− ”جۇڭگو شەگىنشەكتەدى ءپاتۋاسى“ن دوعاراتىن كەز كەلدى
جۇڭ شىڭ
تاياۋ ءبىر مەزگىل ۋاقىتتا، جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتتارى ەكونوميكا - ساۋدا كەڭەسىندە ەشقانداي كەلىسىمگە كەلە الماعان جاعدايدا، امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق قايتا - قايتا جۇڭگو جاققا بەتالدى ءمىن تاعىپ، جۇڭگو جاقتى ”كەرى كەتتى“، ”بەزدى“، ورتاق تانىمعا كەلگەن ءىشىنارا ماسەلەلەر جونىندەگى تۇرعىسىندا ”شەگىنشەكتەۋ“ جارىققا شىقتى دەپ جازعىردى. امەريكا قۇراما شتاتتارى جاقتىڭ وسىنداي سايقالدىققا باسىپ، ءبىر جاعىنان، ەل - جۇرتتى الجاستىرىپ، ەندى ءبىر جاعىنان، سويىلىن كوتەرۋىنىڭ شىنايى ءمانى زورەكەرلىكتىڭ تاعى ءبىر رەتكى ويىنى بولىپ تابىلادى.
كوپشىلىككە ايان، كەڭەسۋ − پىكىر اۋىستىرۋ، الاۋىزدىقتى ازايتۋ، ورتاق تانىمعا ۇمتىلۋ، ماسەلەنى شەشۋ بارىسى ەسەپتەلەدى. كەڭەسۋ بارىسىندا ەكى جاقتا تۇرلىشە كوزقاراستىڭ بولۋى قالىپتى، ەكى جاق رەسمي كەلىسىمگە كەلۋدىڭ الدىندا وزگەرىستىڭ بولۋى دا قالىپتى. قازىر كەڭەس ءالى اياقتامادى، كەلىسىمگە ءالى قول قويىلمادى، ولاي بولسا ”كەرى كەتۋ“، ”بەزۋ“دەن قالاي اۋىز اشۋعا بولسىن؟ كەلىسسوز سەرىكتەرىنە قۇرمەت ەتۋ − حالىقارالىق كەلىسسوز ەرەجەسى. جۇڭگو جاق ءوزىنىڭ ءجىتى قاداعالاپ وتىرعان ىستەرىن ورتاعا قويسا بولعانى، امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق ايبار شەگىپ، جۇڭگو جاقتى جازعىرادى، امەريكا قۇراما شتاتتارى جاقتىڭ جونسىزدىگى شەگىنە جەتتى! امەريكا قۇراما شتاتتارى جاقتىڭ وسى رەتكى ارەكەتىندە تاعى اشىق ايتا المايتىن جوسپارى بار، ياعني امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ەڭ جوعارى شەكتە قىسىم تۇسىرۋىنە سىلتاۋ ىزدەۋ.
تەگى قايسى جاق سان بۇلتاققا باستى؟ شىندىق ايتپاساق تا تۇسىنىكتى.
بىلتىر 12 - ايدىڭ 1 - كۇنى جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتتارى ەكى ەلىنىڭ مەملەكەت باسشىلارى ارگەنتينادا كەڭەسكەن كەزدە كەدەن باجىسىن جاڭادان ۇستەمەلەپ الۋدى توقتاتۋ جونىندە ورتاق تانىمعا كەلگەن ءارى ەكى ەلدىڭ قىزمەت ۇيىرمەسىنەن ۋاقىتتى مىقتى ۇستاپ كەڭەسىپ، ۇستەمەلەپ الىناتىن بارلىق كەدەن باجىسىن كۇشىنەن قالدىرۋ بەتالىسىن بەتكە الىپ، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، ەكى جاق تا يگىلىككە كەنەلۋدىڭ ناقتى كەلىسىمىنە كەلۋدى تالاپ ەتكەن بولاتىن. وسىدان كەيىن، ەكى جاقتىڭ كەڭەس ۇيىرمەسى مۇحيتتىڭ ەكى جاعالاۋىندا ارى - بەرى قاتىناپ، دۇنيە جۇزىنە جۇڭگو جاقتىڭ ەكونوميكا - ساۋدا ماسەلەسىن شەشۋ شىن نيەتىن كورسەتتى. تاياۋداعى 10 - رەتكى كەڭەستە امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ قازىنا مينيسترى منۋچين كەڭەستىڭ ”ناتيجەلى بولعاندىعىن“ بىلدىرگەن. ايتسەدە، ءسوز سوڭى اياقتاماي جاتىپ، امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق جۇڭگو جاقتى”كەرى كەتتى“، ”بەزدى“ دەپ جازعىرىپ، كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەيتىندىگىن سىىڭار جاقتى جاريالاپ، ەكى ەلدىڭ وسىنىڭ الدىندا كەلىسكەن ورتاق تانىمىنا بۇكىلدەي قايشى كەلىپ، جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتتارى ەكونوميكا - ساۋدا كەڭەسىن اۋىر ساتسىزدىككە ۇشىراتتى. مۇندا كىم ”كەرى كەتتى“، ”بەزدى“، اڭعارلى ادام ءبىر قاراپ - اق انىق - قانىعىنا كوز جەتكىزە الادى.
جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتتارى ساۋدا - ەكونوميكا كەڭەسىنىڭ اياق الىسىنا قاراعاندا، كولىكتى قىڭىر - قيسىق جۇرگىزىپ، ارى - بەرى شەگىنشەكتەگەن امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق، امەريكا قۇراما شتاتتارى جاقتىڭ سان قۇبىلۋى قالىپتى كۇيگە اينالدى. امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق بىردە: ”جۇڭگو جاقپەن كەڭەس ەرەكشە ءساتتى جۇرگىزىلۋدە“، - دەسە، ەندى بىردە: جۇڭگو جاق ساۋدا كەڭەسىندە ”كەلىسىمدى بۇزدى“، -دەپ تاعى جازعىردى؛ بىردە جۇڭگو جاقپەن ”ەرەكشە جان - جاقتى كەلەلى كەلىسىمگە كەلەمىز“ دەگەننەن جازباسا، ەندى بىردە تاعى ”جۇڭگو جاقتىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارىنا شىعاراتىن تاۋارلارىنىڭ كەدەن باجىسىن شاماسىن جوعارىلاتۋعا ەرەكشە پەيىلدىمىز“ دەگەندى جاريالادى. سويلەگەندە ءسوزى مەن ويى قابىسپادى، ارەكەتتە، تىپتەن، الدى - ارتى قايشى كەلدى، الدا قىزمەت ۇيىرمەسىن جۇڭگوعا كەڭەسۋگە جىبەرسە ، ارتىنان كەدەن باجىسى سويىلىن كوتەرىپ، كەڭەس اياق الىسىن ءبۇلدىردى.
امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ سان قۇبىلۋىنان، سوزىندە تۇرماۋىنان جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ەكونوميكا - ساۋدا كەڭەسى سان قۇبىلدى. بىلتىر 5 - ايدىڭ 19 - كۇنى جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتتارى ەكى جاق ماڭىزدى ورتاق تانىم قالىپتاستىرعان، سونداي - اق بىرلەسكەن مالىمدەمە جاريالاعان بولاتىن، الايدا 5 - ايدىڭ 29 - كۇنى امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق ءوز الدىنا ”كەرى كەتىپ“، ”بەزىپ“، كەلىسىمدى ءبۇلدىردى، ورتاق تانىمنان كەشتى؛ بىلتىر 6 - ايدىڭ باسىندا ەكى جاق ەنەرگيا جانە اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى ناقتى سەلبەستىك جونىنەن ورتاق تانىمعا كەلگەن بولاتىن، 6 - ايدىڭ 15 - كۇنى امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق تاعى دا ”كەرى كەتتى“، ”بەزدى“... امەريكا قۇراما شتاتتارى ادامدارىنىڭ ءوڭى ءبىر كۇندە ءبىر رەت قۇبىلىپ، جالپى جۇرت ريتىمگە ىلەسە الماي قاتتى كۇرسىندى.
حالىقارالىق ىستەردە قيسىنسىز بولسا دا وزىنىكىن ءجون ساناپ، باسقا ەلدەردى ورىنسىز جازعىرىپ، دورەكىلىكپەن كيلىگىپ، قيت ەتسە بولدى سىرت اينالىپ، قاي - قاشان دا قۇبىلۋ − امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ داعدىلى ارەكەتى، كەي كەزدەرى مۇنىسى، اۋەلى، سوراقى دەڭگەيگە جەتتى. وسى رەت امەريكا قۇراما شتاتتارى جاق باياعى سايقالدىعىنا قايتا باسىپ، قولمەن قۇيعانداي سىقپىرتىپ شىعارعان ايتىلمىس ”جۇڭگو شەگىنشەكتەدى ءپاتۋاسى“ اقىرىندا ءوز بەتىن تىرناپ، كۇلكىگە قالدىرادى.
جۇڭگو جاق باستان - اياق ەڭ ۇلكەن ادال نيەتپەن ەكونوميكا - ساۋدا كەڭەسىن ىلگەرىلەتۋ ويىندا بولىپ، تەڭ تۇرعىدا مامىلە جاساۋ، ءوزارا قۇرمەت ەتۋ نەگىزىندە، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، ەكى جاق تا يگىلىككە كەنەلەتىن كەلىسىمگە كەلۋدى ءۇمىت ەتتى. امەريكا قۇراما شتاتتارى جاقتىڭ ۇستەمەلەپ كەدەن باجىسىن الۋ ارەكەتى 11 - رەتكى كەڭەس اياق الىسىن اۋىر ساتسىزدىككە ۇشىراتقان بولسا دا، جۇڭگو جاقتىڭ كەڭەس ۇيىرمەسى اۋەلگىسىندەي ۆاشينگتونعا باردى، جۇڭگو جاقتىڭ كەڭەستى ىلگەرىلەتۋ شىن پەيىلىنە جالپى جۇرت كۋا بولدى.
امالياتتا، جۇڭگو ەجەلدەن بەرى ”سوزىندە، ءسوزسىز، تۇرىپ، ارەكەتتەن، ءسوزسىز، ناتيجە شىعارىپ“، حالىقارالىق قوعامنىڭ كەڭ كولەمدە مويىنداۋىنا يە بولعان. بىلتىردان بەرى، جۇڭگونىڭ ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋدەگى ءبىر قىدىرۋ شارالارى شاپشاڭ تياناقتاندىرىلۋدا؛ اۆتوكولىك، بەزەنۋ بۇيىمدارى سياقتىلاردىڭ يمپورت كەدەن باجىسىن بارىنشا تومەندەتتى؛ شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسۋ زاڭىن قاراپ، جاريالادى؛ بازارعا كىرۋ رۇقساتىن كەڭەيتىپ، ادەتتەگى جاساۋ كاسىپتەرىن شەتەل قارجىگەرىنە تۇگەلدەي اشىق ۇستاۋدى نەگىزىنەن جۇزەگە اسىردى...
ايتقانىن ورىنداپ قالماستان، تاعى اناعۇرلىم جاقسى ىستەدى! 2 - كەزەكتى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرىندە ءتوراعا شي جينپيڭ ءبىر قىدىرۋ كەلەلى رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ شارالارىن جاريالاپ، دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە قىزۋ اڭىس قوزعادى. ادامدار جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋىنىڭ، ەسىك اشۋىنىڭ اسقان سەنىممەن ارىنداي العا ىلگەرىلگەندىگىن كوردى.
جۇڭگونىڭ پرينسيبى بار، تومەنگى شەگى بار. ءارقانداي ۋاقىتتا، ءارقانداي جاعدايدا، جۇڭگو مەملەكەتتىڭ وزەكتى مۇددەسى مەن حالىقتىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسىن باتىل قورعايدى، مەملەكەت پەن ۇلتتىڭ ار - نامىسىن باتىل قورعايدى. ەگەر جۇڭگو جاقتىڭ پرينسيپتەن جازباۋىن، زياندالۋدان باس تارتۋىن ”كەرى كەتۋ“، “بەزۋ“ دەسە، وندا ول قاراقشى لوگيكاسى عانا بولادى. كەلەلى پرينسيپتىك ماسەلەدە جۇڭگو جاق ەجەلدەن جول بەرىپ كورگەن جوق، ”كەرى كەتۋ“، ”بەزۋ“دەن قالاي اۋىز اشۋعا بولسىن! ءوزىنىڭ ”ىلگەرىلەۋشىلىككە“ قول جەتكىزۋىن ءوزى قيالداپ، باس تارتۋعا ۇشىراعاننان كەيىن، جۇڭگو جاقتى ”كەرى كەتتى“، ”بەزدى“ دەپ جالا جاۋىپ، جۇڭگونىڭ وزەكتى مۇددەسىنە جانە كەلەلى پرينسيپىنە زيان جەتكىزۋدى ويلاۋ تەك قيسىنسىز قيال عانا. جۇڭگو حالقى پرينسيپتىك ماسەلەنى جانە وزەكتى مۇددەنى وتكەندە ايىرباسقا سالعان ەمەس، بۇگىن دە سالمايدى، بولاشاقتا ءتىپتى دە سالمايدى، جۇڭگونىڭ ءوزىنىڭ وزەكتى مۇددەسىن زياندايتىن زارداپ تۋدىرۋىنان دامەلەنۋ، جۇڭگونىڭ كەلەلى پرينسيپتىك ماسەلەدە جول بەزۋىنەن دامەلەنۋ تەك ارام تەر بولۋ عانا!
ادام سەنىمسىز بولسا، ەڭسە كوتەرىپ تۇرا المايدى، مەملەكەت سەنىمسىز بولسا، قۇلدىرايدى! ەكونوميكا - ساۋدا كەڭەسىندە اناعۇرلىم كوپ پايدا الۋ ءۇشىن، امەريكا قۇراما شتاتتارى شىندىقپەن ساناسپاي، بەتالدى ءمىن تاعىپ، ەڭ جوعارى شەكتە قىسىم ءتۇسىرىپ، ءوزىنىڭ حالىقاراداعى سەنىمىنە اۋىر دارەجەدە ىقپال جاسادى، بۇل ماسەلەنى شەشۋگە پايداسىز، جۇڭگونىڭ حالىقارالىق وبرازىنا دا داق تۇسىرە المايدى. جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ اياق الىسى ماڭگى العا ىلگەرىلەيدى، جۇڭگونىڭ ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋ قۇلشىنىسى ماڭگى العا ىلگەرىلەيدى، ءىشىنارا ادامداردىڭ ”كەرى كەتۋ“، ”بەزۋ“ دەپ بايبالام سالعانىنا بولا، استە توقىرامايدى! بەينە ” جاعالاۋدا مايمىلداردىڭ جاتسا دا داۋىسى جاڭعىرىپ، بوكتەرىپ سان تاۋ، قىسپاقتى كەلەدى جۇيتكىپ جەل قايىق“ دەگەندەي بولماق.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 21 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
