− ”بۇگىنگى جۇڭگو“ جەلىلەس شولۋى (9)
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى حان لياڭ، جىڭ حانگىن
كىشكەنتاي كەزىنەن پويەز شوفەرى بولۋدى ارمانداعان تايلاندتىق جاس انۋپا تيپالا تاياۋدا وقۋ سيلىق اقشاسىن الىپ، جۇڭگوعا تەمىر جول تەحنيكاسىن ۇيرەنۋگە كەلدى. ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىنىڭ ارقاسىندا، ونىڭ پويەز شوفەرى بولۋ ارمانى ورىندالۋعا ونان ارى جاقىنداي ءتۇستى.
بۇل عانا ەمەس، ازيا وركەندەتۋ بانكەسىنىڭ باستىعى جۇڭۋي ۋيان دا ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىنان وسىنداي ”اسەر“گە يە بولدى. تاياۋدا ول ۇيلەسىمدى نىساندار بولسا، ازيا وركەندەتۋ بانكەسىنىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىنا ات سالىسۋدى قالايتىندىعىن ايتتى.
قاراپايىم حالىقتان حالىقارالىق قۇرىلىمعا دەيىن، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسىنىڭ الەمدەگى ”جان كۇيەرلەرى“ − جۇڭگونىڭ الدىمەن وزگەنىڭ تابىسقا جەتۋىن ويلاۋىنىڭ، دامۋعا بىرگە ۇمتىلۋىنىڭ شاعىن كورىنىسى. بۇگىنگى جۇڭگو بەيبىتشىلىك، دامۋ، سەلبەستىك، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋ تۋىن بيىك ۇستاپ، بىردە ىسىپ، بىردە سۋىعان دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنا ”جىلى اعىس“ قۇيىپ، بۇكىل الەم كولەمىندە قولداۋشىلارى مەن ساپارلاستارى بارعان سايىن كوبەيە ءتۇستى.
اشىق دامۋعا تاباندى بولىپ، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلدى
شەكارا سىرتىنداعى 137 مەملەكەت پەن رايون، 21 حالىقارالىق ۇيىم، 8000 جۇڭگو، شەتەل كاسىپورنى، سونداي - اق قۇرىلىم كورمەگە، جينالىسقا قاتىناستى؛ الەمدىك قىزمەت وتەۋ ساۋدا بولجالى كوميتەتىن قۇردى؛ جينالىس كەزىندە نيەتتىك كەلىسىم جالپى سوماسى 105 ميلليارد 60 ميلليون دوللارعا جەتتى... جازداعى بەيجيڭدە دۋماندى، تابىسى كورنەكتى ”بەيجيڭ ساۋدا جارمەڭكەسى“ جۇڭگو، شەتەل قىزمەت وتەۋ ساۋداسىنىڭ جوعارى دەڭگەيلى سەلبەستىگىنىڭ دانەكەرى مەن كوپىرىن سالىپ، جۇڭگونىڭ جاپپاي ەسىك اشۋدىڭ جاڭا جاعدايىن قۇرۋ تاباندىلىعى مەن قاجىرلىلىعىنىڭ كۋاسى بولىپ، جۇڭگونىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ شەكسىز الەۋەتى مەن جارقىن بولاشاعىن كورسەتتى.
سىڭار جاقتىلىق، قورعامپازدىق كەرى اعارلىعى كوتەرىلگەندە، جۇڭگو اناعۇرلىم تەرەڭ ەسىك اشۋ شاراسى، اناعۇرلىم بەلسەندى ساۋدانى ەركىندەندىرۋ، قولايلىلاستىرۋ ساياساتى، اناعۇرلىم ءونىمدى حالىقارالىق الەۋمەتتىك ونىمدەرمەن قامداۋ ارقىلى الەم ەكونوميكاسىنا ومىرشەڭ كۇش پەن قوزعاۋشى كۇش ۇس−تەپ، دۇنيە ءجۇزى دامۋىنىڭ سەنىم قاينارىنا كۇن سايىن اينالا ءتۇستى.
دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋىنا ەڭ ۇلكەن ۇلەس قوسۋشى مەملەكەت، الەمدەگى ەكسپورتتاعى ءبىرىنشى ۇلكەن مەملەكەت، يمپورتتاعى ەكىنشى ۇلكەن مەملەكەت، دۇنيە ءجۇزى زاۆودى ءارى دۇنيە ءجۇزى بازارى... جۇرتتى تاڭ قالدىراتىن ءبىرسىپىرا اتاقتار جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ناقتى قۋاتىن، الەۋەتىن، ومىرشەڭ كۇشىن، سەرپىمدىلىگىن كورسەتىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ جۇڭگونىڭ دۇنيە جۇزىمەن ورايدى ءبولىسۋ جاۋاپكەرشىلىگى مەن ىسكەرلىگىن كورۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
2018 - جىلى 3 - ايدان بەرى، امەريكا قۇراما شتاتتارى ۇكىمەتى ءار جاقتىڭ قارسىلىعىنا قاراماستان، ءوز بەتىمەن جۇڭگو مەن امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ەكونوميكا - ساۋدا قاجالىسىن تۋدىردى. ورەكپىگەن ساۋدا قۇقايى الدىندا جۇڭگو جاق ستراتەگيالىق تاباندىلىقتى ساقتاپ، سالماقتىلىقپەن توتەپ بەرىپ، جۇڭگونىڭ ءوزىنىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋداعى، كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسى مەن حالىقارالىق ساۋدا ءتارتىبىن قورعاۋداعى بۇلجىماس بەكىمىن ايگىلەدى. سونىمەن بىرگە، جۇڭگو باستان - اياق بەلگىلەنگەن باعىت بويىنشا ءارقانداي كەدەرگىنىڭ ىقپالىنا ۇشىراماي، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن ەسىك اشۋ ستراتەگياسىن بۇلجىماستان اتقارىپ، جۇڭگو ورايىن دۇنيە جۇزىمەن بولىسۋگە تولىق اشىق ۇستادى.
تۇڭعىش كەزەكتى جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسىن وتكىزۋدەن شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجى قوسۋ زاڭىن بەلگىلەۋگە، كەدەن باجىسى دەڭگەيىن تومەندەتۋدەن شەتەل قارجىسىنىڭ بازارعا كىرۋ رۇقساتىن كەڭەيتۋگە دەيىن ەسىكتى ايقارا اشۋدىڭ ءبىرسىپىرا قاتاڭ، ناقتى شارالارى دۇنيە جۇزىنە رەفورمانى دوعارمايتىن، ەسىك اشۋدى توقتاتپايتىن جۇڭگو جىگەرىن ايگىلەدى. الەمگە نازار سالساق، افريكادان لاتىن امەريكاسىنا، ەۆروپادان ورتا شىعىسقا دەيىن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسى قات - قابات كەدەرگىلەردى تالقانداپ، دامۋ كەڭىستىگىن كەڭەيتىپ، جەر شارى بازارىن بايلانىستىرىپ، ”ۇمىتىلعان جەر“دى ءۇمىت الابى“نا اينالدىرىپ، كەڭ دۇنيەگە بەت الاتىن قاقپانى اشتى.
”ءىشىنارا ەلدەر جاھاندانۋعا، كوپ جاقتىلىققا كۇمان كەلتىرگەن، ءتىپتى ساۋدا قورعامپازدىعى ساياساتتارىن قولدانا باستاعان جاعدايدا، ءدال ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘دى بىرگە قۇرۋ بىزگە اشىق سەلبەستىكتى جەبەيتىن، ەركىن ساۋدانى ىلگەرىلەتەتىن تاماشا تۇعىر ازىرلەپ بەردى“، - دەيدى چيليدىڭ زۇڭتۇڭى پينەرا.
ءبىر وقىمىستى بىلاي دەپ قورىتىندىلاپتى: بۇگىن دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىندا جۇڭگونى كوپىر ەتكەن ”قوس اينالما اعىس“ جۇيەسى قالىپتاسىپ، دامىعان ەلدەر مەن وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردى بايلانىستىرىپ، ساۋدا، قارجى قوسۋ، كاسىپ تىزبەكتەرىن اشىپ، قاجەت پەن قامداۋعا جاڭالىق ەنگىزۋدە. جۇڭگو ”اسقىن جالعاۋشى“ جانە ”بىرگە يگىلىكتەنۋ ورتالىق نەرۆى“ رەتىندە، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى، جاراسىمدى سەلبەسىپ بىرگە ءومىر ءسۇرۋدى بولاشاقتى اشۋدىڭ دۇرىس ءتاسىلى ەتتى.
ءىرى ەل جاۋاپكەرشىلىگىن باتىل ارقالاپ، دۇنيە ءجۇزىن يگىلىككە كەنەلتتى
100 جىلدا بولماعان ۇلكەن وزگەرىس جاعدايىندا، قاۋىرت دامىعان، ۇلكەن وزگەرىس بولعان، ۇلكەن رەتتەۋ جۇرگىزىلگەن حالىقارالىق جاعداي الدىندا، جۇڭگو ءمورالدان تايماي، بورىش ارقالاپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى، دامۋى ءۇشىن ۇزدىكسىز وڭ ەنەرگيا ۇستەدى.
بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ بەيبىتشىلىكتى قورعاۋ سياقتى الەمدىك ارەكەتىنە بەلسەنە ات سالىسىپ، دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمى سياقتى كوپ جاقتى قۇرىلىمداردىڭ بەدەلىن قۇلشىنا قورعادى... جۇڭگونىڭ كوپ جاقتىلىقتى جانە ەركىن ساۋدا ءتۇزىلىسىن قورعاۋ جاعىنداعى قۇلشىنىسىن حالىقارالىق قوعام ابدەن بىلەدى. گرەتسيانىڭ زۇڭتۇڭى پاۆلوپولوس بىلاي دەدى: جۇڭگو كوپ جاقتىلىقتى قولداپ، حالىقارالىق قوعامدا سەنىمگە ءمان بەرىپ، ۋادەسىندە تۇردى، بۇل بايىرعى جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ اقىل - پاراساتىن جانە جۇڭگونىڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن ءىرى ەل ساناتىنداعى تاريحي جاۋاپكەرشىلىگىن ايگىلەدى.
جۇڭگو اناعۇرلىم ءادىل، تۋراشىل حالىقارالىق ءتارتىپتى تاپجىلماي ىلگەرىلەتتى. مەيلى ورتا شىعىس، الدە لاتىن امەريكاسى بولسىن، مەملەكەتتەر اراسىنداعى ارازدىق، قاجالىس جانە وڭىرلىك قاقتىعىس، قارسىلاسۋ الدىندا جۇڭگو باستان - اياق ءىستىڭ اق پەن قاراسىن، دۇرىسى مەن بۇرىسىن نەگىزگە الىپ، ءبىر جاققا بولىسپاي، ءوز باسىنىڭ قامىن كۇيتتەمەي، ءادىل ءسوز سويلەپ، ءادىل ءىس ىستەپ، قاقتىعىستى جويۋ، ارازدىقتى شەشۋ ءۇشىن ادىلەتتى، تۋراشىل سىندارلى جوبا ازىرلەدى.
بۇگىنگى تاڭداعى دۇنيە جۇزىندەگى كوپتەگەن قاقتىعىس، الاساپىراندىق تۋعان وڭىرلەردە جۇڭگو بەيبىتشىلىكتى قورعايتىن سەنىم مەن كۇش - قۋاتتىڭ قاينارىنا بارعان سايىن اينالۋدا. تۇبەك ماسەلەسىن ساياسي جولمەن شەشۋ اياق الىسىن ىلگەرىلەتۋگە بەلسەنە ات سالىسۋدان يران يادروسى، سيريا، اۋعانستان، يەمەن سياقتى قولامتالى ماسەلەلەردى كەڭەسۋدى ىلگەرىلەتۋگە دەيىن جۇڭگو بەيبىتشىلىكتى، تىلدەسۋدى قاقتىعىستىڭ، قارسىلاسۋدىڭ ورنىنا قويۋدى باستان - اياق دارىپتەپ كەلدى ءارى ءار جاقتىڭ ءجىتى قاداعالاپ وتىرعان ىستەرىنە قارايلاساتىن جۇڭگو جوباسىن العا قويىپ، حالىقارالىق ”دوستار شەڭبەرى“نىڭ ءتىپتى دە كوپ ”القاۋى“نا يە بولدى.
كلميات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋدەن الەمدىك باياندى دامۋدى جەبەۋگە دەيىن، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ اناعۇرلىم ويداعىداي دامۋىن جۇزەگە اسىرۋىنا كومەكتەسۋدەن حالىقارالىق لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ سەلبەستىگىن جەبەۋگە دەيىن... جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋدى قاجەت ەتەتىن كوپتەگەن حالىقارالىق سالالاردا جۇڭگو ”بۇكىل الەم ءبىر وتباسى“ سۇيىسپەنشىلىگىندە بولا وتىرىپ، ءوز كۇشىن ارنادى، دۇنيە جۇزىنە ۇلەس قوستى.
ال وسىنىڭ كەرىسىنشە، ءبىر مەزگىلدەن بەرى، دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن دامىعان ەل ساناتىنداعى امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ءتۇرلى ارەكەتتەرى دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامۋ اعىنىنا قارسى باعىتتا بولدى، حالىقارالىق قوعامنىڭ تىلەگىمەن قاراما - قايشى كەلدى. ”6 - ايدىڭ 10 - كۇنىنەن باستاپ، مەكسيكانىڭ امەريكا قۇراما شتاتتارىنا شىعارىلاتىن تاۋارىنان %5تىك كەدەن باجىسىن ۇستەمەلەپ الدى، بۇل زاڭسىز قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ مەكسيكادان ءبىزدىڭ ەلىمىزگە كىرۋىن توقتاتۋعا دەيىن جالعاسادى“ − امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ۇيىرگەن ”كەدەن باجىسى سويىلى“ كورشىسى مەكسيكاعا ءتيدى.
حالىقارالىق ۇيىمدار دا جانە كوپ جاقتى كەلىسىمدەر دە ”توپتان شەگىنگەن“، باسقالارعا ساۋدا زورەكەرلىگى سويىلىن ۇيىرگەن امەريكا قۇراما شتاتتارى ۇكىمەتىنىڭ ءبىر مويىندىق ارەكەتى حالىقارالىق سەلبەستىككە زيان جەتكىزىپ، ءار جاقتىڭ مۇددەسىن زيانداپ، امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ وداقتاستارىن ءوز ىشىنە العان دۇنيە جۇزىندەگى ءارقايسى ەلدىڭ جاپپاي قارسى تۇرۋىنا ۇشىرادى. فرانسيانىڭ زۇڭتۇڭى ماكرون ىلگەرى الاڭداعان تۇردە بۇگىنگى تاڭداعى دۇنيە جۇزىندە تەرەڭ وزگەرىس تۋىلدى، كوپ جاقتىلىق جۇيەسى كۇيرەۋگە ءدوپ كەلۋدە دەگەن ەدى.
كەيبىرەۋلەردىڭ تاريحتىڭ كەرى شەگىنگەن كولىگىن جۇرگىزىپ، ”ورمان ەرەجەسى“ن قولدانىپ، دۇنيە جۇزىنە زورەكەرلىك ەتۋى الدىندا، جۇڭگو حالىقارالىق ءمورالعا باستان - اياق تاباندى بولىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن ورناتۋعا قولشىندى. كىم دۇنيە جۇزىمەن بىرگە ءومىر ءسۇرىپ وتىر، كىم دۇنيە جۇزىمەن جاۋلاسىپ وتىر؟ بۇل ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
وركەنيەتتەر اۋىس - كۇيىسىندە كوركەمدىكتەن ورتاقتاسۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتتى
جازعىتۇرىم بەيجيڭدە نەگىز قالاۋ سيپاتتى مانگە يە ازيا وركەنيەتتەر تىلدەسۋى جينالىسى ۋادەلى ۋاعىندا اشىلدى. جينالىسقا قاتىناسقان ازياداعى 47 مەملەكەتتىڭ ۋاكىلدەرىنەن تىس، جينالىس تاعى لاتىن امەريكاسى، ەۆروپا سياقتى باسقا دا وڭىرلەردىڭ ۋاكىلدەرىن شاقىرىپ، وركەنيەتتەر اۋىس - كۇيىسى جونىندە ىشكەرىلەي تالقى ورىستەتتى. وسى ءبىر ”وركەنيەتتەر ۋادەسى“ وركەنيەتتەر اۋىس - كۇيىسىن، ءوزارا ۇلگى الۋىن قولداۋدىڭ وكتەم ءۇنىن تاراتىپ، ءوزارا قۇرمەت ەتۋدەن جازباي، وركەنيەتتەردىڭ توعىسۋىن جەبەۋدىڭ وڭ ەنەرگياسىن تاراتتى، الەمدە بەلسەندى ءۇن تارالدى جانە باياندى ”ۇندەستىك“ تۋىلدى.
ءبىر مەزگىلدەن بەرى، ”وركەنيەتتەر قاقتىعىسى ءپاتۋاسى“، ”وركەنيەتتە ۇستەم تۇرۋ ءپاتۋاسى“ سياقتى قاتە سىڭايلار داۋرەندەپ، نارودنيكالىقپەن، ناسىلشىلدىكپەن ءوزارا ۇندەسىپ، كەڭ كولەمدە ۋايىم تۋدىردى.
وركەنيەتتە جوعارى، تومەن، جاقسى، جامان ايىرماشىلىعى بولمايدى، تەك ەرەكشەلىك ايىرماشىلىعى عانا بار. ادامزات وركەنيەتىنىڭ جاراسىمدى دامۋ تۇرعىسىندا تۇرىپ، جۇڭگو تۋى ايقىن تۇردە ايتىلمىس ”وركەنيەتتەر قاقتىعىسى“ ءپاتۋاسىنا قارسى تۇرىپ، وركەنيەتتەر تىلدەسۋىن ىلگەرىلەتۋگە كۇش سالىپ، دۇنيە ءجۇزى وركەنيەتتەرىنىڭ ءوزارا ۇلگى الۋىن جەبەۋگە، باياندى بەيبىتشىلىكتى ىسكە اسىرۋعا اقىل - پاراسات جانە كۇش - قۋات قوستى.
شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ الدىڭعى كەزەكتى باس حاتشىسى الىموۆ بىلاي دەپ قارادى: وسى رەتكى وركەنيەتتەر تىلدەسۋى سەلبەستىكتى كۇشەيتۋگە پايدالى، ازيانىڭ بەيبىتشىلىگىن جانە بىرگە گۇلدەنۋىن ىسكە اسىرادى، سونداي - اق حالىقارالىق لاڭكەستىك جانە ۇشقارىلىق، ەسىرتكى ساۋدالاۋ، كليمات وزگەرىسى سياقتى ادامزاتتىڭ ورتاق قيىنشىلىقتارىن شەشۋگە پايدالى.
ەجەلدەن بەرى، گۋمانيتارلىق اۋىس - كۇيىستى جانە وركەنيەتتەر تىلدەسۋىن ىلگەرىلەتۋ جۇڭگو ديپلوماتياسىنىڭ ماڭىزدى ءتۇيىنى جانە كوركەم كورىنىسى بولىپ كەلدى. جۇڭگو ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى ”وركەنيەت جولى“ ەتىپ قۇرىپ شىعۋعا كۇش سالىپ، جەلى بويىنداعى ءار ەلدىڭ، ءار ۇلتتىڭ مادەنيەتتە زور اۋىس - كۇيىس جاساۋىن، وركەنيەتتە زور توعىسۋىن ىسكە اسىردى. جۇڭگونىڭ باستاماسىندا ”وركەنيەت جولى“ن بىرگە قۇرۋ كۇننەن - كۇنگە ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ بويىنداعى ءار ەلدىڭ يدەيالىق ورتاق تانىمى جانە ورتاق ارەكەتىنە اينالىپ كەلەدى.
بريكس ەلدەر سەلبەستىگى مەحانيزمىندە گۋمانيتارلىق اۋىس - كۇيىس پەن ەكونوميكالىق، ساياسي حاۋىپسىزدىك بىرىگىپ، وسى مەحانيزمنىڭ ”ءۇش دوڭگەلەكتى قوزعالتقىشى“ن قالىپتاستىردى؛ شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىندا گۋمانيتارلىق سەلبەستىك حاۋىپسىزدىك جانە ەكونوميكامەن قاتار ىلگەرىلەپ، شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ ءۇرتىس پارمەندى دامۋىن جەبەۋگە سارقىلماس ومىرشەڭدىك كۇش قوستى. بريكس ەلدەر سەلبەستىگىنىڭ جانە شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ ماڭىزدى مۇشەسى رەتىندە جۇڭگونىڭ گۋمانيتارلىق اۋىس - كۇيىس پەن وركەنيەتتەر توعسۋىنا ءمان بەرۋى مەحانيزمنىڭ جانە ۇيىمنىڭ ”گۋمانيتارلىق قاسيەتى“ن سومداۋعا جانە جەتىلدىرۋگە تەرەڭ بەلگى قالدىردى.
تەڭ بولۋ، ءوزارا ۇلگى الۋ، تىلدەسۋ، سيىسىمدى بولۋ سىندى جۇڭگو وركەنيەت كوزقاراسى كوپ جاقتى جانە ەكى جاقتى قارىم - قاتىناستىڭ كوپتەگەن ناقتى مازمۇندارىندا دا قامتىلعان. يانشي كولى بويىنان شيزى كولى بويىنا دەيىن، ۇلى قورعان ەتەگىندەگى دۇنيە جۇزىلىك باۋ - باقشا كورمەسىنە دەيىن كوپ جاقتى، اسابالىق ديپلوماتيالىق ماڭىزدى ورتالار، باي مازمۇندى، وزىندىك ورەلى ويعا يە مادەنيەت قيمىلدارى شىعىس پەن باتىستىڭ فاكتورلارىن توعىستىرىپ، رۋحاني ۇندەستىك تۋدىردى؛ افريكادان لاتىن امەريكاسىنا دەيىن جۇڭگو ىلگەرىلەتكەن كوپتەگەن گۋمانيتارلىق اۋىس - كۇيىس شارالارى جاپپاي جاقسى باعاعا يە بولدى؛ جوعارى جىكتەگىلەردىڭ جەتەكشىلىگىندە، جۇڭگو - شەتەل جوعارى دارەجەلى گۋمانيتارلىق اۋىس - كۇيىس مەحانيزمى كۇن سايىن باي مازمۇندى بولىپ، كوپ نەگىزدى ىقپالداستى گۋمانيتارلىق اۋىس - كۇيىس جاعدايى قالىپتاسۋدا.
وركەنيەتتەر اۋىس - كۇيىسى ارقىلى وركەنيەتتەر ارازدىعىنان اسىپ ءتۇسۋ، وركەنيەتتەردىڭ ءبىر - بىرىنەن ۇلگى الۋى ارقىلى وركەنيەتتەر قاقتىعىسىنان اسىپ ءتۇسۋ، وركەنيەتتەردىڭ بىرگە ءومىر ءسۇرۋى ارقىلى وركەنيەتتىڭ ۇستەم تۇرۋىنان اسىپ ءتۇسۋ، مىنە بۇل جۇڭگونىڭ ۇندەۋى ءارى جۇڭگونىڭ ارەكەتى. امەريكا قۇراما شتاتتارى كولومبيا داشۋەسى تاريح فاكۋلتەتىنىڭ پروفەسسورى چارلەس ارمستروڭ بىلاي دەپ قارادى: جۇڭگو كوپ نەگىزدى مادەنيەتتى، سونداي - اق تۇرلىشە ساياسي، ەكونوميكا جانە قوعامدىق ءتۇزىم ارا بەيبىت قاتار تۇرۋدى دارىپتەۋگە سۇيەنىپ، بۇكىل ەۆروپا - ازيا جانە ءتىپتى دە كەڭ - بايتاق ءوڭىر ىشىندە ۇلاستىرۋ - تۇتاستىرۋدىڭ جانە اۋىس - كۇيىس، قارىم - قاتىناس جاساۋدىڭ كاتاليزاتورىنا اينالدى.
وركەنيەتتىڭ كۇشى سىلدىراپ اققان بۇلاقتاردى وزەن - كولدەرگە توعىستىرىپ، تاعدىرلاس بولۋدى جان دۇنيەدەن تۋىنداعان سۇيىسپەنشىلىك مۇراتتاستىعىنا اينالدىردى.
اۋقىمعا ۇيلەسىپ، ۇلكەن مىندەت ارقالاپ، داڭعىل جولمەن ءجۇرىپ، ۇقساستىققا ۇمتىلدى. بۇگىنگى جۇڭگو اشىق، سيىسىمدى بەينەمەن دۇنيە جۇزىنە قۇشاق جايىپ، تاڭداۋلى وركەنيەتىمەن تابىسقا جەتىپ، دۇنيە جۇزىنە ۇلەس قوسىپ، ءار ەلمەن بىرگە قول ۇستاسىپ، ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىنىڭ تاماشا بولاشاعىنا قادام تاستاۋدا.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 3 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
