تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   ەل ءىشى حابارى

تىڭ ورايدى مىقتى ۇستاپ، جاڭا دامۋدى جۇزەگە اسىردى

  − جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ”وراتى“ مەن ”اۋقىمى“نا نازار سالعاندا

  شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى حى يۇيشين، ليۋ ياڭياڭ

  جۇڭگو ەكونوميكاسىن باقىلاعاندا، ءسوز جوق، ”ورات“ پەن ”اۋقىم“عا بايىپتاي قاراۋ كەرەك.

  جۇڭگونىڭ دامۋى ءالى دە ماڭىزدى ستراتەگيالىق وراي مەزگىلىندە تۇر. بۇل كەزدە ”وراي“ دەگەن سوزگە تىڭ ماعىنا بەرىلدى −

  ەكونوميكالىق قۇرىلىمدى ساپالىلاندىرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى جەدەلدەتۋ، عىلىم - تەحنيكالىق جاسامپازدىق قابىلەتىن جوعارىلاتۋ، رەفورما جاساۋدى، ەسىك اشۋدى تەرەڭدەتۋ، جاسىل دامۋدى تەزدەتۋ، الەمدىك ەكونوميكانى جونگە سالۋ جۇيەسى وزگەرىسىنە ات سالىسۋ قىرۋار تىڭ ورايلار الا كەلدى.

  بيىل جىل باسىنان بەرى جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ العا ىلگەرىلەۋ قادامى بەكەمدەلىپ، ”ورات“ پەن ”اۋقىم“نىڭ وزگەرۋى مەن وزگەرمەۋى بارىسىندا ورايدى مىقتى ۇستاپ، ىرىقتىلىقپەن ىسكە كىرىسىپ، قيىنشىلىققا قاسقايا قارسى ءجۇرىپ، جاڭا دامۋدى جۇزەگە اسىردى.

  زامانا اۋقىمىن اڭداي ءبىلۋ بارىسىندا تىڭ ورايدى يگەردى

  ەگەر 2019 - جىلى 4 - ايدى تەرەزە ەتىپ باقىلاساق، ومىرشەڭدىك كۇشكە تولى جۇڭگونى سەزىنۋ قيىن ەمەس:

  4 - ايدىڭ 8 - كۇنى نوپوس ءتۇزىمى رەفورماسىنىڭ تەبىنى ۇزدىكسىز ارتقان حابار جەتتى: قالا رايونىنداعى تۇراقتى تۇرعىندارى ءبىر ميلليوننان 3 ميلليونعا دەيىنگى ءىرى قالالاردا نوپوسقا قوندىرۋ شەكتەمەسى جاپپاي كۇشىنەن قالدىرىلدى؛

  4 - ايدىڭ 24 - كۇنى عىلىم - تەحنيكا مينيسترلىگى مەن جۇڭحۋا مەملەكەتتىك ساۋدا - ونەركاسىپشىلەر بىرلەستىگى ستراتەگيالىق سەلبەستىك كەلىسىمىنە قول قويىسىپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردى شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكالاردا قامال الۋىن كۇشەيتۋگە جەتەكتەۋ، قولداۋ كورسەتۋ سياقتى 9 جاقتان سەلبەستىك ورىستەتەدى؛

  4 - ايدىڭ 26 - كۇنى 2 - كەزەكتى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرىندە جۇڭگو ءبىر قىدىرۋ كەلەلى رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ شارالارىن جولعا قوياتىندىعىن جاريالاپ، حالىقارالىق ماكرولىق ەكونوميكا ساياساتىن سايكەستىرۋدى اناعۇرلىم ۇتىمدى جۇرگىزۋدى ايقىنداپ، الەمدىك ەكونوميكانى جونگە سالۋعا وڭ ەنەرگيا قوستى؛

  4 - ايدىڭ 28 - كۇنى بەيجيڭ دۇنيە جۇزىلىك باۋ - باقشا كورمەسى باستالدى، بۇل دۇنيە جۇزىنە جۇڭگونىڭ جاسىل دامۋدى جەدەلدەتىپ جاتقاندىعىن سەزىندىرەتىن ءبىر رەتكى ”جاسىل شاقىرۋ“؛

  ...

  ومىرشەڭدىك كۇشكە تولى جۇڭگو، سونىمەن بىرگە ورايعا تولى جۇڭگو.

  دۇنيە جۇزىندەگى ەكىنشى ءىرى ەكونوميكالىق تۇلعانىڭ ءوزى ”تيبىن تەرەڭدەي وزگەرتۋدە“، ءبىر ميلليارد 400 ميلليونعا تاياۋ جان سانى بار ءىرى بازار دۇنيە جۇزىمەن ”تەرەڭدەي ىقپالداسۋدا“، جۇڭگونىڭ ەكونوميكاسىندا ءار كۇنى جاڭا وزگەرىستەر تۋىلۋدا، قىسىم مەن قوزعاۋشى كۇشتىڭ كىرىگۋىندە تىڭ ورايلار كوپتەپ جارىققا شىقتى.

  ”وراي“ تۇرعىسىنان، بيىل جىل باسىنان بەرى شىعارىلعان كوپ شارالارعا كوز سالعاندا −

  قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى تەرەڭدەتۋ، قۋاتتى ەل ءىشى بارازىنىڭ قالىپتاسۋىن جەبەۋ سياقتىلار ەكونوميكالىق قۇرىلىمدى ساپالىلاندىرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى جەدەلدەتىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ جاڭا كەزەكتى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ وزگەرىسى ۇلكەن اۋقىمى بارىسىندا تيپ وزگەرتۋدى جۇزەگە اسىرۋعا تىڭ ورايلار الا كەلدى؛

  كوپ ولكەنىڭ ەكولوگيانى قورعاۋدىڭ قىزىل سىزىعىن قاتايتۋى، «مەملەكەتتىك ەكولوگيالىق وركەنيەت سىناق رايونىن (حاينان) اتقارۋ جوباسى»نىڭ جاريالانۋى سياقتىلار جاسىل دامۋدى جەدەلدەتىپ، ەكونوميكانىڭ باياندى دامۋىنا تىڭ ورايلار الا كەلدى؛

  ازيا نەگىزدىك قۇرىلعىعا قارجى قوسۋ بانكەسى مۇشەسىنىڭ 97گە مولايۋى، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋدىڭ جوعارى ساپالى دامۋ بەتالىسىن بويلاپ ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەۋى سياقتىلار جۇڭگونىڭ الەمدىك ەكونوميكانى جونگە سالۋ جۇيەسى وزگەرىسىنە قاتىناسۋىن جەبەپ، ەكونوميكانىڭ كەڭدىگى مەن تەرەڭدىگىن ۇلعايتۋعا كەڭىستىك جاقتان تىڭ ورايلار الا كەلدى؛

  ...

  وراتى كەلىپ، جاعداي وزگەرگەن تۇستا، وراي ءالى دە بىزدە.

  تىڭ ورايدىڭ قاقپاسىن اشاتىن كىلت − جاڭا دامۋ ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەۋ.

  جۇڭگو ەكونوميكاسى العا ىلگەرىلەۋدىڭ تۇيىلىسىندە تۇرعان شاقتا، ”جاڭا ۇستانىم“ مەن ”تىڭ وراي“دىڭ سايكەستى بايلانىسى بارعان سايىن ايقىندالدى، دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامۋ اۋقىمىن ايقىن تانىپ، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ سوققان تامىرىن يگەرگەندە عانا، ءداۋىر تاقىرىبىن شەشىپ، كەلەشەكتەگى بەتالىستى ايقىنداۋعا بولادى.

  ىرىقتىلىقپەن ءىس تىندىرۋ بارىسىندا تىڭ ورايدى مىقتى ۇستادى

  جۇڭگو ەكونوميكاسىندا قايتا تۇلعالاۋ ءجۇرىلىپ جاتقاندىعىن ەشبىر ەكونوميست تە تەرىستەمەيدى.

  مۇنى العاشقى توقسانداعى ساناق مالىمەتىنەن دالەلدەۋگە بولادى −

  قىزمەت وتەۋ تۇتىنۋىنىڭ ەڭ سوڭعى تۇتىنۋدان ۇستاعان ارا سالماعى %47.7 بولىپ، وتكەن جىلداعىعا قاراعاندا 1.4 پايىز جوعارىلادى؛

  جوعارى تەحنيكالى جاساۋ كاسىبىنە قارجى قوسۋ سايكەس مەزگىلدەگىدەن %11.4 ارتىپ، ارتۋ قارقىنى قوسىلعان جالپى قارجىدان 5.1 پايىز تەز بولدى؛ جوعارى تەحنيكالى قىزمەت وتەۋ كاسىبىنە قارجى قوسۋ سايكەس مەزگىلدەگىدەن %19.3 ارتىپ، قوسىلعان جالپى قارجىدان 13 پايىز تەز بولدى؛

  جاڭادان گۇلدەنگەن قىزمەت وتەۋ يمپورت - ەكسپورتى سايكەس مەزگىلدەگىدەن %12.6 ارتىپ، تۇتاس تۇلعالىق ارتۋدان 10 پايىز جوعارى بولدى...

  جۇڭگو ەكونوميكاسى كارتاسىندا تۇتىنۋ قۇرىلىمى، قارجى قوسۋ قۇرىلىمى، ەكسپورت قۇرىلىمى تۇگەلدەي ىڭ - جىڭسىز قايتا تۇلعالانۋدا −

  لياۋنيڭ تىڭ ورايدى يگەرىپ وتىرعان ولكە. شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن جاقسارتۋ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار رەفورماسى سياقتىلاردى تۇتقا ەتىپ، رەفورما جاساۋدى، ەسىك اشۋدى تەرەڭدەتۋىمەن العاشقى توقساندا ەكونوميكانىڭ ارتۋ قارقىنى 4 جىلدان استام ۋاقىتتان كەيىن قايتادان %6تەن استامعا جەتتى، وسى توقسانداعى حالىقتىق قارجى قوسۋ %17.3 ارتىپ، بۇكىل ەلدىڭ 10.9 پايىزدىق ورتاشا دەڭگەيىنەن جوعارى بولدى.

  شۇيجوۋ تىڭ ورايدى يگەرىپ وتىرعان قالا. كەزىندە بايلىقتىڭ سارقىلۋى سەبەبىنەن ءبىر مەزەت دامۋى دارمەنسىزدەندى، بۇل كۇندەرى ەكونوميكالىق قۇرىلىمدى ساپالىلاندىرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋ بارعان سايىن ورتاق تانىمعا اينالدى، ولكە دارەجەلىدەن جوعارى 200دەن استام جاڭا تۇعىر سالىنىپ، ءىرى، ورتاشا ونەركاسىپتەگى جانە كولەمنەن جوعارى جوعارى، جاڭا كاسىپورىنداعى زەرتتەۋ - اشۋ قۇرىلىمدارى 700دەن استامعا جەتتى.

  سيفرلى ەكونوميكا تىڭ ورايدى يگەرىپ وتىرعان كاسىپ. زور توپتاعى جۇڭگو كاسىپورىندارى عىلىم - تەحنيكالىق جاسامپازدىق قابىلەتىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، جاڭا كەزەكتى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسىنىڭ ءتيىمدى ورايىن مىقتاپ يگەرىپ، تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ ارىنداپ وزاتىن ارتىقشىلىعىن، تەحنيكا قولدانۋدىڭ وزىق ارتىقشىلىعىن جانە ءىرى بازار ارتىقشىلىعىن سيفرلى ەكونوميكانىڭ دامۋ ارتىقشىلىعىنا اينالدىرۋدا.

  جيگاڭ تىڭ ورايدى يگەرىپ وتىرعان كاسىپورىن. بولات - تەمىر نەگىزگى كاسىبىندەگى 10 ميلليون توننا دارەجەلى بولات زاۆودىنان تۇتاس شەگىنىپ شىققان جيگاڭ ”بولاتسىز ورىن“عا اينالىپ، ءوزىنىڭ جاسىلدىق جاعىنداعى تيپ وزگەرتۋىن جەدەلدەتىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋدى جەتىلدىرۋ، زات تاسىمال اينالىمى، قۇرىلىس قوقسىعىن جيناپ الىپ قايتا پايدالانۋ جونىندە ىزدەنىس جاساۋدان جاڭا ومىرشەڭدىككە يە بولدى.

  وراي دايىندىعى بارلارعا ءتان.

  تىڭ وراي كوپ جىلداردان بەرگى جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ناقتى قۋاتىنىڭ جيناقتالۋىنان، بازاردى ۇلعايتۋدىڭ قورىنان، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ پايداسىنىڭ شوعىرلانۋىنان كەلدى.

  بيىل جىل باسىنان بەرى جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ نەگىزگى بەينەسى ”ورنىقتىلىق“ پەن ”ىلگەرىلەۋ“دى ساقتاپ، تىڭ ورايدى يگەرىپ، دامۋدى جوسپارلاۋدىڭ ”سەنىم“ىن بەكەمدەدى؛ سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋ، جۇمىسقا ورنالاسۋدى ورنىقتى كەڭەيتۋ، كاسىپورىنداردىڭ قارجى قۇراۋى قيىن بولۋىن، قارجى قۇراۋى قىمباتقا توقتاۋىن شەشۋ سياقتى ساياساتتار تىڭ ورايدى مىقتى ۇستاۋعا شارت - جاعداي جاراتتى؛ كوپتەگەن جەرلەر، كاسىپورىندار بەلسەندىلىكپەن ىسكە كىرىسىپ، تىڭ ورايدى مىقتى ۇستاپ، دامۋدىڭ ىرىقتىلىق ۇقىعىن ءوز قولدارىندا بەرىك ۇستادى.

  4 - ايدان بەرى حالىقارالىق اقشا قورى ۇيىمى، باركلەي بانكەسى، مورگانچەيس سياقتى شەتەل قۇرىلىمدارى جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ مەجەلىك تۇجىرىمىن جابال جوعارىلاتىپ، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ كەلەشەگىنەن ءۇمىتتى ەكەندىكتەرىن ءبىلدىردى. جەتكىلىكتى سەرپىمدىلىك، زور كومەسكى كۇش، ۇزدىكسىز قاۋلاعان جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىك كۇشى جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ۇزاق ۋاقىت بويى جاقسارۋ بەتالىسىنىڭ وزگەرمەگەندىگىن، وزگەرمەيتىندىگىن دە دالەلدەدى.

  قيىنشىلىققا قاسقايا قارسى ءجۇرىپ تىڭ ورايلار اشتى

  جۇڭگو ەكونوميكاسى دامۋىنىڭ تىڭ ورايى دۇنيە ءجۇزى دامۋىنىڭ ۇلكەن اۋقىمىنا ۇيلەسكەن تىڭ وراي ءارى دۇنيە جۇزىمەن تەڭ يگىلىكتەنەتىن تىڭ وراي.

  5 - ايدىڭ 14 - كۇنى يندونەزيانىڭ العاشقى جوعارى قارقىندى پويەز تۋنەلى − جاكارتا - باندۇڭ جوعارى قارقىندى تەمىر جولىنىڭ ۋاليني تۋنەلى ءساتتى تۇتاستى.

  جۇڭگو جونىنەن ايتقاندا، جاكارتا - باندۇڭ جوعارى قارقىندى تەمىر جولى نىسانى جۇڭگو جوعارى قارقىندى تەمىر جولىنىڭ تۇتاس جۇيەلىك، تۇتاس فاكتورلىك، تۇتاس ءوندىرىس تىزبەگىندىك مەملەكەت قاقپاسىنان شىعىپ قابىلداعان ”ءبىرىنشى تاپسىرىس“ رەتىندە، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋعا تىڭ بەلگى سالدى.

  يندونەزيا جونىنەن ايتقاندا، بۇل ءبىر قاتىناس جەلىسى عانا ەمەس، ءتىپتى دە ماڭىزدىسى، قاتىستى وڭىرلەرگە تىڭ دامۋ كەڭىستىگىن ازىرلەدى.

  قازىر الەمدىك ەكونوميكانى جونگە سالۋ جۇيەسى وزگەرىسىنىڭ ماڭىزدى كەزى، جۇڭگو جاعدايعا قاراي جوسپار جاساپ، اۋقىمعا ۇيلەسە ارەكەت ەتىپ، ىرىقتىلىقپەن اناعۇرلىم زور رول اتقارۋدا.

  تىڭ ورايدى قارسى الۋمەن بىرگە، تىڭ وراي دا جاراتىپ، وزىنە تىڭ وراي جاراتۋمەن بىرگە، باسقالارعا دا تىڭ وراي بەرگەن جۇڭگو ەكونوميكاسى ءتۇرلى تىڭ ورايلاردىڭ قاباتتاسا ىقپالداسۋىندا شارىقتاپ دامىدى.

  ورايدىڭ قاقپاسى ۇزدىكسىز ايقارا اشىلىپ تۇرمايدى، دامۋدىڭ جولى دا داڭعىل بولا بەرمەيدى.

  سىرتقى جاقتان قاراعاندا، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنداعى تۇراقسىزدىق ءالى دە ءبىرشاما مول، سىڭار جاقتىلىق، ساۋدا قورعامپازدىعى ءالى دە باس كوتەرۋدە؛ ىشكى جاقتان قاراعاندا، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ قۇرىلىمدىق قايشىلىعى ءالى دە ءبىرشاما كوپ، ەكونوميكانىڭ اينالىمى باسەڭدەۋ قىسىمىنا ءدوپ كەلدى، اسىرەسە، ناقتى ەكونوميكا ءالى دە وزىندىك قۇن جوعارىلاۋ، پايدا تابۋ قۋاتى تومەندەۋ سياقتى كەيبىر قايشىلىقتار مەن قيىنشىلىقتارعا ءدوپ كەلۋدە.

  ەكونوميكالىق قۇرىلىمدى ساپالىلاندىرىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋ جالپى جاعداي سيپاتىنا، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ كوكەي تەستىلىك سيپاتقا، جاسىل دامۋدى جەدەلدەتۋ ۇزاق ۋاقىتتىق سيپاتقا يە... قاس - قاعىمدا سان وزگەرىپ وتىرعان ىشكى - سىرتقى ورتادا تىڭ ورايدى مىقتى ۇستاۋدىڭ ءوزى دە ءبىر سىن - سايىس.

  ”كەلەلى ستراتەگيالىق ورايدىڭ جاڭا مازمۇندارىن يگەرۋ اسپاننان جاۋاتىن شەلپەك، ىڭعايعا قاراي جۇگىرۋ ورايى ەمەس، قايتا اعىنعا قارسى جۇزەتىن، تاستى تاۋعا يتەرىپ شىعاراتىن وراي“، - دەدى ورتالىق قازىنا - ەكونوميكا كوميتەتى كەڭسەسىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى حان ۋىنشيۋ، قاتەردى ورايعا اينالدىرىپ، جامان جاعدايدى جاقسىلىققا وزگەرتكەندە عانا، جاڭا كەڭىستىكتەردى ۇزدىكسىز اشۋعا بولادى.

  ”پايدالانۋعا ءتيىستى نارسە − جاعداي، قولدان جىبەرمەۋگە ءتيسىتى نارسە − وراي.“

  تاريحي وراي قاس - قاعىمدا جوعالادى. جۇڭگو دامۋ ۇردىسىندە، دامۋ ورايىن قولدان جىبەرىپ قويۋداي تاقسىرەتتى باسىنان وتكىزگەن، ورايدى مىقتى ۇستاپ شارىقتاۋدى دا باسىنان كەشىرگەن، تىڭ ورايدىڭ قاقپاسى اشىلعاندا، جۇڭگو الدەقاشان دايىندىق كورىپ بولدى.

  جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ كەلەشەگى نۇرلى − زور تۇتىنۋ كومەسكى كۇشى، ۇزدىكسىز شىعارىلعان ءتىپتى دە كوپ رەفورما جاساۋدى، ەسىك اشۋدى تەرەڭدەتۋ شارالارى، جاڭا كەزەك عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى جانە كاسىپ وزگەرىسىنىڭ ورتاق ۇندەستىگى ... جۇڭگو تىڭ ورايدى جاڭا دامۋعا اينالدىراتىن قابىلەتكە يە.

  جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ كەلەشەگى ءۇمىتتى − جۇڭگو حالقىنىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنۋ ارمان - تىلەگى ەرەكشە كۇشتى، جۇڭگو حالقىندا ءتۇرلى قيىنشىلىقتاردى، سىن - سايىستاردى جەڭەتىن بەرىك يرادا جانە قابىلەت بار، ءبىر نيەتپەن ىنتىماقتاسىپ ورايدى مىقتى ۇستاپ، ناقتى ىستەۋ ارقىلى تىڭ ءورىس اشساق، جۇڭگو ەكونوميكاسى جوعارى ساپالى دامۋ جولىنا قادام باساتىن بولادى.

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 21 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى