− 23 - كەزەكتى سانت - پەتربۋرگ حالىقارالىق ەكونوميكا تالقى مىنبەرىنىڭ جالپى ماجىلىسىندە سويلەنگەن ءسوز
(2019 - جىلى 6 - ايدىڭ 7 - كۇنى، سانت - پەتربۋرگ)
جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ءتوراعاسى شي جينپيڭ
قۇرمەتتى پۋتين زۇڭتۇڭ،
قۇرمەتتى ارىپتەستەر، قوناقتار،
حانىمدار، مىرزالار، دوستار:
پۋتين زۇڭتۇڭنىڭ ۇسىنىسىنا ساي، وسى كەزەكتى سانت - پەتربۋرگ حالىقارالىق ەكونوميكا تالقى مىنبەرىنە قاتىناسقاندىعىما توتەنشە قۋانىشتىمىن. پۋتين زۇڭتۇڭنىڭ جانە رەسەي جاقتاعى دوستاردىڭ ىقىلاستى كۇتىپ العاندىعىنا جانە جان - جاقتى ورنالاستىرۋ جاساعاندىعىنا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن.
سانت - پەتربۋرگ − رەسەيدىڭ ءبىرىنشى ۇلكەن پورتى ءارى دۇنيە جۇزىندە ”بالتىق تەڭىزىندەگى مەرۋەرت“ دەگەن تاماشا اتاققا يە. 300 جىلدان استام تاريحي قورى مەن جۋىرداعى جىلداردان بەرگى تەز دامۋ بۇل قالاعا قويۋ كلاسسيكالىق كەلبەت جانە ايقىن داۋىرلىك بەينە سيلادى، ادامدى سۇيىندىرەدى. پۋتين زۇڭتۇڭ كەزىندە ورىستىڭ ”نەۆا وزەنى بويىندا ءبىر قالا بار، ول ءبىزدىڭ ەڭبەگىمىزدىڭ جاۋھارى“ دەگەن ءان اۋەنىن مۋزيكا اسپابىمەن ورىنداپ، سانت - پەتربۋرگتىڭ ورىس حالقىنىڭ كوڭىلىندەگى ەرەكشە ورنىن جاندى بەينەلەگەن بولاتىن.
سانت - پەتربۋرگ حالىقارالىق ەكونوميكا تالقى مىنبەرى 1997 - جىلى قۇرىلعاننان بەرى، كولەمى ۇزدىكسىز كەڭەيىپ، ىقپال كۇشى كۇن سايىن جوعارىلاپ، ءار جاقتىڭ يدەيا الماستىراتىن، اقىل - پاراساتتى ۇيىستىراتىن، سەلبەستىكتى بىرگە جوسپارلايتىن ماڭىزدى تۇعىرىنا اينالدى. وسى كەزەكتى تالقى مىنبەرىنىڭ ”باياندى دامۋ كەڭەستىك ءتارتىبىن قالىپتاستىرۋ”دى نەگىزگى تاقىرىپ ەتۋى كەزەكتەگى حالىقارالىق قوعام ءجىتى قاداعالاپ وتىرعان ىستەرگە ۇيلەسەدى، ول ماڭىزدى رەال مانگە يە.
قازىرگى دۇنيە ءجۇزى 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىستى باستان كەشىرۋدە. بازارى جاڭادان گۇلدەنگەن ەلدەر مەن دامۋ ۇستىندەگى ەلدەردىڭ تولىسىپ تۇلەۋ قارقىنى بۇرىن بولىپ كورمەگەن تەزدىكتە، جاڭا كەزەكتى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ وزگەرىسى الا كەلگەن جاڭعىرۋ جانە قيان - كەسكى باسەكە بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە، الەمدىك جونگە سالۋ جۇيەسى مەن حالىقارالىق جاعدايدىڭ وزگەرىسىنىڭ ۇيلەسپەۋى، سايكەسسىزدىگى بۇرىن بولىپ كورمەگەن دارەجەدە بەلەڭ الۋدا.
وزگەرىس الدىندا، كوپ بولىپ كۇش شىعارۋ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ ءار جاقتىڭ دۇرىس تالعامى. دۇنيە جۇزىنە كوز جىبەرسەك، باياندى دامۋ − ءار جاقتىڭ ەڭ زور مۇددەسىنىڭ قابىسۋ ءتۇيىنى جانە ەڭ تاماشا سەلبەستىگىنىڭ كىرىسۋ ءتۇيىنى. بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ كەڭەستىك ءتارتىبى ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى بىرگە ءومىر ءسۇرۋىن كوزدە ۇستاپ، قازىرگى ادامزات پەن ۇرپاقتارىمىزدىڭ دامۋ قاجەتىنە بىردەي ءمان بەرىپ، ەكونوميكانىڭ ارتۋى، قوعامنىڭ دامۋى، قورشاعان ورتانى قورعاۋ سىندى 3 ءىرى مىندەتتى سايكەستى ىلگەرىلەتۋدى العا قويىپ، الەم دامۋىنىڭ تىڭ بولاشاعىن كەستەلەدى.
بيىل − جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاندىعىنىڭ 70 جىلدىعى. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ءىرى دامۋ ۇستىندەگى مەملەكەت جانە جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن ءىرى ەل رەتىندە، جۇڭگو باستان - اياق باياندى دامۋ ۋادەسىن بۇلجىماستان ورىنداپ، ءدۇيىم جۇرت جاپپاي مويىنداعان ناتيجەگە قول جەتكىزدى.
جۇڭگو باياندى دامۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن كۇشەيتۋگە وسكەلەڭ ءمان بەردى. 2013 - جىلى مەن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋ باستاماسىن العا قويدىم، ونداعى ماقسات − ءار ەلدىڭ ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزىپ، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋىن، تىزە قوسا دامۋىن جۇزەگە اسىرۋ. ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋ بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ كەڭەستىك تارتىبىمەن نىسانا، پرينسيپ، اتقارۋ جولى جاقتارىندا وسكەلەڭ قابىسىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ بەلسەندىلىكپەن ءۇن قوسۋىنا جانە قولداۋىنا يە بولدى. بيىل 4 - ايدا 2 - كەزەكتى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ حالىقارالىق سەلبەستىك جوعارى دارەجەلىلەر تالقى مىنبەرى بەيجيڭدە ءساتتى وتكىزىلدى، ءار جاق ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋدى جوعارى ساپامەن ىلگەرىلەتىپ، بىرگە كەڭەسۋ، بىرگە قۇرۋ، بىرگە ءبولىسۋ پرينسيبىن ۇستانىپ اشىق، جاسىل، پاك بولۋ ۇستانىمىنان جازباي، جوعارى ولشەمدى، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاسايتىن، باياندىلىق نىساناسىن جۇزەگە اسىرىپ، الەمدىك ۇلاسقان، تۇتاسقان سەرىكتەستىك قاتىناستى ورناتۋدى ءارى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋدى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ كەڭەستىك ءتارتىبىن تياناقتاندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرىپ، ەكونوميكا، قوعام، قورشاعان ورتا اراسىنداعى قاتىناستى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ويداعىداي سايكەستىرىپ، جاسىل، تومەن كومىرتەكتى، باياندى دامۋ جولىمەن جۇرۋگە ءبىر اۋىزدان قوسىلدى.
حالىقارالىق سەلبەستىك ورىستەتۋ − شىنايىلىقتان، ءوزارا سەنۋدەن، ماقساتى ۇقساس سەرىكتەن ايرىلا المايدى. رەسەي جۇڭگونىڭ ەڭ ۇلكەن كورشىسى جانە جان - جاقتى ستراتەگيالىق ىستەستىك سەرىگى ءارى ءار سالاداعى سەلبەستىكتەردى ورىستەتۋىندەگى ماڭىزدى الدىمەن ويلاستىراتىن سەلبەستىك سەرىگى. ەكى جاق باياندى دامۋ ۇستانىمىنان جازباي، تابيعي گاز سياقتى تازا ەنەرگيا سەلبەستىگىن بەلسەنە ورىستەتىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى، سيفرلى ەكونوميكانى، ينتەرنەت ەلەكتروندى ساۋداسىن جاڭا سەلبەستىكتىڭ ارتۋ ءتۇيىنى ەتىپ، سالا اتتاعان بايلىقتان پايدالانۋ جانە قورعاۋ، سالا اتتاعان جاراتىلىستىق قورىق قۇرۋ جونىندە ءونىمدى سەلبەستىك ورىستەتتى.
پۋتين زۇڭتۇڭ ەكەۋىمىز ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋدى ەۆروپا - ازيا ەكونوميكالىق وداعىمەن ۇشتاستىرۋ ورتاق تانىمىنا كەلدىك. سونىمەن بىرگە، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋ پۋتين زۇڭتۇڭ باستاما ەتكەن ”ۇلى ەۆروپا - ازيا سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسى“ ۇستانىمىمەن ۇلاسادى، ەكى باستاما ءبىرىن - ءبىرى دەمەيدى، ءوزارا جەبەيدى، ءبىر - بىرىمەن قايشىلىقتى ەمەس. مۇنىڭ وڭىرلىك ەكونوميكانىڭ توعىسۋىن پارمەندى ىلگەرىلەتىپ، ورتاق باياندى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋعا پايدالى بولاتىندىعىنا سەنەمىن.
حانىمدار، مىرزالار، دوستار!
باياندى دامۋ − قوعامدىق وندىرگىش كۇشتەردى دامىتۋدىڭ جانە عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعىنىڭ تابيعي تۋىندىسى، دۇنيە جۇزىندەگى باسىم كوپ ساندى ەلدەردىڭ ورتاق تالاپ - تىلەگىنە ۇيلەسەدى. جۇڭگولىقتار: «ماقسات ورناتساق، كوزدەگەن جەرگە جەتۋگە بولادى» دەگەندى دارىپتەيدى. ءار ەل حالقىنىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىن ەشكىم دە توسا المايدى. جۇڭگو جاق حالىقارالىق قوعاممەن بىرگە سالتاناتتى ۋادەسىن ناقتى ارەكەتكە اينالدىرىپ، شىت جاڭا باياندى دامۋ جولىن ۇزدىكسىز اشۋدى قالايدى.
ءبىرىنشى، ءبىز بىرگە اقىلداسۋعا، بىرگە قۇرۋعا، بىرگە بولىسۋگە تاباندى بولىپ، اشىق، كوپ نەگىزدى دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن كۇش بىرىكتىرە سومداۋىمىز كەرەك. جۇڭگو سىرتقا ەسىك اشۋدى ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، بازارعا كىرۋ رۇقساتىن جەڭىلدەتىپ، ءادىل باسەكەلى بازار ورتاسىن قالىپتاستىرادى. ءبىز ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋ اياق الىسىن تۋىمىز ايقىن تۇردە ىلگەرىلەتىپ، كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسىن قورعاپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى دامۋىنىڭ بىركەلكى بولماۋ، تەپە - تەڭ بولماۋ ماسەلەسىن كۇش سالا شەشىپ، تەپە - تەڭ جانە ءوزارا قۇرمەت ەتۋ نەگىزىندە ءار جاقپەن ساۋدا سەلبەستىگىن ورىستەتىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋدى جۇزەگە اسىرۋدى قالايمىز. ءبىز ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“دى بىرگە قۇرۋدى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ كەڭەستىك ءتارتىبىن تياناقتاندىرۋمەن سايكەستىرە كۇشەيتۋدى ىلگەرىلەتىپ، وڭتۇستىك - وڭتۇستىك سەلبەستىك كومەكتەسۋ قورىن، جۇڭگو − بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ بەيبىتشىلىك جانە دامۋ قورىن جەبەۋ سياقتى جاقتاردا ءتيىستى رولىمىزدى ساۋلەلەندىرىپ، دامۋ ۇستىندەگى ەلدەرگە اناعۇرلىم كوپ وراي جاراتامىز. جۇڭگو جاق ءار ەلمەن 5G تەحنيكاسىن قامتىعان ەڭ جاڭا عىلىم - تەحنيكا تابىسىن بىرگە ءبولىسىپ، جاڭا وزەكتى باسەكەلىك قۋاتتى ورتاق جەتىلدىرىپ، ەكونوميكانىڭ ارتۋ ۇلگىسىنە بۇرىلىس جاساۋدى قالايدى.
ەكىنشى، ءبىز ادامدى نەگىز ەتۋگە تاباندى بولىپ، جالپىعا ءتيىمدى، سيىسىمدى، باقىتتى قوعام قۇرۋعا قۇلشىنۋىمىز كەرەك. حالىقتىڭ تۇرمىس ورەسىن جوعارىلاتۋ − ءار ەل ۇكىمەتىنىڭ ماڭداي الدى مىندەتى. بيىل جۇڭگو كەدەيلىكتەن دالمە - ءدال ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىن جالعاستى ويداعىداي جۇرگىزىپ، 2020 - جىلى اۋىل - قىستاقتاعى كەدەي حالىقتى تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن ارىلتۋعا قۇلشىنادى. تىڭنان 11 ميلليوننان استام ادامدى جۇمىستاندىرۋدى قۇلشىنا جۇزەگە اسىرادى. كاسىپتىك تاربيەنى كۇش سالا سۇيەمەلدەپ، ەرىكتى قىزمەت وتەۋدىڭ، قايىرىمدىلىق ىستەرىنىڭ اقاۋسىز دامۋىن قولداپ، ءالسىز قاۋىمنىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قامتاماسىز ەتەدى. ءبىز ءار ەلمەن كەدەيلەردى ازايتۋ، قوعامدىق قامتاسىزداندىرۋ سياقتىلاردا اۋىس - كۇيىستى، سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، ءوزارا ۇيرەنىپ، ءوزارا ۇلگى الىپ، ءار ەل حالقىن اناعۇرلىم زور تابىس سەزىمىنە، باقىت سەزىمىنە، حاۋىپسىزدىك سەزىمىنە بولەۋدى قالايمىز.
ءۇشىنشى، ءبىز جاسىل دامۋعا تاباندى بولىپ، ادام مەن تابيعات جاراسىمدى بىرگە ءومىر سۇرەتىن كورىكتى مەكەن قۇرۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك. رەسەيدىڭ ايگىلى جازۋشىسى دوستويەۆسكيدىڭ: ”سۇلۋلىق الەمدى قۇتقارا الادى“ دەگەن ايگىلى ءبىر ءسوزى بار. ۇرپاق ءۇشىن سۋى تۇنىق، اسپانى اشىق كورىكتى الەم قالدىرۋ ءبىزدىڭ بۇلتارماس جاۋاپكەرشىلىگىمىز. جۇڭگونىڭ دامۋى استە ەكولوگيالىق ورتانى ءبۇلدىرۋدى بوداۋ ەتپەيدى. ءبىز تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ باعالى بايلىق دەگەن دامۋ ۇستانىمىنان جازباي، اسپانى اشىق، سۋى تۇنىق، توپىراعى مانات بولۋداعى 3 ۇلكەن قورعاۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە باتىل قول جەتكىزىپ، جاسىل ورتانى قورعاۋ كاسىبىن دامىتۋعا شابىتتاندىرىپ، قايتا تۋىندايتىن ەنەرگيانى كۇش سالا دامىتىپ، بايلىقتان ۇنەمدى، شوعىرلى جانە اينالمالى پايدالانۋدى جەبەيمىز. ءبىز سىرتپەن سەلبەستىك جاساۋ بارىسىندا دا قورشاعان ورتانى قورعاۋعا جانە ەكولوگيالىق وركەنيەتكە اناعۇرلىم باسا ءمان بەرىپ، ءارقايسى جاقپەن تىزە قوسا وتىرىپ الەمدىك كليمات وزگەرىسى، ورگانيزمدەردىڭ الۋان تۇرلىلىگىن قورعاۋ سياقتى كوكەي تەستى ماسەلەلەرگە توتەپ بەرىپ، كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋدىڭ «پاريج كەلىسىمى» سياقتى حالىقارالىق قوعامنىڭ ورتاق تانىمىن ويداعىداي تياناقتاندىرامىز.
حانىمدار، مىرزالار، دوستار!
بەيبىتشىلىك پەن دامۋ ءالى دە قازىرگى ءداۋىردىڭ نەگىزگى تاقىرىبى، ادامزاتتىڭ تاعدىرى ەجەلدەن بۇگىنگىدەي تىعىز بايلانىسىپ كورگەن ەمەس، ءار ەلدىڭ مۇددەسى ەجەلدەن بۇگىنگىدەي تەرەڭ توعىسىپ كورگەن ەمەس، بەيبىت، دامىعان، سەلبەستىك جاسايتىن، تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن ءداۋىر اۋقىمىن ەشكىم بوگەي المايدى. سونىمەن بىرگە، جاھاندانۋعا قارسى كەلۋ جانە زورەكەرلىك، وكتەمدىك ساياسي باس كوتەرىپ، حالىقارالىق قوعام ءدوپ كەلگەن جاڭا تاقىرىپ، جاڭا سىن - سايىس تا كۇن سايىن ارتۋدا. ادامزات تاريحتىڭ ءتورت كوشەسىنىڭ تۇيىلىسىندە تاعى دا بوي كورسەتتى. باياندى دامۋ كەزەكتەگى الەمدىك ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ”التىن كىلتى“، ول ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋمەن نىسانا جاعىنان جاقىن، ۇستانىم جاعىنان ۇندەسكەن، بارلىعى دا بۇكىل ادامزاتقا باقىت جەتكىزىپ، بۇكىل دۇنيە جۇزىنە تيىمدىلىك جاسايدى. جۇڭگو ءار جاقپەن قول ۇستاسا قۇلشىنىپ، باياندى دامۋ ۇستانىمىن ساقتاپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسى جاۋاپكەرشىلىگىن ايگىلەپ، كوپ جاقتىلىقتى دارىپتەپ، الەمدىك جونگە سالۋدى كەمەلدەندىرىپ، جەر شارى قىستاعىنىڭ باياندى بەيبىتشىلىگىن، تىنىشتىعىن بىرگە جەبەپ، اناعۇرلىم گۇلدەنگەن، كوركەم دە تاماشا دۇنيە ءجۇزىن بىرگە تۇلعالاۋدى قالايدى.
كوپشىلىككە راقىمەت.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 7 - كۇنى سانت - پەتربۋرگتەن بەرگەن حابارى)
