شۇي شياۋشۋاننىڭ سۋرەتى. شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
شۇي شياۋشۋان 1916 - جىلى جياڭسۋدىڭ جياڭدۋىندا دۇنيەگە كەلگەن. بالالىق شاعىندا تۇرمىستىڭ تاپشىلىعى سالدارىنان وقۋدان قول ۇزۋگە ءماجبۇر بولىپ، جەرگىلىكتى ءبىر اقشاحاناعا بارىپ شاكىرت بولادى. 1931 - جىلى 18 - قىركۇيەك وقيعاسىنان كەيىن، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى قۇتقارۋ ارەكەتىنە بەلسەنە ات سالىسادى. 1935 - جىلى ۋشيداعى گۇڭ - ي تەمىر زاۆودىندا بۇعالتر بولىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى قۇتقارۋ ۇيىمى − ”ۋشي وقۋشىلار قوعامى“نا قاتىناسادى.
1937 - جىلى بۇكىل ەلدە جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس بۇرق ەتە تۇسەدى، شۇي شياۋشۋان گۇڭ - ي تەمىر زاۆودىمەن بىرگە چۇڭچيڭعا كوشىپ بارىپ، وتاندى قۇتقارۋ قوعامىنىڭ جاۋاپتىسى شا چيانليدىڭ تانىستىرۋىمەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى باسشىلىق ەتكەن چۇڭچيڭ كاسىپتىك ءوزارا كومەكتەسۋ قوعامىنىڭ قيمىلىنا قاتىناسادى. 1938 - جىلى 5 - ايدا شۇي شياۋشۋان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى چۋاندۇڭ ەرەكشە كوميتەتى جاستار كوميتەتىنىڭ جۋرنالى − «جاستار تۇرمىسى»نىڭ رەداكسيا جانە تارالىم جۇمىسىنا جاۋاپتى بولادى. 1939 - جىلى كوكتەمدە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى چۋاندۇڭ ەرەكشە كوميتەتى جاستار كوميتەتى ۇگىت ءبولىمىنىڭ باستىعى بولىپ تاعايىندالادى. 1940 - جىلى چۇڭچيڭ جاڭا قالا رايونى رايوندىق كوميتەتىنىڭ شۋجيى بولادى.
1940 - جىلى 4 - ايدا ساتقىنداردىڭ وپاسىزدىق جاساۋىمەن شۇي شياۋشۋان باقىتقا قارسى تۇتقىندالىپ، كەيىن گومينداڭ اسكەري تەكسەرۋ - ساناق مەكەمەسىنىڭ گۇيجوۋ شيفىڭ جازا لاگەرىنە قامالادى. تۇرمەدە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇپيا ياچەيكاسىنىڭ ۇيتقى مۇشەسى بولعان ول ءار رەت حاۋىپ - قاتەر تونگەن كەزدە كوپشىلىكتى ”سىن ساعاتتا ءبىز جاۋلارعا كوممۋنيستەردىڭ مىزعىمايتىندىعىن ۇعىندىرۋىمىز كەرەك“ دەپ شابىتتاندىرادى.
1946 - جىلى 7 - ايدا شۇي شياۋشۋان چۇڭچيڭداعى ”جۇڭگو - امەريكا قۇراما شتاتتارى ەرەكشە تەحنيكالىق سەلبەستىك ورنى“نىڭ 1 - قاماقحاناسىنا، ياعني ”بايگۇڭگۋان“ تۇرمەسىنە اپارىپ قامالادى. ساقتىعى ەرەكشە كۇشتى گومينداڭ اسكەري تەكسەرۋ - ساناق مەكەمەسىنىڭ تۇرمەسىندە ول قۇپيا ءادىس ارقىلى پارتيا مۇشەلەرىمەن بايلانىس جاساپ، تۇرمەدە ۋاقىتتىق پارتيا ياچەيكاسىن قۇرادى ءارى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولىپ، تۇرمەدە قۇپيا كۇرەس ۇيىمداستىرادى جانە وعان باسشىلىق ەتەدى. جاۋلار ونىڭ تۇرمەدەگى قۇپيا پارتيا ۇيىمىمەن بايلانىسىن ءۇزىپ تاستاۋ ءۇشىن، ونى ماڭگى كۇننىڭ كوزىن كورمەيتىن قاراڭعى قاپاسقا تاستايدى. جاۋلاردىڭ اياۋسىز ۇرىپ - سوعۋى، جان تۇرشىگەرلىك قيناۋى جانە قورقىتۋى مەن الداپ - ارباۋى الدىندا، شۇي شياۋشۋان اقيقات ءۇشىن قايىسپاي الىسىپ، مۇلدە باس يمەيدى، مىزعىمايدى. مىسى ابدەن قۇرىعان جاۋلار ءارقانداي جازانىڭ ونى مۇلدە باس يدىرە المايتىندىعىن امالسىز مويىندايدى.
1949 - جىلى 11 - ايدىڭ 27 - كۇنى چۇڭچيڭ ازات بولاردا گومينداڭ جياڭ جيەشى تۇرمەدەگى توڭكەرىسشىلەرگە قاندى قىرعىن جۇرگىزۋ جونىندە بۇيرىق تۇسىرەدى. جازا اتقارىلاردا شۇي شياۋشۋان قوس قولىن بيىك كوتەرىپ، تۇرمەدەگى جاۋىنگەر دوستارىمەن قوشتاسادى. ول كوپشىلىككە سابىرلى بەينەدە: ”جەڭىسكە جەتكەننەن كەيىن، مەنىڭ پارتيانىڭ بەرگەن بارلىق تاربيەسىن ورىنداعاندىعىمدى، ءومىرىمنىڭ ەڭ سوڭعى ساتىندە دە وسىلاي ىستەگەنىمدى پارتياعا جەتكىزىڭىزدەر ...“، - دەيدى. وسىدان كەيىن ول ەرلىكپەن قۇربان بولادى، سول جىلى نەبارى 33 جاستا ەدى. شۇي شياۋشۋان قۇربان بولىپ 3 كۇننەن كەيىن، چۇڭچيڭ حالىقتىڭ قولىنا وتەدى. پارتيا مەن ۇكىمەت قۇرباننىڭ سۇيەگىن جاسىل ارشامەن كومكەرىلگەن گىلىشان تاۋىنا جەرلەيدى.
چۇڭچيڭ ازات بولعاننان كەيىن، تۇرمەدەن امان - ەسەن شىققان توڭكەرىسشىل قايراتكەر لو گۋاڭبين تۇرمەدەگى جولداستارىنىڭ پارتيا ۇيىمىنا دەگەن ەڭ سوڭعى تاپسىرماسىن «چۇڭچيڭ پارتيا ۇيىمىنىڭ ويراندالۋ بارىسى جانە تۇرمە حالى جونىندەگى بايانداما» دەگەن تاقىرىپتا جازىپ شىقتى، مۇندا پارتياعا قاراتا ورتاعا قويىلعان ”باسشى مۇشەلەردىڭ شىرىكتەسۋىنەن ساقتانۋ“، ”پارتيا ىشىندەگى تاربيەنى جانە ءىس جۇزىندىك كۇرەس بارىسىندا شىڭدالۋدى كۇشەيتۋ“، ”پارتيا مۇشەلەرىنىڭ، اسىرەسە، باسشى كادرلاردىڭ ەكونوميكا، ماحاببات جانە تۇرمىستىق ستيل ماسەلەسىنە ءمان بەرۋ“، ”پارتيانى جونگە سالۋ، ستيلدى وڭاۋدى قاتاڭ جۇرگىزۋ“ سياقتى 8 تارماقتى ”تۇرمەدەگى پىكىر“ قامتىلعان. 1961 - جىلى لو گۋاڭبين، ياڭ يياننىڭ تۇرمەدە جاۋلارمەن كۇرەسۋ بارىسىنا نەگىزدەلە وتىرىپ جازىپ شىققان رومان − «قىزىل جارتاس» باسپادان شىعىپ، تاراتىلادى دا، كوپ ۇزاماي ەل - جۇرتقا تانىلادى. روماندا شۇي شياۋشۋاندى نەگىزگى بەينە ەتكەن شۇي يۇنفىڭ، چي شياۋشۋان قاتارلى قاھارمانداردىڭ ىزگى ىستەرى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسقان وقىرمانداردى قۇربانداردىڭ تاپسىرماسىن ەستەرىندە بەرىك ساقتاپ، پارتيا ءىسى جولىندا قاجىماي - تالماي كۇرەس جۇرگىزۋگە شابىتتاندىردى.
1997 - جىلى 9 - ايدىڭ 28 - كۇنى شۇي شياۋشۋاننىڭ جياڭدۋداعى بايىرعى تۇراعى جوندەلىپ، سرتقا اشىق ۇستالدى. جاڭ ايپيڭ گەنەرال تۇراقتىڭ اتىن جازدى.
