تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى جولىندا ەرجۇرەك قۇرباندار شەجىرەسى

لين جيە: جۇمىسىن قاپىسىز تىندىرىپ، عازيز جانىن شياڭشيگە ارنادى

  شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 3 - كۇنى جيناننان بەرگەن حابارى (ءتىلشى تىڭ جۇنۋي). حۋنان ولكەسى ۋگاڭ اۋدانى قۇرباندار قابىرستانى، تاۋدىڭ وڭتۇستىك بوكتەرىنىڭ وڭ جاق شەتىنە قاتار - قاتار ورناتىلعان قۇرباندار قۇلپىتاسى اراسىندا بيىك كوكشىل مىرامور قۇلپىتاس كوزگە الدىمەن تۇسەدى، قۇلپىتاسقا: ”باندىلاردى الاستاۋ جولىندا جانىن قيعان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مۇشەسى، ۋگاڭ اۋداندىق حالىق ۇكىمەتى قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى لين جيەنىڭ قابىرى “ دەپ جازىلعان. مۇنى ۋگاڭ اۋدانىنداعى حالىق شياڭشيگە جانىن ارناعان وزگە جۇرتتىق قاھارماندى ەسكە الۋ ءۇشىن ورناتقان.

  لين جيە، تاعى ءبىر اتى لين شۋەتيان، 1918 - جىلى حۋاڭشيان اۋدانى (قازىرگى لۇڭكوۋ قالاسى) وۋتوۋيۇيجيا قىستاعىنداعى ءبىر ديقان وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 8 جاسىندا وقۋعا ءتۇسىپ، كەيىن ناعاشى جەزدەسىنە ىلەسىپ سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەپ جان باققان، 1939 - جىلى اۋىلىنا قايتىپ كەلىپ، ديقانشىلىقپەن شۇعىلدانعان.

  1941 - جىلى جاپون شاپقىنشىلارى جۇڭگو حالقىن سۇلىكتەي سورۋدى جانە تالان - تاراجىلاۋدى ۇدەتە ءتۇستى، سول كەزدە جاپونيا قۋىرشاق ارمياسىنىڭ ۇستەمدىك جۇرگىزۋ ورتالىعى لين جيەنىڭ اۋىلىنىڭ باتىس سولتۇستىك بولەگىنەن 10 كيلومەتر قاشىقتىقتاعى حۋاڭشيان اۋدان قالاشىعىندا بولاتىن، قىستاقتىڭ شىعىسىنان 10 كيلومەتر ارالىقتاعى جەر جاپونيا قۋىرشاق ارمياسىنىڭ شوعىرلاناتىن جەرى ەدى. جاپونيا قۋىرشاق ارمياسىنىڭ قىم - قۋىت بيلەپ - توستەۋىندە، لين جيەنىڭ ءبىر جىل شىداي تۇرۋ ويى بىت - شىت بولادى. 1942 - جىلى ول اتا - اناسىن يلاندىرىپ، بالا - شاعاسىمەن قوشتاسىپ، جاپونيا شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس تولقىنىنا كەلىپ قوسىلادى.

  لين جيە توڭكەرىسكە قاتىناسقاننان كەيىن، بەيحاي دەربەس تۋانىندا، حۋاڭشيان اۋدان قالاشىعى سولتۇستىك رايون قارۋلى ءبولىمى، حۋاڭشيان اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى، حۋاڭشيان اۋداندىق قارۋلى ءبولىمى سياقتى ورىنداردا قىزمەت ىستەيدى. وسى ارالىقتا، ول مەيلى قانداي قىزمەت ىستەسە دە قىزمەتكە بار ىنتاسىمەن كىرىستى، قارىمجىدان ەشقاشان دامەتپەدى، كوبىندە جارىم ايدا دا ءبىر رەت ۇيىنە زورعا قايتاتىن. ۇلى 7 − 8 جاسقا كەلگەنشە اكەسىنىڭ ءتۇرىنىڭ قانداي ەكەندىگىن دە بىلمەيدى.

  بەيحاي دەربەس تۋانىندا اسكەر بولعان كەزىندە، قوسىن ۇنەمى حۋاڭشيان اۋدانى شەكاراسىندا سوعىس جۇرگىزەتىن. ءار جولى مىندەت العاننان كەيىن، لين جيە ادامدارمەن تانىس، جەرگە قانىق بولۋداي ءتيىمدى قولايلىلىقتان پايدالانىپ، حالىق جاساقتارىن باستاپ ەلەكتر سىمدارىن قيىپ، تاس جولداردى ءبۇلدىرىپ، كەيدە ونان، كەيدە مۇنان سوقتىعىپ، جاۋعا تىنىشتىق بەرمەيدى.

  جاپالى سوعىس ورتاسى لين جيەنى شىڭدادى. 1944 - جىلى ول داڭقپەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولدى. 1948 - جىلى جياۋدۇڭ اسكەري رايونى پارتكومى كادرلاردى وڭتۇستىككە بارىپ جاڭا ازات بولعان رايوندارعا كومەكتەسۋگە اتتانىسقا كەلتىرەدى. اتا - اناسىنىڭ الاڭداۋى، جارىنىڭ قيماۋى لين جيەنى ىرىقسىز كۇيگە تۇسىرەدى. ول بايسالدىلىقپەن وتباسىنداعىلاردى: ”قازىر وتباسىمىزدا، شىنىندا، قيىنشىلىق بار، ءبىراق باسقالاردا قيىنشىلىق جوق دەيسىڭ بە؟ مەن كوممۋنيستپىن، كوپتىڭ مۇددەسىن ويلاپ، وڭتۇستىككە بارۋعا باستاماشى بولۋىم كەرەك“، - دەپ يلاندىرادى.

  قوسىننىڭ وڭتۇستىككە بارۋىنا سەلبەسۋ ءۇشىن، لين جيە جۇرگەن جولىنىڭ، بارعان جەرىنىڭ بارىندە ۇگىت جۇرگىزىپ وتىرادى، حىناننىڭ پۋياڭ، جياشيان، حۋناننىڭ يۋەياڭى سياقتى جەرلەردە تۇراقتاپ تۇرادى. 1949 - جىلى 7 - ايدا ول حۋنان ولكەسى ۋگاڭ اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى مىندەتىنە تاعايىندالادى.

  شياڭشيگە ورنالاسقان ۋگاڭ باندىلار ابدەن قۇتىرىنعان جەر. لين جيە تارتقان جول ازابىنا قاراماي، باندىلاردى الاستاپ، جاڭا بيلىك قۇرۋ كۇرەسىنە قاتىناسىپ كەتەدى. 1950 - جىلى 2 - ايدىڭ 8 - كۇنى رايوندىق ورتا اترەت ءبىر توپ باندى زىڭ اۋلەتى باقشاسىنداعى بۇتحانادا جاسىرىنىپ جاتىر ەكەن دەگەن حاباردى تاپسىرىپ الادى، سول كەزدە 2 - رايوننىڭ باستىعى بولىپ تۇرعان لين جيە دەرەۋ اترەت باستاپ بارادى، ءبىراق جەر سيپاپ قالادى. ول جاۋ بۇتحاناعا قايتىپ كەلۋى مۇمكىن دەپ تۇسپالدايدى دا، ورتا اترەتتەگىلەرگە وسى ارانى تورۋىلداۋدى بۇيىرادى. قاراڭعى ءتۇسىپ، جاۋىن جاۋىپ، اينالا تاس قاراڭعى كۇيدە قالادى. ساعات 22 شاماسىندا الىستان توپىرلاپ كەلە جاتقان داۋىس ەستىلەدى، سۇراۋىنا جاۋاپ الا الماعان كۇزەتشى باندىلار قايتقان بولدى دەپ تۇراقتاندىرىپ، لەزدە توسقاۋىلداپ سوققىلاۋ جۇرگىزەدى.

  ءتۇن ورتاسى بولعاندا، شابۋىل اتىلعان وق، جارىلعان بومبىنىڭ داۋىسى اراسىندا جۇرىلەدى. ”باندىلاردىڭ كوبى قاڭعىرىپ ءجۇرىپ ودان - بۇدان قۇرالعاندار، مۇنداي ءتارتىپتى شابۋىل ۇيىمداستىرۋى مۇمكىن ەمەس“. لين جيە ءوزىنىڭ مول سوعىس تاجىريبەسىمەن مۇنى جاڭساق سوعىس دەپ تۇجىرىمدايدى. اسىلىندە، قارسى جاق تا باندىلاردى جويۋعا كىرىسكەن تاعى ءبىر قوسىن ەكەن، 2 - رايونمەن بايلانىس جاساۋعا ۇلگىرمەي باندىلاردى جويۋعا توتە اتتانعاندىعى سەبەپتى، جاڭساق سوعىس تۋىلعان بولىپ شىعادى.

  سول ساتتە قوپارىلىس داۋىسى ۇدەپ كەتەدى، ۋاقىت وتكەن سايىن ءولىم - ءجىتىم اۋىرلاي بەرەدى، لين جيە كوپ ويلانۋعا ۇلگىرمەي، ءبىر جاعىنان، ورتا اترەتتەگىلەرگە شابۋىلدى توقتاتۋ بۇيرىعىن ءتۇسىرىپ، ەندى ءبىر جاعىنان، تەرەزەدەن: ”وق شىعارماڭدار، ءبىز 2 - رايوننىڭ ورتا اترەتىمىز، ءوز ادامدارىمىز!“، - دەپ ايعاي سالادى. قارسى جاقتىڭ نازارىن اۋدارۋ ءۇشىن، لين جيە كەۋدەسىن تەرەزەدەن سىرتقا شىعارادى. كەنەت لين جيەنىڭ كەۋدەسىنە وق ءتيىپ، ۇشىپ تۇسەدى. ءومىر مەن ءولىم ارپالىسىندا قالعان ول بار قايراتىن بويىنا جيىپ: ”تەز، تەز، بايلانىس سىرنايىن تارتىڭدار!“، - دەيدى. سىرناي داۋىسى جاڭعىرعان ساتتە مىلتىق داۋىسى شورت تيىلادى، ءبىراق لين جيە ماڭگىلىك كوز جۇمادى.

  1951 - جىلى حۋنان ولكەلىك حالىق ۇكىمەتى لين جيەنى ”توڭكەرىستىك قۇربان“ دەپ بەكىتەدى.

  لين جيەنىڭ ىقپالىندا ونىڭ ۇلى لين شىحاي، نەمەرەسى لين چۇنگۋاڭ دا قوسىنعا قاتىناسىپ، اسكەر بولادى. جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستان ازاتتىق سوعىسىنا دەيىن، ودان بەيبىت داۋىرگە دەيىن، لين اۋلەتىنىڭ 3 ۇرپاعى وتاندى ءسۇيۋ، ۇلەس قوسۋ جىگەرىن ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاستىردى.

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.