولسىن؟ ەگەر تەكسەرۋ قيالعا جانە تاڭداپ الىنعان ساندى مالىمەتكە نەگىزدەلسە، وندا ول عىلمي فانتاستيكالىق اڭگىمە دەگەن ءسوز! امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق، ارينە، بۇنى ىشتەي سەزىپ - ءبىلىپ وتىر، ول تەك ءوزىنىڭ ءجونسىز قىلىعىنا جەلقابىز سىلتاۋ تاپقىسى كەلەدى.

  ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋدى كۇشەيتۋ. بۇل ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ ءتۇزىمىنىڭ ەڭ ماڭىزدى مازمۇنى، سونداي - اق جۇڭگونىڭ ەكونوميكالىق باسەكەلىك قۋاتىن جوعارىلاتۋىنا ەڭ ۇلكەن دەمەۋ. نەشە 10 جىلدىق تىنباي قۇلشىنۋ ارقىلى، قوعامدىق تانىمنان زاڭمەن جونگە سالۋ ورتاسىنا دەيىن، ونان ناقتى قورعاۋ سەرپىنىنە دەيىن، جۇڭگونىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋى سەكىرمەلى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزىپ، ايتارلىقتاي ناتيجە بەرىپ، كۇللى دۇنيە ءجۇزىنىڭ جاپپاي مويىنداۋىنا يە بولدى. ول الدەقاشان ”مەن قورعاۋىم كەرەك“تەن ”مەن قورعايمىن“عا دامىعان.

  جۇڭگو ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋدىڭ ءبىرشاما كەمەلدى، جوعارى ولشەمدى زاڭدار جۇيەسىن ورناتىپ، ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن ءادىليالىق قورعاۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، دۇنيە جۇزىندە ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى دەلولارىن، اسىرەسە، پاتەنت دەلولارىن ەڭ كوپ تەكسەرەتىن مەملەكەتكە اينالدى. 2018 - جىلى جۇڭگونىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى بويىنشا سىرتقا تولەگەن اقىسى 35 ميلليارد 800 ميلليون دوللارعا جەتىپ، پاتەنت يمپورت ەتۋدە دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ءتورتىنشى ۇلكەن ەلگە اينالدى. جۋىقتا تۋىلعان مىنا ءىس جۇرتتىڭ ءالى ەسىندە بولار: الما سەرىكتەستىگى مەن كۋالكومم سەرىكتەستىگى اراسىنداعى پاتەنت رۇقسات اقىسى تۋرالى تالاستا، ەكى جاق ىلگەرىندى - كەيىندى جۇڭگودا كوپتەگەن ارىز - شاعىم بەردى. امەريكا قۇراما شتاتتارى كاسىپورىندارى ناقتى ارەكەتتەرىمەن دۇنيە جۇزىنە جۇڭگونىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعايتىندىعىنا سەنىمدى ەكەندىكتەرىن كورسەتتى.

  ادىلدىك ادامنىڭ جۇرەگىندە. جۇڭگونىڭ قۇلشىنىسىن مويىنداعاندار كۇن سايىن كوبەيىپ كەلەدى. ۇلى بريتانيانىڭ «ەكونوميست» اپتالىق جۋرنالىنىڭ سايتى ماقالا جاريالاپ، جۇڭگونىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋىنىڭ سوڭعى جىلداردا قاۋىرت جاقسارعاندىعىن، جۇڭگونىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن ۇرلاۋشى ەمەس، قورعاۋشى ەكەندىگىن ءبىلدىردى. ءتىپتى، 2016 - جىلدان بۇرىنعى امەريكا قۇراما شتاتتارى ۇكىمەتىنىڭ رەسمي بايانداماسى دا جۇڭگونىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ جاعىندا قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرىن بەلسەندى تۇردە تۇراقتاندىردى. دەسە دە، سوڭعى 2 جىلدان بەرى امەريكا قۇراما شتاتتارىنداعى كەيبىرەۋلەر شىندىققا كوز جۇمىپ، جۇڭگوعا قارسى ورتا وسكە نەگىزدەلىپ كىلت بۇرىلىپ، ءوز بەتىن ءوزى ۇزدىكسىز شاپالاقتادى، ولاردىڭ بۇنىسىنا اتىندا ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋدى جەلەۋ ەتىپ، زاتىندا ساياسي قىسىم كورسەتۋ دەۋدەن باسقا نە ايتۋعا بولار. ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ ءار ەلدىڭ جاڭالىق اشۋ سەلبەستىگىنىڭ كوپىرى بولۋعا ءتيىس ەدى، ءبىراق امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ قولىندا ول ساياسي قۇرالعا، باسقا مەملەكەتتى اۋىزدىقتايتىن قارۋعا، دۇنيە جۇزىنە زورەكەرلىك كورسەتۋدىڭ بۇركەنىشىنە اينالدى.

  جۇڭگونىڭ رەفورما جاساپ، ەسىك اشۋى بارىسىندا، كوپتەگەن شەتەل كاسىپورىندارى ءوز مۇددەسىن شىعار ءتۇيىن ەتىپ، جۇڭگو كاسىپورىندارىمەن تەحنيكالىق سەلبەستىك ورىستەتتى، بۇل بازار كەلىسىمى ءىس - ارەكەتى سانالادى، شەتەل كاسىپورىندارىنىڭ مول قارىمجىعا يە بولعاندىعى دا دۇيىم جۇرتقا بەلگىلى. ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋدا ماسەلە شىقتى دەگەن كۇننىڭ وزىندە، ونى ءوزى بۇكىلدەي زاڭ جولىمەن شەشىپ الۋىنا بولادى. امەريكا قۇراما شتاتتارى جاقتىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىنىڭ ”اڭگىر تاياعىن“ كەلسە - كەلمەس ويناتۋى مال - مۇلىك ۇقىعى مەن سەنىمدىلىك تانىمىن تەرىستەۋ، كەلىسىم - شارت رۋحىن تەرىستەۋ، بازار زاڭدىلىعىن تەرىستەۋ سانالادى. امەريكالىقتاردا ءبىر ءتۇرلى وعاش لوگيكا بار، ولار امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ قولىنداعى نارسەنىڭ قانشا اقشاعا تاتيتىنىن ەسەپتەپ الىپ، اقىر - اياعىندا وسىناۋ قيساپسىز ساننىڭ جالپى قوسىندىسىن توتەدەن - توتە باسقالاردىڭ ”ۇرلىعى“نا بالايدى.

  شىندىق ءسوزۋارلىق تالاستان كۇشتى، اقيقات الەمگە ورتاق. ەستە ساقتاۋ قابىلەتى كەمەل ادامداردىڭ بارلىعى دۇنيەدە ەشقانداي مەملەكەتتىڭ ”ۇرلىق“قا سۇيەنىپ وسىزامانداندىرۋدى جۇزەگە اسىرماعاندىعىن بىلەدى. جۇرت ەرىكسىزدەن امەريكا قۇراما شتاتتارى ”ۇرلىق“قا سۇيەنىپ دامىپ پا ەدى؟ امەريكا قۇراما شتاتتارى ”ۇرلىق“قا سۇيەنىپ دامي الا ما؟ دەپ سۇراسا، امەريكا قۇراما شتاتتارىنداعى بىرەۋلەر مۇنى تەرىستەۋگە جانتالاسار بالكىم. توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى، جۇڭگونىڭ دامۋ جەتىستىكتەرىن جۇڭگولىقتار تاباندى، ناقتى ىسكەرلىگىمەن قولعا كەلتىرگەن. امەريكا قۇراما شتاتتارىنداعى كەيبىرەۋلەردىڭ قيسىنسىز ءپاتۋاسىن، ەكپىندى شىعىس جەلى، ءسوز جوق، تاريح ساحناسىنان قيداي سىپىرادى!

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 19 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى