قامىس شارۋاشىلىعىنىڭ كاسىپ تىزبەگىن ۇزارتىپ، ەكولوگيالىق بالىق شارۋاشىلىعىن دامىتۋدى جەدەلدەتتى
جۇڭتاي توبى جاسىل دامۋدى جەتكىلىكتى، يكەمدى ورىندادى
شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى تىلشىلەرى رىن جياڭ، لۋ فىڭباۋ، شيە لۇڭ، ۋاڭ چيميڭ
5- ايداعى باعراش كولى شىمىرلاي تولقىپ، قامىستارى قاۋلاي ءوسىپ، سۋ قۇستارى قالىقتاپ، ومىرشەڭ كۇشى تاسقىنداعان بەينە قالىپتاستىردى.
قامىس ەگۋ، جەتىلدىرۋ، ورۋ، تاسىمالداۋ، قويمالجىڭ جاساۋ، قاعاز جاساۋلاردان تارتىپ شاباق جەتىلدىرۋ، كولگە قويا بەرۋ، اۋلاۋ، مانەرلەۋ جانە لات سۋدى ءبىر جايلى ەتۋگە دەيىن... شينجياڭ جۇڭتاي (توبى) شەكتى جاۋاپكەرلىك سەرىكتەستىگى جۇڭگوداعى ەڭ ۇلكەن وسى ىشكى قۇرلىقتىق تۇششى سۋ كولىن تياناق ەتىپ، جاسىل كاسىپتى دامىتۋدىڭ بوياۋى قانىق ايشىقتى پاراعىن جازدى.
ءوندىرىس تابىستى تۇردە قالپىنا كەلىپ، باعراش كولىنىڭ قامىسى ومىرشەڭ كۇشىن تاسقىنداتتى
شينجياڭ جۇڭتاي شيڭۋي بيولوگيا عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ءوندىرىس اۋماعىندا تابيعي قامىس قويمالجىڭى تاقتاسى توقتاۋسىز ءوندىرىلىپ جاتىر.
”2018 - جىلى 3 - ايدا توقتاپ قالعانىنا 4 جىلدان اسقان قۇرىلعى قايتادان ءوندىرىستى قالپىنا كەلتىرۋ قۇرىلىسىن باستادى. سول جىلى 10 - ايدىڭ باسىندا قۇرىلعى تولىمدى تابيعي قامىس قويمالجىڭى تاقتاسىن ءوندىرىپ شىعاردى، قازىر كۇنىنە 300 توننا قويمالجىڭ تاقتاسىن ءوندىرۋ قۋاتىنا جەتىپ، ونىمدەرى تۇتاس شينجياڭنىڭ جەر - جەرىنە جانە حىبەي، سىچۋان قاتارلى جەرلەرگە ساتىلىپ، قاجەتتى قامداي الماي قالدى“، - دەدى 5 - ايدىڭ 16 - كۇنى جۇڭتاي شيڭۋيدىڭ القا باستىعى، باس ديرەكتورى سۇڭ جىمين تانىستىرىپ.
جۇڭتاي شيڭۋي جۇڭتاي توبىنىڭ تولىق قارجىمەن قامدايتىن تارماق سەرىكتەستىگى، 2017 - جىلى جۇڭتاي توبى بۇرىنعى شينجياڭ باعراش كولى قامىس كاسىبى شەكتى جارنا سەرىكتەستىگىن قايتا قۇرعاندا قۇرىلعان، نەگىزىنەن قامىس ەگۋ، جەتىلدىرۋ، ورۋ، تاسىمالداۋ، قويمالجىڭ جاساۋ، قاعاز جاساۋ، ساتۋ جانە تەحنيكالىق كەڭەس بەرۋ سياقتى جۇمىستارمەن شۇعىلدانادى.
باعراش كولى قامىس كاسىبى جايلى ءسوز بولسا، جەرگىلىكتى ادامدار قاتتى قامىعادى. باعراش كولى قامىس كاسىبى كەزىندە قاعاز جاساۋ كاسىبىنىڭ ايتۋلى كاسىپورنى، اۋىل شارۋاشىلىعىن كاسىپ سالالاندىرۋداعى مەملەكەت دارەجەلى ءتۇيىندى كوشباسشى كاسىپورىن بولاتىن، 2014 - جىلى 8 - ايدا كەزىندە داۋرەندەگەن وسى كاسىپورىن ءوندىرىسىن توقتاتىپ، ارتىنان كۇيرەيدى.قامىس تابيعات دۇنيەسىندەگى لات سۋدى وڭاۋدىڭ ”شەبەرى“، باعراش كولىن قورشاعان قامىس سازدىعىنىڭ جەر اۋماعى 600 مىڭ مۋعا جەتەدى. الايدا دەر كەزىندە ورماسا، قامىستىڭ وسۋىنە ىقپال جەتىپ، قامىس جاپىراعى سۋ الابىنداعى قورەكتىك زاتتاردىڭ قالىپسىز مولايۋىنا مۇرىندىق بولادى، قۋراعان قامىستا ءتىپتى اۋىر ءورت اپاتى كومەسكى حاۋىپ - قاتەرى ساقتالادى. باعراش كولى قامىس كاسىبى ءوندىرىسىن توقتاتقان سوڭ، 4 جىل قامىس ورىلماي قالىپ، باعراش كولى ەكولوگياسىنا كوپتەگەن كومەسكى حاۋىپ - قاتەر ءتوندىردى.
جۇڭتاي شيڭۋي زاۆود رايونىنا نەشە ون كيلومەتر قاشىقتىقتاعى باعراش كولى احۇڭكوۋ كورىنىس اۋماعىنىڭ ماڭى جۇڭتاي شيڭۋي احۇڭكوۋ قامىس الاڭى بولاتىن. 5 - ايدىڭ 16 - كۇنى تۇستە قامىس الاڭىنداعى ماشينالار گۇرىلدەپ، جۇمىسشىلار قامىستى ءبىر باۋى 200 نەشە كيلوگرام قامىس ەتىپ باۋلاپ، رەتتەپ جينادى. قامىس الاڭىندا ادامنىڭ بويىنداي 2 − 3 قامىس مايالارى كوپتەپ كەزدەسەدى. قامىس الاڭىنىڭ باستىعى چىن دي بىلاي دەپ تانىستىردى: باۋلاپ جيناعان قامىستى قاي كەزدە دە زاۆود رايونىنا تاسىپ اپارىپ وندىرىسكە ىستەتۋگە بولادى. 2018 - جىلدىڭ سوڭىندا وسى قامىس الاڭىنان ورىلعان قامىس 8000 تونناعا تايادى. ءوندىرىستىڭ قاۋىرت كەزىندە، ءار كۇنى 600 توننا اينالاسىندا قامىس تاسىلادى.
بۇرىن لاستانۋدى وڭاۋ باعراش كولى قامىس كاسىبىنىڭ قيىن وتكەلى بولاتىن. بۇگىنگى كۇندە جۇڭتاي شيڭۋي قامىس قويمالجىڭىن ءۇرتىس بۋمەن قايناتۋدىڭ ەلىمىزدەگى وزىق ءوندىرىس قۇرىلعىسىن پايدالاندى، سونىمەن بىرگە اتموسفەرانىڭ لاستانۋىن وڭاۋ، قاتتى جاراقسىز زاتتاردى ءبىر جايلى ەتۋ، لات سۋدى ءبىر جايلى ەتۋ جاقتارىنا قارجى قوسۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ تالابىن قاناعاتتاندىرۋمەن بىرگە، جاراقسىز زاتتاردى بايلىققا اينالدىرىپ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ مەن قامىس كاسىبىن دامىتۋداعى تۇيىنشەكتى شەشتى.
كاسىپ تىزبەگىن ۇزارتۋدا قامىس تارتىمدى حيكايانى باياندادى
جۇڭتاي شيڭۋيدىڭ ءماجىلىس بولمەسىندەگى ۇستەلگە گۇل ەمەس، قايتا قامىس قويىلعان.
سۇڭ جىمين باعراش قامىس كاسىبىندەگى ”اقساقالدار“دىڭ ءبىرى، قامىسقا قاتىستى حيكايانى ول ەرەكشە اسەرلەنە ايتادى.
”قامىس ومىرشەڭ كۇشكە يە كاسىپ“، - دەيدى ول.
جۇڭتاي شيڭۋيدىڭ قازىر ىستەيتىن جۇمىسى − بايلىقتى بار كۇشپەن اشىپ، قامىس كاسىپ تىزبەگىن ۇزارتۋ، تاعى دا ۇزارتا ءتۇسۋ.
وسى سەرىكتەستىكتىڭ ۇلكەن زالىنداعى قامىس ونىمدەرى كورمە رايونىندا قامىس قويمالجىڭىنان جاسالعان تۇرمىستىق قاعازدار، قامىستان توقىلعان ءتۇرلى جيھازدار جانە قامىس سىبىزعى، قامىس سۋرەت، قامىس گۇلىنەن جاسالعان دەنساۋلىق ساقتاۋ جاستىعى سياقتىلاردىڭ بارلىعى بار.
بۇل قامىس تۋرالى حيكايانىڭ ءبىر ءبولىمى عانا، جۇڭتاي شيڭۋي قامىس كاسىبى تىزبەگىن ۇزدىكسىز ۇزارتۋدا. ايتالىق، تيانجين قاتارلى جەرلەردىڭ كاسىپورىندارىمەن سەلبەسىپ، قامىس پەردە سياقتىلاردى جاساپ، ەكسپورت ەتۋدە؛ سىچۋاننىڭ بامبۋك ساباعى كاسىبىنەن تاجىريبە ۇيرەنىپ، قامىس توقىماشىلىعى كاسىبىن دامىتتى، ءتىپتى، قامىس قابىعىنان ءونىمدى قۇرامدى الىپ، قان توقتاتىپ، ىسىك قايتارۋ رولىنا يە ءدارى - دارمەكتەردى، ت.ب وندىرۋدە.قامىس كاسىبى تىزبەگىن ۇزارتۋدىڭ قۇلشىنىسى تاعى قاينارىن بەتكە الىپ ۇزارتۋدا. جۇڭتاي شيڭۋي قامىس سورتىن جەتىلدىرۋ، جاساندى جولمەن ەگۋ جاقتارىنا قارجى سالىپ، ساپالى سورت جەتىلدىرىپ، قامىس ءونىم مولشەرىن ارتتىرۋدى كوزدەدى، ال قامىستى ماشينامەن ورۋ جاعىندا ىشكى جەرلەردەگى كاسىپورىندارمەن كەڭەسىپ، قيىن ماسەلەنى بىرگە شەشتى.
”قامىستىڭ تۇلا بويى تولعان اسىل، قامىستان پايدالانۋدا ءالى شەگىنە جەتە قويمادىق“، - دەيدى سۇڭ جىمين.
بيىل 5 - ايدا جۇڭتاي شيڭۋي مەن گىنليدو بيو تەحنيكا شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى توقتام جاساسىپ، بىرگە زەرتتەپ - اشىپ وندىرگەن بيولوگيالىق ورگانيكالىق تىڭايتقىش رەسمي ءوندىرىلىپ، باعراش كولى قامىس كاسىبى تىزبەگى ونان ارى ۇزاردى.
باعراش كولىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسى جوبالانعاننان كەيىن، جاسىل كاسىپ سالاسى وركەندەدى
تۇمان تورلاپ جاتاتىن ۇشى - قيىرسىز باعراش كولى جۇڭگوداعى 4 ءىرى قامىستى ءوڭىردىڭ ءبىرى.
قايىققا وتىرىپ قامىستى ارالاعانىمىزدا، ەكى جاقتاعى قامىس بيىككە بوي سوزىپ، بىزدەر اتىن دا بىلە بەرمەيتىن قۇستار قامىس اراسىندا قيقۋلاپ سايراپ جاتتى.
”بيىل قامىس بىلتىرعىدان دا قاۋلاي ءوسىپتى“، - دەدى شينجياڭ باعراش كولى ەكولوگيالىق بالىقشىلىق كاسىبى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى دىڭ كاي.
جاساندى جولمەن قامىس وسىرۋدەن تىس، جۇڭتاي توبىنىڭ ەكولوگيالىق بالىقشىلىق كاسىبىن دامىتۋ بەتالىسى دا تەبىندى جۇرىلۋدە.
باعراش كولىنىڭ سۋى تۇنىق، ماڭايىندا سۋدى لاستايتىن قاينار دا جوق، ءتۇرلى تۇششى سۋ بالىقتارىن مولىنان وسىرەتىن شينجياڭداعى ەڭ ءىرى بالىقشىلىق كاسىبى بازاسى سانالادى. ”شاباقتاردى كولگە جىبەرگەننەن كەيىن، زاۆودتان وندىرىلگەن جەم بەرمەي، ’تابيعي وسىرەمىز‘، كەم دەگەندە 3 جىل تابيعي ءوسىرۋ ارقىلى بالىقتىڭ جاسىل، ورگانيكالى بولۋىنا كەپىلدىك ەتىلەدى“، - دەدى دىڭ كاي تانىستىرىپ.
قازىر باعراش كولىندە كولشىك اتالىق بالىعى، بوز بالىق، ءدوڭماڭداي بالىق، الابۇعا سياقتى 30 نەشە ءتۇرلى جاساندى جولمەن وسىرىلەتىن بالىقتار جانە تابيعي كوبەيەتىن تۇششى سۋ بالىق تۇرلەرى وسەدى. 2017 - جىلى جۇڭتاي توبى قارجى قوسىپ، باعراش كولىنىڭ بالىقشىلىق كاسىبىن ءوزىنىڭ جارناسى مەڭگەرىلەتىن بولىمشە سەرىكتەستىگىنە اينالدىردى، بۇل سەرىكتەستىك باعراش كولىندە 30 جىل بالىقشىلىق كاسىبى بايلىعىن دەربەس مەڭگەرۋ تيجارات ۇقىعىن الدى. مۇندا كوك شايان، جىلانباس بالىق، الابۇعا، ءدوڭماڭداي بالىق، قازانباس بالىق، تابان بالىق، بوز بالىق، سازان بالىق، تۇكتى شايان، كولشىك اتالىق بالىعى سياقتى 10 ءتۇرلى بالىقشىلىق ونىمدەرى نانجيڭ گوحۋان ورگانيكالىق ءونىم كۋالىگى ورتالىعىنىڭ ورگانيكالىق ءونىم كۋالىگىنە يە بولدى.
قازىر باعراش بالىقشىلىق كاسىبىنىڭ ”باعراش ءدامىن تاتۋ“، ”باعراش ءدامىن اڭساۋ“ ،”تاڭعى اس بالىعى“، ”تۇسكى اس بالىعى“، ”ءتۇز بالىق بۇرىش قۋىرماشى“ سياقتى كوپ ءتۇرلى ءتۇز بالىعى كونسەرۆا ونىمدەرى ارت - ارتىنان بازارعا سالىندى. مۇنان دا قۋانارلىعى، شاباق جەتىلدىرۋ، جاساندى جولمەن ءوسىرۋ، تەحنيكانى جالپىلاستىرۋ، بالىق ونىمدەرىن جىنتىكتەي مانەرلەۋ، سەرۋەن بالىقشىلىق كاسىبى ءبىر تۇلعالانعان ءىرى كولەمدى جەتىلدىرۋ، تەحنيكا جالپىلاستىرۋ، تاربيەلەۋ بازاسى قالىپتاسا باستادى.
قازىر جۇڭتاي توبى بايىنعولين وبلىسىنىڭ شيحاي سۋ ىستەرى شەكتى جاۋاپكەرلىك سەرىكتەستىگىمەن بىرگە قارجى قوسىپ قۇرعان شينجياڭ جۇڭتاي بويۋان سۋ ىستەرى عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ سۋمەن قامداۋ، لات سۋدى ءبىر جايلى ەتۋ سىندى كوپتەگەن نىساندارى ىركەس - تىركەس جۇرگىزىلۋدە.
”بۇدان بىلاي ءبىز باعراش كولىندە جاسىل كاسىپ سالاسىن ۇلعايتۋ، ويداعىداي جۇرگىزۋدى مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، شىمىرلاي تولقىعان باعراش كولىن وزەك ەتە وتىرىپ، ءبىر تال قامىستىڭ ءبىر جاپىراق قاعازعا اينالعانعا، ءبىر ءتۇز بالىعىنىڭ داستارقانعا شىققانعا دەيىنگى حيكاياسىن ويداعىداي اڭگىمەلەپ، جاسىل كاسىپ سالاسى تىزبەگى مەن ۇزدىكسىز داميتىن ەكولوگيالىق شەڭبەر قالىپتاستىرامىز“، - دەدى جۇڭتاي شيڭۋي سەرىكتەستىگى پارتكومىنىڭ شۋجيى دي جۇن.
